Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 42, 21 October 1898 — LUNAKANAWAI WILIKOKI. [ARTICLE]

LUNAKANAWAI WILIKOKI.

Uaina ua Wai o Nainolokama He mau holo palapala ia i paapaanaia iho nei mawaena o Lunakanawai Wilikoki o Honolulu nei aine Kenerala Kin& o na koa Amei'ika maanei, no ka mea e pili ana i na olelo uanii a ka Lunakanawai i poluku ae ai i kekahi mau koa Ameri'ka haihai kanawai ma ika Poakahi nei, imua o kana Aha, elike me ka mea i hoikeia ma kekahi wahi o ka ma'koli pepa o keia la. Ua hoohalahala mai o Kenerala King i na olelo oolea i hoopukaia e ka Lunakanawai "Hawaii" imua o kahi koa me ka hawele ana i na 'liikoa hoohaunaele ma Alanui Papu i kahi wa i hala ae nei. A ua pane ka Lunakanawai ,no kona ike ao'he hoopaiia o na koa Amerika haihai kanawai e na mana kanawai koa Amerika maanei. nolai'lia, ua manaoia he mea 'pono ke hana oia i ka ke kanawai Aupuni i kauoha jmai ai e hooko aiku oia. Ua kuhikuhi jpu aku ka Lunakanawai la i ka buke kanawai ko£fe a Merriam-Wheelock. Ma ke kakahiaka Poakahi nei i loheia ai ka hoopii kue a ke Aupuni i kekahl poe koa Amerika, i hopuia ai ma ka Poaono aku, imua o Lunaikanawai Wilikoki o Honolulu nei. Hookahi wahi koa ua hoopiiia ae no na hana ino alme na hana kolohe. Kuai keia wahi koa i kekahi mau ipukukui ma keka'hi halekuai Pake, a hoole i ka U'kū ana i ke kumukuai, a ulu mai he aumeume mawaena o ka Pake ame ua wahi koa nei, o ka hopena ua laweia oia i Kala/kaua Hale. Ekolu poe makai me hookahi Pake i hoike ma ka aoao 0 ke Aupuni, e lawelaweia ana e Ilamuku Brown, ame ka.Hope Loio Kuhina Atkmson; a o W. A. Kini hoi ma ka aoao 'pale. Hookaihi no hoike ma ka aoao pale. Penei ka oleloao a ka Aha i ua wahi koa hoohaunaele nei: "E ke kanaka opio, ke hooholo nei au, ua hewa oe no na hana ino ame na hana kolohe. Ua kaūmaha au no keia hoahewa ana ia oe, aka, aole hiki ia'u ke alo ae i ka hooko ana aku i ke kanawai. He oolea loa ke kanawai e pili aiia i. keia ano hewa. Aole no o'u nana 1 ke kau ana aku maluna ou i ka hoopai pi'ha a ke kauawai i hoike mai ai. 0 ka mea oiaio, ua kaumaha loa au i ka hoopai ana i kekahi koa. Aka, e hoomanaoaia, ua hoo&ipaia na keiki o ka Aahu Bolu me ka maikai loa e ko onei poe. 0 kela poe koa apau e noho mai la i Manila, ua hookipaia lakou maanei, ua haawi ahaaina ia aku la!kou a ua hoomaikaiia hoi maanel. A heaha kp. mea loaa mai i keia kulanakauhalo no ia mau hana? 0 kela mau han'a pakaiha wale ma ke Awawa o Manoa, i hanaia aku ai maluna o kekahi poe Pake mahiai, na hana hoi e apono ole ia ana ma Nu loka, a he mau hana nohoi ia e poina koke ole ia ana maa-

