Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 17 Pepeluali 1899 — Page 1
This text was transcribed by: | Audrey Matsuoka |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa.
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE XXXVIII. HELU 7. HONOLULU, POALIMA, FEBERUARI 17, 1899. NA HELU APAU 2742
Hoolaha @uma@.
W. C. Achi. Enoch Johnson.
ACHI & JOHNSON,
LOIO! LOIO! LOIO!
Keena Hana, Helu 10 aoao Komohana
Alanui Moi.
W. R. KAKELA
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA.
2370
LYLE A. DICKEY
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Notari no ka Lehulehu.
E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.
Kihi o Alanui Betela me Moi. Pahu Leta 786. Telepona 806.
Papa! Papa!
Aia ma kahi o
LEWERS & COOKE
(Lui Ma.)
Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.
E LOAA NO NA
Papa Nouaiki
O kela a 'me keia ano.
Na Pani Puka
Na Puka Aniani
Na Olepelepe
Na Pou
Na O'a
Na Papa Hele
Na Papa Ku
Na Papa Moe
Na Pili Hale
O na Ano apau.
A me na
Wai Hoohinuhinu Nani
O Na Ano Apau.
Na Palaki o na Ano he Nei Wale.
Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua Oihana no ka
Uku Haahaa Loa
@ke me ka mea e holo ana mawaena @ L@ a me ka Mea Kuai.
E Hale Kai o Wa@ no Oukou @
Ua makemakeia na lala apau o ka Ahahui Hooulu ame Hoola Lahui e akoakoa ae ma ka Home Hoohanau Kapiolani ma ka Poaono, Feberuari 18, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, no ka malama ana i ka halawai makahiki oia ahahui. Mai poina.
"Manao au, e holo pupule ana au no kekahi eha i loaa ia'u, ina aole ka Laau Hano a Kamalena," i kakau mai ai o Mr. W. H. Stapleton, Herminie, Pa. "Ua loaa au i ka ma'i rumatika no kekahi mau makahiki he nui, a ua hoao nohoi i na laau i pau ole i ka heluia, aka, o ka Laau Hamo a Kamalena ka laau maikai loa." Hookahi no kau ana, o ka oluolu no ia o ka eha. E kuaiia ana e Benson Smith & Co., Kaupalenaia, na Agena Kuai Kukaa *
Ka Mea Huna Pohihihi o Wasinetona Hale.
E KALA KAHIKO NO NA ALAKAI ROIALIKI
I ike ai, ua Pau ka Manaolana!
Ikea ka Repubalika Hawaii e na Aupuni Mana Nui o Europa.
WILINANA KA HOIKE OIAIO.
Kela Palapala a Kalivilana iloko o kahi Pahu Kupaianaha
E KALA NO O LILIUOKALANI I IKE AI UA HOOLE O ENELANI, FARANI, GEREMANIA A ME KALIVALANA, AOHE AUPUNI MOI.
Ke Hone ae nei i ke Kumu o ka Hana.
KA PALAPALA A LUNAKANAWAI WILIMANA IA LILIUOKALANI.
"Honolulu, Iulai 19, 1898.
"E oluoluia e ke Alii, ka Moi.
"Maloko o kau buke hope i hoolahaia ma ka inoa, 'Ko Hawaii Moolelo na Ko Hawaii Moiwahine." ua olelo oe ma ka aoao 258:
"Ua hooholoia o Hon. Sam. Parker, Mr. John A. Cummins, Lunakanawai Widemann, me Mekia W. T. Stewart, ma ke ano kakauolelo, e hele aku i ke Kapitala o Amerika Huipuia, a lilo lakou i poe wahaolelo no ka poe ma Hawaii, ina paha he Hawaii maoli, a no ko na aina e paha, e kue ana nae i na Misionari, i mea hoi e loaa ai i ke Aupuni o ka hapanui he hooloheia ana mai ma na Aha Kuka o kela Aupuni nui, a'u i haawi aku ai i kuu mana.'
"O na oleloao au, e ke Alii, i haawi mai ai ma Iulai 10, 1894, a ma kou lima kakau ponoi nohoi, aole i paa na olelo i hoikeia ae la maluna. I mea e loaa ai ka mamaka hou o kou noonoo ke hoouna pu aku nei au ia oe i kope o keia mau oleloao.
