Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 42, 15 October 1897 — Page 1
This text was transcribed by: | Francene H Aarona |
This work is dedicated to: | Thankful for the many blessings received. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXXVI. HELU 42. HONOLULU, POALIMA, OKATOBA 15, 1897 NA HELU APAU 2672
______________________________________________________________________________________________________
Hoolaha Loio.
WILLIAM A. HENSHALL.
Loio Kokua ma ke Kanawai---a he
Notere no ka Lehulehu.
113 Alanui Kaahumanu, Honolulu, Ko
Hawaii Pae Aina. tf.
W. R. KAKELA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2870
LYLE A. DICKEY.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Alanui Kaahumanu, Helu 14. Tel 682
Iloko o ke Keena o ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.
---
E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.
O. A. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu. 1yr.
Hoolaha Humau.
Papa ! Papa !
* * Aia ma kahi o * *
LEWERS & COOKE
( Lui ma. )
Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.
---
E LOAA NO NA * *
* Papa Nouaiki
O kela a me keia ano.
___
Na Pani Puka . . . . . . . . . . . . ---
Na Puka Aniani. . . . . . . . . . ---
Na Olepelepe. . . . . . . . . . . . ---
Na Pou. . . . . . . . . . . . . . . . . ---
--- Na O ʻ a. . . . . . . . . . . .
--- Na Papa Hele. . . . . . .
--- Na Papa Ku. . . . . . . .
--- Na Papa Moe. . . . . . .
---
* Na Pili Hale
* O na Ano apau.
A me na * *
Wai Hoohinuhinu Nani
O Na Ano Apau.
---
Na Palaki o na Ano he @Nei Wai.
---
Ke haiia aku nei oukou e a makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua Oihana ho ka
Uku Haahaa Loa
E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai.
E Hele Mai O Wao no Oukou Iho.
Na Papa Inoa maikai o kela ame keia ano, e loaa no ke kauoha mai ma ko makou nei Keena Pai. Pela nohoi me na papa o na olelo hoohiki no na hooiaio palapala kuai, hoolimalima a pela aku.
---
Ua hoopii ae nei o Mr. S. Ah Mi, he Pake kuonoono no Maui, he koi poho i ka Makai Nui ame ka Hope Makai Nui W. H. King, o ua mokupuni la, no ka huli wale ia ana o kona hale e na " kaiko " me ka manao e loaa ka opiuma, a loaa ole nae.
HE MOOLELO NANI
---NO---
Lubiana Kasimila
---KA NAITA O KA---
Liona Gula o Bohemia.
---A I OLE---
Ka Hui Naita Eleele o ka Lima
Ulaula.
MOKUNA X.
Ka Duke Nui Rupereto o ka Hale Ka-
kela Eleele---Ke Kauna o Valese-
buga---Ka Uhai Holoholona---
Ka Leo Kamahao.
E hoomauia ana keia hoomaka hou ana mai ka Helu 23 mai o ke Kuokoa, Iune 4, 1897.
No na olelo a Winifereda i hoopuka aku ai imua o ke Duke Nui Rupereto, aole oia i pane mai, nolaila, hoomau aku la no ua Winifereda nei i kana olelo ana :
" Owai la nei koa lua ole o ke kaulana, e holo ana ma o, a maanei o ka aina, me ka lanakila nui ? Ua ikeia oia, he kulana kona o ka Naita, i aahu ia me kekahi aahu kila eleele loa, i like kona uliuli me ko ka hulu o ke koroka. E ikeia ana oia ma na wahi he nui---ma kekahi wahi he hoaloha oia, ma kekahi wahi hoi, he enemi oia ; ma kekahi wahi, he anela hooluolu oia, a ma kekahi wahi, he anela hooluolu oia, a ma kekahi wahi, he anela oia no ka luku. Ua lohe nae au, ua kapaia oia, ka Naita o ka Lima Ulaula. Aole anei e hiki oia ke pepehiia, a i ole, e hopu pio ia hoi oia a paa ?"
