Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 12, 25 March 1898 — KA AHAOLELO. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA AHAOLELO.

SE\ATE La Haaa 16, Maraki 7. Na Seaaioa Holsteān i waiao mai he noi mal Kohala mai i kakauinoaia e 50 Inoa, i haawina dala no ke alaaau Haawiia i ke Komite o na Aina Aupuni ame na Hana Hoa. N'oonoo ka Hale i ka Bila Haawina. O ka hoike i wathoia mai e na Seaatoa Walakahaaki o ke KomKe Waiwai, ame Hokina o ke Komite Wae i haawiia ai kekahi mau ieamu o ka hila iiaawina, ua lilo i mea e kamailioia ai e na hoa o ka Hale. Pela nohoi ka hoike a Senatoa Holstein o ke Kom:te Hookolokolo no ka Bila Helu 9 o ka Hale o na Lunamakaainana ame ka hoike a Senatoa Baraunu oia Komi;e hookahi no, e pili ana i ka Bila Helu 11'o ka Hale o na Lunamakaainana. Hooholoia ka olelo hooholo a Senatoa Baraunu no ka uku o ke Kakauolelo i ?10 o ka la, ka Makai o ka Hale. no ka la, a o ka mea maiama hile. $1 no ka la. Waiho mai o Kuhina Kupa he hoololi no na Pauku 630 ame 631 o ke Kanawai Kivila no ka hoopaa inoa ana o na moku. Holo ma ka heluhelu ekahi, a haawiia i ke Komite Pai. -Hooholoia ka Bila Kanawai Helu 9 0 ka Hale o na Lunamakaainana, e pili ana i na hoopii hoohalahala mai na Aha Kaapuni mai, ma ka heluhehi elua, mamuli o ke aponoia ana o ka hoike a ke Komite, a waihoia ka heluhelu ekolu no ka Poakolu. Ua hoike mai ke Komite, ua hoopau anaoli ia no na pauku iloko o ua kanaw-ai la mamuli o ka manao o ke kanawai o 1592 e hoouohonoho ana i ka Oihana Hookolokolo, aka, ua maikemake nae ka Lunakanawai Kiekie e hoopau maoli ia 1 ole ai e ala mai na kuhihewa. O ka Bila Kanawai Helu 11 o ka Hale o na Lunamakaainana, e hoololi ana i na Pauku 1480-1483 o ke Kanawal Kivila no ka uku-panee o ke dala, hooīholoia ma ka heluhelu elua, a waihoia ka heluhelu ekolu aio ka Poakolu. O ka Bila Kanawai o Aha Senate no ka hoomahuahua ana aku ia Kapiolani Pa, mamuli o ka lawe ana iiiai i na apana aina e hoolimalimaia nei i keia wa ma ka wa e pau ai ia mau hoolimalima, ua haawiia i ke Komite e kohoia aku ana no ka noonoo ana i ka biia kanawai a Senatoa Baraunu no ka hoopuka ana i na palapala ©ila nui i ka poe noho hoolimalima o ua mau apana aina la i keia wa. H'ooholoia ka haawina o ke Kamaliiwahine Kiiiulani mamuli o ka hoike a ke Komite. Hooholoia ka uku hoomau o F. W. Fehlber no na makahiki elua, he ?720. He lima lawelawe kahiko loa ia no ke Aupuni no na makahiki he 30, a i loohia hoi i ka pilikia i keia wa. Hooholoia ka uku o na kakauolelo pokole o 'ka Oihana Hookolokolo i elike me ka hoakaka a ka Lunakanawai Kiekie, mamuli o ka mahuahua loa o ka hana ma ia keena i keia wa. 0 kekahi mau itamu i hooholoia, oia keia, $2,400 no ka kakauolelo o na Aha Kaapuni o na Apana 3 ame 4. Ka uku o ka mea kakau pokole o ka Aha Kaa» puni 3, ua hoemiia mai ka $2,000 a ka $1,800. «Hoopaneeia ka noonooia ana o ka uku o ka Hope Luna Hooia Buke Helu ame ka uku o ke Kakauolelo a ka Luna Hooia Nui. Ua kapaeia ia mau haawina mailoko aku o ka Bila Haawina no ka manawa. Hooholoia ka haawina no ka uku ame na komisina o na Hope Luna Au!hau ame na Luna Helu, $60,000. No ka Oihana Dute, $166,000. Hooholoia, Ma ka wa i noonooia ai ka haawina o ka Papa Hoonaauao, ua ulu mai la he hoopaapaa ana. -Ala ka hoike a ke Komite i haawiia ai ka noonooia ana o keia haawina, he okoa loa ia mai ka mea i hoikeia ma ka Bila Haawina. Ua kue ke Komke i ka uku ana i Hope Kahukula Nui elike me ka manao l lioikeia ma ka Bila Haawina. Ua ku o Kuhina Kupa a kakoo i ka hoonohonoho i hoikeia maloko o ka Bila Haawina. Hoakaka mai oia, ua noonoo akaieleia na mea i hoikeia maloko o ka Bila Haawina. Ua manao nui ia e ]oaa ona mau kula hou elua noloko nei o Honolulu. Ua mokemake loa ka Oihana Hoonaauao e «hooneeia ma na papa ke kulana holomua o na kula. A i mea e holopono ai keia hana he pono ke loaa na makaala mau ia ana. A ma ia 'hana e lilo nui ana ka manawa o ke Kahukula Nui, eia nae aole e hiki ana ke hanaia nei bana ina e kaawale mau aku ana oia ma na mokupuni e aku elike me ka makemake 0 ka hoike a ke Komite. He mea pono nohoi ke makaalaia aku na kula o na mokupuni e aku, a ua lawa ia hana na kekahi kanaka okoa aku. Kokua oohoi o Senatoa Baraunu i ke Kuhina. A ua manao oia o kahi Imina o $4,400 1 noi ia ma ka BUa Haawina no ke kokua ana i ka Oihana Hoonaanao, aole no ia i nui, ina nae hoi e manao nui ia ana ka holomua o ka oihana hoo» naauao. O Senatoa Waterhouse kekahi kokua 1 keia manao. 0 ka loaa an& o na ko kua maikai i ka Oihana Hoooaauao he mea ia e hooholomuaia ai na hana o k>ko o na kula o ka Pae Aina ne4. Hooholoia keia mau itamu apau me kekahi itamu o $45,000 no na kumukula

