Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 28, 9 July 1897 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXVI.                HELU 28.   HONOLULU. POALIMA, IULAI 9, 1897    NA HELU APAU 2658

 

Hoolaha Lolo.

W. R. KAKELA

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA.

2370

LYLE A. DICKEY.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Alanui Kaahumanu. Helu 14. Tel.682

Iloko o ke Keena o ka Lolo Kuhina mamua, a he Loio hoopii me ka Aha Apana o Honolulu.

E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

O. A. F. Tavares, Jajauolelo a Maheleolelo.                                        1 yr.

Hoolaha @umau.

PAPA!             PAPA

AIA MA KAHI O

Lewers & Cooke

(LUI MA)

Ma ke kahua hema o Alanui Papu me Moi.

E LOAANO NA

PAPA NOUAIKI

O kel a me keia ano.

Na Pani Puka, na Puka Aniani.

na Olepelepe, na Pou, na O’a

na Papa Hele, na Papu Ku,

@ne na Papa Mow he nui l a

NV PILI HALE O NA ANO A PAU

A me na

WAI HOOHINUHINU NANI

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he nui Wal.

 

Ke hai la aku nei oukou e na makamaka a pau, ua mākaukau keia mau makamaka o oukou hoolawa aku ma na mea a pau ili ana me ka laua Oihana no ka

Uku Haahaa Loa,

E like me ka mea @ holo ana @ o Laua a me ka Mea Kuai.

Hele Mai e Wae no Oukou iho 2206-@

LA 4 O IULAI.

 

Ka La Hanau O Hawaii Hou.

 

Ko Amerika La Hanau Aupuni.

 

AHIAHI POAONO, IULAI 3.

            Ma ke ahiahi Poaono o kela pile aku nei i hoomaka ai na hana hooulu hauoli no ka La 4 o Iulai nei, ka la i jooliloia ai i la hanau Aupuni no Hawaii Hou, a oia nohoi ka la hanau Aupuni o Amerika Huiia.

            Ma ka hora 7 ame ka hapa i hoomaka ai na hana oia ahiahi. Ua muia ia ae na pipa uwapo ame Iuna o na moku i na poe makaikaim e lehau ana mai uka aku nei o ka uwapo o Burua ma a hoea i kai o Aina Hou. O una hoy o na moku, ua hoomalamalamaia no m na kukui he lehulehu o na ano waijooluu like ole, a o ka oi aku nae o na hooluu i ike nui ia, oia ke keokeo, ulaula ame ka bolu. Ua hoomalamalamaia nohoi na mokukaua Iapana. E hoolele ana ka Naniwa i kona ipukukui uwila ma na wahi apau o Honolulu nei, e kiei ana ia Kaimana Hila, a e haha ana i ka i’a kaulana o Ewa, a pela nohoi ke kukui uwila o ka mokukaua Piledelpia. Ua uluwehiwehi na wahi apau o na uwapo i na poe hele wawae ame na kaa, mai ka bufla palau a ka huila ha.

            O na hana pookela loa a kei apo oia no ka hoomalamalama ipukukui, ka hoolele ahí kao ame ka kai huakai a na waapa i hoomalamalamaia me na kukui o na ano waihooluu apau.

            He ku i ka makai ame ka nani ua hana hoolele ahí kai, aole paha he lua i ikeia ma Honolulu nei elike ihp la me keia. Hookahi mea nui nana i hoomahani i ka holopono ana o kahi mau hana o keia ahiahi, oia ka pa ikaika ana o na onou makani; a, ina he pohu ame ka lai malie, ina la ua mohala maikai na mea apau.

            O na lunakānāwai o kei apo ulumāhiehie, ola o A. Robertson, Lutanela John B. Bliss ame Kapena Kamabela.

            Ma ka hoomaopopo aku, aole no i holopono loa na hana o ke kai huakai waapa o keia ahiahi, elike me ka mea i upuia, aka, ua hooneeia no nae na hana elike me ka hiki.