I kela wa i okala kunahihi ae ai ua Duke nei, a me ia helehelena o kalakala, hehi iho la kona kapuai wawae ilalo me ke oolea launa ole a pane ae la me ka leo inaina :
" Ua hiki loa ia ʻ u ke wiliwili aku i kona kani a-i. OIa auanei ame kona poe puuwai eleele apu, e lilo no lakou i poe pio na ʻ u. "
A ia wa i holoke ae ai ua Duke Nui nei, me ka noke ana i na kamailio kiwala-o me ka hailiili ana. A i ka hala ana o kekahi mau minute o kapaiallewa pukalaki ana a ua Duke nei, ua akakuu mai la kona pioloke, a hoi hou mai la ia a ninau aku la ia Winifereda :
" Ea ; auhea la hoi o Mangus Tutila ? "
" Ua ike au iaia e holoholo ana maloko o ka pa, e kuu haku, " wahi a Winifereda.
" Makemake au e ike iaia. "
Aole hoi i liuliu ua hoea mai la ua kanaka la.
He alihiloa keia no na koa kiai kino o ua Duke Nui nei, a he kanaka keia i hilinai nui loa ia e ke Duke. Ua hoike aku la ua Duke nei imua o keia kanaka no ka holo mahuka ana aku o ka Lede Ariadane mailoko aku o ka hale kakela, a kauoha aku la hoi iaia e hle oia e huli a e hoihoi mai iaia, me ka hikiwawe loa.
" E lawe pu aku hoi oe i elua mau kanaka makaukau loa i mau ukali nou, a manao nae au o Max ame Zodaka na kanaka kupono e hele pu ai me oe, " wahi a ua Duke nei i kamailio hope aku ai la Mangus Zeutila.
He oiaio, mahope iho o ka loaa na aku o keia kauoha i ua aliikoa nei i hilinai nui ia ai e ke Duke, ua hooko koke aku la oia i ke kauoha a kona haku me ka eleu nui. Me ka ukaliia ana o ua Mangus Zeutila nei e Max ame Zadoka, haalele iho la ia i ka hale kakela a kamoe aku la lakou ma ke alahele e halawai aku ai me ka Lede Ariadane, ka Ui Hiwahiwa o ka Hale Kakela Eleele.
Ano, e kuu hoa haihai olelo, ma kekahi mokuna o keia moolelo i kaahope ae nei, ua ike kaua i ka make ana o keia poe i ka kaua koa hiwahiwa, a lilo hoi ka Ui Ariadane ma kona lima : nolaila, e waiho ana kaua, e kuu hoa, i ke kamailio ana no ka lohe ana o ke Duke i keia poino ana o kona kanaka i hilinai nui ia, me kona mau ukali, a e kamailio iki kaua maanei no ke Duke Rupereto ame Gaspard, ke Kauna o Valesebuga.
Ma ka wa i hala aku ai o Mangus Zeutila ame kona mau ukali, ma ka lakou huakai hele, oia ka wa a ke Duke Rupereto i huli ae ai i hope a anehe aku la e hele i kahale kiai, aia hoi, halawai mai la oia me Gaspard, ke Kauna o Valesebuga.
O keia Kauna o Valesebuga, he kanaka ia i hala na makahiki o ke kanaka ui, he pahaahaa kona kino, ahe mau lala nae kona e hoike mai ana i ke oolea ame ka wikani. O kona a-i keia, he nui no ʻ uno ʻ u elike me ko ka pipi bulu, a o kona helehelena hoi he ku i ka hoowahawahaia.
O kona makuakane, he kanaka powa kaulana loa ia no na pae mauna o Moravia, a o kona luaui makuahine, he wahine kauwa oia no Bulegaria.
