Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 23, 4 June 1897 — Page 4

Page PDF (1.49 MB)

This text was transcribed by:  Karen Klock
This work is dedicated to:  Awaiaulu

kA Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

Haawina

 

KULA SABATI.

___________

 

HAAWINA XI - IUNE 13

 

 

Ka l`anlo oleleanaluia Timoteo 2 Tim 1.4.1.14-17

 

1.  Na Paulo he innaolelo na Iesu Kristo ma ka makemake o ka Aku.  mamuli o ka olelo mua no ke ola iloko o Kristo Iesu. 

 

2.  In Timo1eo ke keiki punahele:  ke aloha a me ke ahonui a me ka maluhia mai ke Akuna mai.  o ka Makua o m Kreisto Iesu ko kakaou Haku. 

 

3.  Ke aloha aku nei au ke Akua. k kalu o malama nei mai o1u mau ku@ manao maemae. i mau ona aku ia oe i ka`u pule ana i ka po a me ke ao:

 

4.  E ake ana e ike ia oe e manao ana hoi i kou waimaka. i hoopihaia`l hoi an i ka olioli:

 

5.  I ko`u hoomanao ana hoi a ka @ hooluinani ole iloko ou, i ka mea i noho mua`l iloko o kou kupuna whaine o Loisa, a me kou makauwahine o Eunike; a ke manao nei hoi au iloko ou kekahi. 

 

6.  Nolaila hoi ke paipai aku nei au ia o@ hoomahuahna i ka haawina a ke Akuna.  e ka mea iloko ou make kau ana o ko`u mau lima. 

 

7.  No ka mea aole ke Akua i haawi mai in kakou i ka manao makau; aka i ka wiwo ole a me ke aloha ma me ka naanao. 

 

14.  Aka hoi e noho paa oe ma na mea ad i ao iho ai. a i manaoio ai hoi me ka ike aku i ka mea nana oe i no mal. 

 

15.  A mai kon wa kamalii uuku mai na ike oe i ka palapala hemolele.  i ka mea e hiki ia ia ke hoonaauao ia oe o ola`i ma ka manaoio iloko o Kristo Iesu. 

 

16.  O ka palapala he molele a  pau.  ua haawiia mai ia e ka Uhane o ke Akua.  he mea ia e pono ai.  no ke ao ana no ka papa ana.  no ka hoopololei ana no ka hoonaanao ana ma ka  pono. 

 

17.  I hemolele ai ke kanaka o ke Akuna i makaukan lea ai hoi i na hana maikai a pau. 

 

            PAUKE GULA 2 Tim 3:15.  Mai kon wa kamalii nuku mai.  ua ike oe i ka palpala kemolele.  i ka mea e hiki ia ia ke hoonaauao ia oe e ola`i. 

 

            OLELO HOAKAKA.  Ua halawai ma mau o Paulo me Timoteo i ka makmua a ka mua o kona kaahele misionari ana.  M.H. 47.  Nolaila.  ua hookomonia keia oleloao a Paulo i kakau ai iaia.  E pono no ke heluhelu i ka Episelole holookoa.  O ko Timoteo wahi noho nia no o Lusetera.  Oih. 1:1.  He kanaka Helene kona makuakane.  He wahine ludaio kona makuahine.  Enniko.  "eo pono."   a me kona kupunawhaine.  Loika.  "maikai ae".  He mau makahiki 16 paha kona i ka wa i hoohuliia ai oia i ka manaoio.  Ua koho o Pauloiaia he hoahehe a me he mea lawelawe nona.  I mea e hoolaulea ai i na ludaio uaua.  ua okipoepoe o Paulo iaia.  Ua loaa iaia keia man episetole elua i kona wa i noho ai ma Epeso oiai ua kaawale aku o Paulo.  Ua manaoia ua pephila o Timoteo a make no kona kue ana i na huakai hoomanamana haukae o ka poe kahu o ke akuwahine Mahina. 

