Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 45, 5 November 1897 — Ka Olelo Hawaii. [ARTICLE]

Ka Olelo Hawaii.

Iloko o umi ha&wlna l aola ai ka Olelo Hawaii maloko o ka Hul Opioplo Irai Poao Kari»Uaiio o Hoeolulo nei, ma kela ame kela abiahl Poakahi» ua ikelk ke aoia ana o na kulana lehulehu o na hoohanaia aaa o na hua palapala rt A" ame "O," "iU" ame w Ko," 4 «Na" ame <r Na" I mea e Ikeia ai ka «aiwai o keia a*o ana, he mea pono k« ninaala k«kahi mau ninau &)ike me keia:

' H*a'£a ka mah»?le pill olek* lkaai o ' '"A." ame •'O." ke hoohalikeia me ks maheie o?eic o ka Kiioklo Beiitaaia (Enelani)? I ka wa lsea e hoohanaia ai o **A" ame iJ Q" maioko oka hopenaoleio? Heaha ka like ole mawaena o 'A" 3U3€ w or Ma ke k«laia ana o kela mau baawina, na iioakakaLi aa mahe!e piliole f .o ikuai o k 'A" ame "O." Oia hoi: "A'* ame "O," ma ke ano Inawaena. *'*A" ame "O," ma ke ano Haipu. "A" aiue "O,'» ma k? ano Haina. "A" ame "0," ma fee aao Haiano. "A" ame "O," ma ke ano Haiinoa. Penei aa hopunaoleio hoohalike i ku ai keia mau mahele: Ka papale o loane: Ke keikl a loaoe. Ma ke ano inawaena, Hele o loane a i Koolau. Ke a nei ke ahi. Ka a a ke ahi. Ke o a Kimo. Ke o a ka bele. Hopunaolelo Hui—Heie ke keiki a loane a loaa ka beie o ka lio o Kimo, a hoi aku oia i ka hale, a ike i ka a a ahi r a kahea ae Ia (oia), ke a nei ke

ahi.. E ikeia ana ma keia hopunaolelo hui. he 8 ka nui o na "a," a he elua "o." Ua hoikeia oka "a" mua, he inawaena (preposition) ia; o ka "a" elua, he huipu (conjunction) ia, e hoohui ana i na haina (verbs) ehia, "hele" ame "loaa;" o ka "a" ekolo, he huipu no ia, e hoohai ana i na welan manao mua, i komoīa ai e "hele" ame "loaa;" o ka "a" eba, he haiinoa: (noun) ia; o ka "a" elima, he inawaena no ia; o ka "a" eono, he hiiipu ia, e hoohui ana i na welau manao mua i komo ai "ke keiki a loane," he auiiiumu- (nominative case), a i ole, he kumu-olelo (subject) paha, me.ka huaoielo haina "kahea;" a o ka "a" ehiku, he haina (verb) ia, e hoike ana i ka hana a ke ahi. Heaha hoi ka Ilke ol« mawaena o keia mau hopunaolelo: "Ka papale o Kimo" ame "Ka papale a Kimo?" I7a hoakakaia ko laua Ilke ole penei: Ma ka hopunaolelo mua, mamuli o ke komo ana o ka inawaena (preposition) u o," ua ikei'a o Kimo, he ona wale no oia no ka papale, aole ola ka mea nana i hana i ua papal"e Ia a paa. A mamuli o ke komo ana.o ka inawaena "a" ma ka hopunaolelo hope, ua maopopo e hoike ana ia o Kimo ka meanana i hana i ka papal'e, a i oie ia, o Kimo paha ka mea nana i paahana Ihe* i kahi hana maiuna o ua papale la. Ua pololei ke olelo elike me keiar "Ka papale a Kimo i hana ai—i humirhnmu ai—i kiola ai." Aka, aole i>oloiei ke olelo: "Ka papale o Kimo i hana ai —i humuhumu ai—i kiola ai." He pololei ke olelo peneir "Iva papale o Kimo i humuhumiiia ai e Keoni." No Kimo ka papale, a o ka hoohanaia ana maluna fho o ua papale nei, na ki* mea okoa iar nolaila.. ua pololei ke komo ana o ka inawaena "o" mahope iho o "papalea mamua hoi o "Kimo." Ma keia mau haawina, ua loaa i na poe e hele net I kela papa knla Olelo Hawaii ka ike oi aku i ko k* hapanui o na kanaka Hawaii maoli, ma ka mea e pili ana t na kumu i hoohanaia ai na hua palapala "a" ame "o" maloko o ka Olelo Hawaii.