            O ka makana helu ekahi i alanaia al no keia hana, ua lilo ia i alanaia al no keia hana, ua lilo ia I ka waapa Aupuni, ola hoi ka waapa o ke Keena o ke Kuhina o ko na Aina E. Ua hana ia keia, waapa elike me ka moku. He elua kia, me na i-a, me na kaula e haualaoa ana ma kela ame k e ia aoao o na kia, mamua a mahope. Ua hoohihimanuia hoy me na ipukukui Iapana. Aia mahope e ku ai he mea kino anaka i kahiko ia me ke ano o “Papa Amerika: (Uncle sam), a ma kona aoao e ki ana he mau kino kaikamahine @ ulaula, a o “Hawaii” Kona ano. Aia hoy ma na aoao elua o ka waapa na huaolelo “Hoohui Aupuni.”

            Lilo ka makana helu elua i ka waapa o ka Matala. He waapa keia i hauaia elike me na waapa holoholo lealea I na wai halana malie o Venisa ma Italia. H e hale aniani iho o Iuna i ubi paa ia me na kahakahana lole ulaula. Ua kauluwela nohoi keia waapa i na ipukukui. A he poe puukani himeni ko lina o nei waapa, me he mea la e mele nui mai ana---

                                                “Kaua i ka Hoohui

                                                Hana Kaulana o ka Aina

                                                Hui aku, hui mai,

                                                O uheuhene keia---

                                                            A he Hoohuli.”

            O ka makana helu ekahi hoy i haawi ia ai no na waapa o eha hoe, ua lilo i ka waapa o ka mokukaua Mariona.

            Oial na ahí kao lele e pipil ana i ka lewa, e hooho ana kekahi poe i hooulumahiehiela ko lakou mau uhane e ka hauoli, “Aia ke ahí kai lele o Aneki—kokolo ke ahí Kamaile---Hoohui Aupuni ka best”---a pela aku. Ua hoohauoli maikai ia na mea apau ma na hora i malamaia ai na hana.

POAKAHI, IULAI 5—LA KIUILAIA AUPUNI

            Ma ka Poakahi nei, oia hoy ka la 5 o keia mahina, a o ka la hoy i kikala pili Aupuni ia al, ola ka la e awaiāulu ia ai na hana hoomanao no ka “La Po Kiulal” i haule ai ma ka la Sabati, a ua weheia na ehei kakahiaka o keia la hauoli me na kani nākolokolo ana a na pu-kuniaho ma ke alo iho o ka Hale Paiku ma Halmoeipa. A ma ia wa hookahi nohoi ua banakuli pua e na mea kani pahupahu o kela ame keia ano ma na wahi like ole o ke kūlanakauhale.

            O ka bana hiwahiwa loa i unu mai i ko Honolulu nei poe aki mea hou āpau, a akoakoa ma na alanui e kamoe mai ai la hana, oia ke kai huakai o na makai, na koa, na manuwā, no kaa-wai ame na kaa hoikeike. He huakai keia i hoopihala e na haawina o ka maikai ame ka nani.

            He elua mau bana puhi ohe i komo ma keia huakai, ka Bana Aupuni ame ko Sana Lui.

            Oka mahele mua i ka huakai e alakaiia ana e J. W. Pratt. oia ka mahele o na kaa “bai-sikala.” I kahikoia me na lei melekule ame na kahakahana lole hooluu melmele, keokeo, ulaula ame ke bolu. Mahope aki o kēia poe he mahele o na makai kūmau, alaila, o ka llamiki mai o ka la, oia o W. H. Hoogs. Alaila, na mahele mai o na koa kūmau ame oualu o Honolulu nei, amena “manua.” O ka poe makai kau-lio mai, na Komisina Oihana Hai ame na kaawai.

            Ua hoonanlia na kaawai apau me na uluwehiwehi lipolipo o ka nahele ame na kahakahana lole o na hooluu like ole. A maluna o kekahi mau kaawai he mau wahi keiki “haole” liilii.

