Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 12, 25 Malaki 1898 — Ka Hoololi o ka Mahele 5 o ka Pauku 57 o ke Kumukanawai. [ARTICLE]

Ka Hoololi o ka Mahele 5 o ka Pauku 57 o ke Kumukanawai.

O kekahi hoololi Kumukanawai keia i lawia mai e kekalii o na Lunamakaainana o na Kohala, na Kona ame Kau, oia hoi o Mr. W. C. Aehi. O 'ke ano nui o keia hoololi e hooma(huahua ana i ka nui o na Lunamalkaainana mai ka Umikumamalima, e like me ia e ku nei ma ke 'Kumukanawai a ke kulana hou, oia hoi i Iwakaluakumamaikahi; a ua hoololiia mai hoi keia e Lunamakaainana Gear, ma ka hoomahuahua hou ia ana a>ku a ka Iwakaluakumaimakolu. Penei ka hoonohonohoia ana: Kauai, 3; Maui, 4; Ha-waii, 6; a o Oahu nei i 10. Ua manao makou, he mea maikai no ka hoomahuahua hou ia ana ae i ka heluna o na lunamakaainana; aka nae, aole »keia o ka wa pono no ia hana, a, aole nohoi i ikeia ka pilikia o 'ka lehulehu no ka huina Umiknmamalima o na lunamakaainana e ku nei i keia wa, elike me ke JECumukanawai; aole nohoi he .pomai'kai oi aku e loaa mai ana i na makaainana ma ka hoomahuahua hou ia ana aiku; a he hana keia e hoonawaiiwali aku ai i ke kulana o ke kiwmihana hoohui Aupuni e noonooia nei i keia wa e ka Aha Senate o Amerrka, a e kona Ahaolelo holookoa paha. Ua ike a ua hoomaopopo makou, malalo o ke Kumukanawai o Kamehameha HI. (1852), ua hoiike ke Kumukanawai, "Aole e oi aku ka nui o ka Hale o ka Poeikohoia mamua o ke Kanaha, aoie hoi e emi mai malalo o ka iwalealuakumamaha." Ma ke Kumuikanawai hoi o Kamehameha V. (1564), ua -like no. A ma ke Kumukanawai hoi o Kalakaua I. (1887), he iwakaluakumamaha lta nui o na lunamakaainana. A ma keia hoololi hoi a Mr. Gear, he hookahi wale no ka emi iho o kana heluna lunamakaainaiia i ko >ka heluna i ihoikeia ma ke Kumukanawai o Kalakaua I. O ka nu.i o >ka poe koho balota apau mai Hawaii a Kauai ma ka makahi'ki 1894, he 5000; oiai nae ma ka helukanaka o 1890, oiai no kakou e ku ana malalo o ke Kumukanawai o 1887, he 13.000 a oi ka poe <koho balota. A oia heluna ke hoohua mai ana i iwakalua-

kumamaha poe lunamakaainana. Ma ke kau koho o 1897 aku nei, he 2000 a oi wale no poe koho i ikeia, ua aneane ka hapalua o kela huina 5000 i koho ai ma ka makahiki 1894. Nolaiia, ua ike ia, me ka maopepo loa. ua emi ka lahui koho balota o loko nei o <ka aina malalo o ka heluna e ioaa ai he ikaika e hiki ai ke hoomahuaihua hou ia aku na lunamakaainana, etrke me ke <koi a ka hoololi Kumukanawai i manaoia. Manao makou, ina hiki ka kuina o ka poe koho baiota o loko nei o ka aina i ka 13,000 a 15,000 paha, ua kupemo no ke hoemahuahua ia ka nui o na limamakaainana, elike me ka nui o ka poe 'koho balota; aka, ina he 2000 wale no keia poe i loaa keia pono. iloiko nei o ka aina, ua nui hewahewa loa ka 15 iunamakaaiaana no lakou.