Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 48, 27 November 1896 — Page 2

Page PDF (1.40 MB)

This text was transcribed by:  Puanani Schierenbeck
This work is dedicated to:  Grandma Hannah and Tutu Lady-keeping Hawaiian alive.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

     

      I keia la i hookohuia ai o L. M. Baldwin, ESQ> i hoa a i Lunahoomalu no ka Papa Aianui o ka Apana Ohi Auhau o Wailuku, Mokupuni o Maui, ma kahi o L. A. Andrews i waiho mai.

J. A. KING

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nove. 17, 1896

2625-3t

_______

 

LA KULAIA LAHUI.

_______

 

      O ka Poaono, Novemaba 28, 1896, he la Kulaia Lahui ia, e paniia ana na Keena Aupuni apau o ka Repubalika ma ia ia.

J. A. KING

Kuhina Kalaiaina

Keena Kaiaiaina, Nov. 9, 1896

2624-3t

_______

 

      Ke haawiia aku nei ka lohe ma keia, ua hiki no ke noi ia mai na Apana Aina mahope ae nei, o loko o na Apana Aina Hookuonoono o ke ana mua ia ana, malalo o ke Kanawai Aina, no ka loaa ana o ka Pono Kuai Hoolimalima, a Dala Kuike maoli paha no na Kuleana Aina, ma ka hora 9 A. N. o ka Poaha, o ka la 10 o Dekemaba, a mahope aku nohoi aia wa.                                                          Waiwai io

Kahi i waiho ai.     Apana. Eka.     Kohoia.

Pulehuiki, Kula..    19          6.95  $48.65

Pulehuiki, Kula..    23          9.02  63.14

Pulehuiki, Kula..    30        10.91   54.55

Pulehuiki, Kula..    31        13.91   69.55

Waiakoa. Kula…   39        18.15   72.60

Waiakoa. Kula…   42        19.90   79.60

Waiakoa. Kula…   44        14.15   56.60

Waiakoa. Kula…   46        17.12   51.36

Waiakoa. Kula…   47        18.12   54.36

Waiakoa. Kula…   48        21.04   63.12

Waiakoa. Kula…   49        20.21   60.63

Waiakoa. Kula…   51        11.43   45.72

      E loaa no na hoakaka piha no na ano o ka aina, ke ano o ke noi ana mai, a pela aku, ma ke noi ana mai ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu, a-i-ole-ia, ia Mr. W. O. Aiken, hope Agena, Mahele Aina 4.

                                          J. F. BROWN

                        Agena o na Aina Aupuni,

      Hanaia, Nov. 25, 1896

2626-2t

____________

MAKEMAKEIA NA KOHO.

      Ua makemakeia na koho e hoouna ae i ke Keena o ka Loio Kuhina a hiki i ke awakea Poakahi, la 20 o Novemaba, 1896, no ka hoolako ana i ka Halepaahao o Oahu no hookahi makahiki, e hoomaka ana ma ka ia 1 o Dekemaba, 1896, i keia mau lako mahope ae nei, i na manawa a e like me ka nui e makemakeia ana.

      Na ka ilamuku, a i ole ia, na kekahi luna aupuni e ae paha ana e kuhikuhi ai e wai a e kauoha aku, a o na lako apau aia no ia malalo o kana nana a pono ana.

      Ua makemakeia ka mea hana aelike mai e haawi mai i bona kupono na ka hooko pono ia ana o kana aelike.

      O na koho apau e hoailona maopopo ia penei: "Na Koho no na Lako o ka Halepaahao o Oahu."

      Aole i hoopaa ka Loio Kuhina iaila iho e lawe i ke koho haahaa loa a i kekahi koho e ae paha.

WILLIAM O. SMITH.

Loio Kuhina.

Keena Loio Kuhina, Nov. 26, 1896

________

PAPA KUHIKUHI.

Poi, ma ka paona.

Pipi hou, no ka paona.

Palena Paakiki (me ka pahu), no ka paona.

Palaoa Omoomo, no ka omoomo.

Kamano (ula), no ka barela.

Ti, no ka paona.

Kope, (Kope o Kona iloko o ke eke), no ka paona.

Papap (ulaula a uliuli) me ka pahu, no ka paona.

Uala Kahiki, no ka paona.

Akaakai, no ka paona.

Raiki Helu 1. no ka eke o 100 paona.

Kopa Auka (lenalena) me ka pahu, no ka paona.

Kopaa Helu 1, no ka paona.

Waiu, no ke kuaia.

Lole Ahinahina. Amoskeag 14 oz., no ka i-a.