 

            1.         Lunaolelo - aposetole.  he elele wae no Iesu mail e hoolaha akea ai i ka euanelio: oia hoi ka lono maikai o ke ola hou ana ma o Iesu Kristo la.  2.  Keiki - Na Paulo iho i hoohuli ai i ka manaoio.  3.  Malama - aole ma na hana hoomana wale no. Rom 9:4 aka hoi ma na han lawelawe ma ka hoola ona ia hai.  Rom 12:1.  4.  Waimaka elike me ko Paulo hoolaha an aku i ko Eneso Oih 20:37.  5.  Paulo @ moppoio i paa ai ia Iesu.  6.  Hoomahunhua.  ma ka olelo Helene, "hoaa i ka munahu enaena" a lapalap aku.  7.  Makau - o ka mea auhee wal.  3:14 Malama - aole lawa ka low@ ana mai.  Hoonaanao - ma ka hoike ana mai ke Akuna mai na hana kihi in kakou ke hooholo.  ka hoolauna pu ana ia lakou me ke Akua.  16.  Haawiia.  hookahi huaolelo Helene no keia mamala olelo.  "hoonohoaku-ia".  i kapaia "na olelo hoola.".  Oih 7:30.  17.  Hemolele. - oia no kekahi hua maikai o ka huli Baibala Madaukau. - kahiko pono ia no ke kana Karisiiano.  e hoopau ai i na ino a mo na hewa. 

 

1. Ko Paulo paipai ana  in Timoteo e h@ i knoa mau pomaikau , 1-5.  Heaha ko Paulo iohana lunaolelo?  Nowai mai?  i aha?  Heaha "ke ola iloko o Iristo Iesu?  Owai o Temoteo?  Mahea kona one hanau?  Pehea i pili paa ai oia ia Paulo?   Ua loaa anei ia oe ke aloha mai ke Akua mai?  Kona kalahaia anei no hoi ia oe?  A launa pu an`i oe me ia?  Nohea mai ko Paulo malama ana i ke Akua Oiaio Hookahi?  Me ka manao hea e pono no e malama iaia?  Ua hoomanao anei oe i kou mau hoaloha a me  ke kahu Ekalesia ma kou mau pule?   Ua pap anet ka Baibala i na waimaka i ka wa a na hoaleha e kaawale aku ai?  Owai ko Timoteo kumunawahine?  Heaha ke ano o kona inoa ma ke ano Hawaii?  Heaha ke ano o ka inoa o kona makuahine? 

 

            11.  E hinihuio h@ ai kona mau hana . G-7 Heha ko Timoleo haawina mai ke Akua mai?  E pono anei i kekahi ke hapai i ka oihana hai euanelio mamull o kona manao wale no?  Ua hawa`i anei ke Akuna i wahi oihana okoa no kela a me keia mea manaolo?  Ua like a like anei na haawina hana?  Heaha ke kumu no keia olelo paipai mai a Paulo mai ia Timoteo?  Ua eleu anei na kanaka hoopono a pau loa?  Ina paha ua pipi ke aloha Karistiano.  pehea e aa hou ai?  Pehea e pau ai ka manao puiwa wale?  Pehea e loaa ai ka manao hookaika?  A me ka noonoo pono? 

 

            III.  E malama mau ai i ka olelo a ke Akua 3:14-17.   Heaha ko Paulo olelo paipai ia Timoteo. p. 14?  Ua maa mau anei i na opio ke hoole i na manaolo i aola mai a ka wa kamalil?  Ua hoikela anei ka naauao oi ma keia hoole ana?  Ua pono anei ke manao nau i na eleleao o ka makuahine noho palo?  Heaha ka naauao ol loa?  Heaha ka oleloao waiwai loa ma ka Babala?  E hiki anei ia kakou ke loaa kona ike mai na palpla e ae mai?  Pohea e loaa ai keia ike?  Heaha ke ano pilikahi a caawale o na Palapala [end 1st column] Hemolele?  Ua kuhihewa anei na olelo ao o ka Baibala na olelo hoike paha?  Pehea i lilo ai ka Baibala i mea alakai pono?  Heaha na ano waiwai eha i oleloia he mau kumu no ka heluhelu ana i ka Baibala i  mean e loaa ai keaba?  Heaha ko ka Baibala ao ana?  Heaha kona papa ana?  Heaha kona hoopololei ana?  Heaha kona hoonaauao ana?  I aha ko kakou makaukau loa? 

 

            MANAO PILI.  1.  E kihi anei i na oleloao o na makua ke lanakila ma ka hoola ana i ko lakou mau keiki?   2.  Ua loaa anei ia kakou ka manaolo kaukahi ma ke ano he hooilina mai na makua mai?  3.  Ua loaa anei i kekahi kekahi haawina uhane pilikahi aole e puunaueia`i ka poe manaolo a pau loa?  4.  Hiki anei i ka mea manaoio ke hoomahuahua ma ke ano Karistiano ke ole ka heluhelu mau ana i na palapala hemolele?  5.  Heaha kekahi mau hana maa mau au i malama ai ma kou heluhelu ana i ka Baibala? 