            Mawaena o na kaa hoikeike i na mea hoomakeakea e hu ai ka aka, oia ke kaa e hali ana i ka ninau mawaena o Hawaii nei ame Iapana. Aia maluna o keia kaa he wahi kaikamahine Hawaii e noho ana iwaena o ka lupalupa o ka palai, ke kalo e ulu ana, ka ulu, ka manako, ka niu ame ka maia. Aia mamua o ke kaa he hae Amerika. Ma kekahi aoao o ke kaa e ku ana kekahi kanaka helehelena Iapana, me kekahi apana pepa ma kona lima; me ka wiliwili ana imua o kona alo. A ua oleoia, o ka hoike ana keia o ke kuhina noho o Ipana ma Amerika Huiia, e noke ana i ke kue i ke Kuikahi Hoohui Aupuni; a ma kekahi aoao hoy o ke kaa, e ku ana kekahi mea i aabula me ka aahu o “Uncle Sam,” me kona paa ana he papa kapili uwapo ma kona lima, me kona kuhikuhi ana i ke kanaka Iapana e hana ola i uwapo mai kahi mai e waihp ana ka hau Amerika a hoea I kahi mai e waiho ana ka hae Amerika a hoea I kahi e noho ana kahi kaikamahine Hawaii. A me he mea la o ka uwapo keia o ka Hoohui Apuni mawaena o Hawaii ame Amerika Huiia. E noke mai ana ka Iapana i ka hooluliluli i kona poo me ka wiliwili ana mai  i ka apana pepa. He nui ka aka ia. O kekahi, he kaa me ka pahi wai e kalaiwala ana e ka Iapana. O kekahi kaa, he hukihuki kaula mawena o ejolu poe Iapana maoli ame ekolu Hawaii, me elua mau kanaka e kua ana, ma ke kulana paio aku a paio mai. O ke ano he “haole” kekahia he Iapana kekahi. Me he mea la o ka “haole,” e hoike ana ia no kuhina kupa, e palo, ana ma ka aono o Hawaii, a o ka Iapana, oia nohoi ke Kuhina Iapana Shimamura.

            He nui kaa hoikeike e ae i koe ia makou ma keia oakaka ana, no ka haiki o kahi kuleana, a oiai nohoi ke nui no na mea ano nui e ae e poo ai ke komo ma keia wahi.

            O na lunalanawai na lakou e haawi na maka, oia o C. B. Riply, G. C. Beckley, A. T. Atkinson, Daniel Logan ame C. B. Wilson.

KE ANAINA HAIOLELO LA KUOKOA MALOKO O KA HALE MELE.

            Ma ka hora 11 a oi, ua pihapu ae la o loko o ka Hala Mele Hou (Opera House) i na poe i ake nui e lohe i ka haiolelo a ke Kuhina Amerika. Sewall, ka mea haiolelo no ka la. Ua hoea ae ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii ame kana wahine, Na Kuhina o ke Aupuni ame na poe maka hanohano e ae he nui ma keia anaiua.

            Na kuhina Kamika i hoolauna mai imua o ke anaina i ka aiolelo o ka la, a mamua ae o ka puai leo na mai ua mea haiolelo nei, aia hoy ua puia pua e la o loko o ka hale i na haukawawe hehihehi wawae ma na ohepoha ppa’ipa’i lima a ke anaina ohohia e noho aku ana imua ona. Mahope lilo o ka hala ana o kekahi wa liuliu o ko ke anaina hoike ana i ko lakoa ulumahiehie maikai no ka mea haiolelo, aia hoi, ua hoomaka mai no hoi oia e kamailio me ka leo o ke kanaka i kamaaina i ka haiolelo akea, me ka moakaka pono hoi o na puai olelo ana e hoene hoohewahewa ole ai i ha pepeiao o ka mea hoolohe, ame ka inikioi o ka hoohele ana o ke au o ka olelo. A no ka nomaikai o na poe heluhelu wale no o ke Kuokoa ke hoolaha aku nei makou i ua haiolelo la:

KA HAIOLELO A KE KUHINA AMERIKA SEWALL

            E Mr. Lunahoomalu, na hoa Amerika ame ka poe apau i hele mai nei maanei no ka hoomanao ana i keia la:

            No kekahi hiohiona nani a ulumahiehie elike me keia, ke ki-ke nei na oni ana a ko’u puuwai i pane no ia mau mea. A oiai au e hoomaopopo ana i ko’u kupono ole e hoopiha i ka hana i haawiia mai ia’u, me ka hoomaopopo kuhohonu ana hoy, o ka poloai a oukou i pahola mai ai ia’u, aole ia he hoikena mahalo pilikino maoli no’u iho, aka, he hoike ana wale no ia no ko oukou mau manao maikai no ka aina e hoopiha nei i ko kakoou mau manao i keia la---e ku ana keia manawa ma ke ano ola kekahi o na hoomanao haaheo o ko’u mau la o ke ola ana. Aole e lilo ka oukou poloai ana i mea no’u e ike iho ai, aole au he malihini imua o oukou. A oiai hoi, mai ka Mokuaina mai au o Amerika Hulia, ka mokuaina mamao loa hoi mai keia man mokupuni aku, ela nae ola ka mokuaina e ku aku ana no ka wa mau loa ma ke ano pili me ka moolelo o keia mau mokupuni ame ka moolelo nohoi o ko oukou aina oiwi iho. He hana hooulu lilili wale no paha ka hoike ana’ku i ka papainoa hanohano o loko o keia mokuaina. Aka hoi, i elu anae paha hoi a’u mau inoa e hoike aku ai. Ua haawi mai rika maanei a puni nohoi ke ao nei, he elua mau kanaka Amerika kaulana a lua ole hoi, no laua na inoa e hoalaia ae ai na pane pumehana ana mai ko oukou mau puuwai ae, o laua hoi na kaula (prophets) Mahoe me Seward, no ke kulana ano nui o keia mua aku, ma ka moana Pakipika nei ame keia mau mokupuni. O James G. Blaine, oia nohoi kekahi a Maine i koi ai he keiki oia nana, a o ke kanaka hoi nona na aa-koko i moali pa-lua ai na maawe o kona koko maikai loa, ke kanaka hoi i lilo, oiai ia e hakoko ma me na kulana kupilikii i ike @ ole ia e ke kanaka, na @ @ hooka’i pu aku ai na poe @ @ na mea hoy i hoohanau @ i @ puuwai koa, a o ke kanaka hoi i hoike mai iaia iho i kona kupono io ana, i pakoiu kona kupono—i Peresidena mua loa no Hawaii, a o ke kanaka hoy i hoohanohano mai ia kakou ma o kona noho kino ana mai maanei.

            Ua oleloia, aole nae o’u paulele io ia mea, aia ka he poe Amerika i ka wa a lakou i haalele aku ai i ko lakou aina ua haalele pu aku ka lakou mahope o lakou i ke aloha o ka aina. He oiaio paha keia mea, aole paha; aole au i ike: aka, hookahi nae a’u mea i ike, aole noloko oia poe na Amerika o Honolulu nei a o Hawaii new nohoi! No oukou hoi, i ka wa a oukou mau kupuna no ka hele ana mai ia nei, ia lakou i nee mai ai mai ka a’e ana mai i ka pae mauna o Alegahani, aole oukou i haalele mahope aku o oukou i na manao kumu i kanuia ai e lakou, a hoopoina ole nohoi i ka lakou mau a’o ana. Aka, ua hooi loa ia aku ko oukou hoomoamoa ana ia mau mea—ua hiipoi poukou ia mau mea me oukou—a hoea mai la i keia la, o ka pono, ka noew\au, ka makee kanawai, ame ke aloha no ka aina, ka mea hoy e hoohui ana a e hoano ana i kela ame keia home Amerika, ke mau nei no maanei ka ikeia ana oia mau lapalapa ahí hoaano o ke aloha aina, i like ka enaena elike no me ka a ana oia haawina ma na wahi e ae, mawaho aku o na palena o ka aina a kakou i aloha ai. A hoea mai ia nei, ua hiki no ia kakou kke hooho ae, elike nohoi me ka kela ame keia kanaka Amerika i pae mai ai ma keia mau kapakai, e nana aku ana i na luaiele ana a ka moana, elike nohou me ja hooho ana a ko lakou poe hoa noeau o ka Hema, oiai lakou e hoopiha ana i ka auwaha hookahe koko o ke kaua ame ka luameki konouli o ke kukulu Aupun i ana, oia hoi keia:  “Eia-kakou maloko o ka hale o ko kakou Makuakane: eia kakou i kauhale—mahalo ia ke Akua!”