"Ma ka aoao 259, ua oluolu hou ia e oe ka olelo ana:
" 'Heaha la ka hopena o keia Komisina? He mea hiki ole ia ia'u ke hoike aku. Ua hele aku lakou a ua hoi mai. Aohe lakou i lawe mai imua o'u i mau pepa (palapala) e hoike pili oihana ana hoi no ka lakou mau hana, ma ka lakou misiona. He wahi mea nae ka kela ame keia o lakou e hai waha mai ai ia'u. O na olelo maopopo wale no paha a'u e hoomanao ae nei i keia wa, ua hai mai ka o Kuhina Gresham ia lakou, ua omaimaiia o Mr. Cleveland, a, aole hiki iaia ke ike mai ia lakou no ekolu a eha paha la, a no keia lono i loaa mai ia lakou, ua papalu iho la ko lakou mau manaolana, a haalele iho la ia Wasinetona. Aohe a lakou wahi mea i hoike iki mai ai ia'u no ko lakou manawa ame ka hooliloia ana o ka'u dala."
NA KOMISINA MA WASINETONA.
"I ko makou hoea ana aku i Wasinetona, ua hele koke aku la au e ike i ke Kuhina Nui, no ka hoike ana aku iaia, no ko makou hoea ana aku, a nonoi aku la hoi i wa e halawai kamailio pu ai me ka Peresidena. Ua kauoha mai hoi o Mr. Gresham ia'u, e kakau aku au i palapala iaia, me ka hoike pu ana aku hoi i ka manao o ka makou misiona. Ua kakau aku au iaia, a hookomo pu iho la he kope o ka'u palapala iaia. Mahope iho o ke kali ana no kekahi manawa, hai mai la o Mr. Gresham ia makou, e ike mai ana ka Peresidena ia makou ma ka hora 3 p. m. ma ka la 15 o Augate, 1894. Ma ka hora 2:30 p. m. oia la, hele mai la o Mr. Gresham e ike ia makou, me ka haawi ana mai ia makou he palapala mai ka Peresidena mai, a hai mai la hoi, ua ma'i ia ka Peresidena. Haalele iho la makou ia Wasinetona ia ahiahi, oiai ua hookoia ka hana i kauohaia ai makou e hana aku, ua hoike mai la ka palapala a Mr. Kalivalana i pane maopopo a hoohewahewa ole no ka ninau a makou i ninau aku ai iaia. Mahope koke iho no o ko makou huli hoi ana mai i Honolulu nei, ua hoike aku no au ia oe i keia a'u i hoike ae la, a haawi aku la nohoi ia oe i ka palapala a Mr. Kalivalana.
"Ma ka aoao 259, ua oluoluia e oe ka oleo hou ana:
" 'He mahina mahope mai, hoounaia mai la kekahi olelo ia'u, ua hoohoio ka poe kalepa o Honolulu, oia hoi ka poe e kokua ana i ke Aupuni Moi, e hoouna aku ia Lunakanawai Widemann, ma kekahi huakai kuwah@ ko makou pono, a na ha@oli au no ia mea, a ae aku la nohoi i ke kanaka i kohoia no ia hana. Ua hele io aku la ia a hala paha na malama ekolu, a hoi mai la me kekahi olelo hoike waha wale no, ma ke ano, oiai ia ma kona alahele no Enelani, lohe iho la ia, ua hoouna mai la ia Aupuni he palapala no ka ike ana mai i ka Repubalika o Hawaii. Ua hoomau aku la nae ia i kana huakai a hoea i eGremania, a oia kahi ana i hoike mai ai, o ke kuhina ana i makemake ai e waiho aku i ka olelo hoakaka e pili ana no keia kumuhana, ma ko makou aoao aku nei, ua hala aku ia mai loko aku o ka aina ma kekahi huakai pili oihana, a hooluolu paha. Nolaila, ua hoi mai la o Lunakanawai Widemann me kekahi wahi hoike waiwai ole.