 

_______________________________

 

KO KA AINA HAAHEO

 

Ke Kau Papaala Nui

 

            Iloko o keia mahina o Mei e neenei he keu a ka pilikia a nele maoli o Kohala nei i ka ua a nele pu hoi ka wai, a elamakou he kaniuha nei i ka nele maoli ana o ua aina ua nui nei heaha mai nei la keia.  E hookio ana nae paha i ma-u pono ke haule iho. 

 

            Ka lilo ana ka Lepo i Ua. 

 

            Ua haohao paha oukou i ka liloana o ka lepo i ua.  Oia hoi.  ke nana`hu oe i ke alanui
Aupuni, i ka hao mai hoi a ka makani, ua like pu me ke kualau i ka nu hele ma na pipa alanui.  A o ka huna lepo ka mea nana e hoopulu i na launahele ame na malapua pili kokoke mai.  a he kohu ua liilii maoli.  A o ka ua hoi ua hala loa aku la ia i kahi i hoikeia he ole (O), e kupono ana ia i Ladana. 

 

He mau Puhi Rama

 

            I ka pule i hala aku la, he elua mau puhi rama o makou nei.  O kamua, no Miulii.  o Mahoe kona inoa ame Noanoa, a o Mahoe ka mea i kopiia a miko.  O kahi hu o ka aka, oia hoi, i ke kiiia ana`ku e hopu e na kaiko, ua hoopaaia elua ilio huhu a nahu i ke alanui e hiki aku ai, a  aohe ala e ae, o keia wale no.  A i ka wa e aoa ai keia mau kiai (ilio), alaila, he ka manawa ia e huna ai i na mea apau.  A ua hana io ia no pela a nele ai na kaiko, aka, ua laweia mai o Kuilioloa ma ame na mea i hoohuoiia, a mamuli o ka nienieleia ana, ua hai pono ia mai ka puana a ka noe.  Oiai o hai ke kahu o keia mau holoholona, a ua manaoia e hoopaa pu ia me na kahu, a ma ia olelo i hai koke ia mai ai i ka mea nana i hana ka haihai kanawai, a pela iho la i palaualeo ai ka puana o ka lakou moe, oia hoi, o ka po hoolakolako, a ao wale hoohemahema. 

 

            O ka lua o ka haihai kanawai no Waipio mai ia o Solomona.  Ua pae mua mai no i ka wa kupono mamua o ka hiki ana`ku o na makai i ke awa o Neue; aka mamuli no o ke ano hoohuoi, ua huli aku la no lakou.  Kuekaa ia na pali, na kuono, malalo o na puhala a hiki wale i ka loaa ana`ku iloko o ka wai.  Ua lumaiia a koe no ka ihu o ua elpani nei e auku ae ana iluna.  Nona paha ka olelo ana:  "Ke auku nei kaihu o Kaula i ka wai (kai), Ke hau-a-ii lua nei i ka halau o ola.". 

 

Na Hoomanao Like`ole

 

Eia o Kekipi i Kohala nei ke launa nei me na kini makamaka me ka oluolu maikai; ka mea hoi i paa i ka waha o na kanaka "Ke Alakai o ka Hoomana Naauao."  He oiaio ma ke Sabati iho nei ihala. Mei 16.  i hiki kino ae ai oia ma ka hale halawai o ke Aloha Aina ma Kapaau no ka launa ana me na hoahanau` mua oia hoomana ame ka malama pu ana i ka papaina a ka Haku.  Ma ia la i hei hou mai ai kahi mau i`a i ka upena a ia lawaia.  malia he maikai aku la no kana pau, a no lakou iho keia mau ino:  S.H. K. Ne, ka Ilamuki O Napoliona, Kaiooni, Kealaku (w).  O keia na hipa hou a o Kaanaana Kapaona ame kana eva na hipa kahiko.  Ua lohe pu ia ae no e hoolilo koke ia aku ana o S.K.K. Ne i hope kahuhipa ke hoi aku knoa mua.  Mahalo ia hana maikai.  Oiai hookahi no wahi a kakou e uhai nei a ka mea e loaa ana ka lanakila aia no ka pahu hopu pololei.  O keia paha ke mea i hoakakaia ma Luka 12:52-53.  Oia hoi ke kue ana o kekahi i kekahi,  aka o ka ke kanaka ia a he okoa ka ke Akuna.  Oiai mai ka ekalesia makua mai a unuhiia iwaho, he mau halawai ponoi no lakou iho, a mai laila a keia ae la, aka.  o ka`u e puana ae nei ua pomaikai ia poe hipa, ua loaa ko lakou kahu, a palekana mai na alopeka ame na iliohihiu mai.  O ke koena o na kipa ka`u e kahea aku nei e komo i ka pa.  He nui na kahuhipa ame ko lakou ano iho, he onionlo kekahi, he ulaula kekahi, he keokeo kekahi, a pela wale aku; he like ole ka lakou mau hana aka hookahi no Haku nui, a ilaila e wae ia mai ai na mea apau.  Eia no ka hoomana Pelekane, he Kaiolika.  ka Puali Hoola a he nui aku aia i ka mea e hopu ai. 