Aka, mamuli o kana mau hana kokua i ka Moi Oto, ke Alii nana i pakaha i ka nohoalii o Bohemia, ua hooliloia oia i kanaka nui a koikoi loa ma ia aina. Ua hoonoho ka Moi Oto iaia maluna o 400 poe koa makaukau i ke kaua, a i laako pono hoi i na mea kaua o na ano apau. Ua haawi aku hoi a Alii Oto nei iaia i na aina waiwai nui o Valesebuga, ma ke ano ia ke konohiki maluna oia mau aina, a oia iho la ka uku panai a ua Moi pakaha nei i haawi aku ai ia Gaspard, me ka paku ʻ i pu ana aku hoi i ka inoa alii, Kauna o Valesebuga.
Mamuli o keia waiwai nui i loaa mai iaia, ame kona noho mana ana ma ke ano he Kauna malalo o ka Moi Oto, ua lilo ia ia kanaka waiwai loa a kanaka mana nohoi. A malalo nohoi oia kulana mana i loaa iaia, ua hiki iaia ke hana i na hana hao wale me kona makemake.
Nolaila, e kuu hoa haihai olelo o keia moolelo, ke ike ae la kaua i ke ano nui e pili ana ia Gaspard, ke kanaka i huipu mai ia me ke duke Rupereto o Frankenstein.
" e Sir rupereto, " wahi a Gaspard i pane mai ai i ke Duke, me ka hoomau ana ʻ ku i ka olelo ana. " heaha keia mea a ʻ u i lohe mai nei ? Ua lele anei ka manu ? "
" Ae ; ua lele io ka mannu, e kuu Kauna maikai o Valesebuga, aka, aole nae i mamao loa kona wahi o ka lele ana aku nei. O ko ʻ u hoouna ana aku la no ia i kekahi poe kanaka makaukau loa i ke alahele manu e kii aku i ua manu ia a kaua a hoihoi mai i ka hale nei. "
" Pehea ! E loaa ana no anei ia i kela poe au i hoouna aku nei, " i ninau mai ai ua Gaspard nei, me ka hele o na onohi maka a piha inaina.
" Pela no ko ʻ u manao. a maopopo loa ia ʻ u, ma kona wa e loaa ai, e hoihoi mai no lakou iaia i ka hale nei. A ma kona wa e hoea mai ai i ka hale nei, aole auanei e hiki ana iaia ke hoopuhili hou mai i ko kaua makemake.
Senatoa John. T. Morgan.
( Paiia e ka Hui Pai Kii O Davey o Honolulu nei. )
Ma ka lai nehinei, ua hoohana aku la au maluna ona i ko ʻ u mana makua, eia nae ua lilo ia i mea ole iaia. Aka, e kuu Kauna maikai, aole nae e poho ana ko kaua mau manaolana, oiai ua paa loa ko ʻ u manao e lilo ana oia i wahine na ʻ u. Ae--he oiaio keia a ʻ u e hoike aku nei ia oe. Ke hoea mai oia i ka hale nei, e hoike aku ana au imua ona i kekahi mea kupaianaha, e hoopaahao nui ia ai kona noonoo, a oia auanei ke ki e hemo ai ka waihona o kona mau manao hoopaakiki apau. "
" I ki aha ia ?" wahi a ua Kauna nei o Valesebuga i ninau ae ai me ka leo okalakala. " Heaha ka mea hoolohe wale aku no i na hoonunuha ana a keia kaikamahine ; aka, e hana aku oe i na hana apau o kou kuleana makua maluna ona, e hana hoi oe me ka ikaika. Ea, e ae wale aku anei oe, ka makuakane o kela kaikamahine i kona mau manao kue mai ia oe ? E kue pu ia mai hoi kou mana alii, ma ke ano o oe ke Duke Nui, malalo iho o ko kakou Moi maikai, oia hoi ke Alii Oto. "
I keia wa i pane aku ai ke Duke Rupereto imua o Gaspard, me ke ano haikea pu ana ae o kona mau helehelena, a luliluli ae la hoi kona poo :