"Aole i maopopo iki ia'u ma ia wa, aole nohoi i keia wa, he wahi kuleana iki ko na poe kalepa o Honolulu nei ma keia misiona a'u. He oiaio, ua haalele iho aun ma ka la 12 a 15 paha o Sepetemaba no ka holo ana aku i Farani, Enelani, eGremania, Potugala ame Iapana. Mamua o ka haalele ana iho ia nei, ua hai mai la ia'u ke Komisina Farani, oia hoi o Mr. Verleye, ua ike mai ke Aupuni o Farani i keia Repubalika, nolaila, aole au i hele aku i Parisa, aka, holo pololei aku la au i Ladana. I ka hiki ana aku ilaila, ua kakau aku la au i kekahi palapala i ka Haku Kimberly, e nonoi aku ana iaia i wa e launa kamailio ai, a he kope hoi o na leta la, eia iho maloko nei. Mahope iho o kekahi wa o ke kaulua ana, loaa mai la ia'u he palapala mai ke Keena mai o ko na Aina E, e hoole mai ana, aole e ike mai ia'u. I ka loaa ana mai ia'u o keia palapala, ua holo aku la au i Geremania, aka nae hoi, ma ke kakahiaka mahope iho o ko'u hiki ana aku, ua hoolaha mai la na nupepa i ka ikeia ana mai o ka Repubalika e ke Aupuni Imeperiela o Geremania. I ka nele ana i Farani, Enelani ame Geremania, he mea makehewa ka hele ana aku i Potugala ame Iapana. Mahope koke iho o ko'u huli hoi ana mai, ua hoike aku au ia oe i keia maluna ae, a haawi pu aku la ia oe i ka palapala a Haku Kimberly.
"No ka hoala hou ana mai hoi i ka noonoo iloko ou, ke hoouna aku nei au maloko nei o keia, he kope o ka palapala a Haku Kimberley.
Me kekahi mau olelo hoakaka ole no na mea i hoikeia maluna ae nei, ke nonoi aku nei au, e aeia mai au e pakui aku, oia hoi, ke paulele nei au o na wahi i loaa mai ai ia oe na mea hoike i houluulu ai oe i kau buke, he oi aku ko lakou hilinai ia a oiaio hoi mamua o na mea i lawe mai ai oe i kau olelo hoakaka i hoikeia ma na aoao 258 me 259.
"Owau iho no me ka mahalo, kau kauwa haahaa loa, a hoolohe nohoi.
"H. A. WIDEMANN."
NA OLELO A'O A KAUOHA A LILIUOKALANI I NA KOMISINA.
Eia iho malalo nei ka olelo a'o a kauoha a Liliuokalani i haawi aku ai i na Komisina i hoounaia aku ai e ia e hele e halawai pu me Peresidena Kalivalana:
"I na Mea Hanahano J. A. Cummins, H. A. Widemann, Sam. Parker.
" E na Keonimana: - Ma keia ke kauohaia aku nei oukou, ma ko oukou wa e hoea aku ai i Wasinetona, e hoomaopopo aku oukou mai ka Peresidena mai o Amerika Huipuia mai, ina paha he manaolana kekahi no kona hana ana mai i kekahi mea, no ka hoihoi hou ia ana mai o ke Aupuni Kumukanawai o keia mau Mokupuni.
(Kakauinoaia) "LILIUOKALANI.
"Washington Place, July 10, 1894."
Ma ka wa hoea aku ai na Komisina i Wasinetona, ua hoouna aku la lakou i ka palapala mahope ae nei ia Kuhina Gresham, elike hoi me ka olelo a'o a Liliuokalani i haawi aku ai ia lakou:
"O makou, o ka poe no lakou na inoa malalo iho nei, oia o Messrs. Cumins, Parker ame Widemann, na Komisina i hoounaia mai e ke Alii, ka Moiwahine Liliuokalani, ke nonoi aku nei i wa e halawai kamailio pu ai me ka Peresidena o Amerika Huipuia.
"Makemake makou, e ninau aku i ka Mea Mahaloia, ina paha he wahi manaolana kekahi no kona hana ana i kekahi mea no ka hoihoi ana i ke Aupuni Kumukanawai o ko Hawaii Pae Aina."
Ua ikeia hoi maloko o ka palapala @ Widemana i hoouna aku ai ia Liliuokalani, ka loaa ole ana o ka wa a lakou i noi aku ai no ka halawai pu ana me ka Peresidena, a o ka mea i loaa mai ia lakou mai ka Peresidena mai oia kekahi palapala mai a Peresidena Kalivalana m@ a ua haawiia mai hoi ia palapala ia lakou e Kuhina Gresham. Eia iho ua palapala 'la a ka Peresidena:
KA PALAPALA A PERESIDENA KALIVALANA IA WILIMANA MA.