 

Ka Pepehikanaka

 

            Ia nei iho nei ka makai a maheleolelo Kepani no ka ninaninau ana i kona mau hoa o ka pupuu hookahi no ka mea i pili ana i ka Pake i manao wale ia ua pepehiia, aka, aohe wai o ka hiohiona a hiki a keia la a`u e hoomaopop  [end 2nd Column] aku nei.  Eia no nae ke huli nei malia o loaa aku no oiai ua koike no lakou ua hakaka pu.  pele ka lohela ko nae ka maopopo loa ana`ku o ka hopena. 

 

Ka Pule Paoa

 

O keia pule i hala iho la he pule paoa loa ia no makoa nei, oiai i Keia pule i hoomaka ai ka lawaia ana a ko makou makmaka i ka upena malolo.  a he neli maoii.  O ka lihilihi o Pualoke kai hei ae.  Molia hou no i ka ihu o ka puaa, aia no ka pono a pihi kauna na ka amukua lawaia.  alaila, loaa pono na eke a Hakai.  O ke kumu ka o ka paoa.  no ka like ole ka o ka halu o na manu.  a i kupono ai kela olelo.  "O na manu ulu like, lele like no lakou".  No Kawaihe kahi, no Kahua kahi, a no Kalalau kekahi, a no laila paha keia.  "hui aku la kalo i kana wao, huikau pu aku la na makau a ka lawaia i Wailua."  Mai kuemi, he wa no ka nele a he wa no ka loaa.  I-na ka pomaikai imua, moe ia i loaa ke ola. 

 

            Poaono.  Mei 22.  i heihei hou ai ka lio o ko makou makmaka Pake Akiu me ko ke Kepani (Jim Sakai), a ua kaa ka eo i ko ka inoa hope.  Eia nae o ko Akiu ka lio maa ma ia hana.  A ahai ana ka pupuhi i ka $35. loaa hoi ka mea a ka pelehu, he pokeokeo.  Pela iho la i pili ai ka paoa i ka lio i maa ma ia hana. 

 

            Poalima.  Mei 21, i make ai ka wahine a ko makou makamaka Joaquin Zablan, oia hoi o Mrs. Ana Zablan.  Ua haalele iho loia he kane, na makua na kaikaina.  na keiki.  na moopuna ame na hoaloha e paiuma aku ana nona.  Ua hoi aku oia i ka aoao mau o na mea apau.  Ua kii mai ke keluana nui i kana o ka uhane.  O ka`u e kahoahoa ae nei, e moomamia ka mano o ka ohana ame na hoaloha.  oiai ua hoakaka mua ia mai, "he wa e hauoli ai a he wa e kaniuhi ai." 

 

            Poaono mai i loaa ai ia haawina hookahi o ka make i kekahi o na keiki a Kuaana ame kana eva Kahakiki.  Ua nui keia keika a ua hiki a na hana kokua i ka makua, aka, i ka la o ka poino ua nele iho la.  He mahu la hoi i pua ae a nalo iho lal.  pela no ke ola o he kanaka. 

 

            Pakele mai hele Ihu ole. 

 

            I keia la 24 i ku ai ai kekahi hihia hoeha imua o ka Aha.  He mau Pukiki keia.  Ua ala mai kekahi haunaele mawaena o laua, a nahu aku a kekahi i ka ihu o kekahi a pakele mai lilo ka pouhana o ke hoa.  O ke kumuy aole i maopipi loa ia makoul.  Ua hoopaiia ka mea kolohe ia ka pouhana he $25.  Pokeokeo no kela. 

 

            Ua lohe mahui  iki ia ae o ka inoa o ka moku hou a ka Hui o Waila ma, ina e hiki mai ana.  he pani hoi no ka mokuabi Likelike i poino ai o "Likelike" no ka.  Ina oia ka oiaio ola no, aiai he inoa maikai, laki ame na pomaikai he nui.  He moku holo ana ka keia. 