" E kuu Kauna maikai, e hai aku au ia oe, aole loa kaua i hoomaopopo iki i kekahi mana kupaianaha a kamahao loa e hoopuni nei ia kaua iloko o keia mau la. He oiaio, he mau la keia e nee nei a e oni nei kekahi mana, i like loa me ka mana o kekahi kupua o ka po. A me he mea la, na keia mana kamahao, a ʻ u i hoike aku la ia oe, i hoopaakiki i ka naau o ke kaikamahine. Me he mea la, ua hoomaopopo oia, aole owau kona makuakane ponoi. Nolaila, e kuu Kauna maikai, e hoi aku au ia oe i ka mea oiaio, a e hoolohe mai oe ia ʻ u, oia hoi, aole io no owau kona makuakane ponoi ; a ke ola nei nohoi kona makuakane. "
Ua ikea aku la ka lele pioo ana ae o na onohi maka o Gaspard, na-nana-kea pu ae la hoi kona mau helehelena, ame ka leo piha pihoihoi, ua pane ae la oia :
" Pehea ! ke ola nei no anei o Ludowiga o Drosendorf ? "
" Ae, " wahi a Rupereto, " a eia oia ke paa nei he pio maloko nei no o keia hale kakela ; kahi hoi ana i noho ai he haku alii no kekahi wa loihi, mamua aku hoi o ka wa i kau ai o ka kaua alii i ka noho Moi o Bohemia nei. "
" Aka, e Rupereto, aole maopopo ia ʻ u keia mea. Nokeaha la i hoola loihi loa ia ai keia kanaka ? " I ninau mai ai ua Kauna nei o Valesebuga.
Alaila, pane aku la hoi ke Duke imua ona penei :
KA MEA HUNA POHIHIHI
---
Unuhiia e Hooulumahiehie no " Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii "
---
MOKUNA XXVI.
Ka Hale o ke Aloha ole---Ka Po Ma-
hina Walohia---Ka Hainaka i ka
Welelau Makani---Ke Aloha
Ua Hiki mai.
Ma keia wa, kaohi iho la ua Haku Tereveliana nei i na uilani pioo ana a kona mau manao uluku, a ku iho la ia me ke oni-paa ana o ke kuoo maluna ona. Huli ae la ia ma kahi e waiho mai ana ka pahu lole o Alamira, i hoea mai ai ma ia kakahiaka, ike aku la ia i ka muu mokaki mai o na mea ana i haawi makana aku ai iaia. Nana aku la oia ia mau mea, a liuliu, pane ae la oia :
" Ke olelo nei oia ma keia palapala, e hoi aku ana oia no ka home o kona mau makua. Aloha wale no ka hoi ! Ua maopopo loa ua huli hoi aku nei oia no kela home aolha one, a ke hele la nohoi oia iloko o keia pouli nui, a hoea aku i kahi hoolulu kaa-ahi. Nolaila, he mea pono ia ʻ u ke he hele aku e huli iaia. "
I kela wa opiopi ae la oia i ka palapala a hookomo iho la maka pakeke maloko o kona kuka, a huli ae la ia me ka awiwi nui, a iho aku la no ke keena hookipa. Me he mea la, aohe ona mai rumatika iloko oia wa.
Iaia i hoea aku ai ilalo, ua halawai koke aku la, ia me kekahi kauwa, a haawi aku la oia i ke kauoha, e hoomakaukau koke ia ke kaa, alaila, huli ae la ia a komo aku la iloko o ke keena hookipa.
Ua nana mai la hoi o Adelo i ua Haku Tereveliana nei, ma keia wa ana i komo aku ai, a ike mai la ia i ka nanaina ano e maluna ona ; aka, aole nae ia he mea e hoanoeia ai kona noonoo, oiai ua ninau mai la ia, me ka leo i hoopihoihoi ole ia :
" E kuu haku, pehea, ua omaimaiia nae paha ko wahi moopuna hookama ?"
Me ka nanaina e hoike mai ana i ka huhu, ninau aku la ua Haku Terevelana nei ia Adelo :
" Heaha kau olelo i hoopuka ai imua o Miss Arevalo i keia la ?"