"E na Keonimana: - E pono e ae mai oukou ia'u, e hoomaopopo aku au ia oukou, o keia launa kamailio ana, aole ia he ano pili aupuni, a ma kahi o ko'u hookipa ana mai ia oukou ma ko oukou ano elele pili aupuni, ke halawai nei au me oukou ma ko oukou ano, he poe kanaka oukou i hele mai mai kahi kaawale mai, me ka manao ana e waiho mai imua o'u i kekahi kumuhana.
"Ua ninau mai oukou ia'u, ina paha he manaolana kekahi no ka hana ana i kekahi mea no ka hoihoi hou ana aku i ke Aupuni Kumukanawai o Ko Hawaii Pae Aina. Ma ko'u manao ua hapai ikaika loa ia mai keia ninau, ma o keia kumu la, oia hoi, mahope koke iho o ka hookahuliia ana o ke Aupuni o ka Moiwahine, ua huli aku la au iloko oia hana, a ua maopopo hoi ia'u, ua hana io ia no he hana mana'e i apono ole ia, ma ke ano e kokua ana i kela hana, ma ka aoao o na luna aupuni o Amerika Huipuia nei, maloko o ka oihana kuhina a oihana kaua moana nohoi, a ua ku hoi ia hana ma ke anuu e pono ai ke hooponopono ia, aole nae hoi, o ka hooponopono wale ana no i na hewa i hanaia i kekahi poe okoa aku, aka, ma o ia hana hooponopono la hoi, he mea pono ke paleia aku na mea e hoopilikia ana i ka inoa maikai ame ka hoopono o Amerika.
"Me ka maopopo pono no nae ia'u o na kaupale kumukanawai i pakuia ae ai ko'u mana hooko, ame ka maopopo pu nohoi ia'u o na akeakea e hoea mai ana, ua lawelawe aku la au ia hana.
KUPEEIA KONA MAU LIMA.
"Ma ka hiki ole ana o ka'u mau hana i hoolaia ai, ua waiho aku la au i ke kumuhana holookoa i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, ka mea hoi i loaa ka mana lawa pono ma ia hana. Nolaila, ua hookuu loa ia ae la ka mahele hooko o ke Aupuni mai na koikoi mai apau oia hana, aia wale no a onou ia ae ia ma ua kumuhana la e kekahi kauoha ahaolelo. Ua hoike mai ka Ahaolelo, mamuli o kana hana ana ame kana hana ole ana nohoi, aohe mea hiki e hanaia no ka mea e pili ana i ka mana'e i hanaia e na Amerika, ma ka hookahuliia ana o ke Aupuni o ka Moiwahine.
IKE O PERESIDENA KALIVALANA I KE AUPUNI REPUBALIKA O HAWAII.
"Mahope loa mai nei hoi, ua kukuluia he Aupuni ma Hawaii, a eia ia ke noho mana nei, a ke lawelawe hana nei nohoi ia ma na wahi apau o ka pae aina. Eia ia ke pulama nei i kona mana a ke hooko nei hoi i na hana Aupuni maa mau. Mamuli hoi o na @oina alakai maa mau, ame ka nana @le ana i na mea maoli i ulu mai ai keia hana, ua maopopo loa, ua kuleana ke Aupuni hou e ikeia aku e makou, me ka nana ole ana i na hana mahope mai mamua aku paha o kona hookumuia ana.
"O ka ike ana nohoi o ka Ahaolelo @ui, ame kona kuleana ana, na mea e pili ana i na hana o Hawaii, he mea oiaio, ua kaualako aku ia mau mea ia makou e hoole maopopo aku i ka haawi ana aku i keia wa, a i ka wa paha e hiki mai ana, i kekahi kokua, na ko'u aoao, no kekahi hana e hoihoi lou ia kekahi Aupuni i ku mamua aku nei ma ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia) "GROVER CLEVELAND."
Ua kakauia ma keia palapala kekahi mea hoomanao, e hoike ana ua loaa mai keia palapala i na Komisina ma ka hora 2:0 p. m. o ka Poakolu, Augate 1@, 1894.
