Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 41, 8 October 1897 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana @ooho

   I keia la i hookohuia aku ai o JNO. E. Bush. Esq. I Noteri no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni. Eha o Ko Hawaii Pae Aina.

J. A. King.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Oct. 1, 1897.

2671-3@

   I keia la i hookohuia aku ai o Rev. Samuel Kapu i Komisina Ala Liilii ame Pono Wai no ka Apana o Wailuku, Mokupuni o Maui.

J. A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Sept. 6, 1897.

2668-3t

 

KA NUPEPA KUOKOA

No ka Makahiki   $2.00

No Eono Mahina 1.00

Kuike ka Rula.

P@@@   1  2  3  4  5  6

Ana  Pule Pule Pule Pule Pule Pule

@ Iniha    2.00 @ @ @ @ @

2 Iniha 2.75 @ @ @ @ 5.00

3 Iniha @ @ @ @ 5.50 6.00

4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.00

5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00

Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00

 

   O na Olelo Hoolaha a pau e hoo@@@@@ mai aua no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna @u mail me ka auhau, a @u@ aole, @@@@ hookomo @a.

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

C. G. BALLENTYNE, Luna Nui

JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono

Honolulu, Oahu.

POALIMA  OKATOBA 8, 1897.

Ka Haiolelo a Senatoa Morgan.

   E ike ana ko makou poe heluhelu ma ko makou pepa o keia la, malalo o ke poo "Ka Halawai Lahui Oni i ka Iu," i ka haiolelo noeau a Senatoa Morgan. Me ka hauoli no makou e panee aku nei i keia haiolelo no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, a no ka lahui Hawaii holookoa nohoi.

   Elike nohoi me na mea i hoakaka mua ia aku, ma ko makou pepa o kela pule aku nei, ame na olelo hoolaha, e haiolelo mai ana au Luna Senatoa kaulana nei o Amerika Huila, maluna o elua kumuhana, oia hoi:  (1) Ke kulana pili Aupuni e loaa ana i ke kanaka Hawaii, ke hoohuiia o Hawaii nei me Amerika Huii:  (2) Ke kulana pili i ka Ninau Hoohui Aupuni e ku nei i keia wa. A mawaho ae hoi o keia mau kumuhana elua i hoikeia ae la, ua hoike mai oia no ka lilo ana a Amerika Huiia i Aupuni nana e paa i ka hoomauia o ko Hawaii nei kuokoa malalo o ka nohona a na "Moi Hanau" o ka aina.

   He mea oiaio, ua hooliloia kekahi hapanui o kana haiolelo ma ka heluhelu ana mai loko mai o ka Buke Moolelo Hawaii (Olelo Enelani) a Prof. Alexander, ma na mea e pili ana i ko America Huiia hooia kahiko loa ana mai e kuokoa mau o Hawaii, malalo o na hoomalu ana o na lii hanau o ka aina, pela hoi me na noi anaku a Hawaii nei, no elua manawa, ia Amerika Huiia, e hoohuiia aku o Hawaii nei me Amerika Huiia. Ua hoike pu mai nohoi oia i ke kulana pili Aupuni e loaa ana i ke kanaka Hawaii maoli, ke hoohuiia aku o Hawaii nei me Amerika Huiia, oia hoi, e loaa ana i ke kanaka Hawaii maoli o keia Pae Aina na pono makaainana apau i loaa i ke kanaka kupa Amerika ma na mokuaina huiia o Amerika.

   Ma ka makou hoomaopopo ana i kekahi mea ano nui ikoko o ka haiolelo a keia loea kalai Aupuni o Amerika Huiia, e hoike maopopo mai ana no ia, ua maopopo loa, e hooholoia ana ke kuikahi hoohui Aupuni e ka Aha Senate o Amerika Huiia ma ke Kau ae nei o Dekemaba, a i ole, i kahi wa paha mamua mai oia manawa.

 

HE LEO MAHALO I NA "ROIALITI"

   I ko makou ike ana i ka lehulehu loa o na "Roialiti," elike me J. K. Kaulia, J. K. Kaunamano, Lot Lane, John Lane, E. K. Like, F. J. Testa, S. P. Kanoa, J. Kanui, S. L. Aholo, D. Kalauokalani, D. W. Kamaliikane, C. B. Maile, Abraham eernandez, R. W. Palau, ame kekahi poe e ae. ma kela po halawai makaainana nui maloko o ka luakini o Kawaiahao, ma ka po o ka Poaha o kela pule aku nei, ua komohia iloko o makou ka manao mahalo kiekie no lakou apau, oiai ua hoike mai lakou, aole ka manao kaulike ole e ewaewa iloko o ko lakou mau houpo; a me a mea la, hookahi no manao nui iloko o lakou apau. elike la nohoi me ko na poe Repubalika Hawaii. e lohe pono i na olelo a Senatoa Morgan e pili ana i kekahi o na ninau koikoi i hoomahaeluaia ai na noonoo ana o ka lahui oiwi o Hwaii.