Ua ano e ae la hoi na helehelena o ua Adelo nei, a ninau mai la me ke ano pahaohao :
" Ka ʻ u i olelo aku ai iaia ? Nawai hoi i hai mai nei la oe, e kuu haku, ua kamilio au i kahi olelo iaia ? He keu ka hoi ka mea kupaianaha nui wale ! "
" Ka ʻ u hoi ia e olelo aku la ia oe, " i pane aku ai ua Haku Tereveliana nei, me ka hoomau ana aku no i kana kamailio ana, " Ke makemake nei au e hai mai oe ia ʻ u i ke ano o kau mau olelo i pane ai imua o kela lede opio ?"
Me ka nanaina kuoo, pane mai la ua Adelo nei :
" E kuu Haku, e hoolohe mai oe, eia ka ʻ u mea i hoomaopopo no na hana a ua lede nei au e hoomaopopo mai nei, keia la iho la, e holoholo ana au iloko o ka malapua, ma kona wa i hoi mai, me kona aahu i ano pulu i ka wai, ma ka ʻ u hoomaopopo aku. Aia maluna ona ia wa ma ka ʻ u hoomaopopo aku he helehelena ui ; a na nanaina ui i kono mai ia ʻ u e nonoi aku au iaia i wahine oia na ʻ u. Ua hewa anei au i ko ʻ u hana pela ? Aka, ua hoole mai ola i ka ʻ u noi, a ua huli hoi loa mai la nohoi oia i ka hale nei. O keia wale iho la no ka ʻ u mea o ke kamailio ana aku iaia. Aole loa hoi au i moeuhane iki e lilo ana kela noi ana aku a ʻ u iaia i mea e hoonawaliwaliia ai ola. Ua maopopo nohoi ia ʻ u, aole loa oia i hai mai nei ia oe, a hana aku au i kekahi hana pono ole maluna o kona kino, elike me ka mea maa mau i na poe paa rula keonimana ole. "
Ke ike ae la kaua, e kuu hoe maikai, i ke akamai nui wale o na olelo a kela lapuwale nui. Ke kamailio nei ola me ka elemakule Tereveliana, me he mea la ia io no o Alamira iloko o kona rumi kahi i noho ai, mahope iho hoi o kona ike maopopo ana, oiai nana ponoi no i hana i ka hana e kaawale loa aku ai o Alamira mai Terevliana aku, a mai ka home mai hoi o kona mau makua ame kona mau pokii.
Ua nana noii nowelo aku ia hoi na onohi maka o na elemakule nei maluna o Adelo, me he mea la e hoao ana kona mau onohi maka e hakilo pono i ko Adelo ano : oiai, aole hiki iaia ke manaoio i ka Adelo mea i hoike mai ai iaia he oiaio.
A hala me mau sekona o kona nana pela maluna o Adelo, ia wa pane aku la ia :
" E Adelo ! E hai aku au ia oe i ka mea oiaio, " wahi ana i pane aku ai me ka inaina nui. "Aole kela Lede opio a ʻ u i aloha loa ai maloko o kuu hale nei i keia po ! Oia wale no ka mea ola uhane hookahi i haawi aku ai au i na pulama makee ana a ko ʻ u puuwai. Ua hai mua aku nohoi au ia oe---aole oe e kamailio iaia, ke ole owau pu kekahi malaila. Aloha ! Aloha wale keia uhane hala ole i ka uhai-a-loloa-ia e kou mau manao haahaa. Nolaila, i keia wa, e hoomaopopo mai oe, e Oremona. O keia mau waiwai apau, no ʻ u onoi nei ia, oiaia na la e ola ana au. E paa ana au i keia mau waiwai apau n oʻu a hiki kaua imua oa ke kanawai, a e pani-ku aku nohoi au imua oa i na puka apau o Tereveliana Hale nei, aole e komo hou kou poo iloko o keia hale, oiai au e ola ana, ke ole oe e kokua iaʻu i na imi ana a loaa o Alamira : a ma kona wa e loaa ai, e mihi aku oe imua ona, a e haawi aku nohoi i mau hoakaka ana i mea hoi nona e hoʻi hou mai ai me aʻu. Ke lohe mai la oe ?"
