Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 49, 4 December 1896 — Page 1

Page PDF (1.34 MB)

This text was transcribed by:  Lehualani Concepcion
This work is dedicated to:  Xyanzippi Kala Kapu Farias who loved her Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKEXXXV. HELU 49 HONOLULU. POALIMA, DEKEMABA 4, 1896

 

HE MOOLELO NANI

@ NO

 

LUBIANA KASIMILA,

KANA@@@@@@

 

LIONA GULA O BOEMIA.

 

@ IOLE

 

Ka Hui Naita Eleele o ka Lima Ulaula.

Mokuna VI.

 

@@ELO O HENERI – KA HOO@@@ KAUA – KE KULANA KE @@@@ KA O@@ O BOHIMIA – KA LIONA G@LA.

 

@@@@IV o Geremania, he kanaka @@@@ wale no ia ma ka wa I kipi @@@@@ Sakona iaia. a kipaku iaia @@@@@@@ aku o kona hale-kakela ma @@@@@  kona uhai-a-holoia ana me @@ holona ahiu la mai kahi wahi a @@@@@@ahi. a hiki wale i kona noho @@@@ ana ma na waonahele ahiu o @@@@

 

@@@@ima wale no ka nui o kona mau @@@hiki ma ka wa i make ai kona ma @@@ @@ a waihoia iho la ke Aupuni @@@@@ o ka noho kaju Aupuni ana a @@@ makuahine, oia a Akeneki o Akui@@@a noho a’o hoi ola malalo o @@@@ ka Aki-Epikopo o Bremen.

@@@@@ nae oia wa i ala ae ai na ‘lii@@@ na a kue aku la i kona makuahine a kipaku aku la iaia mai ka noho @@malu ana maluna o ke Aupuni, no@@@ ua lilo na hana lapuwale a keia @@ ahi Sakona i mea luluia ai ka ano @@@ @ ha inaina wela iloko o ka houpo a Heneri IV.  I ka umikumamalima o keia mau makahiki.  ua kukala ia ae @ @@ @@ lii I ku pili paa iaia, ua oo @@@@@ @@ila ua laweia oia mai loko @@ @@ malam ana a Adalbert o Bremen @@ @@kahi hoi makahiki mahope @@ @@@iia oia i emepera.

@@@ @@ @@ i maikai loa na makahiki @@@@@ o ka nohoalii ana o Heneri @@@@ aole i ala mai ke kipi iloko @@@au makahiki.  Ua koho hoi oia @@@@@ kulanakuhale kahiko o Sakoni i @@@ aloha nona, a oiai ia e noho ana @@@@@ wahi oia ka wa i ala mai ai @@@@@ Sakoni o ka akau, me kekahi @@@kaua makaukau a kaua kue mai @@@@@ a kipaku aku la iaia, elike me @@a i hoikeia ae nei.

A @like hoi me ka mea i hoikeia ae @@@@ mahope iho o kona hele auwana @@@@ ne na la ekolu maloko o ka wao@@@@ ahiu o Hartz, no na la ekolu me @ @@@me wahi ai ole ana ua halawai @@@ ku la oia me kekahi kanaka noho @ @iwi, a naua i alakai aku iaia a @@@@ i kekahi apana aina ma ka muli@@@  R@n@ kahi hoi o na kanaka e noho @@@ me ke aloha poina ole nona, a ma @@@ wahi oia i hoala ai i pualiko no @@

Mahope iho o ka hala ana o kekahi @ pekole o kona houluulu ana i pauli@ ia n@na he mea oiaio. ua nee aku @a @e Bavaria, me kona lawe ana @@@@ na kanaka he nui no kona puali@@@@.  A ma kona wa i ike ai, ua ma@@@@ eia no ka hana nui ana i iini @@@@ maka aku la kona nee ana i kau