   O keia kulana i laweia ae e na poe "Roialiti" koikoi o Honolulu nei. he kulana ia e hoike mai ana i ke kilakila o ke kulana kalaiaian i laweia ae e la kou: aole hoi lakou  lawe ae i na ma@ @ @ @ @ @ @ ko na wa i hala ae, a hoonele ia lakou @ me @ pomaikai, a pomaikai ole ole paha o na olelo hoakaka i puka mai a Senatoa Morgan mai. Aia imua ponoi o lakou kekahi o na "kakoo" ikaika o ke kumuhana hoohui Aupuni mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, a  lakou ponoi hoi na lunakanawai no lakou iho, ma ka wae ana i "ke au nui ame ke au iki" o na mea i hoikeia mai imua o lakou ame ko lakou mau hoa oiwi o ka aina hookahi, e ku ana ma ka aoao "Repubalika Hawaii."

   O ka hui like ana o na Repubalika Hawaii ame na Roialiti Hawaii, ma ka hapai ana i na hana o keia ano, no ka pono like o na aoao a i elua, aole makou i manao he hana ia e ahewaia ai laua a i elua; aka, he hoike ana ia aia ka manao ake oiaio iloko o ka naau o ke kanaka kahi i hoopunana ai: a o ka iini e loaa ka mea oiaio, oia ka une hooikaika nana e kono i ke kanaka Repubalika, a i ke kanaka Roialiti hoi e hele ma kahi e loaa ai, a e loaa ole ai paha ka olaio i makemake ia, ina no he Roialiti, a he Repubalika paha ka mea nana i kahea ka halawai, i manaoia malaila e hoikeia mai ai ia mea. Aole o ka hele ana o ke kanaka "Hoolepope" e hoolohe i ka haiolelo a ke "Kahunapule Katolika Roma," oia kona mea e oleloia ai he "Katolika Roma" oia: a pela hoi ke kanaka "Katolika Enelani" e hele ana e hoolohe i ka haiolelo a kekahi kanaka "Hoolepope" maloko o ka luakini o Kawaiahao, he mea ia nona e oleloia ai ua huli oia ma ka aoao hoomana a kela kanaka "Hoolepope" i ku ai. Pela no na aoao kalai Aupuni lehulehu e ku nei mawaena o kakou. Ina hoolohe ka Repubalika i ka haiolelo kalai Aupuni a ka Roialiti, aole ia he mea e oleloia ai ua lilo kela Repubalika i Roialiti; pela nohoi ka Roialiti i hele e hoolohe i ka haiolelo a ka Repubalika, ma Kawaiahao paha, a ma kekahi wahi e ae paha, aole ia he mea e oleloia ai ua lilo kela Roialiti i Repubalika. O ka lawe ana o ke kanaka Roialiti i ka hoohiki kumukanawai i mea e loaa ai iaia ka pono koho balota, a pela aku, oia wale no ka mea e liko ai oia i kanaka Repubalika Hawaii.

  Ke ku nei ka Halawai Makaainana i malamaia ai maloko o ka luakini o Kawaiahao, ma ka Poaha o kela pule aku nei, he kia hoomanao poina ole, no ka awaiauluia, me ka manao maikai, mawaena o na Roialiti ame na Repubalika, e hapai like i na hana lakai Aupuni i waihoia ai ka olelo hooholo apono a hoole paha, na ka noonoo maikai o kela ame keia kanaka e hooholo iho, me ka hoolaiki ole ia.

  Nolaila, ma ko makou manao, ma na wa e hapaiia ai na halawai i hoolaikiia ai ka aoao kalaiaina a kalai Aupuni, e hooholo i na olelo hooholo pili i ia aoao kalai Aupuni, nana i hapai i kekahi halawai makaainana, elike me ka halawai makaainana Roialiti e ahewa ana i ka Hoohui Aupuni, a i ole, halawai makaainana Repubalika kaha e apono ana, ma ka olelo hooholo i ka maikai o ke kumuhana hoohui Aupuni, he mea maikai ole io no paha ia no na aoao kalai Aupuni kuee, ke noho like ma ia ano halawai; aka, o na poe no nae i komohia ke ake e ike maoli i na hana e hanaia ana, aole no lakou e nana nui ia kulana kaupale.

 

KE KUIKAHI HOOHUI AUPUNI A KA MOI KAMEHAMEHA III

  Ma kekahi wahi o ko makou pepa o keia la, e ike ai ko makou poe heluhelu i ke Kuikahi Hoohui Aupuni a Kamehameha III i hana ai ma ka M. H. 1854.

   Nolaila, he mea maikai no na hanauna hou e nee nei, ke hoomaopopo iho, e kala kahiko loa no i hoomoenoe-a-ia ai nei mea he hoohui ana ia Hawaii nei ame Amerika Huiia, elike nohoi me ka makou i hoike mau aku ai ma na kolamu o ka makou pepa nei i na wa lehulehu wale i hala ae nei.

