Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 51, 17 December 1897 — KA HAIOLELO A HON. S. P. SMITH NO KA LAHUI POLUNESIA. Ua Puka mai na Kanaka Hawaii mai Inia mai. [ARTICLE]

KA HAIOLELO A HON. S. P. SMITH NO KA LAHUI POLUNESIA.

Ua Puka mai na Kanaka Hawaii mai Inia mai.

Ma ka po Poalua iho nei, i haiolelo ai o Hon. S. P. Smith. maloko o ka Y. M. C. A. o Honolulu nei, malalo o ke alakai ana a ka Hui Imi Moolelo 0 Hawaii nei, maluna o ke kumuhana e pili ana no ka lahui Polunesia. Ua hoakaka mai oia, mawaena o na kanaka i huli nui no na mea e pili ana 1 keia lahui, ua heluia o Lunakana.wai Fornander, ma ka papa kiekie oia poe. Ua olelo keia kanaka kaulana (Lunakanawai Fornander) ua hoea mai na lahui e noho nei a i noho ai ma na mokupunio ka Polunesia, mai Arabia mai. Aka, mamuli o na hoike o na mea i huliia aku nei mahope iho nei, ua ikeia ua hoea mai na kanaka o ka Polunesia nei mai Inia mai. Ua nui na moolelo i loaa e kakoo ikaika ana i keia manao. He oiaio nohoi, no kekahi mau manawa iloko o na au kahiki loa, ua launa keia lahui Polunesia me ko Aigupita ame na Uikini o ka akau. No Arabia hoi, ua mamao loa ia wahi. 0 keia poe i hele mai ai mai Inia mai, ua hele mai lakou mai loko lilo loa mai o Inia. Ua hoea mai lakou i na kapakai o Inia mamuli o na uluaoa kuloko, a mau hoonaue olai ana paha, a mamuli o na ko ana a ke au o ka manawa, ua lilo lakou he poe holo moana

i mahalo nui ia. Wahi a ka moolelo a na kanaka o Nu Kilani, ma ka hoike o na moolelo kahiko o lakou i hooiaioia, aole loa i hoea aku ko lakou mau kupuna ilaila, mai kekahi mokupuni aku, aka, mai kekahi aina i piha i na muliwai ame na loko, mai kekahi aina nui mai hoi i piha i na mauna kiekie loa. Ua pili loa keia mau hoakaka ana ia Inia. 0 ka hapa nui o na huaolelo maloko 0 na olelo o ka Polunesia, me he mea la, ua hoea mai no mai loko mai o ka olelo Airana (Avran). Mai Inia mai 1 laweia mai ai ke taro, ka uhi, ka puaa ame ka ulu, a hoea i na mokupuni o ka Polunesia, 0 na inoa o na mokupuni. mai ka olelo Ayran mai lakou. He elua mau nee ana o na kanaka mai Inia mai a i na Mokupuni o wa Pakipika. Ma na olelo kahiko apau o ka Polunesia, ua ikeia ke kamailio ia ana o kekahl poe kanaka mua; me he mea la o keia poe mai ai mai Inia mai, ua noho lakou ma Malaea (Malay). Maanei i loaa ai ia lakou na huaolelo .ame na ano o ka noho ana o ka poe Malaea. Ua pae keia poe f Fiji a i Haraonga (Lalakoa). Aia ma ka mokupuni o Raratonga, he alanui i kipapaia me na pohaku palalaha. Aole i maopopo i na kanaka oia wahi ka mea nana i hana ia alanui. koe wale no nae ka olelo ana, ua hanaia ua alanul la e Toi, ke alii. O keia nee mua ana mai o na kanaka mai Inia mai ma ka makahiki 1050. Ua hoea no keia poe i na Pae Aina o Marquesas, O ka lahui Polunesia, aole lakou noloko o ka lahui Malaea. Ua hikiloa i keia poe ke holo ma keia mau moana, oiai he nunui maoli ko lakou mau waa a he paa nohoi ka hanaia ana. £ kaulua ia ana elua waa, a kauia iho la he holo papa mawaena o na waa elua, a ma keia wahi e knkulaia iho ai he wahi hale. E lawa aaa ito keia mau vaa elua, no ka hooiliia ana o ka ai, k& i*a ame na lako e ae r e lawa al ka holo ana i ka mo<ana no kekahi wa loihl. Ma ka moolelo kahiiio nohoi, ua olelola ua loaa i keia

poe holo moana ma Inia mea ulu i li\o i mea sisai jka makewa». a r»i>laita, iaole o lakou manao nui ia mea he wai. O ka !ua o na nee asa o na kanaka. na olelo ka po<? Mahieī. tiia ke ano e hiki ai ke manaoīoia akn. Ua oieioia, he oi aku ka makaukaa o keia po*? hope ma ka holo moana ana i ko ka poe mua. Ma kahi a keia poe e pae aku ai, e liio ana ia wahi ia lakou. O k& lahui o Fiji. aole lakou he Polunesia oiaio. l'a oleloia. ua aneane puni ke ao nei i ka ho!o ia e keia poe Polunesia nialuna ona waa. Ua ikeia ma na moolelo. ua hiki lakou ma kahi 0 ka honua i napoo ai k» la a haia kekahi mau la loihi loa. a ma ia wahi nohoi he mau mauna hau k<> ikeia ana. He aneane 21 hanauna i haia hope ae nei i ikeia ai keia, a me he inea ia o ka makahiki 1350 ia. Ma keia wa paha i hoomaka ai ka hoomana ana o na kanaka i na poe ikaika maoii a kaulana, a ikeia ai ka lehulehu launa ole mai o ko iakou poe Akua. Aia nolioi he moolelo e pili ana. no ka holo ana aku o elima waa mai Hawaii aku nei a i Nu Kilani. Ua ioaa lakou i kekahi ino nui. a hookauliiliiia ko lakou holo ana, aka. mamuii o ke akamai o ko lakou hookele ana i na waa ua pae lakou i ka aina. he 150 mile wale no ke kaawale o kekahi puulu mai kekahi puulu mai. Ua kaua keia poe i na kamaaina o ka aina. a ua noho maoli lakou maluna o ka aina. Mamuli o kekahi ninau mai a Mr. W. R. Kakela aku i ka ; mea haioleio. ua hoike mai ia, o ke alahele i manaoia oia kahi a keia poe Polunesia 1 hele mai ai mai Inia mai, ua holo ae lakou ma ka akau o Nu Guinea. A