@@@@ aku la hoi ka lohe i na ‘lii @ wahi la, o lakou hoi na enemi o Emepera opio nei, nolaila, ua ho@@ ae la lakou i kekahi pualikaua @@i piha i ka makaukau ame ka ikaika oiai ua houluuluia maloko oia poe @@ naua kaulana loa o Sakoni. O ke @@@@ o ua poe Sakoni nei, oia o Theobald ke Duke Nui o Schwarzburg, a @@@@ hoi ko Heneri IV enemi a hoa paio @@@.  O keia kanaka o Theobald e ake @ ana ia e hooliloia ola i alii nui ma@@ o ka mahele aina o Sakoni.

Nolaila, e kuu makamaka heluhelu. e nana aku kaua ma ke kula lauia pa@@@laha o Alledorf,  malalo iho o na mamalu pali o ka lalani mauna paihi@@@ Erzgebirge.

Ma ke kakahiaka nui wale o kekahi @@@ hui ae ai na pualikaua elua, ko na Emepera opio, Heneri IV, ame ka @@@kaua o na kanaka Sakoni, malalo Theobald.

He mea oiaio, ua o ae la ke kani o na mea kila, ka halulu o a kapuai o na lio kaua e kupinai ana la maluna o ka ili o ka honua, puia ae la ka leo hooho kana o ua poe hakaka nei, e hoowawalo ana i wa lewa, e hina lau ana a lau na poe make, e lohe ia ana na leo walohia o na kanaka i haule iho nia ke kahua hakaka, e wawalo ana na leo kahea hookikina o na alii koa. ma kela ame keia wahi o na pualikaua alua. Iloko wale no o eono hora i hooukaia ai keia kaua weliweli, aia hoi, ua haule aku la he eono tausani poe Sakoni malua o ka ili o ka honua, mamuli o na paio wiwo ole ana a na koa o ka Emepera Heneri.

O ke alihikaua nui ma ka aoao o ka Emepera Heneri, nana i alakai wiwo ole aku i kona mau koa iwaena konu ponoi o ka ikaika o na koa Sakon,i oia ka Naita Barona Aletorafa, kekahi naita kaulana loa i ke akamai ame ka wiwo ole ma ka aina o Bavaria. Aka, no kekahi mau hora kakaikahi kona paio ana me ka hopo ole, ma ka aoaa o ke alii ana i haawi ai i kana mau kakoo ana, a haule aku la oia maluna o ka ili o ka honua; e moe ana i ka moe kau, moe hooilo o Niolopua.  No keia make ana o ua alihikaua nui nei, ua hookuemi hope ia na koa o Heneri, a ikeaia aku la ko lakou kulanalana ana.

Iloko o keia wa kupilikii, oia ka wa i lele aku ai ka Emepera opio mamua ponoi o kona mau koa a alakai aku la ia lakou me ka wiwo ole, e oniu ana i kana pahiaua, me he olapa ana ‘la na ka uwila, maluna ae o kona poo, me ka hooho ana “E ole mau loa ke Aupuni Imeperiela o Geremania.”

Na keia uhane hou i hookomoia aku iloko o na koa Bavaria, i hoouwila hou ae ia lakou a nee hou aku la lakou imua me ka ikaika.

I ka ike ana o Theobald i keia nee hou ana mai o na koa Bavaria imua. malalo o ke alakai ana o ka Emepera Opio, oia kona wa i hooholo iho ai, he mea pono ke make ka Emepera, oiai ina aole e make ana ia, alaila e kaa ana ka @@@@@@ @@ @@ @@@@@ @@@@@ @@@@ paio. Nonaila, ua haawi ae la ia i na kauoha i kona mau aliikoa e malama lakou i na alakai ana i na koa, ma na eheu apau o ke kahua kaua, oiai hoi ia e nee pololei aku ana no kahi a ka Emepera e oni mai ana me ka ikaika nui mawaena o na Naita Sakoni