" Ae; ke lohe nei au, a ke hoomaopopo nei hoi i kau mau olelo, e kuu Haku. E hooikaika ana au, ma na ano apau e haawi aku ia oe i kaʻu mau hoolohe ana. Aka, e kuu Haku, aole nohoi au i manao o koʻu nonoi anaʻku iaia, ma ke ano maikai, e ae mai oia e mareia maua, he mea la hoi ia nona e haalele iho ai ia Tereveliana Pa nei. "
" Pela paha, aole paha ; aole maopopo ia mea iaʻu, " wahi a ka Haku Tereveliana i pane aku ai. " Aka, ma koʻu manao, ua hoike mai oe iaʻu i ka mea oiaio. He mea maopopo loa, o kekahi lede opio ui, a kulana hanaohano a hiehie elike me Alamira, a i loaa nohoi he wahi haawina waiwai elike me kaʻu i hooili aku ai maluna ona, aole no ia he mea nou e hewa ai, ke nonoi iaia e lilo oia i wahine nau ; oiai ma koʻu manao maoli, aole loa he wahi manao mahamaha iki mai o ka Lede Beatirisia ia oe, a ua lilo oe i mea paani wale ia e ia, iloko o keia mau makahiki loihi i hala ae nei. Aka, e Adelo, e hoomakaukau oe ia oe iho. E @u haele aku ana kaua i keia po, a ua ike nohoi oe i ke kumu o keia hele ana o kaua. "
I keia wa, hookani ae la ua Haku Tereveliana nei i ka bele kahea no kana kauwa, oia o Wigby. I kona hoea ana mai, kauoha aku ia oia iaia e lawe mai i kona koloka ame kona mau mikini lima huluhulu. Mamua o ka hoea ana mai o ke kaa mamua pono mai o ke alapii, ua makaukau pono ae la laua.
I ke kau ana aku o ka Haku Tereveliana iluna o ke kaa, a pela nohoi ka Haku Adelo, ua kauoha aku la ka Haku Tereveliana i ke kahukaa e hookele aku i ke kaa ma kahi hoolulu kaa-ahi me ka awiwi nui ; me ke kauoha pu ana aku hoi iaia, ma kona wa e ike ai i kekahi kino kanaka e maalo ana ma ke alahele a lakou e holo aku ana, he pono iaia ke kaohi mai i ka lio.
Me keia kauoha, ua holo aku la lakou ma ke alahele e hoea aku ai i kahi kauhale o Tereveliana. A olai, ke kaa e holo ana, e noke mau ana nohoi ka elemakule Tereveliana i ka nana ma ka aoao o ke alanui, e ake ana o ka ike aku i kana moopuna hookama. He elua paha manawa ana i kauoha ai i ke kaa e ku, mamua o ko lakou hiki ana i kahi hoolulu kaa-ahi, no kona manao ana, ua ike la oia i kekahi wahine e ku ana ma kahi ana i kauoha ai e ku ke kaa, eia nae, he maalo kuhihewa wale no la 1 anapu ae ma kona mau onohi maka. ( Aole i pau. )
---
Ma ke kakahiaka Poakolu nei i holo aku ai ka Lunakanawai Kiekie Alapaki ame ke Kokua Lunakanawai Aha Kiekie Frear no luna o ka mokukana Amerika " Wheeling . "
---
He mea pono i kela ame keia ohana ke loaa ona laau lapaau mama no na maʻi o ka opu. I laau lapaau puhili ole no ka "Moku ino loa o ka lepo" ( Diarhea ) Nahu, Umii, Kolera ame na maʻi apau o ka opu, aole he laau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA ( Pain Killer ). Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei. O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister, ka Agena.