            Hookahi haneri ame iwakalua-kuma-makahi makahiki i hala ae nei i haawi mai ai ko kakou mau kupuna ia kakou i ke kuleana e hoomanao “kiulaia” i keia la; a mai ka manawa mai i haawi mai ai ke Akua o na kaua ia lakou i ka lanakila i lilo ai na hookahuli Aupuni i mea pono, o kakou hoi, o ka lakou poe mamo, ke alana nei kakou i ka kakou mau hookupu mmakahiki o ke kupaa ame ke alohoa—elike me ka kakou e hana nei keia wa!

            O ka kakou aiana—heuuku maoli ia no paha ia! ke hoohalikeia aku me ka mea nona ke ola i moliaia ai ke ukupanai hope loa no ka hoopakele ana ia kakou mai ke kinaunau mai, i haawi aku ai kakou i ka wahahee i ke ano o ke kuokoa ma ka aina o ke kuokoa iho—a nana hoy i olelo na ko’a e ae. “E hoomaopopo moowini ana ko ke ao nei i ka kakou mau mea e olelo ai, aka, aole loa nae ia e poina ana i ka mea i hanaia e lakou.”

            O ka kakou nohoi ia e olelo ai i keia wa—e olelo nohoi kakou pela no kela poe aloha aina naauao, ma ka wa a lakou i kakauinoa ai i keia kumukanawai, ua kau iho la lakou he kumukuai @ o ko lakou mau poo iho, olelo kakou pela no kela poe i liko ai ko lakou auhee ana i kahoahoa mua no ka lanakila ma Bunker Hill, ka poe hoi i make i ka pololi a ka ai ma ke Awawa ku;ihao (Valley Forge) a i make maluna o na moku hoopaa pio, ma kahi hoomoana a ma ke kahua kaua. Pela nohoi kakou e olelo ai no makuahine, na poe hoi i paaua, a i hoehaeha ia, a i molia me ka hakanu ame ka ike ole ia, mai ka hoomaka ana mai o ke ao nei.

            Pela noho! kakou e olelo ai i keia wa, me ka hoala ana mai hoi i ke kuleana o ka hana ana pela, ma keia la, hanau Aupuni, i ka papainoa piha o na pu-kana (heroes); pela no kakou e olelo ai i na pu-kaua hope mai, na poe i bapetizo me ka bapetizo elua i ke koko no ka hanau ana o ke kuokoa, a paio aku hoi i ka moiwahine o na kai ma kahi ana i noho mana ai. Ma ia hoouka kana ana, “na wa i loaa ai na pono o na kanaka lunia,” i lou aku ai lou mai na i-a o ka makou., “i honi ai hoi ka nuku weia ensena o ka pu i ka pu.” A pela no kakou e puana haaheo ae ai i keia mau husolelo i puka mai ai mai na leh@ehe mai o Linekona i pepekila, na huaolelo hoi i paanaia ne no keia poe pu-kana i oi loa aku ko lakou alohaia, oiai he poe lakou i pili kokoko ia kakou apau, a mawaena hoi oia poe ua alana ae no keia mau mokupuni i ko lakou haawina piha, ka poe hoi i make ma kela oni hope loa ana o ko kaou kino lahui, ka mea hoi nana i haawi mai iaia i na makahiki o ke @ ana i like ka loihi me ka oni paa @ o ka pono o na kahua alakai i kukuiuia ai ia!

            A pela kakou e alana nei i ka kakou mohai—he ano ole no nae paha ia, aka, ma ka wa @ a kakou e hoike ai i ka hana ana peia, e make auane kakou me na manao hemolele mailoko ae o ka puuwai. Nokamea, ua haawi mai keia poe kanaka ia kakou i na pomaikai pookeia loa i hiki ke haawiia mai i ke kanaka, oia hoi, na pomaikai o ka hooponopono Aupuni kuokoa ana, a o ka noho lanakila ana malalo o ke kanawai. O keia ke kumuo ko kakou hoomanao ana i ka La Eha o Iulai, a e hana aku nohoi pela elike ka loihi me ka hiki ana ia kakou ke auamo makamae aae i ka inoa Amerika!