   Aka, e hoomanaoia nae, o keia kuikahi a makou e hoolaha aku nei, oia no ka makou unuhina Hawaii ponoi, mailoko mai o ka mea i paiia maloko o ka Hoike a Komisina Blount ma ka Olelo Enelani. Manao no makou, aia no ke waiho la i keia wa, maloko o ke Keena o ko na Aina E, keia kuikahi ma ka Olelo Hawaii i hoomakaukau mua loa ia ai i kinohi. Ke manao nei nohoi makou, aole no i mamao loa keia unuhina Hawaii a makou mai ke ala kumu kahiko mai i unuhiia ai keia kuikahi, ma ka Olelo Hawaii, ma ka M. H. 1854.

  He mea maikai ke lawe i keia "kuikahi" a makou e hoolaha aku nei, a hoohalike iho me na olelo o ke Kuikahi Hoohui Aupuni, i pau pono iho nei kona hanaia ana e ke Aupuni Hawaii, a koe ka Aha Senate o Amerika Huiia.

   O ka "Papa Konane" Hoohui Aupuni a Kehameha III i hana ai, oia no keia e hana hou ia nei ma ke kulana hoonee iliili hou, i paewa nui ole kona ano mai ko ka papa iliili mua mai.

   He mea pono i kela ame keia ohana ke loaa ona laau lapaau mama no na mai o ka opu. I laau lapaau puhili ole no ka "Moku ino loa o ka leop" (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera ame na ma'i apau o ka opu, aole he laau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer). Ua lawelawela keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei. O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister, ka Agena.

 

KE KUMUKANAWAI O AMERIKA HUIIA

Ka Pono Makaainana o ke Kauaka Hawaii.

   He oiaio, ua ulu mai nei i keia mau la e nee nei, he hoon@ a he @ ana eiike me kela: E loaa ana anei i ke kanaka Hawaii ka Pono Makaainana o ke kanaka Amerika, ke hoohui ia o Hawaii nei me Amerika Huiia?

   Ma ka haiolelo a Senatoa Morgan a makou e hoopuka aku nei ma ko makou pepa o keia la, e ike ai ko makou poe heluhelu i ka pane powehiwehi ole no keia ninau, a oia hoi keia: O ka Pono Makaainana i loaa i ke kupa Amerika, e loaa ana no ia Pono i ke kanaka Hawaii, ma ka wa e lilo ai o Hawaii nei i kalana aina no Amerika Huiia; a ke ku mai nei ke kumukanawai oia Aupui a hooiaio mai i keia manao.

   Aia ma ka Hoololi Umikumamaha o ke Kumukanawai oia Aupuni, i kapaia "Ka Pauku XIV," ua heluheluia na huaolelo mua o ka Mahele @ oia Pauku, penei: "O na kanaka apau i hanauia, a i hookupaia iloko o na Mokuaina Huiia (oia hoi, iloko o Amerika Huiia) a i noho hoi malalo o kona mana, he poe makaainana (kupa) lakou no na Mokuaina Huiia, a no ka Mokuaina hoi a lakou i noho ai."

   Nolaila, ma ka wa w hui ai o Hawaii nei me Amerika Huiia, ua lilo ia i kalana aina Amerika, a o na kanaka Hawaii auanei, ua lilo lakou i poe makaainana Amerika, a o ka Pono Makaainana i loaa i ke kanaka Amerika "ilikeokeo, eleele a ulaula" paha, maloko o Amerika Ponoi iho, e loaa ana no ia pono i ke kanaka Hawaii. E hele pu ana hoi me keia pono, ka Pono Koho Balota, a, aole hiki keia pono ke hooleia a ke hoohaikiia paha e kekahi kanawai e kauia ana e ka Ahaolelo a Mana Kaukanawai paha o loko o kekahi Mokuaina, ina no o Hawaii nei ua Mokuaina la.

   Penei ka olelo a ka "Pauku XV," a i ole, o ka Hoololi Umikumamalima hoi o ko amerika Kumukanawai:

   "Pauku 1--O ka pono o na makaainana (kupa) o na Mokuaina Huiia no ke koho balota ana aole ia e hooleia, a e hoolaikiia paha e na Mokuaina Huiia, a e kekahi Mokuaina paha, mamuli o ke ano lahui, ka ili, a noho kauwa kuapaa ma ana paha."

   Ma ka wa hoi e hui ai o Hawaii nei me Amerika Huiia, ua lilo o Hawaii nei i kalana aina no amerika, a ua komo hoi ia (Hawaii nei) maloko o ka Poai o na Mokuaina oia Repubalika, a ma ia ano, (ina nae he kulana Aupuni Mokuaina ke loaa mai ana ia Hawaii nei, ma ka wa e kauia ai na kanawai e hooponopono ana iaia), alaila, e hiki ana i na kanaka Hawaii ke koho balota no ka Peresidena e noho Poo Aupuni mai ai maluna o na kalana aina apau o Amerika Huiia, a i komo hoi iloko o laila, elike me ka hiki i na makaainana o Amerika ke hana ia hana, elike me ke alakai ame ke kuhikuhi ana a ke Kumukanawai.