NA HOAO ANA A WILIMANA MA ENELANI - KA PALAPALA HOOLE KOKUA AUPUNI MOI HAWAII A HAKU KIMBERLEY, PAU KA MANAOLANA
O' na palapala mahope ae nei, ua lawe pololei ia mai ia mau palapala miiloko mai o na mea i hoolahaia e ka hoaloha nupepa "Ka Makaainana" o Feberuari 6 aku nei, a no ia makamaka hoi ka makou mau hoomaikai a@ no keia unuhina Hawaii.
@0, The Grove, Hammersmith, W.
@ Kuu Haku: - Ke nonoi nei au e ho@e aku i kou Haku ua hoea mai au @ Ladana nei me na palapala hookolu a hoomana mai ke Alii ka Moi Liliuokalani mai o Hawaii, i hiki ai hoi @ke waiho aku imua o kou Haku i k@ keakea a ke Alii e kue ana i ka han@ a ke Aupuni Repubalika ma ka hoo@ahuli ana i ke Aupuni Kumukanawai @ ka Aina.
Ua kauohaia mai no hoi au e ke Alii e hoke aku i ke Aupuni Beritania i ke ano @pa o ke koho balota ana i malam@a mai nei a e loaa mai hoi ka oluo@ e noi aku no ona kukai kamailio ana @e oe, e ka Haku.
Ua loaa ia'u ka hano@ mahalo kiekie.
Ke kauwa hoolohe au, e ka Haku.
H. A. WIDEMANN.
I ka Mea Mahaloia Ka Eala o Kimebele. &e.
Keena o ko na Aina E.
Novemaba 1, 1894.
Aloha: - Ua kauohaia mai au e ka Eala o Kimibele e hooia aku no ka loaa ana mai o kau palapala o ka la 24 aku nei, e noi mai ana no ona kuka ikamailio me ka Haku, i hiki ai hoi ke waiho mai imua ona i ke keakea a ka Moi Liliuokalani e kue ana i ke kipi koke ana mai nei ma ko Hawaii Paeaina.
E hoike aku hoi au ia oe i ko ka Haku minamina ua hiki ole iaia ke haawi aku ia oe i kahi kamiilo ana no nei mea.
Ua makemake o Haku Kimibele ia'u e hooia aku ia oe aole keia hoole ana he hoike no kekahi nele me ka manao hoomaikai no ke Alii a manao mahalo paha hoi ia oe iho, eia nae hoi, ua ulu kaokoa loa mai mamuli o ka makemake o ko ke Alii Aupuni e hookaawale loa mai na keakea ana a pau ma na hana kalaiaina kuloko o Hawaii.
Owau no, kau kauwa hoolohe haahaa loa.
H. PERCY ANDERSON.
Mr. H. A. Widemann,
170, The Grove, Hammersmith.
Ka Liona o ka Akau
He Mooolelo @o ke Au Manawa
Gustavus Adolphus.
Kakauia e G. A. H@nty a unuhiiu e kekahi mea unuhi moolelo @ ke Kuokoa.
MOKUNA VIII.
Ka Hoouka Kaua ma Mansfeld.
"Aohe hewa o kau olelo. E kau iho na maluna o ko oukou mau poo na hilihili o ko oukou mau koko iho."
I kela wa i hoohuli ae ai ua aliikoa Imeperiela nei i ke poo o kona lio a hoi aku la me ka puahi nui no kahi a kona mau hoa e kali mai ana iaia.
I kona hui pu ana aku me lakou, ua ike koke aku la o Makamu ma i ko lakou hooliuliu ana mai. He hookahi haneri paha poe koa kaua lio i holo mai a pii mai la iluna o kekahi wahi puu e ku kokoke mai ana i ke kulanakauhale, a malaila lakou i hoomoana iho ai. Ua ku iho la hoi lakou me ka makaukau e lele kaua mai maluna o ka poe o loko o ke kulanakauhale e hoao ana e holo aku mailoko aku o ia wahi, a e nee mai nohoi me ka awiwi nui no loko o ke kulanakauhale ma ka wa e hamama ai kona mau puka pa. O ka elua haneri kanaka aku i koe, ua nee mai la lakou no ke kulanakauhale. Ua hoopololei mai la nae ka lakou n@e ana mai, i kekahi o na pani puka pa ano nui loa o ke kulanakauhale.