            E o’u poe hoaloha, aole au e kamailio hoouhiuhi aku ana, a ma na mamalaolelo paha i punukuia: aole ia mau mea iloko o ko’u puuwai, a ina aia ia mau mea malaila, alaila, ma keia la a ma keia manawa hoi, e papa loa ia ko lakou hoopukaia ana’ku. Aka nae, ua ike no au, a ua kaumaha nohoi au i ka ike ana, aia no he poe i manao i keia mau hookehakeha ana no ko kakou kulana holomua ma ke ano he mau mea waiwai ole; aia nohoi he poe i kaana pu i keia mau pomaikai i manao malani wale no ia mau mea, a no ia kumu aole lakou e haawi ae ia mau haawina: aia nohoi he poe kanaka Amerika ma ka olelo ana, ma ka aina e a mawaena hoi o na poe malihini i manao he oi aku ae i kono mau haawina pono i ikeia, a lakou i manao ai, ua loaa i ko kakou Aupuni, mamua o ko lakou hapai ana A o keia poe kanaka, aole lakou he poe hoohaunaele, he poe naaupo a hehena paha, aka, he poe kanaka lakou i oi aku ka weliweliia, nokamea, he poe naauao lakou. “Aia he poe kanaka naauao.” i olelo mai ai i kela la aku nei, kela kanaka opio Amerika e hauoli loa ai na kanaka Amerika apau ma ka ike ana aku iaia e noho mana ana ma ka Oluihana Aumoku-kaua---“aia he poe kanaka naauao,” wahi ana, a he hopo ole nohoi ma kona aoao, i kona olelo ana mai—“i lilo ka naauao iloko o lakou i mea wale no e hoopaluplau ai i ka maawe a e haawi ae i na kulana keikei ae a oolea ae hoi e hoike ana i ka hanohano lahui, a o keia poe kanaka nae ke walaau wale nei no ke aloha hoakanaka, a no kahi aina e aku paha, ma ke ano hoohiuhu hoi, oia iho la ke aloha no ko lakou aina ponoi iho. Aole no hoi he heluna uuku o na kanaka ulakolako i hoolilo i ko lakou aina makuahine i pahu hao, a i makaukau mau e hookaulike i ka nele ana i ka manawa no ka huli dala, a o ka poino paha ma ka waiwai a oihana kalepa, ma ka ae ole ana e alana aku ia mau mea no ke kakoo ana i ka inoa maikai o ka lahui ame ka hanohano o ka hae.”

            E o’u poe hoa makaainana, e ae ole mai ke Akua e hoalii mai ia ano ponalonalo maluna o ka uhane Amerika ma keia aina i ulu nepunepu ai ka manao Amerika! E ae ole mai hoi ke Akua, iloko o na pomaikai apau i pili ia oukou—a iloko hoi o ka pomaikai a’u e manaoio nei, ke kali mai la ia oukou—e ae ole mai ke Akua, e hoolilo i ko oukou aina makuahine i pahuwaiwai, a i ole ia, e hoemi iho hoi i ko oukou hoomakamae ana i na kulana hana Amerika, na mea hoi i kolia ai oukou ma ka makahiki 1860 e nee aku imua no ka paio ana no ko lakou lanakila!