   Aia ma ka olelo hooholo a ko kakou Aha Kiekie i hooholo ai ma ka la 27 o Sepatemaba aku nei, a i hoopukaia maloko o ka nupepa "P. C. Advertiser." o ka la 1 o keia mahina, ua ike makou i kekahi mau olelo hoakaka e pili ana i kela Hoololi Umikumamaha o ke Kumukanawai o Amerika a makou i kamailio ae la.

   Mahope iho o ko ka Aha kuhikuhi ana i ka Pauku 17 o ko Hawaii nei Kumukanawai i keia wa, me ka hoakaka ana ua hanauia o Mr. Makapolena ma Hawaii nei, a he maui makua "kupa" Beritania hoi kona, i noho hoi ma Hawaii nei: a ua make kona makuakane ma Hawaii nei; ua hoopuka mai ka la ka Aha i ka manao hoakaka kanawai elike me keia:

   "Ua like loa na olelo o ka Hoololi Umikumamaha o ke Kumukanawai o Amerika Huiia, ma ka hoakaka ana i ka pono kupa ma ia aina. He aneane, he kaulahao mokumoku ole o na olelo hooholo mai ka manawa mai i aponoia ai o ka hoololi (ma ka 1868) a hoea mai i keia wa, e hoakaka ana i ka olelo e hookupaa ana i ko Mr. Macfarlane kulana pili Aupuni, oia hoi, he makaainana Hawaii ia. O ka ninau i noonoo ia ma na hihia a makou e kuhikuhi aku ai, oia no ka mea e pili ana i na huaolelo, "a i noho malalo o kona mana," (subject to the jurisdiction thereof). Ua koiia mai hoi, ke kapae nei keia mau huaolelo i ka poe i noho ole malalo o ka mana o Hawaii, oia hoi ka poe he makuakane ko lakou no na aina e, i hookupa ole ia, e pili ana ke kulana lahui o ke keiki i ke kulana lahui o ka makuakane, elike ia nohoi me na keiki a ka poe i komo iloko o na oihana luna Aupuni i ko na aina e, ke hanauia lakou maloko oia aina i lawelawe luna Aupuni ai ko lakou mau makua."

   Alaila, mahope iho o keia mau olelo, ua hoomaka ka Aha Kiekie e kuhikuhi i kekahi mau olelo hooholo o Amerika Huiia, a makou i manao ai, he mau mea waiwai loa ia no kakou, ma ka hoomaopopo ana i ke kulana kanawai maoli, no ke kulana kupa Amerika e loaa ana i na Hawaii maoli ke hoohui io @ o Hawaii nei me Amerika Huiia.

   "o ka hihia mua a makou e kuhikuhi ai, oia In Re Look Tin Sing. Habeas Corpus. 21 Fed. R. 905. I hooholoia ai e ka Aha Kaapuni o Amerika Huiia, ma ka Apana o Kaleponi, o Field ka Lunakanawa, Sawyer ame Sebin na Lunakanawai, penel: O ka mea i hanauia maloko o na Mokuaina Huiia e @ makua Pake e noho ana malaila, aole hoi e lawelawe ana ma kekahi oihana kanikela a luna Aupuni malalo o ka Emepera o Kina, he kupa no ia no na Mokuaina Huiia. Ua kaa malalo o ka mana o na Mokuaina Huiia ka poe e nehe ana maloko o ko lakou mau mana hoomalu a malaio hoi o na malama ana a ko lakou mau kanawai, me ka ukaii ana hoi e hoolohe la poe i ua mau kanawai la, ina hiki ke haawiia mai ia hoolohe ana.

     "O ka lalani hakaka ma ke poe, ma Ex parte Chin King @ ma o Deady, Lunakanawai Apana o Amerika Huiia, oia keia: O ke keiki i hanauia maloko o na Mokuaina Huiia, e na makua Pake he kupa no ia no Amerika Huiia mamuii o ka rula o ke kanawai o ka manao ame ka hoololi umikumamaha a ina e akeakeaia kona pono kuokea o ka hele ana, e hiki no ia ke hoomakeleia mamuli o ka Habeas Corpus Palapala Kuu Kino." Ua aponoia keia loina alakai e ia lunakanawai no ma Young Sing Hee. 36 Fed. R. 437.

     Ua hooholo hoi o Lunakanawai Hanford o ka Apana Akau o Kaleponi, ma ka hihia o Gee Fook v. The United States, 49 Fed. R. 147, malalo o ka hoololi umikumamaha o ke kumukanawai, aole i pili na kanawai e kapae ana i na poe Pake eemoku paahana i ka mea i hanauia maloko o na Mokuaina Huiia a i kaa malalo o kona mana, ina no aole i kupa kona mau makua, a hea Pake hoi, i hiki ole ke hookupaia."