I kela wa i huli ae ai o Makama @ kamailio ae la i ke Kauna:
"Ke ole au e kuhihewa e hoao ana keia poe e hoopahu i ka puka pa a lakou e hoopololei mai nei i ka lakou hele ana mai, nolaila, manao au o ka kaua hana pono, oia ko kaua hoonoho ana aku i ka hapalua o ko'u poe kanaka maluna o ka pa e kokoke ana i kela puka pa, no ke kokua ana i ka poe o ke kulanakauhale nei ma ke kue ana aku i kela poe, nokamea hoi, ina e hoopahuia ana kela puka pa, a lilo i mea ole, e komo mai ana lakou iloko nei o ke kulanakauhale, a he mea auanei ia e pilikia ai kakou."
Ua ae mai la hoi ke Kauna i keia noi a Makamu, a ua hoonoho aku la ua koa opio Sekotia nei i ka hapalua o kona poe koa maluna o ka pa, a o kekahi hapalua hoi o lakou, ua kauoha aku la ia ia Kakiana Sinclair e hana i ka pale, mai kekahi aoao a kekahi aoao o ke alanui e kupono ana i ke pani puka a na koa Imeperiela e nee mai ana e wawahi a e hoohiolo. O ko Makamu manao ma keia hana ana, i loaa ai he wahi no kona poe koa e ku ai no ke pale ana aku i na koa Imeperiela, ina lakou e komo mai ana iloko o ke kulanakauhale mamuli o ka nahaha ana a hoopahuia ana paha o ka puka pa, a lilo nohoi ia wahi e malumalu ai no na kanaka o ke kulanakauhale no ke ku ana a hoouka kaua aku no i na enemi.
Ua hoomaka mua mai la na koa Imeperiela i ke kipu ana mai maluna o na kanaka o ke kulanakauhale me ka eleu nui, a ua ki aku la nohoi ka poe o ke kulanakauhale maluna o lakou.
Mamuli o ka ikaika loa o na kipu ana a ka poe o ke kulanakauhale maluna o na koa Imeperiela, ua hookunanaia lakou mamuli o ka nui o ko lakou poe i make. Eia nae, mamuli hoi o ka nui hooikaika a ko lakou mau alii, ua hoeueu hou ia ae la lakou a hoomau mai la no i ka nee ana no mua, ma ka holo maoli ana mai.
He m@ kanaka @ makau@ aka, o ka na wahi koa S@ ka kaikahi a Ma@ i @ maluna o ka pa., ua maikai ka lakou hoonee kipu ana imua o na enemi. Me he mea la, aohe @ hooleleia aku e lakou i nele ka @hi waiwai ana @ ka aoao o na koa Imeperiela.
Ma keia wa e ha@u ana na kip@ ana a na aoao elua, ua kokoke loa mai la na koa Imeperiela ma ka auwaha eli e hoopuni ana i ke kulanakauhale, a ma ia wa hoi i ikeia aku ai @a kanaka o ke kulanakauhale ka oi@ ana mai o kekahi kanaka e paa ana i kekahi owili pauda hoopahu ma kona lima, a holo pololei mai la no ka auwaha eli, a oiai he papau loa kahi wa@ iloko o na auwaha eli la, ua hiki loa i kekahi kanaka ke hele ku mai maloko o ia wahi. Ua lele mai la ua kanaka nei iloko o ka auwaha, a hele mai ia ia me ka makau ole ame ka wiwo ole nohoi. Hele mai la no ia a pii mai la ma keia kapa o ua auwaha la, a hik@ i kona kau pono ana iluna, a kokok@ loa hoi ia i ka puka pa i makemakeia ai e lakou e hoopahu. I kela wa i lalau iho ai o Makamu i kana pa panapana a ki aku la i ua kanaka la, eia nae ua pahia wale aku la no ka poka mai ke kino aku o ua koa Auseturia nei, a hoomaopopo iho la o Makamu he kapa kila ko ua kanaka la e komo ana, nolaila, ua hooponopono loa iho la ia i kana wahi e ki hou aku ai i kana pu i hiki ole ai i ua koa Auseturia nei ke hookokoke ae me kana owili pauda no ka puka pa.
I ka ma@popo ana hoi la m@mu @ kana wahi e ki aku ai i kaua pa, ua ki aku la ola i ua koa Auseteria @ ka lua o ka manawa, ua ku aku la ka poka ma ka hookuina o ke kapakila o ua kanaka la e kokoke loa ana ma kahi o kona ka a@i, a hina aku la oia ilalo, a haule iho la hoi moi kona lima aku ka owili pauda i hoomaka e a ae kona uiki; aka, ma ia wa na noea mai la no ma kahi kokoke loa i kahi i haule iho ai ua kanaka la kekahi o kona poe koa.
