Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 22, 28 Mei 1897 — HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE ISABELA, KA MEA I KAPAIA Ka Anela Nani o ka Malamalama.

Ma kekahl kahua palahalaha maikai i hele a uluwehiwehi me na laaa kanu naoi o keia ame keia ano. a i hoopun: ia hoi me na kihapai pua aala. maioko o kekahi wahi kulanakauhaie uuku maloko o Enelani. a nona hoi ka mamao mai ke kulanakauhale mai o I>adana he hookahi haneri ame iwakalua mile. a i kapaia o I&alina. e ku ar.a kekahi hale kakeia nui pohaku. nani o ke ano o na keneturia kahiko i hala. E kuku ana kona mau puo-a me ke kilakila ame ka hanohano ke nana aku na maka o ke kamahele: a he ku nohoi i ka hooanoano na hiohiona o ka malihini i ka wa mahope iho o ka napoo ana o ka la, nolaila. ua kapaia keia hale kakela e na alii o na au i hala, ka poe hoi na lakou i kukulu, o ke "Kakela Hanohano oka Wailiula." Ma na wahi apau o Enelani ame Sekotia aole loa lua o keia kakela elike ai. Oka oi keia o ke kakela nui a nani nohoi. Ua hanaia

mailoko mai o ka pohaku C»aranita eleele. a o kona pohaku kihi ame na kikina puka ua kalaiia mailoko mai o na pohaku mahala eleele, a o kona mau paia o loko ua hoohinuhinuia na ; pohaku a like me he aniani kilohi la. : La hanaia Uoi kona mau papahele mailoko mai o na laau oka paakiki loa, a i hoomakeia a hinuhinu. O na ; lako hoonani o loko o ua kakela la ! he lua ole ka nani, oiai ua hana noeau j ia e na limahana akamai loa o na au j poliuliu i hala. I

Ua kukuluia keia kakela e ke kupu- • nakane kuakolu o ka Haku Vineti, ka : haku aiii hoi e noho nei i keia au a I kakou e kamailio nei, ka luaui ma- i kuakane hoi o ka mea nona keia mo- j oielo kaili puuwai. a oia hoi ka maka- ) hiki 1640. j Q ka lalani alii nona ka inoa i j hoike ia ae la kekahi o na'lii waiwai loa ma Peiekane, a no lakou hoi ka ! mookuauliau maemae loa, oiai ua kau ! oha paa. na kupuna kahiko loa o keia j lalani alii mai ko lakou hele ana mai mai Nomanile, aole loa e hiki i ke- ; kahi o ka lakou mau pua ke mare ia me kekahi koko makaainana a ko- ; ko haahaa paha. Nolaila, mai ka hoomaka ana mai o keia pua alii e noho haku maluna o keia noho ana aku a hoea wale i keia au a kaua e kamailio nei e ka makamaka heluhelu, ua mare wale no na pua alii o keia ohana me na pua alii e aku oloko o ka aina. a no ia mea, ua hoomaopopo ia e na kamaaina apau he ohana alii kiekie loa keia, a he koko alii maemae ; wale no na liaku o keia kakela ame na waiwai nui palahaiaha noua na mile ; kuea he eha haneri mile. | O ke kulanakauhale o Isalina, kahi o i ua hale kakela 'la e ku nei, no ua haku j wale 'ia no ia wahi: a o na poe apau ; e noho ana maloko o ua kulanakau- j hale 'la, he noho'na hoolimalima wale j no ko lakou; nolaila, lie nui hewahewa i na loaa a keia haku. Aole wale no j oia. aka he nui a lehuleliu ua poe ma- j hiai e noho ana maluna o na aina o j ua haku 'la. ame ka poe hanai holo- i holona. He ekolu a eha mau Lua eli j lanahu ma kekahi mau wahi o ua wai- i wai palahalaha 'la, nona hoi na tona j lanahu lie kanaha a kanalima tausani j pakahi e hu-e mau ia ana i kela ame j keia makahiki mai lalo ae o ka opu o ■ ka honua; a uo lakou ua loaa pakahi | he kanaha a kanalima paona dala i ka m&kahiki (o ke ano o kela huaolelo •'paona" ma ka helu dala ana ma Pelekane, he elima dala, a i ole ma ka hoopololei' loa ana he eha dala me kauaiwa kumamalima keneta, $4.95.)