liou he 40 paha ko lakou nui. Hooholoia ka uku o ka elele o loko oia keena, $1,000 no na makahiki elua. Ua haule nae keia itamu mai ka Bila Haawina aku. Mahope iho oka lawelawe ana o kekahi mau hana ua hoopanee ka Hale. HALE O NA LUNAMAKAAINANA. La Hana 16, Maraki 7. Na Lunamakaainana Kaeo i wailio mai he noi no $1,500 i uwapo mawaena o Makaweli ame Waimea, ma Kauai. Na Lunamakaainana Aehi he noi no $2,000 no ka hoonui ana ae ame ka hana hou ana i ke awapae o Hookena. Nana mai no he noi no $2,500 i hale hookolokolo ma Hookena. Na Lunamakaainana Wilder i waiho mai i ka hoike a ke Komite Mahial, Kalepa, e hoopanee loa ana i na hila kanawai no ka hoohoihoi kanu kope, ramie ame waina. Na Lunamakaainana Kaai i waiho mai lie mau ninau i ke Kuhina Kalalaina, penei: 1. No ke Aupuni anei na kaa lawe wai kapipi alanui o lulu nei? 2. Ina aole, alaila, nowai? 3. Ina no kekahi i>oe okoa keia mau kaa, ehia ka nui o ka lakou mau dala e uku nei i ke Aupuni no ka wai? 4. Heaha la na loaa o na ona o keia mau kaa kapipi w r ai? Waiho mai o LunamaJtaainana Kahaulelio lie palapala hoopii mai Molokai mai e kue loa ana i ka lioihoi ana mai ia mokupuni maloko o ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekahi. ■Hoolaha mai o Lunamakaainana Aehi e lawe mai ana oia he kanawai e hoopau ana i ka Pauku 3, Mokuna 51 o na Kanawai o 1892 e pili ana i ka

•auhau kino. Hapaiia ka Bila Kanawai Helu 6 o ka Hale, e pill ana i na ala loa no ka hehihelu elua, ma ka hoike a ke KomLte, a mahope iho o ka hoopaapaa ana o na Jioa, ua haawiia i kekahi Komite Wae.

Auwina La. Ma keia wa i hapaiia ai ka noonooia ana o ka Olelo Hooholo a Lunamakaainana Robikana e pili ana i ka hoopukaia ana o na palapala hopu. A o ua Olelo Hooholo la, penei no ia: Oiai, he pono no kela ame keia kanaka i hanaia aku ai keka&i ofeni, e iioopii aku no ia mea i kekaihi Lunakanawai Apana, a e koi aku e hoopukaia ona palapala hopu no ka hopuia ana o ka mea hana hewa; a, Oiai, he hona na kela ame keia Lunakanawai Apana i waihoia aku ai ia hoopii, ina hoi na maopopo iaia ua hana io ia he ofeni, e hoopuka aku i palapala hopu e kauoha ana i ka Ilamuku a i kekaiii makai e ae paha e hopu i ka mea i hoopiiia aku, a e lawe mai iaia imua o ua lunakanawai la no ka hanaia ana elike me ke kanawai; a Oii, ua ikeia he hana maa mau loa na na Lunakanawai Apana ka hoole ana, aole e hoopuka i na palapala hopu :ke ole e ae mua ia e ka Ilamuku a e kekahi makai paiia nana e lawel&we ana ka hoopiiia me ka nana ole ia hoi o ko lakou mau maaaoio ana no ka hanaia ana o ka hewa i hoopHia mai; a Oiai, ua ikeia ua omuaia alni keia ano hana maiuna o na lnnakanawai e na luna aupuni e laweiawe ana maloko o ke keena o ka Loio KUhina; a ? Oiai, ola ano haika he hao ana ia o na luna o ka Oihana Hooko o ke Aupuni i na hana a ka Oihana Hookolokolo, me ka mana ole ma ke kanawai a i kauoha ole ia hoi e kekaiu kanawai o ka aina; E hoohoioia; O ka manao o ka Hale 0 na Lunamakaainana e hooki ia ua hana )a, a e kauoha aku ka Loio Kuhina i ka poe apau maialo mai ona a puni ka aina e hooki loa i ka hana ana 1 na hana apono i na palapaia hopu mamua ae o ko lakou hoopukaia ana aku e na lunakanawai. E hooholoia nohol, e hoouna aku ke

