Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 20, 14 Mei 1897 — HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO. KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NAWALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAI-A O KA MOI O NA LUA ELI GULA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO.

KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NA-WALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAIA O KA MOI O NA LUA ELI GULA.

HOKUNA I. }-tahope iho o ka niaua inau kukai o\~\n ana no kekahi mau mlnute. ua holkeike aku la au i ka hra hooholo knnaka maloko o ko'u rurol. me ko maua hookolo pono ana ma na wahi e 2? i'pau o loko o ua rumi la. He mau rainute ko maua huli ana, aia hoi. ua ioaa aku la ia'u he panipuka huna i hanaia me ka maiau lua 010 maloko o ka paia o ko'u rumi. Ua hanaia me ka noeau loa. a aole e hiki ke ikeia na hooku'i ana o ke pani-puka. He wahi mino uuku wale no ka mea ikeia. a i ko'u hoopa ana aku me ko'u manamanalima. ua hamama koke ae la. a he mea e ko'u hikilele i ka ike ana aku i kekahi alapii loihi e waiho mai ana imua o'u. Ma ua alapii la. ua iho koke aku la niaua me ka nihi malie loa ana: a i ko niaua hoea ana ilalo. ua hookahaha ia ko maua mau naau ma ka iko ana. ia maloko o kekahi keena nui he poe keena liilii a lehulehu wale ma na naia o ua keena la. I ko'u wehe ana'ku i ke pani o kekahi o ua poe keena ln. ua hiki ole ia'u amo ko'u kokoolua ke hoomanawanui. oiai ua oi aku ke ir.o 0 ka ea maiuua o ko ka heana o na lio make. Ua hoomaopopo koke iho la maua. o kekahi ia o na kiuo kanaka o ka poe 1 pepehi malu ia malokt) o ke keena a'u e noho ana. He mea e ko'u hauoli i ka laki o ko'u ike e ana i keia mau mea, oiai ina paha au i hoomaopopo mua ole ina la owau ana ka luahi a kela kanaka ma ia po iho. Aole nae o'u hoike aku i ka Uamuku. Haalele koke iho la maua i kela wahi, me ka maopopo lea, he kanaka pepehi-kanaka io no kela kanaka. He mau minute mahope iho, ua haalele mai la ka Ilamuku ia'u a hoi aku la oia e hoomakaukau iaia iho me oua puali makai no ka hele mai e hoomakakiu ma kahi kokoke i ka hotele ma ia po iho. Ua hai e aku la nae au iaia. aia a lohe oia i kekahi mea pa-hu me he kani ana'la a ka pu-panapana. oia kona wa e wa-hi koke mai ai i ka puka o ka hoiele a holo pololei mai lakou no ko'u keena. E hoea mai hoi lakou mawaena o ka hora 11 ame ka hora 12 o ka po. Ma ke ahiahi ana iho. ia'u e ai pu ana me ua ona hotele la, ua ninau hov 4 mai la oia ia'u 110 na dala a'u i kamailio aku ai iaia ma ke kakahiaka. Ua pane aku la au me ka hiohiona hoomalae, me he la, aole loa au i haupu no kekahi mea ino: "Aole loa au i poina no kela mea, aia a pau ae ka kaua paina ana, alaila, kii aku au a haawi mai ia oe, oiai aole loa e oluolu \ki ko'u noonoo aia wale no a ike au ua palekana kela mau dala ma kou lima. He nui na. mea a'u i lohe ai no ka powa malu ia o kekahi poe 1 malama i ka lakou mau dala maloko 0 ko lakou mau rumi moe ma na kulanakauhale o Amerika nei." "He oiaio kela! He laki loa oe i kou hoomaopopo e ana mai ia mea ia'u i kakahiaka nei. Aole loa e hiki i kekahi o na powa akamai loa o Amerika nei ke wehe malu i ka'u pahuhao. Mai lilo ma'uwale wale no kau dala i ka uku i 1 kela poe 1112110 ake dala o ka haneko. He kanuka naau aloha