     "O ka hihia hope a makou e kuhikuhi ai, mai na Aha Hookolokoloko mai o na Mokuaina Huiia, ua hooholo ia ia ma ka la 3 o Ianuari. 1896. Oia ka hihia o In Re Wong Kim Ark. 71, Fed R. 382. Ma keia hihia ua hooholo o Lunakanawai Morrow, o ka mea i hanauia maloko o na palena o na Mokuaina Huiia, nona hoi ka makuakane ame ka makuahine he mau welo na ka Pake mai, a he mau makaainana no ka Emepera o Kina, eia nae, ma ka wa i hanau ai ke keiki, e noho ana laua he mau kamaaina no na Mokuaina Huiia, he kupa no ia no na Mokuaina Huiia, ma ka manao o ka hoololi 14 o ke kumukanawai o na Mokuaina Huiia."

     "Ua ala mai nohoi keia ninau ma Nu Ierese, kahi i kohoia ai o Allan Benny ma ka noho hoakuka maloko o kekahi kulanakauhale o Nu Ierese, ma ke ano ua kueia kona kohoia ana, malalo o ke kumu aole ia he kanaka kupa. Ua hooholo ka Aha Kiekie oia Mokuaina, o ka poe i hanauia maloko o na Mokuaina Huiia e noho ana malaila, a ma ia ano hoi, ua noho no malalo o kona mana, he poe kupa lakou no na Mokuaina Huiia ame ka Mokuaina i noho ai lakou. Koe nae na keiki i hanauia mai e na makua e noho ana a kuhina hoi mai na Aupuni e mail. Benny v. Bien, 58 N. J. 36."

     Ke ole makou e kuhihewa, o keia Allan Benny a ko kakou Aha Kiekie e kuhikuhi nei, he kanaka ili-eleele ia, oia hoi he Negero; a ke ole hou nohoi makou e kuhikewa, o keia ke kanana nona ke kii a makou i hoolaha aku ai ma ke Kuokoa Helu 52 o kela makahiki aku nei, malama o Dekemaba.

     "O na olelo hooholo wale no o na Mokuaina Huiia," wahi a ka Aha Kiekie, "e kue ana i keia manao ae la, oia na hihia kaulana o Slaughter Houses, 16 Wallace 36, ame Elk v. Wilkins, 58 N. J. L. 94."

     O ka manao hoakaka ma na hihia o Slaughter House i hilinai nui ia ai, oia no keia: "O ka mamalaolelo 'noho malalo o kona mana" (maloko o ka hoololi 14), ua manaoia e kapae aku mailoko aku o kana hoohana ana i kna keiki a na kuhina, kanikela ame na kupa a poe makaainana hoi o na Aupuni e ae i hanau maloko o na Mokuaina Huiia nei." Ua hoike maopopo mai nae o Lunakanawai Morrow ma ka hihia o Wong Kim Ark i hoikeia ae la, ma kekahi manao noeau a noii pono ia, o ka manao i hoikeia ae la ma ke ano he manao ia, me he mea la, e kapae ana mailoko aku o ke kuleana noho kupa ana i na keiki i hanauia maloko o Amerika Huiia, mailoko mai o na makua mai ko na aina e mai, he manao hoa`ia`i wale no ia no ka lunakanawai (obiter dictum) a, aole hoi i pili i ka ninau nui o ka hihia. Aole nohoi i manao o Mr. Lunakanawai Field nana i hoolohe i ka hihia o Look Tin Sing, 21 Fed. R. o ka olelo hoakaka ma 16 Wallace, i hilinai nui ia e ka mea pane, ua kue ia me ka olelo hooholo i hoopukaia aku.

     Ma ka hihia hoi o Elk v. Wilkins, 112 U. S. 94, ua hooholo ka hapanui o ka Aha, o ka Ilikini i hanauia maloko o na Mokuaina Huiia, ina no ua kaawale oia mailoko mai o kona ohana Ilikini, a noho oia mawaena o ke anaina kanaka naauao, aole ia he kupa no na Mokuaina huiia, aia wale no a hookupa maoli ia oia, a kauia paha he auhau maluna on a, a i ole ia, ua ikeia oia ma ke ano he kanaka kupa no ia no na Mokuaina Hiia, a noloko paha o kekahi Mokuaina. Oiai o ke kulana lahui o na Ilikini iloko o na Mokuaina Huiia, he ano kamehai no ia, a ke ku nei lakou no lakou iho, ma ke ano he lahui kaawale loa, nolaila, o ka mea alakai kanawai e pili ana i ka hanau ana, aole ia i pili ia poe.