Ke hoomaka aku nei ka la e poeleele, a ke ike nei hoi o Heneri i ka puhee awiwi ana o kona mau enemi ma o a maanei ona, a manao iho la ia, ua hehi pono oia iluna o ka papahele o ka lanakila. Ua hoouna aku la hoi oia ia wa i kona mau aliikoa ukali e nana ma na aoao apau o kona mau koa, a nee aku la hoi oia mai loko aku o ke aluka o ke kaua a ma kekahi wahi malaelae, i mea nona e ike pono mai ai i ke ano o ka nee ana o ke kaua, a no ke kali ana hoi o ka haawi pio mai o ka poe Sakoni iloko o kona mau lima

 

Me ka hiki lele nui i hoopuiwaia ae ai ua Emepera opio nei i kona ike ana aku i kekahi pualikau a na naita e oili mai ana mailoko mai o kekahi wahi ululaau aole no i mamao loa mai kahi ana e ku ana ,a he wahi kiekiena hoi ia a ua poe naita nei i oili mai ai. Aia mamua o keia poe naita o Theobald.  Ike iho la o Heneri i kona pilikia, a ua houluulu koke ae la ia i na naita kakaikahi e ku pu ana me ia, a hoomakaukau iho la no ka paio ana ‘ku ia Theobald.

He oiaio. ua hui ae la na mahele kaua elua - kahi puali naita kakaikahi o ke Emepera Heneri ame ka puali naita nui hewahewa o ka Theobald.

I kinohi loa no o ka hooukaia ana o ke kaua mawaena o na aoao elua, ua pau aku la i ka make ka aneane hookahi hapalua okoa a na naita o ka Emepera.

Ke hooho la hoi o Theobald me ka leo nui ahiu:

“O ke poo o ka Emepera ka mea nui! Ke make ia, o ko kakou palekana no ia!”

Me ka houpo i lalapia me ke ahi o ka wiwo ole, ua paio aku ia no ka Emepera Opio me ka hoomanawanui pauaho ole, aka, e paio ana nae ia me kekahi paio pohihihi e ku mai ana imua ona.  Ua loaa mai la kona lio i kekahi hauna ko’i ikaika a haule iho la oia ilalo, loaa lihi mai la kona papale kaua kila i kekahi maka ko’i, a lilo aku la ia mai kona poo aku, a waiho malaelae ae ia kona mau helehelena opio apau, a ia wa i hooho ae ai o Theobald;

“Ua lanakila kakou!”

E kuu makamaka heluhelu, ke pioloke nei paha kou noonoo a nune kupikipikio iho iloko ou, no Lubiana, ke koa opio o Bohemia, oiai ma ka mokuna i hala, ua ike kaua iaia e nee mai ana no kahi e halawai pu mai ai oia me ka Emepera.  E hoomau aku kaua i ka nana ana no mua a e ike no kaua i na mea moakaka e hoea mai ana.

Aole i nalohia ae ke o ana o na mamalaolelo i hoopukaia ae e Theobald, aia hoi, lohe ia aku la kekahi leo hou loa e poha mai ana me ka maopopo a oia keia:

Ke Akua e, a e ka Emepera e! Bohemia -- e nee no ke kahua o ka hoopakele!”

Emoole ikeia aku la ka hoea ana mai o kekahi pualikaua o na Naita Aahu Kila eleele, me na hulu eleele ma ko lakou mau papale, a maluna hoi o na lio eleele a he eleele wale no ko lakou ano a pau, i ahona i ka hulali o ka lakou mau mea kaua

Elike me ka olapa ana a ka uwila, pela ka oili ana mai o kekahi naita kino hiehie, e kuu pau ana i ka holo o kona lio, mai loko mai o ka pualikoa naita eleele, e motio pololei ana hoi no kahi e waiho ana ka Emepera