Ia wa @ kauoha i na kanaka o ke kulanakauhale e kulai lakou i ka hale kiai a la kou e ku kiai ana la wa, i haule ai hoi ia hale maluna o kela poe koa Auseturia e hookokoke mai ia ma kahi o k@ puka pa, oiai hoi kekahi o lakou i iala@ iho ai i ka owili pauda i hemo aku ai mai ka lima aku o ko lakou ai@ make, a paa ae la ma kona lima.
Me ka eleu loa, na lele like mai @a na kanaka e ku ana ma kahi a Makamu ame k@ Kauna Manasefele e haawi ana i na kokua ana, a kulai @ikae la lakou i kahi halekiai a Makamu i makemake ai e hoohiuaia maluna @ na koa Auseturia. He oiaio, ua haule aku la na wahi hale nei me ka ikaika loa a pa iho la maluna o na kanaka Auseturia, a na anai pu ia iho la lakou ilalo, a pio iho la hoi ka owili pauda e paaia ana ma ka lima o kekahi o lakou. He elima paha ka nui o keia p@e koa i make iho la ma keia haule ana aku o kahi hale kiai.
O keia wahi hale kiai hoi, he hale pohaku uinihapa no ia i kukuluia iho maluna o ka pa, a nolaila, ua lilo kona alaa pu ia ana ae mai kahi ona i kukuluia ai, a haule aku la hoi ilalo maluna o na kanaka Auseturia i mea @ make ai lakou me ka hikiwawe loa. A he mea maopopo hoi, ina aole i loaa koke keia noonoo ia Makamu, ina ua loaa ka wa e hiki hololea ai ia lakou ke hoopahu i ka puka pa me ka pauda.
I ka ike ana mai hoi o na koa e ae o na Auseturia i keia pio ana o ka owili pauda, ua kuemi hope aku la lakou me ka awiwi nui mai kahi a lakou hele mai ai a kokoke i ka auwaha el@ Ua nee loa aku la nohoi lakou a mamao loa mai kahi e loaa ole aku a@ lakou i na poka a na kanaka o ke kulanakauhale. Ma keia wahi lakou i ku iho ai, oiai hoi kekahi poe o lakou i p@hee hou aku ai no kahi mua a lakou i nee mai ai. I ka huli hoi ana mai o na poe la, ike aku la o Makamu ame na kanaka nohoi o ke kulanakauhale i ko lakou paa ana mai i kekahi ma@ alapii. Ua maheleia ae la ua poe koa Auseturia nei iloko o na puaii ekolu a nee mai la lakou no ke kulanakauhale ma na k@kulu like ole ekolu.
(Aole i pau)
Aohe laau lapaau maikai e ae no @ bebe elike ia me ka Laau Kunu a Kamalena. O ka ono o keia laau ma ka wa e inu aku ai, oia kona mea i lilo ai i laau makemake loa ia e na makuahine ame na kamalii, a pela @u noho@ me ka hikiwawe o ke ola. E ola koke ana ko lakou mau kunu ame ke a@, a hoopauia hoi ka loohia ana i ka ma i numonia, a mau mai e ukali ana i nei mea he anu ame ke kunu. E ola ana ka ma'i kunu ho, a ua inu ia keia laau @ na poe ma'i he umi tausani ka @i o keia ano ma'i, aole he ma'i i nele i k@ ola, wahi a ko makou hoomaopopo. Aole nohoi e hiki wale ana no i keia laau ke hoola i ka ma'i kunu bo, aka, ma ka wa e haawi mua loa ia ai keia laau i ka wa o ka hoomaka ana mai e ua ano kunu ia, e kaohi koke ia ana kona kuene pono ana mai. Ma na ma'i kunu-kalea hoi, e hoopalup@lu ana keia laau i ka male uaua, a oluolu ke kunu ana aku, a hoemi mai hoi i ka ume paupauaho ana a ke kunu ame kona pinapinal ana, a pela auanei e paleia ae ai na hopena poino oia ano m@. E kualia ana e Benson Smith & Co., Kaupalenaia, na Agena Kuai Kukaa.