     "O ka hihia ma 21 Fed. R. ua hahai pili paa loa ia ia e na Aha Mokuaina apau o na Mokuaina Huiia (Amerika Huiia) oiai nae i hooholo ole ia ai keia ninau e ka Aha Kiekie o Amerika Huiia, ua manao makou, o ke kanawai i hooholoia o Amerika Huiia, o na keiki i hanauia maloko o Amerika Huiia, mai na makua mai o ko na aina e, ua noho no lakou malalo o ka mana o Amerika Huiia, a he poe kupa lakou nolaila."

     Nolaila, ke ike ike nei kakou, ma ka mea e pili ana i na Ilikini, ua hoomaopopoia, mamuli o ko lakou noho ana ma ke ano he papa lahui i ku i ko lakou ano iho, a i kulike ole hoi me ke kulana nohona lahui o na Amerika, ua lilo ka hanauia ana o ke kanaka Ilikini ma Amerika i mea nona e lilo ole ai i kupa Amerika, elike me ka lilo ana oia pono hanau ma Amerika i kumu e lilo ai ka Pake a Nika paha i hanauia malaila he kupa Amerika, ina no i hookupa Amerika ole ia na makua; aka, aole nae i hoole ia ka hiki ole ana i ka Ilikini kupa Amerika, mamuli o kona hookupa ana.

 

OLA HIKIWAWA KE KUNU HO

     Mountain Glen. Ark. --E hoehaehaia ana ka maua keiki me ka mai kunu ho omole Laau Kunu a Kaalena. Ua loaa ke ola hikiwawa F. A. Thornton. E kuaiia ana kela laau kaulana e na poe kuai laau laaau apau. O Benson Smith & Co. na Agena o ko Hawaii Pae Aina.

 

KE KUIKAHI HOOHUI AINA A KAMEHAMEHA III

I Hana ai Mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia.

     Oiai, ua hoomaopopo ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, ua ikeaia, a eia nohoi i keia wa na hoolaia ana i kue loa i kona kulana Moi ame ka maluhia hoi o kona Aupuni, a ua nele hoi ke Alii i ka ikaika e kue aku ai, a no ke kue anaku hoi ia mea, he hana koikoi nana ka hoomakaukau ana, i mea e akeakea aku ai i na ino o ka nohona anakia, a i pulamaia ai hoi na pono ame na holomua o kona poe makaainana, ame ka noonoo kuio no ia mau pono, a pela pu hoi me na pono lauia o kona Aupuni, i keia wa e nee nei ame ko keia mua aku, au imi oia e hookomoia aku kona Aupuni iloko o ka Nohona Lokahi o Amerika Huiia, oia hoi ka hana palekana loa i noonoo ia i mea e hookoia ai keia mau hopena a e hoomauia aku ai hoi na pomaikai o ka nohona lanakila ame na pono kaulike nona iho, no kona poe aiii, ame kona lahuikanaka; a o ke Aupuni hoi o Amerika Huiia, mamuli wale no o ke konoia ana e hoomahuahua mai i ko lakou nohona palekana ame a holomua a i hooko ai hoi i na @ o ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, ame kona Aupuni, ua hooholo iho la e hooko aku mamuli o ke kuikahi ia mau mea ano nui, no ko laua mau pomaikai like a mau loa hoi.

     No ia hana, ua haawi aku ke Alii Kamehameha III, Moi o ko Hawaii Pae Aina, i na mana ame na oleloao piha ia Robert Crichton Wyllie, Esq., kona Kuhina o ko na Aina E. kona kakauolelo oihana kaua me aumoku, hoa o kona Ahakukamalu o ke Aupuni, hoa o ka Hale Ahaolelo o na Lii, a Lunahoomalu o na Komisina o kona mau loaa ponoi; a ua haawi aku ka Peresidena o Amerika Huiia i na mana like ia David Lawrence Gregg, Esq., Komisina o ua mau Mokuaina la ma ua Aupuni Moi la; a ua aelike a ua hooholo ua mau Kuhina Mana Piha la, mahope iho o ka panaiia ana o ko laua mau mana, i keia mau Pauku:

PAUKU I.

     O ke Alii ka Moi o Ko Hawaii Pae Aina, e hana ana elike me ka mana i haawiia mai iaia e ke Kumukanawai o kona Aupuni, ame ka makemake hoi o kona poe alii, ame na makaainana, ame na poo nui apau o kela ame keia oihana o kona Aupuni, ke panai aku nei ia Amerika Huiia i kona Aupuni, me kona mau panalaau apau, e noho mana piha ia e lakou, malalo nae hoi o na mana hoomalu kumukanawai elike me na Mokuaina e ae o Amerika Huiia. Ua komo ma keia panai ana na apana aina a kuea Aupuni, na aina Aupuni, na lua minerala, na loko paakai ame na waipuna, na loko i'a, na hale Aupuni, na papu pale, na hale koa, na hale papu, na awa kumoku, na kua-au kai, na uwapo, amea na pauda, na pu, na lako kaua, na waihona palapala o ke Aupuni, ame na dala, n koi, na aie, na auhau ame na loaa dala i kaa ole mai, ma ka la i panaiia ai o na aponoia ana o keia kuikahi.