wale au i na . malihini hoea mai ma ko'u hotele nei," ' wahi a ua maalea nui la. | laia e kamailio ana, e hoomaopopo aku ana au i ka maalea io no o keia kanaka. I ka pau ana o ka maua ai ana, ua pii koke aku la au ma ko'u rumi a lawe mai la i na dala apau ma kahi o umi tausani a oi (o keia no na dala i mauawaela wale ia mai e Mr. W r ard ia'u. a'u hoi i panai aku ai me ka lapuwale). j I ko'u haawi ana aku iaia i ua bila dala ame na dala gula, ua ike au i ka | haikea koke ana ae o kona mau papalina, a ua hoomaopopo au i ke ano o kela mea, .ua koho koke iho la oia e lilo loa iaia kela mau dala. Me ka minoaka ma kona mau papaiina ua ninau mai la oia, ina he makemake au i palapala likiki (receipt) hookaa no ia mau | dala. Ca ae aku la au, me ko'u pane | ana'ku: | "Oia no paha ka pono! Oiai he mea I maopopo ole keia mea he ola o ke kanaka." "Xfai hopohopo oe e kuu makamaka maikai no keia mea. Eia oe me ke ola maikai loa, a heaha auanei kau mea e maka'u ai?" Mahope iho o ka loaa ana mai o ka'u llikiki, ua nanea wale iho la no maua ma na kamailio o kela ame keia ano, a iloko 0 ka maua mau kamailio ana, ua hoike aku la au iaia he kanaka kaia ino loa au iloko o ka hiamoe kulipoii- | po, a hoike pu aku la au iaia e hoouna j ae oia \ kekahi kauwa e hoala ia'u ma ka hora eono o ke kakahiaka. I ke kani ana o kc| hora umi me ka hapa. ua hoi aku la au e hiamoe, wahi a*u i hoike aku ai i ua kanaka la, aka, o ka oiaio nae. i hoi au e kiai malu mai 110 kana mea e hana ae ai maluna o'u. Ua hoi aku la au a moe maiuna o ko'u moe, me ko'u mau aahu no a pau, koe wale co nae ke kuka, oiai ua wehe

1 rne ko'u übi ana n3e i k«? kihel it:o o'u. :ri ole ke ikeH ; rr;:ti eia no a» m»? ko'u mau .ipau. I U.i jho !a ai: i ka :i o ip-.-1 kukui. 1 no nae :k»- ; a aku | k?kafci rsea inr» * hele sa: ar:i. Mo ī kp-«-r-anaparja n-a ko'u I:nia • malalo o ke kih-"i. ua hoomoeni*>e iho la au rae la ua kaia 'oa ia iioko o ka h iamoe ku!ipoHpo. ho- !a. i ka haia nr\a o h;.v>.kihi j hora r;ahopt» iho o ko'*.A hoi ana mai. ua lohe akh la au i kekahi nakek»«la he io!e e hoholo ana ma ka paia e pi!i kokoke ar.a ma ko'u wahi e nioo ar*a. ljo-oaka malie ae ia au i ko'u mau niaka. me ka nana ana ae ma o a inaanel 0 ka rumi. aole nae- a'u mea i j ike. Ua hoomnopopo koke ae !a no au j aole ke kolohe e komo mai ana ma ka P'ika o ka rumi. aka. he wahi e ae no koua e komo mai ai. malia paha. h'* mau ipuka huna e ae no kekain a'u i maopopo mua ole ai. He oiaio. ia'u e hanu ana me ka hoononolo ana i ko'u | ihu, i wahi e manao mai ai ua mea ?a j hiamoe loa ia au. He mea e ko'u kahaha i ka malu ana iho o kekahi a-ka maluna iho o ko'u poo. Ia alawa iki ! ana ae o ko'u mau maka me ka hikiwawe, aia hoi. e ku ana kekahi mea Ima ke poo mai o ko'u moe. He mea keokeo ma kona lima. a e aneho iho I ana e hookuu malie i ua mea keokeo la | maluna pono o ko'u helehelena. Honi ! koke ae la au i ke ala o ke ko!olefon 1. | Ike iho la au pela keia kanaka e powa ai i kana poe e pepehi ai. he hoohoni me ke kololefona. Oia no ka ka mea i palanehe mau ai o kana mau hana, a : hiki ole hoi ke loheia mai e kekahi noe e ae o kekahi poe rumi e ae o luko 0 ua hotele la. Elike me ka hikiwawe o ka tiga. pela au i lapuu koke mai ai. ame ka pupanapana ma ko'u lima akau. ua lele koke ae