Aia ke okooko ahi wiwo ole ke holapu la ma kona mau onohi maka, a o kona hookele ana i kana maka ihe, ua like me ka oni ana a kekahi makani puahioho.  Iloko o ka manawa pokole loa ua haule aku la ilalo o ka honua he eono naita Sakoni, a o ka wa ia i ike ai oia i ke anuu ana iho o kona lio a hina ana ilalo, aka, me ka eleu nui, ua ku hou ae la ia iluna, lalau iho la ia me ka awiwi nui i kana ko’i kaua ma kona aoaoa a unuhi ae la, a iloko no oia wa ua ku mai la o Theobald o Schwarzburg imua ona, a pane mai la iaia me ka leo nui:

“E ka aea haukae!  O kau leo hooho kaua i kahea mai nei, oia a Bohemia Ano, e hai aku au ia oe, e nana aku oe maluna o ka lalani mauna e ku mai la, ka poe mauna i hookaawale aku i ko @@@@@ @@@@@ @@@@@ @@@ @@@@ @@@@ @@@@ @@@

kiei hope loa ana keia, aole loa oe e ike hou ana iaia.”

“E ke kanaka Sakoni kipi!” wahi a Lubiana i pane aku ai. “ E haawi mai i ka maka o kau pahikaua, aole o kou alelo lapuwale!  Enana oe nou iho!”

I kela we i ulele iho ai ua mau naita nei i na ai o Hinakahua.  Aia ka Naita Opio o Bohemia ke oniu la i kana ko’i kaua nui, me he oniu ia ana la o kekahi hulu manu, a i kona haawi ana i ka hauna ko;i maluna o Theobald, kona hoa paio, ua lohe ia kekahi hahulu nui,f a he kani o ana o ke kila, ua haule aku la o Theobald, kona hoa paio iluna o ka honua a make loa.  Ma ka wa i haule aku ai o Theobald, oia ka wa i hoea mai ai kekahi mau naita o Lubiana ma kahi ana e ku ana, a i ka ike ana hoi o na koa o Teobald ua make oia nolaila ua haalele iho la lakou i ka lakou mau mea kaua.

I keia wa nohoi aia o Lubiana ke ku ia imua ponoi o ke alo o ka Emepera Heneri a ua ike iho la hoi ua Emepera ia, ua kaa ka lanakila ma kona aoaoa, a ua pakele hoi kona ola, mamuli o ke koa ame ka wiwo ole o kekahi naita malihini, a ninau mai la oia:

“E Sir Knight, owai oe?”

“E ka Emepera, aole au he naita, aka, he elele haahaa au i hoounaia mai nei mai Bohemia mai, a i lawe mai nei au i ou la, e ke alii, i kekahi palapala mai kekahi hoaloha mai ou malaila a he hoaloha nohoi nou.”

I kela wa i unuhi ae ai o Lubiana, mai loko ae o kekahi eke i hoopaaia ma ke kaei o kana pahikaua he ope palapala i silaia, wehe ae la i kona papale kaua, a waiho molaelae aku la kona helehelena opio imua o na maka piha pahaohao o ka Emepera ame kona mau naia me he mea ia hookahi wale no makahiki ka emi iho o kona mau makahiki i ko ka Emepera

Wehe ae la hoi o Heneri i ka palapala mailoko ae o ka wa-hi ieta a heluhelu iho ia i ua palapala nei mai ka mua a ka hope, a i ka pau ana, ua huli mai la oia a ninau mai ia i ke kanaka polo:

“Ea! O oe anei ka haumana a Sir Manafereda? O oe anei o Lubiana Kasimila?”

“Owau no ia, me ka haahaa, e ke Alii.”

“Ma ka inoa o Mikaele Hemolele, ke Alii anela! Makemake loa au e haawi aku ia oe i ka waiwai hooilina i kuleana ai oe, aka, aole nae hiki ia’u i keia wa. O ka mea hiki ia’u ke haawi aku ia oe i keia wa, oia keia, e oia lilo oe i Naita mai keia wa aku. E kukuli iho ilalo e kuu hoahanau.”