PAUKU II

     E hookomoia no ke Aupuni o Ko Haewaii Pae Aina iloko o Amerika Huiia ma ke ano Mokuaina, e loaa ana hoi ka mana poo Aupuni like me ko na Mokuaina e ae, a e aeia oia ma ia ano, ma ka wa koke e hiki ai ke hooholoia elike me na kumu alakai ame na koi ana a ke Kumukanawai Federala no na pono apau, na pomaikai, ame na pono hoopakele no ka Mokuaina i oleloia ae nei, ma ke kulana kaulike me ko na Mokuaina e ae o Amerika.

PAUKU III

     E mau no ke kaana ana a ke Alii, ka Moi o Ko Hawaii Pae Aina, kona poe alii ame na makaainana o na ano apau, i ko lakou mau pono pilikino iho a ponoi nohoi--kivila, pili Aupuni, a pili hoomana hoi--elike hoi me ka mea e aeia ana e ke Kumukanawai Federala, a e loaa hoi no ka wa mau loa na pono ame na pomaikai apau o na makaainana kupa maoli o Amerika Huiia, ma na kulana kaulike, ma na ano apau, me na makaainana kupa Amerika e ae.

PAUKU IV

     O na olelo hooholo a ka papa komisina aina i hana ai a i hoohalahala ole ia, ma ka la i apono loa ia ai keia kuikahi, e mau loa no kona paa a hiki ole ke hoonionila, a o na kuleana apau i ka waiwai-paa e ku nei i keia wa ua paa, malalo o na kanawai o ke Aupuni Moi o Hawaii, e paa like no ia maluna o Amerika Huiia, a e lawelawe no o Amerika Huiia i na keehina no ka hooponopono koke ana i na koi kuleana aina i kulike me na kanawai ame na maa i hoea mai ai lakou i kinohi.

PAUKU V

     O na aelike hoopaa apau o keia ame keia ano, e pili ana i na pono o na hui i hooluiia a i na kanaka paha, i hoopaaia me ka pono, a i paa hoi mamuli o ke kanawai, maluna o ko ka Moi Aupuni, a i ole, o ka lahui Hawaii paha, no ka uku ana ame ka hookaa ana, e maiamaia no a e hookoia no me ka eleu, ame ke ano piha a lawa pono, elike no me ko lakou maiamaia ana a hookoia ana nohoi, ina no aole i loli ae ka mana poo Aupuni.

PAUKU VI

     O na aina Aupuni i pa@ aku ma keia, e paa no ia malalo o na kanawai e hooponopono ana i na aina Aupuni ma na wahi e ae o Amerika Huiia, @ ku ana nae hoi malalo o na hooponopono ana ame na hoololi ana @ @ ka ka Ahaolelo Nui e hooholo ai @ ame keia manawa. O na aina @ mamua aku nei no ka hooholomua @ i ka oihana hoonaauao, e ke Aupuni @ ka Moi o Ko Hawaiia Pae Aina, @ paaia mai no ia e America Huiia, @ mawaho ae hoi oia, e haaw@ @ a e hookaawaleia aku no na pono @ kula Aupuni, na kulanui hoo@ ame na kuia kiekie i mau aina @ a o na loaa oia mau aina elike @ @ nui me ko na aina oia @ haawila no ia mau hana ma na @ aina Huiia.

PAUKU VII

     O na kanawai o ke Aupuni Moi o Hawaii @ kue ole hoi i na oihana @ pubalika a i kulike hoi me ke Kumukanawai o Amerika Huiia, e ma@ ko lakou mana ame ko lakou paa @ a hiki i ka hoololiia ana a hoo@ ana paha e ka mana kaukanawai o ka Mokuaina i hoomaopopoia ma keia kuikahi.

PAUKU VIII

     I kumuwaiwai no keia @ @ hanaia e keia kuikahi, a i uku @# hoi i ka poe apau e poino ana a @ ana paha ma ia mea, e uku no o Amerika Huiia i ka huina nui o ekolu @ neri tausani dala ($300,000) i mau @ makahiki i ka Moi, ka Moiwaihine, ka Hooilina Moi, i ka poe i pili ko@ aku ma ka lalani o ka nohoalii, na @ ame na poe apau a ka Moi i makemake ai e ukuia a e haawi makana ia aku paha, e hookaawaleia aku hoi elike me ka mea e hooholoia ana e ke Alii ka Moi, ame kona Ahakukamalu o ke Aupuni, o ua mau huina la hoi e hookaawaleia ia elike me ia i oleloia a nei, e uku ra@ ia aku no ia me ka h@ ole ia, malalo o kek@hi kumu ne paha, i na @ @ maloko o ua mahele @ ma Honolulu, ma ka la mua o @ ame keia makahiki elike ka @ ko lakou wa @ ai. @ like maopopo ia, ma ka make ana o ka Moi e oia nei, e hoomahuahuaia ae ma ia wa ka uku makahiki o ka hoo@ pili kokoke i ka nohoalii a i ka huina i ae mua ia a i ukuia hoi i ka Moi.