kakauolelo o ka Hale me ka hooka'ulua ole i kope o keia olelo hooholo i ka Loio Kuhina. Ua haiolelo loihi o Lunamakaainaua Kahaulelio ma ka aoao kue i ka olelo hooholo. Ua olelo ae oia ua hoea mai keia mau kuhalahala ana mai kekahl mau loio malihini kakaikalil. ka poe hoi akahi no a hoea mai nei ia nel. O na 100 i noho a loihA ka man&wa ia nei, aole o lakou hoohala'hala mai. Kamailio o Lunamakaainana Kaal ma ka aoao kokua i ka olelo hooholo. Ua ike oia, aole keia iie olelo liooholo ahewa maoli i ka Loio Kuhina, nolaila, e kokua ana oia, aka, ina oia i ike ■he olelo hooholo keia oia ano, aole loa oia e ae e kokua, a ua manao nohoi oia ua hala iki ka Loio Kuhina mawaho o ke kanawai. Ua ku nohoi na Loio Kuhina o hoakaka ma kona aoao, a ua like no ke ano nui o kana mau olelo hoakaka me na mea i hoike mua ia aku. Ua ku o Lunamakaamana Isenberg e kakoo i ka olelo hooholo. Ua olelo ae oia. ua like loa. na Makai Nui ame ko lakou poe hope me na wahi akua liilii e holo ana ma o a maanei o ka aina elike me ko lakou makemake, a e hana ana hoi elike me ko lakou manao. Mahope i'ho o ka hoopaapaa ana o na hoa, ua haawii lakou i ke koho ana no ua olelo ihooholo la. Ma ia koho ana ua aponoia ka olelo hooholo, he 9 poe ma ka aoao kokua, a he 4 wale no ma ka aoao kue. Hapaiia ka noonooia ana o ka hoololi o ka Pauku 101 o ke Kumukanawai. Kamailio o Lunamakaainana Lobenstein, ka mea nana ua hoololi Ku-. mnkanawai la, a i kona kakahele ana a loi<hi, ia wa i hoike mai ai ka Luna Hoomalu o ka Hale aole i lawa* ke koramu o na ihoa iloko o ka Hale ia wa, oiai, ua naliolo iho la he elima mau hoa iwaho a waiho wale iho la ko lakou mau noho? Ellma minute mahope iho, lioi mai la he elua mau hoa iloko. Mamuli o keia kahea a ka Luna Hoomalu, ua hooki pu iho la o Lunamakaainana Lobensteln i kana 'haiolelo. Ua aa hoi oia e ku mai ka Mana Hooko a kue mai i keia hoololi ana i lawe mai ai, mahope iho o 'kona "hoomaka hou ana e haiolelo. Ua <hoike ae oia aia ka Hui Amerika mahope ana.

M&hope iho o kana mau olelo, ua ku mai ke Kuhina Kupa a kamailio mai ma ka aoao kue i ka hoololi. No ka haiki loa o kahl pepa ua hiki ole ia makou ke iioopuka aku i keia haiolelo. Ua ku ae o Robikana a nonoi e hoopaneeia ka noonooia ana o keia hoololi a ka Poakolu, oiai, ua makemake oia e kuka pu me kona poe 'haku makaainana. Hoololi mai hoi o Richards ma ka olelo ana i hookahi pule mai ka Poakolu aku, oiai, ua makemake nohoi kekahi poe e ae e lohe mai ko lakou mau iiaku makaainana mai. Hooholoia ke noi ame ka hoololi. (Aole I pau.)

E nana ae i na olelo hoolaha e paka aku nei ma ko makou pepa o keia la. Ma ka hora 12 o ke awakea Poaha nei. i haaleie mal al ta mokuahi Zealand!a ia Honoloiu nei, a hnli hoi aku la no Kapalakiko iloko o ka ehuehu. E holo hoomaha āku ana paha o Mr. Wray Taylor, kekahi limahana eleu loa o ke Aupuni, no na aina e, { loaa ai ka ikaika hou o kona kino. Ma ke kakahia&a Poalua nei i lehau ae ai na kanaka he nui ma ke alo iho o ka Halewai, no ka nana ana i kekahi hana hoomainoino holoholona, oia hoi. ka pepehiia ana o kekahi iole "moegoose" e kekahi illo. Ke kuko nei kekahi poe Hawaii maoli e hok> aku no Amerika ame Cuha, ina e kukalala mai ana ke kaua mawaena o na Anpuni eiaa.

REV. S. S. PAL3IEK.