Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 43, 28 ʻOkakopa 1898 — MAKE I KA UWILA. [ARTICLE]

MAKE I KA UWILA.

Uoko o na makahiki lehulehu loa i ku ai ka oihana hoomalamalama uwila ma Honoluhi nei, aole i ikeia kekahi poino nui a weliw«li elilee iho la me ka poino i ikeia iho la ma ke au\moe o ka po Poalima aku nei. 0 keia oihana uwila ua hookumuia ia ma ka manawa o ka Moi Kalakaua, mai ia wa mai kona ku ana a hoea mi nei i keia au hou e nee nei ka;kou. Ma kekahi mau wa no i kaa liope ae nei, ua loheaia no na lono pau-aJbii mamuli o ka a ia ana e ka uwila telepona, a pela hoi ka wela ana o na lima o 'ke'kahi poe i ke ahi uwila e holo ana iloko o na iiwaea i hoohanaia ai ia mea. 1 ka hoomaopopo ana i ke kumu o ka make ana o kjela mau ola uhane, ma kela po Poalima aku la, ua loaa mai ia mamuli o ka hemo ana o ke pine i hoopaaia ai ka omole pale uwila, mai ka pou mai e ku la ma ke kihi' mauka o na alanui 'Moi ame Rikek-e. Ua popopo kela pine, a ua puhaka o !oko ae mamuii o ka ai ia ana e ka naonao, wahi a kekahi olelo hoika i waihoia ae imua o ka Aha Koronero. 'Ke nanaia iho ka olelo hoike pili akeakamai a Mr. Cross, kekahi hoa mawaena o ka Puali Eneginia Amerika ma HonoluK; nei i keia wa, e Ikeia ai 'ke kulana ano nui maoli o ka nee ana o ka uwila iloko o ka uwaea i hoikeia ae la, 'a lilo ai i kumu make no kela mau ola kanaka i hala aku la. He umi-ikumajnalima ka nui o' na makahlki o ka hoohanaia ana o kela pine, wahi a ka luna nui o ka oihana uwila. O ke Aupuni Hawaii ka ona o keia oihana uwila. A ke manao nei makou, mahope iho o ka hookoia ana o ka hana haawi aku ia Hawaii nei, ame kona mau waiwai aupuni apau i 'ke Aupuni o Ameriika Huipuia, elike me ka Olelo Hooholo Hui a Lunamakaainana Newlands, ua lilo o Amerika Huipuia i ona no keia oihana uwila i loohiaia iho la keia pilikia. Ua lioike mai hoi o Mr. Buck, ka luna o 'ka oihana i keia wa, eia oia ke hoomaemae hou nei a ke hana hou nei i keia olh-ana elike me ka hiki iaia ke hana, me na makaukau i hoolakoia a,ku ai iaia. A "wahi hou no ana, he nui loa na wahi o loko nei o ke kulanakauhale i like loa ke kulana nawaliwali a maikai ole o na uwaea elik« iho la me keia. Aole kanalua i koe no ka anea e piii ana i ke 'kumu i maike ai kela mau ola •kanaka, a i loohia ai hoi he mau ola e ae i na poino a pilikia nohoi ma kela po Poalima i hala alui. 0 kekahi mea ano nui i pyka mai ka waha mai o ka eneginia Aupuni, aole i loaa he luna nana nui na'na. e kiai a e makaala i na uwea o washo nei, no ka hoomaopopo ana i na poino a kumu hoopilikia aku paha i na uwaea, koe wale no na mea e pili ana i na hana oia ano i lawelaweia maloko o na hale. Aka, he hemahema no nae •keia i hoopalalehaia mai o mai no a hoea iho la i keia au i ikeia ae la keia poino. O ke dala oia no ke

kumu e hiki ai ke hooholo pono ia na hana e loaa ai ka holopono ame ka paiekana apa» o keia ame keia }iana, ina 210 ia he hana Aupuni a hana makaainana paha, elike me ka nui ame ka ikaika o ua makaala i haawiia a e haawiia aku ana paha e ka pee i hookauwaia ma ua hana la. A oiai, aia ka weheia ana 0 ke eke dala Aupuni ma na lima o ka Ahaolelo. ua ikeia ma ka hapanui o na kau i noho ai keia poe, ka upikiia ana o ka waha o keia eke, a lilo nui ko lakou manawa ma ka hookomo ana i na huaolelo e hoike ana i ka popopo o ka Oihana Uwila Aupuni. Ke kamailio nei makou i keia, aola me ka manao e haawi aku ruakou i na hoopa'kele ana i fca ona nona ka oihana uwila nanal i hoopaika inai i keia poino; aka, lie makemake makou e hookaakaaia na maka o ka po£ noonoo pupuahulu e hilikau wale ana ka lakou mau olelo hoahewa maluna o ke Aupuni, a o kahi mea e ae paha i manao ia, oia ke kumu 0 kekahi hana hewa, a 0 ka mea paha i loaa mai ai he poino. •Ma ko makou pepa 0 keia la e ike ai ko makou poe heluhelu i ka moolelo piha o keia make weliweli ma o ka uwiJa Ja. A e kamailio hou aku ana no makou 110 keia mea ma keia mua aku.