 

            I keia Sabati iho la, Mei 23, i komo hou mai ai kahi mau hipa kahu ole i ka pa a Kekipi, oia o Kawaiahao, Kailianu ame Mrs. Makaleka Holstein.  Pomaikai oukou.  E na hipa i koe iho ano ka wa, mai kali hou aku, e koho i ke kahuhipa i makemake ai, oloa ie auanei oukou i na iliohae. 

 

            Mai poina i na ono a kakou, Beatirisia ame Lubiana Kasimila.  Ke iniki mai nei ke anu nolaila, e good-night anauei kakou. 

 

                                                                        Kou haahaa

                                                                        KAMAKANI-APAAPAA

                                                May 24th, 1887. 

 

 

___________________________

 

HE LONO MAOPOPO OLE

 

            Ladana, Mei 6. - Ua hoike mai ka mea kakau o ka nupepa Standard mai Atenai mai, i kakauia ma ka Poakolu penei:

            "He nui ka hauoli ma ka loaa ana mai o na lono telegarama mai Pharsalos mai, e hoike ana ua hookuemi hope ia aku na Tureke, a ka paa la nohoi na Helene i ko lakou mau kulana mahope iho o ka pau ana o na hoouka kaua ekolu.  Ua hoike mai na lono, ua paio na Keikialii Konekekina ame Nikolasa me ka wiwo ole, me ka nana ole ae hoi i ko laua mau ola.  Ua nui ko laua maholoia e ka pualikaua holookoa ma ka wa i pau ai ke kaua ana". 

 

_________________________

 

HE KAIKAMAHINE HELENE LUA OLE O KE KOA

 

            Ladana - Ua loaa mai he lono mai Atenai mai i ka nupepa Daily Mail e moike ana penei: 

 

            E haalele iho ana he pualikoa o 2,000 poe koa pualu no ka ne ana aku no ke kahua kaua, malalo o ke alakai ana a kekahi kaikamahine O Helene Constantindis.  i aahuia me ka aahu koa elike me ko na kane.  He keikamahine akamai keia i ke kipu.  - E hele pu aku ana kona kaikunane me ia.  I keia ahiahi i hele aku ai oia me kona poe koa, a he mau tausani o na tausani kanaka kai haawi ae iaia i na leo huro meke ohohia nui. 

_____________________

            "No ekolu makahiki aole loa makou i hoonele ia makou iho me ka Laau Hoola Nahu.  Kolera a Hi a Kamalena iloko o ka hale."  wabi a A.H. Patter, me E.O. Atkins & Co., Indianapolis, Ind., "a ma ka manao o ka`u wahine ina ia nele i keia laau, ua like ia me kona nele ana i ka palaoa iloko o ke kau makalii.  Ua inu maua ame ekolu o ka maua mau keki i keia laau, a aole i ikeia kona ola ole ana - aole wale no he hoomaha ae i ka eha aka, he hoola maoli no.  He laau palekana loa keia a e ike ana ka mea e hoso ana i ua laau la i ka oiaio o keia."  E kuaiia ana o na poe kai laau lapaau apau.  O BENSEN, SMITH & CO., na Agena no Ko Hawaii Pae Aina. 

 

[end 3rd column]   Top of columns 3 & 4 a box with a drawing with English caption; then Hawaiian.  

 

English:  NASHVILLE'S GIGANTIC SEE-SAW.  The  E@ wheel of the Tennessee centennial exposition is to be a see-saw which will lift 25 persons to a height of 150 feet.  It will @ operated by electricity.    

 

Hawaiian:    KA MAHIKI OF KELA KELA O KE AO NEI.  O keia kii maluna ae, e hoike ana ia i kekahi Mahiki e kukuluia aku ana ma ka Mokuaina of Tenesi, ma kekahi hoikeike nui e malamaia ana malaila.  E hiki ana i keia Mahiki he kaikai i 25 kanaka a loaa ka 150 kapuai ke keikie iloko o ka lewa. 

 

______________________

 

 

LEDE ISABELA,

 

--I KA MEA I KAPAIA:--

Ka Anela Nani o ka Malamalama. 

 

Mokuna I. 

 

            He nui a lehulehu na keiki opiopio o na kulana kaukaualii a puni o Enelani i makahehi a hoohihi me ke ake nui e lilo ia lakou ua iwa kiani la o ka aina nona ka la napoo ole malalo o na paia lewa lani, a ua lilo hoi oia i mea na na puuwai like ole he lehulehu e lia nui ai i kela ame keia wa.  Iwaena nae o ka keikialii opio i kamaaiaina i ua lede Isabela la.  he hookahi o lakou i kapia o Farani Lewisona. 