          I kela wa i haule iho ai na kuli o Lubiana ilalo, ku ae la ka Emepera iluna, a kau iho la i na kahoahoa ana o ka hoolaa ana i ke kanaka opio i Naita, alaila, lalau iho la oia ma ka lima o ua kanaka opio la, a olelo iho la:

“E ku ae iluna e SIR LUBIANA KASIMIRA, KA NAITA O KA LIONA GULA O BOHEMIA – Ka wiwo ole o na wiwo ole, ke koa hiwahiwa o ko makou nohoalii – o ka makau keia e paphi nei maluna ou.”

          (Aole i pau)

 

 

 

 

 

KA LA KUUOKOA O HAWAII,

 

1843 LA 28 O NOVEMABA 1896

 

 

Ka Hui Opio Hawaii Ka Haiolelo La Kuokoa

 

O ka Poaono aku nei i hala. Novemaba 28, (1843) oia ka la i kakauinoa ai na kuhina nui o Enelani ame Farani, ma ke aloalii o Ladana i ka olelo kuahaua e ike ana i ke Kuokoa o Hawaii nei, elike me na imi ana ame na hoike ana a Haalilio, Rikeke ame Sir George Simpson. Mai ia la mai i kakauinoaia ai keia olelo hooia pu-lua a Enelani ame Farani no ka ike ana mai ia Hawaii  Aupuni, ia Hawaii Aina ame Hawaii Lahui, he Aupuni Kuokoa, he Aina Kuokoa,, a he Lahuikanaka Kuokoa, a hoea mai la i kela Poaono aku la, ua like me kanakalima kumamakolu (53) makahiki.

          O keia la 28 Novemaba, oi kekahi la i hoopaa ia ma ke kanawai o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, ma ke ano oia kekahi o na la “Kiulaia Aupuni.”

Hawaii ma ia la he anaina hoomanao no keia la hiwahiwa a ke kanaka Hawaii e hoomanao poina ole ai. Ma ka hora 2 ponoi o ka auina la, oiai na kilihune ua lahilahi e kapipi ana i ke kulanakauhale o Honolulu nei ua akoakoa ae la lakou ame ko lakou mau hoaloha ame na makamaka maloko o ka halepohaku o Foster, ma alanui Nuuanu.

          O na maka hanohano i akoakoa ae ma keia anaina hauoli, oia o L.A. Kakina, ke Kuhina noho mua o Hawaii nei ma Wasinetona, W.R Kakela, Elele Komisina o Hawaii ma ka 1893, Kuhina Hawaii no ka manawa ma Wasinetona, Lunakanawai Kaapuni A. Rosa o Hawaii, na loio J.L. Kaulukou, J.K. Kahookano, J.Q. Wood ame J.T. De Bolt, ka haku moolelo Mrs. Emma Nakuina, ame na poe e ae he nui, a ua hele o loko o ka rumi i malamaia ai ma hana oia la a niha maikai i na poe i hele mai.

          Ua lilo ke alakai ana o na hana o ka la ia Mr. G. Desha o loko o ka Oihana Leta, ma ke ano oia ka Hope Peresdena o ka Ahahui.