Lole Ahinahina Ula. Amoskeag 14 oz., no ka i-a.

Kapolena Helu 2, 10 & 12, no ka i-a.

Huluhulu, no ka paa.

Pakeke Hao, Helu 13 & 14, no ke kakini.

Pulumi Pa, no ke kakini.

Kamaa, me na pihipihi ma ka aoao, no ke kakini.

Mauu Huita Kaleponi, pena nunui, no ke tona.

Ota, no ke tona.

Ili Kamaa, no ka paona.

________________

      He mea pono i keia ame keia ohana ke loaa ona laau lapaau mama no na ma'i o ka opu.  I laau lapaau puhili ole no ka "Moku ino loa o ka lepo" (Diarhea) Nahu, Unii, Kolera ame na ma'i apau o ka opu aole he laau la???????? like me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i keia ame keia la, ma na aina apau o ka honua nei.  O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister, ka Agena.

 

KA

Nupepa Kuokoa

___________

No ka Mekahiki … $2.00

No Eono Mahina … 1.00

Kuikeka Rule

______________

???????????

???????????

???????????

???????????

???????????

???????????

???????????

???????????

 

O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepe, e hoouna pu mai me ka auhau a ina aole, aohe hookomo ia.

___________

HOOPUKAILA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

O. G. BALI ENTYNE, Luna Nui JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo ponopono.

Honolulu, Oahu.

______________

POALIMA … Nov. 27, 1896

________________

Ka Niau Hoohui Aina.

___________

       Ma ko makou pepa o keia la e ike hou ai ko makou poe heluhelu i ke kulana maoli o keia "kuikahi hoohui aina" i hanaia ai mawaena o na Komisina o ke Aupuni Kuikawa o Hawaii nei, ame Mr. J. W. Foster, ko Amerika Kuhina Nui, ma ka makahiki 1893, la 14 o Feberuari.  Ua laweia mai keia unuhina Hawaii e makou mai loko mai o ka nupepa Kuokoa, Maraki 11, 1893.  A ke koi nei makou i ko makou poe makamaka, e heluhelu hou i keia kuikahi me ke akahele a haawi iho i na noonoo maikai ana me ke kaulike.

       Ua ike makou a ua hoomaopopo hoi, o ka ninau hoohui aina e ko ia nei ko kakou mau noonoo ana i keia wa, he ninau a he kumuhana ano nui loa ia i hoouai ia mai ai imua o kakou, oiai he ninau ia i pili koikoi loa i ko kakou ku ana ma ke ano lahui; aka, ma kahi nae o ko makou kamailio ana i keia wa no ka waiwai ame ka waiwai ole paha, e loaa ana ia kakou, ma ke ano nohona Aupuni, mamuli o ko kakkou hoohuiia ana aku me Amerika Huiia, hookahi wale no mea a makou i makemake ai e kamailio aku ma keia kalaiiolelo ana, a oia keia, o ka hana kuikahi no ka hoomalu aina, a hoohui aina paha mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, aole ia e hana i koiia ai ke ???????????????????????? Amerika ame ko Hawaii nei lahui kanaka, oia hoi, aole mamuli o ke koho balota akea ana a ka lahui Hawaii ma ke ano "plebiscite," e ae mai ai ek Aupuni o Amerika Huiia no ka hooholo mua ana aku ia kuikahi, nokamea, ina pela ka rula hooponopono kanawai no na hana kuikahi mawaean o kahi mau Aupuni Kumukanawai elua, i maopopo pono ma ua mau Kumukanawai la na mana hana kuikahi maolko o ko laua mau Kumukanawai iho, alaila, ua kue maopopo ua mau Aupuni ia i ko laua mau kanawai kumu.