            O Keia Farani Lweisona, he keki kamakahi oia na kekahi kanaka kaukaualii, a i make iloko o ke kaua ma Inia i ka wa haunaele o na kamaaina me na kanaka Pelekane, o ioa hoi ka wa ka Haku Vineti e kaua pu ana no ke ola o kona mau hoakanaka, a he aliihoa hoi ua makuakane la o Farani Lweisona malalo o ka Hku Veneti, a he hoaloha pili paa nohoi nona, nolaila, ua mau kela kipa ana o kela mau ohana mai kela wa mai a hoea wale i keia wa, a pela hoi na keiki i launa mau ai mai ko laua mau la kamalii mai, a ua like ko laua hanaiia ana me he mau hoahanau la. 

            Oiai ua make pu no ko Farani Lewisona makuahine mahone mai o ka make ana o kona lauai makaukane.  a ua haalele iho la laua iaia iloko o kona mau la opiopio loa me ka makua ole.  O ke kaikuaana ponoi o ko Farani Lewisona makuakane ka mea e noho ana maluna o ka waiwai ame ka inoa alii o ko laua makuakane, ka Ela Hudesona, a oiai hoi he kanaka wahine ole oia.  ua lilo no iaia ka hanai ame ka malama ana i ke keiki a kona hanau muli.  Ua hanai oia i kana keiki hananuna me ka mailani nui ame ka makee.  no ka mea.  ua hooholo ka manao o ua Ela la e kookau aku i kona inoa alii ame kona waiwai apau maluna o kana keiki, Farani Lewisona.  oiai aohe ona pilikoko e ae. 

            O keia Farani Lewisona ka oi o ke kanaka ui iwaena o na keikikane apau o ke kulana kiekie a hanohano o ke alo alii o Pelekane.  Ua like kona ili me ka ili o ke kanaka Sepania.  a o kona lauoho hoi.  he eleele lipolipo me he pahoehoe la ka hinuhinu: a mamuli hoi o ke ano apiipii launui he keu a ka nani ke nana`ku.  Mai ka piko o kona poo a hoea i kona mau kapuai wawae, aohe mea a ka maka e hoohalahala ai, "o ke ku a kanaka maikai mahina ke alo pali ke kua" wahi a kahiko o keia aina.  Nolaila, ua hanai ia keia keiki me ka hoopunahele ame ka mailani nui ana a kona makuakane hanauna.  Oiai nohoi he kanaka keiki ole oia ua ili aku kona aloha apu maluna o ke keiki a kona muli i make ma ke kahua kaua.  ka mea hoi i mauna i kona ola no ka palekana o kona peo hoa kanaka o ka io kookahi.  Aole loa he mea a ua keiki`la e makemake ae ai i ole ka hooko koke ia, a no ia mea.  ua ulu ae kela keiki me ka maa i ka hooko mau ia o kona leo e kela ame keia a ua lilo nohio oia i mean nui loa i na kahu o kona luaui.  ame he moi`la oi maloko o ka`home o kona luaui hanai.  Ua haawi aku kona makuakane i na hoonaauao ana maloko o na kula nui o na keiki alii.  aka ua lilo nae na buke hoonaauao i mea hoowahawaha na ua keiki`la.  a he mea pakike wale nohoi nana na kumu ao.  nolaila.  ua lilo oia he haumana paakiki loa ma ke a`o ana aku i na buke hoonaauao.  a he haumana hooulhua hoi i na makua o kau naauao.  a pele hoi oia i hookuu ia mai ai e na kumu a`o.  He mea e nae ka ehaeha o ka naau o kona makuakane i ka holopono ole ka hoonaauaoia ana o kana keiki.  a hooilina hoi o kona waiwai ame kona inoa alii, aka.  aole loa he hoomaopipi iki iho o ua Ela`la oia no ke kumu nui o ka palauolelo, a me ka hooikika ole o kana keiki i imi i ka naauao.  Ma keia kumu ua ulu ae kana hanai me ka hookano a me ka haaheo palena ole i oi loa aku mamua o ke kupono i kona kulana; a ua komo ka hoowahawaha iloko o ka naau o na kahu o ka makuakane, aka.  o kona poe hoalauna nae ua lilo oia i mea punahele ia lakou mamuli o kona lokomaikai palena ole.  Eia nae.  aole no he punahele maoli kona ia lakou.  aka, he mau hana maalea wale no ia lakou imua o kona alo aka, mahope nae o kona kua.  he hoowahawaha no lakou iaia.  oiai o kekahi mea ino loa o ua hanaka opio la oia no ka hookamani. 