          Wehe mua ia na hana ma ke mele ana mai a ka Papa Himeni o ka Hui malalo o ke alakai ana a W.J. Coelho, i kokuaia me na mea kani mama, e laa ka vaiolina, ke gita a pela aku. O ke mele mua i himeni ia mai oia o “Hui Opio Hawaii.” Pau ia, ku mai o Mr. Geo. Desha a hoakaka mai i na hana o ka la. Alaila, himeni hou ka papa himeni. O “Violeta” ka inoa. Na Mr. Coelho i haku i ka olelo ame ka leo mele. Pau ia, ku mai ka mea haiolelo o ka la, oia la Lunahooponopono o keia pepa, a hoa lala nohoi o ka Hui. E ikeia ana kana haiolelo mahope ae nei. Pau ka haiolelo ana ua kuupau mai la Papa Hemeni he mele “Medley” i hoopnopnoia e Mr. Coelho, ma ke ano he poe mele Hawaii i owiliia iloko o hookahi manawa e mele ia ai, oia hoi keia mau mele Hawaii maa mau: (a) Akahi ho: (b) Kuwiliwili iho au: (e) E i nei e: (d) Nani wale na hala ea ea: (e) Kuluwai lilii Mokihana; (e) Lehua i Hopoe: (g) Kaua i ka huahua’i: (h) Nu’a ka Palai: (i) Wahine hele ia o Kaiona: (j) Owau mai kau e hea mai ai: (k) He iniki wela; (l) Adios ke aloha: (m) Aloha oe.

          Oiai nohoi ka poe himeni e mele ana,ua panee ia ae la na hau “karima” mawaena o ke anaina, me ke ohohia nui ia.

          No ka pomaikai o ko makou poe heiuheiu ke hoolaha aku nei makou i ka haiolelo “La Kuokoa i haioleloia e ka Lunahooponopono o kei pepa.

 

 

HAIOLELO NO KA LA KUOKOA O HAWAII

NOV. 28, 1896

 

E Mr. Peresidena, na Lala o ka Hui Opio Hawaii, na Lede ame na Keonimana i akoakoa pu mai nei i keia la E ae mai ia’u e alana a e molia aku imua o oukou, me ka haahaa, i ke aloha Kuokoa no ko kakou One Oiwi.

          Mamuli o ka oluolu o na keonimana o keia Ahahui, kekahi poe na lakou e pulama nei i ko kakou ano oiwi no Hawaii, ua loaa ia’u ka haawina pomaikai o ka halawai pu ana me oukou, e na hoaloha o ke one hanau hookahi ma ke kahua o ko’u lilo ana i mea hoala mai i na hoomanao ana, no ke kumu ame ke kahua i ku ai keia hookehakeha ana a kakou ma keia la 28 o Novemaba nei.

          Ke ole au e kuhihewa, ua hoakoakoa ia mai nei kakou maloko o na paia o keia keena me na houpo i hoopihaia me na manao nene ihi kapu o ke ohohia no na hoohiwahiwa ana nokeia la i kuluma mau kona “hialaai” ia ana e ke kanaka Hawaii.

          E na lede ame na keonimana, ua ike kakou apau me ka hoohewahewa ole, aole hoi me ka naau kuihe a kanalua, o keia kekahi o na la ano nui loa iloko o ko kakau noho lahui ana, a noho Aupuni ana hoi, mai na la hope mai o ka nohoalii ana o Kamehameha III, puuwai lokomaikai a hoea mai i keia wa a kakou e noho nei. He mea oiaio, he kumu kupono ko na Hawaii haawe ana i na kipona hiwahiwa o na hoomailani mahiehie ana i keia la, oiai oka la keia i berita ai kekahi mau Aupui kaulana loa o ke ao nei, e ike a e hooia mai ia Hawaii Aupuni, ia Hawaii Aina a ia Hawaii Lahui, he Aupuni kuokoa he aina kuokoa a he lahuikanaka kuohele hookani i ku ai na Aupuni kuokoa e ae apau o ke ao nei maluna iho o ka ili o keia poepoe honua a kakou e noho nei.