la au mai luna ae o ka 11100 a ku ana ma ka aoao o ua kanaka la. me ke kau pololei anai ka'u pu ma kona puuwai. ua pane aku la au i ua powa la me ka leo haahaa: "Ina oe e oni iki ana, a hoao hoi e hana mai i kekahi mea, e make koke no oe elike me ka make ana o ka ilio." Ua hoopuiwa loa ia ua kanaka la a hiki ole iaia ke hana mai i kekahi mea. Ua ike aku la au ua hele oia a haikea, nolaila, ua hooholo koke ilio la au. he mea pono ia'u oiai oia iloko o kela kulana puiwa ino. e hooko koke au i ka'll hana maluna ona mamna 0 ka hoi hou ana mai o kona mau noonoo maaj lea. He kanaka oia i maa i keia mea jhe hana kaiaima. nolaila. he nui na ; alahele a iala e hana mai ai ina au j e hooka'ulua ana. | Me ka hikiwawe. ua hoopaa koke j aku la au i kona mau lima me ka hao j hoopaa, a i ko'u ike aua ua paa ka'u ! pio. ua ki koke ae la au he hookahi j piha pu o ka'u pu-panapana. j Aole he pane iki mai oua kanaka la | iloko o ia manawa. aka. ua lioomaoj popo ae la no nae au e noonoo ana oia ! no kana mea e kamailio mai ai. j "O ko hele mai nei no ka keia e powa i ia'u?" wahi a'u i pane aku ai. Mino-aka iho la ua kanaka la a pane i mai la me ka 'maalea nui: "Ea, ua kuhihewa loa oe. I hele wale piai nei no au e nana ina ua maikai kou hiamoe ana. Aole loa au i hele ! niai nei e powa ia oe." "Ahe! Heaha la hoi kena hainaka au j i hoohaule iho la maluna o ka papaj hele? A heaha lioi keia aala kolole- ! iona a'u e honi nei?" wahi a'u. | Ia wa ua hemo koke mai la ka ipuka | o ko'u rumi a komo mai la o Mr. Wili--1 ama me eono poe makai. ! "Heaha keia?" i ninau koke mai ai ka Ilamuku me ke nihoihoi. <l He powa, eMv \Viliama," wahi a'u. "Auwe! Ke ike nei au o oe keia e Mr. May!" "Heaha keia hana au? 0 kou ano ■ maoli anei keia, o ka powa malu i ka j poe malihini e kipa mai ana ma kou hoceletiei?" wahi a ka Ilamuku Wiliama. "He kuhihewa loa keia kanaka! I hele wale mai no au e nana i kona moe | maikai ana ame ka ole. He hana keia a'u i maa mau ai mai mua mai," wahi a ua ona hotele la. "Alaila, oia ke ano o kela mau keena liiiii malalo loa o ko hale nei ea? Pela hoi me kela puka hooholo kanaka au i hana ai me ka maalea nui malalo o kela koki nui maloko o kela keena ea?" wahi a'u i pane aku ai. Ua hiki ole i ua kanaka la ke pane mai, a ia wa ua kauoha koke ia ae la na makai e huli ia loko o ua hotele la, a e hopuia hoi na kauwa apau o loko o ua hote!e la, a lawe ioa ia aku Ia ua kanaka la ame na kauwa ana a hoopaaia ma ka halepaahao. Ma ke kakahiaka ae ua hoohikilele nui ia ke kulanakauhale holookoa no keia mea hou, a ua hoolahaia maloko o na nupepa, me ka hoounaia o na telegarapa ma na wahi apau o Amerika. Me ko u maalea nui nohoi ua papa mua aku la ua ia Mr. Wiliama, ka Ilamuku, aole me ka hoike wale aku i ko'u inoa ma na nupepa. oia, wahi au: "Ina e hoolaha e ia aku ana eia au maanei nei, e lilo ana ia i mea e hookuia ai i kekahi o ka'u mau hana e ae a'u i heie mai nei." t*a ae mai la ua liamuku la me kona manaoio maoli no he oialo keia mau olelo a*u. He mea e ka hauoii o ka ohana o ke kanaka waiwai i nalowale mua ai, oiai ma Ka po i huli al makou ia loko o ua hoiele la, ma kahi no o ko'u laki, ua loaa aku ia ia'u maloko o kekahi o na keena llilii he kanaka aoo lauoho keokeo i hele a nawaiiwali ua hoopaa pio ia. (Aole 1 pau.)