 

[End 4th Column]

 

i ka hoohalike ana nae i kona mau hiohioua me kana mau hana.  ua like ka like ole me ka like ole o ke keokeo ame ka eleele. 

            E mala mai e ka makamaka heluhelu no keia mau wehewehe loihi ana a kau kauwa, aka.  he mea pono nae ia`u ke hoakaka piha aku i ke ano o keia opio oiai oia ana kekahi hoa hookaau nui o keia moolelo kaili puuwai.  Nolaila, ma keia wahi aku o kakou nanea e hoi ae ana kakou maluna o ke kahua pololei. 

 

___________

 

MOKUNA II

Na la opio

 

            "E kuu lei, he mea hiki ole ia`a ke hoike aku ia oe i ke kumu o ko`u kaumaha i keia wa, aka, no kau ninauy nae e kuu aloha.  nolaila.  ehoike aku ana au aka, me ka ehaeha nae au e hoakaka aku ai.  Ua manao au aia a mahope aku, alaila.  hoopuka aku au ia oe."  wahi a ka haku i kamailio aku ai i kona kaikamahine mahope o na ninau a kana kaikamahine.

            "He mea maikai e kuu makua, e ike pu kaua i na mea apau e pili ana i ko kaua` noho ana.  oiai he mea maikai ole ko`u noho ana me ka maopopo ole ia`u o ko kauna kulana no ka mea.  ke aoo mai nei oe e kuu makua, a ke pii aku nei hoi au ma ke kuiana o ke kanaka makua:  a he mea ehaeha no hoi no`u ka ike ana ia oe e kuu makua me ke kaumaha o kou naau."  wahi a Isabela me ka leo ku i ke aloha. 

            "He mea oiaio no haha ia e kuu lei.  a ina he keikikane oe.  alaila.  ua kupono kou auamo pu ana me a`u i na haawina ehaeha o ko keia nohona, aka, he kaikamahine oe.  nolaila.  aohe he kupono iki o kau komo pu ana me a`u iloko o na ehaeha, aka he mea kihi ole nae ia`u ke huna hou iho i keia mau mea mai o oe mai.  oiai he mea maopopo e ike aku ana no oe, nolaila.  ke manao nei au he mea pono io no e ike o mamua o ka hoea ana mai o ua pilikia la."  wahi o kona makuakane. 

            "Heaha keia pilikia o kaua, e kuu makua?"  i ninau koke aku ai ke kaikamahine, me ka haikea pu ana ae o kona mau papalina nohea, oiai, ua ano puiwa loa oia me ke pahaohao nui loa no keia pane a kona makuakane, oiai mai kona mau a lamalii mai ua noho oia iloko o ka oluolu a me ka maikai, me ka ike ole hoi ia mea hi pilika a kaumaha paha o ka maau. 

            "Ea ko kaua pilikia - ua poino ko kaua mau waiwai, a pe pau ana paha na aina a me na waiwai apau i ke kuai kudala ia, oiai ua poho ia na lua eli lanaha ame na hui kalepa a`u i komo hui pu ai.  O ke kumu nui nae hoi o ko`o poho loa ana, ua ae au me ka naaupo e ku hope no kela hui kalepa."  wahi a ka makuakane. 

            I ka lohe ana o Isabela i na olelo a kona makuakane, ua ano hiki ole iaia ke hoomaopopo iho, he oiaio paha keia ana e lohe nei, a i ole, he moeuhane paha, no ka mea, ua maopopo iaia o kona makuakane kekahi o na kanaka waiwai loa ma Enelani, a ua manao paa na poe apau, aole loa e hoea aku kela mea o ka nele ma kona ipuka hale.  Nolaila.  ua ku iho la o Isabela me ka hiki koko ole ke pane aku, no ka mean, ua piha loa ia kona naau me ke kehaha no keia lohe ana.  a ina he mea okoa ae ka mea nana oia i kamailio mai, aole loa oia e manaolo iki ana, aka ke lohe nei oia i keia mau mea mai na lehelehe ponoi mai o kona luaui makuakane.  He aiaio.  he lono kaumaha io no keia.  a he mea hoi a ka naau e ehaeha loa ai:  a no kekahi kaikamahine opio elike me ko ka Lede Isabela kulana, ka mea hoi i hanaiia mai ka wa mai o ka hanau ana iloko o ka hanohano ame ka waiwai palena ole, he oi loa a ka ehaeha.  Ua kaulana kon maloko o kona poai aole o kana mai ua mea he pahaohao loa ia. 