     A i kumuwaiwai hou hoi, no ka panai aina i haawiia ma keia, a i mea hoi e loaa ai i na kanaka o @ Hawaii Pae Aina na hana hoonaauao, i keia wa ame ka wa e hiki mai ana, i hiki ai hoi ia lakou ke kaana pono a hooko aku i na pono ame na hana @ ukali ana, ma ka wa e loli ai na hana mai ka nohona Aupuna Moi mai a ka nohona Aupuna Repubalika, ke ae @ o Amerika Huiia e hookaawale aku @ e uku aku hoi no ka manawa o umi makahiki i ka huina o kanahiku-ku-mamalima tausani dala no ka makahiki, hookahi hapakolu oia e @ i kumupaa no kekahi waihona dala no kekahi kulanui a kula kiekie paha elike me ka mea e hanaia ana a o ke koena iho no ke kokua ana i na kula Aupuni, ma ka hoaieia ana paha a hoohanaia ana aku paha a ka mana kaukanawai o Ko Hawaii Pae Aina, ma ka wa e aeia ai e hui mai ma @ ano Mokuaina iloko o Amerika Huiia, elike me ia i oleloia ae nei.

PAUKU IX

     Mahope koke iho o ka panaiia ana o na apolo@a ana o keia kuikahi, a @ no ka Peresidena o Amerika Huiia i Komisina, nana hoi e lawe mai malalo o ka rula mau, ma ka inoa o Amerika Huiia, i ka hoolilo ana mai i ka mana Aupuni ame na okana aina o Ko Hawaii Pae Aina: a pela nohoi na waiwai Aupuni apau, na waihona Aupuni, ame na mea e ae apau i hoopaala mamua @ nei no ka hoolilo ana, a ola hoi ka mea nana e hoohana aku i na mana h@ apau ma ua mau mokupunia la, i kupono hoi no ka malama ana i ka maluhia ame ka nohona pono, ame ka hooko pono ia ana o na kanawai, a hiki i ka wa e hoohui a hookomo maoli ia ai ka Mokuaina e hoomaopopo@a nei ma ke@a kuikahi, ma ke ano he Mokuaina: a hoea aku i ka hiki ana mai @ ua Komisina la, e hoomauia aku no na keena oihana Aupuni apau o ko ka Moi Aupuni elike me ia e paa nei i keia wa.

PAUKU X

     E aponoia no keia kuikahi e na aoao hana aelike elua, a o na pana@ ana o keia kuikahi ma ke kulanakauhale no @a o Honolulu iloko o ewalu mahina mai keia la aku, a mamua a@ @ hiki, aka, ua aelike pu ia e hoo@ aku no keia manawa mamuli o ka @ lokahi ana o na aoao elua.

     No ka oiaio o kaia, o maua, o na @ no laua na inoa malalo iho nei, ua kuhina mana piha o ke Alii ka @ Ko Hawaii Pae Aina ame na Mokuaina Huiia o Amerika, ua ka@ he ekolu mau palapala kumu o @ kuikahi hoohui Aupuni ma ka Olelo Hawaiia a he ekolu ma ka Olelo Enelani a ua hoopili i ko maua mau @ oihana.

     Hanaia ma Honolulu i keia la -- @ -- ma ka makahiki o ko kakou. Haku hookahi tausani ewalu haneri ame kanalima-kumamaha.

     He mau hebedoma i hala ae nei, ua loohia iho la ka lunahooponopono m@ kekahi anu ikaika loa, a na @a mea i hookomo aku iaia iloko o kekahi kulana kupi@kii. He mea maopopo loa, he mai la grippe inoino loa leia, a i kona ike ana i ka pilikia ua lawelawe koke oa i na k@hina apau e loaa ai ke ola koke ana. Mamuli o na olelo hoolaha no ka LAAU KUNU a KAMALENA ame na olelo hoomaikai @ @ i komo ma ia mau olelo hoolaha, @ hooholo iho ia makou e h@ao mua i @ laau @. O ka olelo ana aku ua loaa @ mai @ na hopena maikai mailoko mai o ua laau @, he olelo malani wale no ia no kona waiwai io. Ua hoohana kamahao loa ke@a laau, a o ka hopena ua loaa ke ola palekina a mau loa hoi. Aohe o makou kanalua ma ka hoiai anaku i ka@a Laau Kunu maikai loa i kela ame kela mea i @ i ke kunu--The Banner of Liberty. Libertytown. Maryland. E kualia ana e na poe kuai laau lapaau apau. O Benson Smith & Co. na Agena ma Ko Kawaii nei Pae Aina.