            Eia kakou ke noho nei maanei maloko o kekahi lahui awili, aka, aole naehe kanaka i aloha a i makee i kona lahui ponoi iho, i emi iho hoi kona makee no kakou ina hoi e makee ana kakou ia kakou iho, a hopo ole hoi i ka hooike ana ae ia mea, ma kahi a ma ka manawa e ola ai kakou. Ina he mau kinaunau kekahi ma ko kakou kulana hookele lahui ana. Aole na kakou e kukala aku ia mau mea i na malihini. Ini ua ikea na ki-na maluna o ka hae, ua hololia ae la ia mau mea a waiho iho la i kona mau alu me ka maemae, a hooiia aku la hoi ka poha olino ana o kona mauhoku mai ko lakou ponaha uliuli mai. Aole, e o’u poe hoa makaainana. O ke Akua o ko kakou mau kumpuna, aole ia he Akua no ka manao mamake wale a poho wale hoi, a ina pela, alaila, aole loa kakou e hoea mai i keia aina—a, aole nohoi e liilo nei aina no kakou!

            “He makaainana oi aku o ka maikai ke kanaka aloha aina mamua o ka ohumu,” wahi a keia lunaolelo o ka manaolana ame ka manao maikai no ka lahui, oia keia Peresidena aloha ina, ka mea i pili aku ai na manao aloha o kona poe hoa makaainana apau, no kona hooikaika ana e hoihoi hou ae i ka pomaikai i ko kakou lahui, oia hoi keia Peresidena aloha aina Wm. McKinley. A e olelo ae hoi kakou, aole loa he poe makaainana maikai na poe ohumu. Ua pilipaa ko keia mua aku o ka Repubalika. Aole he lahui i komohia iloko o na loli ana elike me ka ko kakou lahui i komo ai, e kiaa ai he hopo ana no ka wae hiki mai ana. Aole hoi he lahui e kumakaukau mau e wehe ae ma o na wahaolelo la o kona lahuikanaka i na ninau apau e kue aku ana imua onaa, elike ia hoi me ko kakou Aupuni, e makau iho e hiki ole ana iaia ke wehe ae i keia mau ninau apaau me ka po’olei. Ua nalehia na manao apanapana, a o na manao mamuli o ke ano lahui me ka nana ole ia o na manao o na poe awahua, aole ia i lawe ae i kahi o na manao @. O na hoo@aakiki makapo ana @ o na maa mai na kupuna mai, aole ia i lilo i mea maheiehele i na aoao kalaiaina, a lilo paha i mau mea a’akai a ho-oehaa i na hana pili lahui. Eia i ka nuu na ninau ola, a i kalaila hoi me ka hoopono, me ka makanakau ame ka hopo ole.

            Aole na’u e kamailio maanei i keia mau ninau nohihihi, a awahia, i heomahae ae i na neoneo ana o ko kakou mau hoa makaainana. Aole nohoi na oukou e kokua aku i ka hoohoioia ana oia mau ninau. Aka, oia @ ka mea i hiki ia kakou ke hana, a, aohe hoy he hana oi ae o ka maikai i kupono ia kakou ke kiulaia ana i keia la—e hiki no ia kakou ke hoouna aku i keia manwahaolelo o ko kakou aina, na poe hoi i hekau iho ai ke koikoi o ka hookoia ana o keia man ninaiu—e hiki no ia kakou ke hoouna aku i keia poe kauwa hoopono o ka lehulehu, na poe hoi a na mokuaina imeperiola he kanaha-kuma-malima ame kanahiku miliona poe kanaka kuokoa i haawi aku i ko lakou pomaikai, a o ka poe hoi a lakou i nana aku ai i na la apau me ke ohohia, ke olelo nei au, ua hiki no ia kakou ke hoouna aku i keia wa, ma kahi o na olelo hoino a ka poe awahua i ke aloha o ka poe aloha aina. E hoouna aku kakou i na hooia ana o o kakou mau manao paulele ame na kakoo ana, elike me ka hana ana a na Amerika oiaio, a o na mea hoi i upuia mai ai e ua poe wahaolelola o ko kakou lahui.