            He mau minute ko Lede Isabela ku ana me ka ekemu ole.  a me ka haikea ana ae o kona mau papaline nohea a ma ia wa ua ea ae la knona poo ilun a me ka leo kuoo.  ua pane aku la oia i kona luaui makuakane me ka waiohia: 

______________________________

            He mea pono i kela ame keia ohana ke koaa ona laau lapaau mama no na ma`i o ka opu.  I laau lapaau puhili ole no ka "Moku ino loa o ka lepo" (Diarhea [sic] ) Nahu, Umii, Kolera ame na ma`i apu o ka opu aole he laau lapaau oi aku o ka maikai elike me ka PERRY DAVID LAAU PENIKILA (Pain Killer).   Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei.  O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister ka Agena.  [end 5th column]

 

HOOLAHA KUMAU

_______________________________

 

Ola Nawaliwali

Mamuli o ke

KOKO INO.

__________________________

 

            E heluheia iho i ka mea i a @ ka Ayer Laau Sarasaparila no k@ Z.P. Wilds.  he misionari kama @ maioko o ke kuinakauhaie o N@ a hoohanau hohoi o Lun@ Willia i make he kanaka kau @. 

            "No na makahiki @ au na ka ma`i pa-palah@ am@ n@ aai e ae.  i puka noloko mai o @ ino.  Ono ole mai la kaia ai a ne@ wali mai ko`u nui kino apu.  M@ o ko`u ike ana ike oha ana o @ poe e ae no ko lakou ina @ Laau Sarasaparila a Ayer na @ iho la au e inu i ua laau la @. 

 

ONO AE LA KA`U AI

 

mai ko`u inu mua loa ana mai a @ laau la:  alaila hoomaka mai ia @ maikai o ko`u ikaika ao i keia @ ua loa mai keia mai ka LAAU SARAPARILA MAI A AYER ka @ a`u e hoike aku nei me ka @ ke pookela loa o na laau hoom@ koko i ikena.". 

 

KA AYER LAAU SARSAPAILLA.

 

Ka Ayer Huaale:  Ka Laau Hoola no ka M@

 

______________________

 

AYER LAAU HOOULU LAUOHO

            Aole e kepia ke poo, ola na ma`i puupuu aole hoi hele lei ka lauoho.  Ina maloohaha mai ka lauoho hina@ nawe a ano hina mai, alaila, na keia laau e ho`iho`i hou ae a kona ano maa, a hooulu lupalupa ae la ka @.  Ma na wahi apu, o keia Laau Hooulu Lauoho a Ayer ke pookela a ua @ ia i punahele a i hoapili no na le@ ame na koonimana. 

 

 

 

AYER'S HAIR VIGOR

I homakaukauia e

Dr. J.C. Ayer, Lowell, Mass., U.S.A

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

 

Na medala Gula mai na Hoikeike Nui o ke Ao

___________________________

 

HOLLISTER DRUG CO., LT.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii

 

___________________________

 

 

KAKELA

ME

KUKE

Ka Halekuai Nui

 

-------------------- O NA --------------------

 

WAIWAI LIKE OLE

NA MEA

HANA KAMANA A PAU

 

Na lako pili bao kukulu baie

            Na kepa

                        Na lei ilio

                                    Na kaulahao iho

                                                Na Pahi

                                                            Na Upa

                                                                        Na kope hulu

                                                                                    Na Palapaia. 

 

 

PALAU LIO

 

                                                                                                                                    Na mea mahai

                                                                                                                        Na an b@

                                                                                                            Na au ko:

                                                                                                Na kua bipi,

                                                                                    Na kaulahao bipi

                                                                        Na uwea pa,

                                                            Na kaa palala,

                                                Na mea piula,

                                    Na ipuhao. 

MAKAU ME AHO LAWAIA

Na iliwai

            Na kaula,

                        Na halo pena,

                                    Na pulumi,

                                                Na peoa, me ka aila.

                                                            Na kopa na aila mabo

                                                                        Na pakeke

 

Na pakeke

            Na kapo hao

                        Na panda,

                                    Na kukaepele,

                                                Na uwiki, a me

                                                            Na i pukukui.

 

 

MIKINI HUMUHUMU AULANA

 

WILCOX, & GIBBS HOOKHI LEPA

ka Remington Elua Lopi

 

A me na ukana he nui loa o keia anon me keia ano. 

 

KAKELA ME KUKE