          Ae  o ka la Kuokoa keia a ke kanaka Hawaii e haaheo ai, e keha ai me ka hano haweo, a e mailani ai hoi me ka hoopulakaumaka ana. No keia la hiwahiwa, no keia la poina ole, no keia la hoomanao mau loa ia e oe, e ke kanaka Hawaii, ke ku mai nei ka moolelo o kou aina hanau, a hoike mai ua ikea mai keia pono o kou aina oiwi mamuli o na hoomanawanui ana i haawi ia aku e ka Moi Kauikeaouli, na ‘lii hanau o ka aina, na alakai hoopono o ke Aupuni ame ka lahui Hawii e noho ana, ma ke au o ka nanawa, mai ka hakahiki 1836, a hoea i ka makahiki 1844.  Ua loaa mai ia oe e ke kanaka Hawaii, keia la kamahao, mamuli o ke kupaa o na ‘lii ame na kanaka iloko o ka Pono, a oia ke kumu i hapai ae ai ka Moi Kauikeaouli i keia mau mamala olelo poina ole: “Ua mau ka Ea o ka Aina Pono.” ma ka wa i hoihoiia mai ai ka Hae Hawaii e Adimarala Thomas, mahope iho o ke kailiia ana “ku e Lord G. Paulet a lilo ae la ia i Makia no Hawaii. O ka uhane ola iloko o keia makia a Kauikeaouli Kalei-o-Papa i kuluku ai, ua mohala hou ae la ia ma kekahi hopunaolelo okoa oia hoi: “O ka Pono ke hanaia a haule mai na Lani.” a ke kau nei ia he moto hiwahiwa no ko kakou Oihana Hookolokolo.

          He mea oiaio e na Hawaii Opio o keia mau la e nee nei, ua ku ko oukou, a o ko kakou mau kupuna nohoi apau, iluna o keia kahua o ka Pono, ma na la e poipu ana na ao hakumakuma o ke kaumaha ame ka popilikia maluna o Hawaii Aupuni, Hawaii Aina ame Hawaii lahui, iloko o ke au manawa a’u i hoike mua ae nei. Nolaila, o ka moolelo e pili ana i na hana o ia au i loaa mai ai keia la a kakou e hoohiwahiwa nei, he mea hoopomaikai nui mai ia ia kakou i keia wa, a o ka oi loa aku nae paha i na hanauna opio o Hawaii.

          O ka olelo ana ai: he La Kuokoa keia la 28 Novemaba no Hawaii nei  Heaha la kona ano? Ua noho pio anei o Hawaii malalo o kekahi mana Aupuni e ae, a mamuli hoi oia lanakila ana i loaa ai laia keia kulana kuokoa, elike me ia a kakou e hoomanao nei i keia ia? O keia la 28 Novemba a kakou e lei poina ole nei, aole ia i like me ka la 4 o lulai, a na Amerika e haaheo nei. Aka ma ka wa i huliamahi ai na nohona ai Aupuni Ka@luhi o Hawaii nei a Kamalalo o ka noho Moi ana a Kamehameha I, ua houluuluia ae la na noho Aupuni Kuokoa ana, i paa iloko o kela ame keia alii aimoku o Hawaii nei a akoakoa iloko o ke kanaka hookahi oia o Kamehameha. A ma ka wa i kukulu pono ia ai ka nohona Aupuni Monakia oiaio no keia Pae Aina o Hawaii nei, ua kukulu pono loa ia no keia pono kuokoa o ko Hawaii nei noho Aupuni Monakia ana maluna o ka umauma o Hawaii aina, e kakooia ana kapu e Hawaii lahui. aka o ke ku ana nae o keia Kuokoa maluna o Hawaii, mamua aku o ka la 28 o Novemaba 1843, aia no ia ma ke kulana i ke ola ia mai e ko waho mau mana Aupuni nui, aka, he Kuokoa ia e ku ana maluna o ka waa Aupuni o Hawaii i hiki ke hao wale ia, a ohi wale ia hoi e like me ka i’a hamau leo o Ewa.

