Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 44, 4 November 1898 — KA OIHANA KUKUI UWILA O HONOLULU [ARTICLE]

KA OIHANA KUKUI UWILA O HONOLULU

Ma ka wa e noho Kuhina Kalaiaina. ana o Mi\ L. A. Thurston, ma ka makahiki 1888, a ma ka hora 7 ahiahi o ka Poalima, la 23 o Marafci, oia makahiki no i hoomalamalama mua !oa ia ai ko Kulanakauhale o Honoluhi nei e ka malamalamaia ana e ke kukui uwila, ma ka hoohanaia ana e V/q Kamaliiwahine Kaiulani, mai uka mai o k.a haie kukui uwila ma Nuuanu, oia no ke kahua oia hana e )?u j/A i keia ■wa. Nolaila, mai ia wa mai a heea iho la i ka po Poalima, Okatoba 21, o keia makahiki (1898), ua like me umi ma>kahiki a oi o ke ku ana o keia oihana maloko nei o ke kuianakauhale 0 Honoluiu nei. O ka Luna Nui o Tia kukui uwila ia wa' oia no 0 W. O. Faulkner. A ma ia wa, ma kana hoike imua o 'ke Kuhina Kalaiaina "No /a Kukui Uwila o ke Aupami," mala'lo o ke poo "Na Ulia. Poino" ua hoike ae oia penei:

"O ka hoomalamalama ana me na kukui uwila, elike me na hana noeau apau o keia au hou, ua kaft mai no na kakaolelo kue ia no na mea e pili ana i na ulia poino. He mea nohoi i hooiaio paa ia, <mana wahi i kauia'i na uwea kukui uwila malalo iho o na uwea telefona, me ka uhi paa pono ia ame ka hoopili ole ia me 'kekahi mea a hookaawale ia hoi mai na lala laau, he kakaikahi loa na ulia. No na mea e pili ana i na ulia i ikeia, e hoomaopopo ana no kakou, o ka h«apa nui oia mau ulia, mamuli no ia o ka hoohemaihema. B kauoha mau ia ana ko nmkou poe limahana e nana pono a hoomaopopo ina ua aihi pono ia a ua kaawale pono na uwea; aole loa e ku maluna 0 ka honua mailuna poha o ke"kahi mea metala i pili i ka honua i ka manawa e hana ana me na uwea oiai ka maniawa e hoohanaia ana na mekini uwila; aole loa hoi e laiau i na uwae, a i ole, 1 na kukui paha i ka po me ka uhi lima laholio oie. Ke moku kekahi uwea i ka po oiai e h'olo ana ka uwila e ike koke ia ana e ke Kahua Kiai Waena, a e hoopaa koke ia ana ka uwila, nolai'la, aohe kumu pilikia.

"Ma na kulanakauhale nui apau, ua makaala loa ia ka hoo&aawale ana aku i na uwea telefone aole e emi malalo o elua kapuai mai naa uwea uwila aku. * * * Hookahi wale nuo a'u mea i hoomaopopo i <make he kanaka aole oia no waena o ka poe uwila kukui. Ma Nu Olina kahi i ulia ai. He k-anaka hookani ogana ma ke a'lanui, ua ike a,ku la oia i ka lewalewa mai o kekahi uwea uwila kukui mai kekahi pou mai, ua lalau ilio la oia a hoao iho la e nhae ae i kau wahi o waho. A oiai aole i hoopaaia ka uwila iloko o ka uwea mua loaa mai la oia i ke kuia. 0 ka uwila a make iho la, oiai, ua loaa ke alanui mai ka honua ae a i l ka uwea ma o kona mau lima ame' ke kino." Mai kela w.a mai i hoikeia mai ai e kela Lnna o ka Oiliana Uwila he mea poino ka hopu ana i >ka uwea uwila i moku a e holo ana 'hoi ka uwila ia wa, akahi no i «keia makahiki iho la i hoo ! koia ai kela mau olelo. He mea maopopo no o ke .Aupunl ke kahu a ona hoi o keia Oihana Uwila i keia wa, ke ole e lilo ia he walwai i kuleana ia e ke Aupuni o Amerika Huipuia, a o keia oihana iho la, ko kumu 1 poino al na ola o kela mau kino 3tanaka 1 hala aku la i ka make. 0 keia oihana ka,»a kiure Koronevo i hoopuka ai ma ka lakou olelo hoohoio

he oihana keia i lilo i kumu hoopoino ola.

Ua «maopopo nohoi o Ua ha'i ana o kela pine i hoopaaia iho ai ka msa pale uwila'oia ke kumu o ka alu ana o ka uwea. A ni6 'lie mea la ina oia alu waJe no nie ka loaa ole ana i kekahi ikaika e ae nana e lioakaiewa i kela uwea i meu noa e lewai ai a kau £iku maluna o ka lua o ka uwea e mee like

ana me ia uwea, ina no aele e ua uwea la, a lilo i kumu huopoino ola. Ma ia ano e lilo ana ka ha'i ana o ke pine i mea e olelo ole ia ai. no ka Jiai ana o keia pine ke kumu o keia poiuo. Aka, ma o ka olelo hoike koho akeakamai, ua oleloia ua lele keia uwea i moku iho la a pa i kekahi uwea e aku, a oia ke kumu o kona nioku ana, a haule iho la kona mau welau i lalo. He nui na mea e noonoo ia ai ma keia kumuhana i hiki ai ke hoomaopopo pono ia kahi e hoopili pono ia aku ai ka hewa. O kekahi mea maopopo paha e olelo ae ai ma keia wahi oia <keia. 0 ke 'Aupuni ka o-na o kela pine popopo i ha'i <ai, a alu ka uwea, nolaila, e ahewa ia ke aupuni no kona makaala ole ma ka fiana ana i ua pine la. Aole o ke Aupuni ka £>na o ke kuaua ame makani i pa piUiili ae ma ia po, a malia na ka makani i hookaiewa ae i ka uwea alu a lele ai a pa i kekahi uwea okoa aku, a moku ai, nolaia, e ahewaia ke Aupuni no ka «makaala ole ana i ka makani pa puhili oia po 'ke kumu nana i hoolewa i ka uwea a moku ai.

0 ko makou manao he mea pono no ke b«li hou ia aku ka malamalama oi aku i ko ka mea i ikeia i ko keia wa. ma ka mea e pili ana i keia kumu hoopoino ola e ku mei mawaena o ko Honolulu nei 'leliulelm. Ina ua ike maoli ke Aupuni ua popopo kela pine, a i ole ia, ua hoomaopopoia e loaa ana he poino ma kela uwea, a hana ole ke Aupuni i mea e paleia ae ai <ia poino, a loohia io iho la hoi <he poino mamuli oia hoohemahema maoii ana, alaila, ,he mea pono no ke uku poho ke Aupuni 110 na oia i poino.