Maanei e ka makamaka heluhelu, ke nonoi aku nei au e ahonui iki mai kaua, oiai e haalele ana kaua no ke kamailio ana no ka waiwai ame ke ano o keia lalani alii a e hoi pono ae kaua maluna o ke kahua kakelekele o ka kakou moolelo, oiai ua loaa aku la no ia oe ame oukou ke kulana o keia ohana alii. Maloko o kekahi keena nui nani 1 heie kona mau paia a piha pono me nu buke heluhelu o kela ame keia ano, mai ke nui a ka Hiiii, aia hoi maluna o kekahi noho pulu nui hooluolu ma kekahl aoao o ke pakaukau kakau nani i hele a paa pu 0 luna iho rae na pepa a palapala o kela ame keia ano e noho ana kekahi kanaka ano aoo, aka ma ka naua ana'ku nae i kona mau helehelena mehe'la he kanaka paha oia o kanalima wa'e no maa mukahiki. eia nae. ua ano paapu loa kon mau lauoho me ka hina. O kona mau papaiina. oia muu no ka mohaha maikai, me he> la e hoike mai ana he kanaka oi pakela oia o ka ui iioko o "kona mau ia opio. He mau onohi maka uliuii poniponl kona i piha me ka olioii ame ka hoihoi ke nana mai; a e haiamu mau ana no na kahoaka o ka oiuoiu waipahe ma kona mau hihiona e hoike mai ana be kanaka puuwai palupalu a olu waipahe i piha

me ke aloha no kona mau hoakanaka. Aka, elike nae me ka hikiwawe o ka uwila magineti pela ka hikiwawe e loli koke ae ai o ua hiohiona o ua kanaka 'la mai ka olu waipahe a ka uahoa o na uahoa ke hooku-i ia aku na manao o ua kanaka'la me na akeakea a ko hai mau manao. He kanaka koa wiwo ole oia, a he kanaka kupaa ma luna o ke kahua mokomoko o ka hookahe koko. Iloko o kona mau la ui opio, ua hoouna ia oia e ke aupuni ma ke ano he alii koa haahaa ma Inia, oia hoi. ke au hoohaunaele ma Inia. ka wa hoi e luku malu ia ana na ohana Pelekane e na kamaaina o Inia. Ua haalele iho keia kanaka i kona home ame kona mau makua no ka mauna ana i kona ola opiopio no ka hoopakele ana i kona poe hoakanaka o ke koko hookahi. Iloko nae 0 na makahiki pokole, ua pii liikiwawe aku oia mai ke alii koa haahaa loa a kau ma ka panepoo o ke alii koa kiekie loa mamuli o kana mau liana koa wiwo ole a piha hoomanawanui i ka alo ana i ke anu ame ka inea o na po anu o na kau hooilo ame ka wela haliana o na la kikiki o na kau makalii. Nolaila, i ka hiki ana o kona mau makahiki i ke kanalia a oi. ua loaa ia oia me ka ma'i ī.uma-ika: a oia kekahi mea nana i hoohikiwawe loa 1 ka hina o kona lauoho. He kanaka oia i aloha nui loa ia e kona poe koa ame kona mau lioaloha no ka mea. he puuwai hamama, a he palekana no ka mea nawaliwali. Nolaila, i kona wa e manao ai e hookau aku i kona inaina maluna o ka mea i hana kue mai iaia, aole loa he mea nana e hoomaalili i kona inaina a hiki i ka wa e hooko ia ai kona kuakoko o ka inaina. No ia mea, ua noho na poe apau me ka hana ole aku i kekahi mea o ulu ai he kue ana me ua kanaka'la. O keia kanaka a kaua e ike nei oia 110 ka Haku Ela Vineti, ka haku o ke "kakela Hoanoano o ka Waili'ula." O keia la. oia no ka piha pono aua o na makahiki he iwakalua mai ka hoi ana mai o ka Haku Vineti mai Inia mai, a noho hoi maluna o ka noho haku alii o kona luaui makuakane i make, a he elua makahiki mahope mai 0 kona lilo ana he haku alii nui maluna o ka noho a kona mau kupuna 1 hiipoi nui ai me ka makee. ua mare ia oia me ke kaikamahine a ka Barona Kelekona. ka ui nohea Violeta. 0 keia hoi ka oi o na kamalii wahine oi kelakela o ka ui oloko oia mau la. He mau makahiki loihi ko laua hoopalau ia ana, a ua noho laua me ke kupaa ame ka hoopono o kekahi i kekahi. Ua noho laua me ka maikai ame ka oluolu malalo o ke apo o ke aloha no na makahiki he elima wale no, a -lawe koke aku la ke Akua i kana o ka uhane iloko no o na la ui mohaha o ka ui nohea Violeta, a i ole o ka lede Vineti.

Iloko nae o ko laua nohona pokole, ua hoohua mai la ka lokomaikai o ke Akua mailoko mai o ko laua mau puhaka he kaikamahine. I ka wa i make ai o ka lede Vineti ua piha na makahiki ekolu a oi o ka laua wahi kaikamahine. Nolaila. i ka make ana o ka wahine a ka Haku Vineti, ua noho wahine ole keia haku a hiki wale no i kona hookolo ana'ku ma ka meheu o kana wahine aloha. 0 ke kumu nui o kona mare hou ole ana i ka wahine no kana kaikamahine. oiai ua hoomaopopo mua oia i ke ano o na makuahine hou he hana ino i na keiki mua a ka lakou poe kane, a no ka pau ole nohoi kekahi o kona aloha no kana wahine: aole no ka ui wale np, aka, no kana mau hana maikai a ku i ka maemae: nolaila, na lilo na hana aloha a maikai a kana wahine i kii na kona mau noonoo e kuwili mau ai i ke ao ame ka po. I ka nlu ana ae kahi o ka laua kamalei a hiki i ke ano nui ioa ana. ua