          Ano, e na le@e ame ua keonimana, he mea oiaio nae, ma ka wa e ola ana o Kamehameha I, ma ka la 21 o Feberuari, 1794, ka wa i ku ai ka mokukaua “Discovery” ma ke Kaikuono o Kealakikua, ma ka mokupuni o Hawaii, mahope iho o kona haalele ana ‘ku ia Hilo, ua akoakoa ae la na ‘lii o ka mokupuni o Hawaii maluna o ka oneki o a moku la a hana iho la lakou i kekahi kuikahi me George Vancouver, I kapaia o Wahinekopa, e haawi ana i ka mokupuni e Hawaii malalo o ka hoomalu ana mai a ke Aupuni o Beritania Nui, a ua ae hoi keia poe alii, no lakou iho ame ko lakou poe makaainana, e lilo lakou i poe makaainana no Beritania Nui; me ko keia poe alii hookoe ana nae no lakou iho i ka mana hooponopono Aupuni kuloko. Ma ka la 25 o ia malama, ua hukiia ka hae Beritania ma uka o ka aina, a @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Ua kiia na pu aloha, e ka mokukaua “Discovery,” a hoonakolokolo ae la hoi i ka pali kapu o Keoua, a hooho ae la hoi na kanaka, “He poe kanaka makou no Beritania.” Aka, aole nae i apono iki ia keia haawi aina ana a Kamehameha I.   ame kona mau alii, e ke Aupuni o Beritania Nui. molaila, ua komo hou no o Hawaii mokupuni iloko o ka “polikua puhoho” o ka noho ana ku i ka lawe wale ia, elike me kona mau hoa mokupun e ae maloko o ka poai o na Pae Moku o Hawaii nei.

          Aka, o keia kuokoa o Hawaii a kakou e lawe ae nei i na hoomanao ana, no Hawaii iho nei no ia, he waiwai hiwahiwa mua loa no ia i hookawowoia maluna o ka unauna nani o Hawaii, a o ka hana hiwahiwa makamae a Beritania Nui ame Farani i hana mai ai no Hawaii nei, ma keia la 28 o Novemba o ka makahiki 1843, he ike ana mai ia i ke Kuokoa o Hawaii, me ka berita ana mawaena o laua iho, e ike laua ia Hawaii he aina kapu ia e hilia ana e ka umauma lipolipo o ka moana Pakipaka.

          He mea oiaio, ma ka wa i loaa ole mai ai ia Hawaii nei, ka Beritania ame ka Farani mau hooia ana, ame ka Farani mau hooia ana, ame ka laua ike ana mai i keia kuokoa o Hawaii, ua ku o Hawaii kuokoa nona iho, ma ke kulana kapekepeke.  Pela nohoi ma ka wa a Amerika Huila i ike ole mai ai i keia pono kumu o Hawaii aia no o Hawaii nei ke ku ia ma kona kuokoa ponoi iho ma ke kulana palekana ole.

          Oiai keia kuokoa e ku ana maluna o Hawaii, aia hoi us ikea na hihipea hoopilikia e hoopunana ana maluna o ka umauma o Hawaii aloha, mai  ka makahiki 1835 a hoea i ka makahiki 1839, a mai ia wa mai a hoea i ka makahiki 1842, ka wa a Amerika Hulia i ike mai ai i ko Hawaii nei Kuokoa a pela hoi a hoea mai i ka la 29 o Novemaba o ka makahiki 1843.

          Nolaila, mamuli o keia mau popilikia i lulumi ae e omilo iho, a e o u hoi i kela  pono kumu o Kauikeaouli, na ‘lii hanau o ka aina, ame na alakai hoopono o ke Aupui, he mea pono ke nonoi ia Amerika Hulia, na Aupuni o Farani ame Beritania Nui, e haawi mai lakou i na hooia ana no ko Hawaii nei Kuokoa. Nolaila, ma ka la 17 o Maraki o ka makahiki 1840, ua hookohu aku la ka Moi Kauikeaon@@ i kekahi loio Amerika mai Oregona @@@, nona ka inoa o Mr. T.J. Fauham, i

(E nana ma ka aoao 4.)