nei. Ka hele ana o na koa iloko ona hale o na kanaka ma Waikiki, a ikeia no ia mau ano hana a lakou a lilo i mau/mea ia. O kau hana i hana ai ma ka Waono kku nei, he hana lapuwale loa, a he mea pono ia oe ke hilahila no ia hana. Mai manao oe. mamuli o kou komo ana i ke kapa koa, ua oi ae oe maluna oke kanawai. Oiai r Kou mau la ma ka lepo o Hawaii» nei, pela ka loihi e noho ai oe malalo o hoomalu maluhia o Hawaii nei, koe wale no ka wa e kau mai ai ke kanawai koa. "Ua makemake au e haawi aku ia oe <i ka hoopai mama ana. Ua hana hewa oe, a he mea pono ke hoopaiia oe. Ina hoi i ike au.e loaa ana he hoopai kupono ia oe mamua o ko oukou aha hookolokolo koa, ina no ua hookuu laelae au ia oe. Aka, ke hai aku nei au ia oe, aohe o'u wahi hilinai iki i ko oukou mau aha hookolokolo koa. He wahi wa pokole wale ae nei no, ua hooulu ae la elua o oukou mau aliikoa koikoi i kekahi hana haunaele iiilahil'a loa i ka po, ma ka"hi e lawelawe nui ia ai ka oihana kalepa maloko o keia kulanakauhale. I kekahi la ae; ma ka wu i walhoia aku ai kekahi mau hoopll. ua ma'i mai la ko oukou aliikoa poo, aole hiki ke i"keia aku, eia nae ma ia nhliiihl iho no, ua haawi ae la ia he aluuilnu i kona poe hoaloha. Ua palaina punu wale ia ae la no ka hana hewa a ua ina.u aliikoa nei. Nolaila, e hoo'pai aku ana au ia oe i ka hoopai i kupoiio loa no lia hewa i hanaia e oe. Ke :kau nei au i ka hoopai hoopaahao 6 15 >la ma ka hana ooleo maluna ou. a e uiku oe i na koina o ka Aha." Ua hoohalahala nae ka loio o ka mea i hoopiiia'. PALAPALA A KENERALA KING IA LUNAKANAWAI WILIKOKI. Headquarters 'District of Hawaii, f Honolulu, H. 1., Oct. 18, 1898. I ka Mea Hanohano Lunakanawai W. Luther Wilcox: A'loha oe:—Ua hoikeia kau mau o!elo maloko o ka Pacific Commerciai Adr vertiser o keia ikakahiaka, ma ke ano oia kau mau olelo i kamailio ai mai ka noho hookolokolo mai, ma kou ano lunakanawai, ia oe e ao ana i kekahi koa i laweia ae imua ou no ka hookolokolo ana, a oia keia mau huaolelo: * % "Ina hoi i ike au e loaa ana he hoopai kupono ia oe mamua o ko oukou aha hookolokolo koa, ina no* ua hookuu laelae au ia oe. Aka, ke liai aku nei au ia oe„ aohe o'u wshi .hi'linai iki i ko oukou aha hookolokolo koa. He wahi wa pokole wale ae nei no ua hooulu ae la elua o oukou mau aliikoa ikoikoi i kekahi hana loa i ka po, ma kahi e lawelawe nui ia ai ka oihana kalepa maloko o keia kulanakauhale. I kekalii la ae, ma ka wa i waihoia aku ai :kekahi mau hoopii, ua ma'i mai la ko oukou aliikoa poo, aole hiki ke ikeia aku, eia nae ma ia ahiahi iho aio, ua haawi ae la ia he ahaaina i kona poe hoaloha. Ua palaina- puna wale ia ae la no ka hana hewa a ua mau aliikoa nei." Ua loaa ia'u ka 'hanohano o ke noi ana aku ia oe e hoike mai oe ia'u, ma ka wa pono mua loa e loaa ama ia oe, ina paha ua oiaio a oiaio ole keia mau huaolelo i hoikeia ae. Me ka maha-lo loa. CHARLĒS KING, Birigadia Kenerala U. S. V. e Hoomalu ana. KA PANE A KA LUNAKANAWAI. Honolulu, H. 1., Oct. 18, 1898. Birigidia Kenerala Charles King, Aliikoa Kiekie o na Koa Pualu o Amerika Huipuia, Kulanakauhale: Aloha:—Ua loaa ia'u ka hanohano o ka hooia ana'ku -no ka loaa ana mai o ,kau i keia la, maloko o laila i nonoi mai ai oe ia'u e hoike aku ia oe, ina paha ua hoopuka au, a ua thoopuka ole paha, ma ko'u wa 'i a'o aku ai i keikahi koa i laweia mai imua o'u no ka hookolokoloia aiia, i na huaolelo elike me keia: "Ina -hoi i ike au e loaa ana he hoopai kupono ia oe mamua o ko oukou aha hookolokolo koa, ina aio ua hooikuu laelae aoi ia oe. Aka, ke hai a,ku nei au ia oe, aohe o'u wahi hilinai iki i ko oukou aha hookolokolo koa. He wahi wa pokole wale ae nei no, ua hooulu ae la elua o oukou mau aliikoa koikoi i kekahi hana haunaele hilahila loa i ka po, ma kahi i nui ia ai ka oihana kalepa nialoko o keia kulanakauhale. I kekahi la ae, ma ka - !' waihoia aku ai, kekahi mau hoopii, ua ma'i mai la ko oukou aliikoa poo, aole hiki ke ikeia aku, eia nae ma ia ahialii iho no, ua haawi ae la ia he ahaaina i kona poe hoaloha. Ua palaina puna wale ia ae ia no ika hana hewa a ua mau aliikoa inei." No ka pane ana aku, ike olelo aku nei au, ma ke ano nui, ua pololei no ka mea i hoolahaia, aka, manao nae au, o na olelo e hoomaka aba "I kekahi la ae, nsa ka wa," a pela aku, ua komo pu na huaolelo "i hoikeia ae e na nupepa." O kekahi, aole o'u hoomanao, ua olelo au i na huaolelo "palaina puna." t E ae mai hoi ia'u ke hoike aku, o na mea a'u i hoike aku ai, ua hookahjua ia no ia maluna o na lono a'u i hiki ai ke manaoio. Ina hoi lie oiaio ole keia lono, alaila, ke minamina loa nei au i ko'u iuhihewa ana. Owau iho no me ka mahalo. W. lAJTHER WILCOX, | Lunakanawai Apana.