             Ua lohe kakou ua hoy hope ka Ahaolelo Nui (Congress). Pela lo no, ina nae ua hoi hope ko kakou, aole he wa i oi loa aku ai ka naauao, oi aku ai ke aloha aina a pilipaa hoi hope ko kakou lahui. Aka, ua ike no nae kakou, aole he wa i oi loa aku ai ka naauai, oi aku ai ke aloha aina a pilipaa hoy na makahehi ana no o lakou mau kulana hookele Aupuni elike la me ko keia wa. Ka nema ana i ka Hale o na Makaainana! I alakaiia na kalai olelo ana ma kone papahele e na kanaka elike me Beiley o Texas ame Nelson Dingley o Maine, a i noho hoomaluia hoi e kekahi kanaka naauao a hoopono elike me Thomas B. Reed! Ka nema ana no ka hoi hope ana o ka Aha Senate i noho lunahoomaluia e ka Hope Persidena, he kanaka nohoi i kupono e lawe ae i kanoho Persidena; a i alakaiia hoi e na kanaka no lakou na inoa i makamae i na puuwai Amerika apau, ka poe hoi i iini e kaulana ko lakou aina a mahaloia nohoi mawena o na lahui o ka honoua nei, elike la me Henry Cabot Lodge, William P. Frye o Maine ame John T. Morgan o Alabama! E kamailio ana i ka hoy hope o ka Aha Senatee, wahi a kekahi o na kanaka naauao loa iloko o keia hanauna e ae, penei: Ker kakau neu au mai ka noho mai, nona ka aoao i hahauia iho ai o Charles Sumner a hina ilalo  *  *  no kona paio ana no ke kuokoa, ua lilo hoi kona poo i papa ki poka no ka ke kookoo pu a ka puuwai eleele, oiai hoy na Senate e kuku ana ma ia wahi me ke apono ana, a ku mumule hoi. E o’u poe hoa makaainana e! o nei poe kanaka e hoino nei i ka Ahaolelo Nui ame ko kakou poe luna Aupuni o keia mau la, ke kaena nei lakou no ko lakou pulama ana i na mea i hala e aku, a no ko lakou ku pilipaa ana hoi mamuli o na mea a lakou i oluolu ai e olelo ae, o ke pookela ia o ke ano Amerika; aka, aia he pilipaa ana o ka makee i ka mea e ola ana, elike la nohoi me ka mea i make, he pilipaa ana i na hana o keia wa, e like la nohoi e ko ka wa i hala, a he haawina waiwai nui la no ka Rennbalika. E o’u poe hoaloha, aole ke aloha aina iloko o keia poe kanaka, aole no ia mea iloko o lakou ina no e ola ana lakou he haneri makahiki i kaa hope ae nei, a i kekahi manawa paha mahope mai nei. A ke mamina nei au i ke kanaka i ku oialo ole mamuli o kona waiwai ponoi iho. Ke aa nei au e paio aku i ka manao aloha aina o kekahi kanaka Amerika ma ka waha wale no, ka mea hoi e hana ana i na hana molaolao o kona kulana makaainana Amerika, a e hoea mai ana paha ia kanaka mai na luana oluolu ana ma na aina e, mailoko mai paha o kona keena huli waiwai paha, a hoopahenehene ae i keia poe kauwa hoopono a ka lehulehu, na poe hoi no lakou ka noiau kalaiaina, ka ike hoi i na mea e pono ai ko lakou aina, a i alana hoi ia lakou ma na hana o ua aina nei o lakou, a oia mau mea apau aole i oi aku na hana a ko lakou mau mua, a ke aa nei nohoi au e hookukuia ae keia poe kanaka me na hoa o kekahi Ahaolelo Kaukanawai o ke ao nei.

            Aia no he mau ninau, elike no me ka’u i olelo ae nei, a e hiki ole ai hoi la’u ke kamailio, a he mau ninau hoi ia i mahae lua ai ko kakou poe hoa makaainana. Aka, aia no nae he mau ninau e hiki ole ai, a i hiki ole ai nohoi ia lakou ke hoomahaeia.A o keia mau ninau, oia no na mea e pili ana i ko Amerika. Huiia kulana hana me na lahui e ae o ke ae nei. Ma ka wa e lawelawe hana ai keia poe lahui me Amerika Huiia, ua lawelawe hana lakou me kekahi Aupuni i kakooia ola e kekahi lahuikanaka i nhoolokahiia ke lakou mau maano; e pau ana ko lakou mau mokuahana kuloko iho ke hoea aku kakou i na aekai o na aina, a ma.