liko loa kona nanaina ame kona mau hiohiona apau elike me kona makuahine. nolaila. ua hoala mau loa ia na hoomanao ana a kona puuwai no kana wahine. laia hoi e noho ana i keia wa, ua liekau iho na hiohiona o ke kaumaha maluna o kona mau kuemaka. O ke kumu o keia kaumaha, no kana kaikamahine no ia: a oia hoi kana e nalu aua. Me ka palanehe. ame he nehe ana la na kekahi mea kinowailua, ua hoohikileleia ka Haku Vineti maiioko ae o kana mau hoomanao ana mamuli o ka lioopaia ana iho o kona ki-poo-hiwi e ke kaomi malie a kekahi lima wawali palanelie. laia i aea ae ai. aia hoi, e ku ana kekahi kaikamaliine ui nohea ma kona aoao me ka haka pololei ana'ku a kona mau onohi maka uliuli poniponi me ka mino-aka i na maka o ka haku. a me ka leo olioli, a kohu hone ana la a na bele leo lea, ua pane iho la oia: "E kuu makua aloha! Heaha keia ou e kulou nei?" "0! 0 oe ka keia e kuu Iei!" wahi a ka Haku Vineti. . "Ae: owau keia. a aohe o'u lealea iki i ka ike ana ia oe e kuu makua e nolio ana me ke ano kaumaha. Nolaila. he mea pono e hoike mai oe i ke kumu o kou kaumaha? He mea makehewa ia oe ke huna hou i kou mau mauao: no ka mea, ua maopopo ia'u ua hookaumahaia kou puuwai e kuu papa n_o kekahi mea. Ke haohao nui loa nei nohoi au, pehea la i loaa ai ia oe ka nianao kaumaha. oiai ua lawa ia kaua na oluolu apau o ko keia ao a aohe nohoi o kaua poe enemi iki ma keia ao. nolaila, ke hoohuoi nui nei ko'u naau. pehea la oe i ano kukule ai. aole hoi elike me kou ano mau?" wahi a ke kaikamahine. 0 ka lede opio e ku nei ma ka aoao o ka hnku, a nana hoi na mamala olelo i hoikeia ae la. he kaikamahine ia nona paha na makahiki he umikumamahiku a oi iki a emi mai paha. aka. i kou wa nae e hoomaopopo pono ai i kona ano ma kona wa e kamailio ana. e koho kuhihewa koke ana oe he lede oia i oi loa aku o na makahiki, no .ka mea, he ku loa kana mau kuka olelo ana i ka naauao ame ke kuliu. He ui palanehe kona mau helehelena. a o kona oiwi kino hoi he loihi pilalahi maikai a ku i ke kilakila me ke ano kapukapu alii i kupono no ka noho ana maluna o ka noho kalaunu. Ua like ke aiai opiopio. o kona ili me ka io o ka niu akahi no a wa-hiia ae. 0 kona tnau papalina hoi, ua like ka ula ohelohelo me ka lihilihi o ka pua Oliana ulaula, a o kona mau onohi maka nui mohaha hoi ua likn me he punawai waipuna aliali lipolipo la o ka uka waokele. a o kona leo ke kamailio mai me he leo la o ke kahuli. Ma ka hoomaopopo ana iaia piko o kona poo a ka manea o kona mau kapuai wawae. ua like me he anela la o ka malamalama. He ui a ka maka e hiki ole ai ke loi: a he nani hni a ka puuwai e hiki ole ai ke uumi iho. Aole loa e hiki i kekahi mea kino uhane ke ku aku imua o kona alo no hookahi minute me ka lilo ole o kona uhane i kauwa hookolo meheu mahope o kona akaku. E lilo koke no kona hiohiona i mea kuko na ka mea e kilohi ana i ua ui nohea la o Isalina. Nolaila. e ka makamaka heluheln. o keia lede opio a kaua e ike nei, oia no ka mea nona keia moolelo kaili puuwai a hoohialaai manao, ka ri Tsabela. ke kalkamahine Kamakahi a ka Hakn Ela Vineti. a o ka hooilina hoi o kela inoa alii kaulana kahiko loa o Pelekane ame na waiwai nui hewahewa. Oia paha kekahi o na lede opio laki los i hanauia mai ek* puh?. , ?.\ n ka wahine. aole wale hoi no kona koko alii.a ame na waiwai nui h®wahewa o ko keia ao. aka. no I-:. ui am-? ka nani maoli no o kona kino raa*"li.r.a o kona poo a hiki i kona mau kanua' Aole hol no ia mau hiohi~>n\ -wn'e no. aka. no ka maemae ame ka m?ik li pu hol kekahi o kana mau hana. Ua lilo oia i onohi no na poe apau e noho ana maluna o ko laua mau aina, a ua.pipili hoi ke aloha iloko o kela ame keia mea i kamaaina iaia. a he puuhonua hoi oia no ka mea nawaliwali ame ka mea pilikia; a fce puukalahala hoi no ka mea nele ame ka mea poino. (Aole l pau.)