       O ka mana hana kuikahi mawaena o Amerika huiia ame kekahi Aupuni okoa aku, ua hoakakaia no ia maloko o ke Kumukanawai o Amerika huiia, ma ka Pauku 2, Mahele 2 o ke Kumukanawai o Amerika, penei: "E loaa hoi iaia (ka Peresidena o Amerika Huiia) ka mana, ma o ame ke a'o ana ame ka ae ana mai o ke Senate no ka hana ana i na kuikahi."  Malalo o keia kanawai kumu iloko o ke Kumukanawai kumu iloko o ke Kumukanawai of Amerika Huiia i loaa ai ka mana ia Peresidena Harisoua, ma o kona Kuhina Nui la, oia o Mr. J. W. Foster i hoea iho nei ia uei, e hana i ke kuikahi a makou e hoolaha aku nei ma ko makou pepa o keia la.  Ma ko Hawaii nei Kumukanawai hoi e ku nei i keia wa, ua haawiia ka mana hana kuikahi hoohui aina a nohona pili kalepa kokoke loa paha mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, i ka Peresidena o ka Repubalike of Hawaii nei, nolaila, i keia wa e ku nei ke Aupuni, ua loaa iaia ma o kona Kumukanawai la, he mana hana kuikahi Aupuni, ma ke ano hoohui aina a kuikahi kalepa wale no paha, me Amerika Huiia, me ka nana oleia o ke apono ana a ka lahui ma o ke koho balota "plebiscite" la, oiai ua hoakaka ke Kumukanawai, o keia mana apono o ka lahui ma o ke koho balota la, ua ho'iho'ia ia iloko o ka Aha Senate, elike nohoi me ka ho'iho na ana o ka mana apono o ka lehui Amerika Huiia, ma ke kulana koho balota "plebiscite," iloko o ka Aha Senate, no na hana kuikani Aupuni a ka Peresidena e hana ai.

       O keia pono hana kuikahi nae ma ka aoao o ke Aupuni e ku nei i keia wa, elike me ia i hoikeia maloko o kona Kumukanawai, he pono ia i kanalua nui ia kona loaa ana i ke Aupuni Kuikawa ma ka wa i hanaia ai kela kuikahi, mawaena o kona mau Komisina i hoonaia aku ai i Amerika Huiia ame Mr. J. W. Foster, oiai aole ke Aupuni Kuikawa i ku ma ke kahua Aupuni mau, maluna o ke kulean Kumukanawai elike me ka ku ana o ke Aupuni Repubalike o Hawaii nei i keia was.  O keia ka manao ? kanawai o keia ? o ? kanawi kualana loa o Amerika nona ka ino o Lunakanawai Cooley, kumuao o ke Kuianui Ao Kana Kanawai o ka mokuaina o Mikigana.  A na manaoia e kekahi poe ike kanawai mamuii o keia oleloao a ia kanaka i kunana ai o Peresidena Kalivalana no ka pono o ka hooholo ana aku i ke kuikahi i hanaia ma ka ia 13 o Februari, 1893, elike me ia a makou e hoolaha aku nei ma ko makou pepa o keia la.

       O na mea a makou i hoakakaia ae la no ke ano e hiki ai ke hanaia ke kuikahi hoohui aina a launa kalepa pili kokoke loa paha, manwaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, elike me na olelo Kumukanawai a makou i hoike ae nei, oia no ke aihele e lawelawe ia aku ai ka hana kuikahi hoohui aina, a launa kalepa pili kokoke paha mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia.  A ke ole makou e kuhihewa, o ka hana pookeia loa keia i hanaia iho nei ma ka umauuma ponoi o Hwaiii nei ma keia mau ia i kunewa aku nei, oiai o Mr. J. W. Foster e lualai ana ma kokou mau kaiaulu nei, a ua kakooia mai ko makou manao koho wale o keia ano, mamuli o keia lono i loaa mai ia makou mai na kaiaulu mai o Amerika penei:

       "Wasinetona, Oct. 21.-Ua hoike ae kekahi luna Aupuni ko'iko'i i keia mau olelo, ma keia kakahiaka, no ka mea e pili an i ko Peresidena Kalivalana mau manao.  Penei kana olelo: "ua hala aku nei o Mr. John W. Foster, ke Kuhina Nui mua, i Kapalakiko, a mai laila aku e holo loa aku ai oia i Hawaii.  O ke ano nui o keia huakai, i mea ia e hiki ai iaia ke kuka pu me Peresidena Dole, no ka mea e pili an i ka "hoohuiia" ana mai o Hawaii e Amerika Huiia.  O ka manao o Peresidena Kalivalana, oia ko hoouna ana aku i kana palapala hoike akea imua o ka Ahaolelo Nui ae nei, ma na la makamua loa o Ianuari ae nei, e hoike ana no ka pono ke hoohhuiia o Hawaii."

______________

La Kuokoa La 28 o Novemaba.

_____

       O ka la apopo oia ka la hoomanao no ka ike ana mai o na Aupuni o Farani ame Beritania Nui i ke Kuokoa o Hawaii nei.  O ke kanalima-kumamakolu keia o na la o ka malamaia ana o keia la i la kiulaia Aupuni.  O ka la keia i kakauinoa ai na Kuhina Nui, a Kakauolelo hoi o na Aupuno o Beretania Nui me Farani i ka olelo hoomaopopo no keia kuokoa ann, a eia iho ua olelo hoike Kuokoa nei:

       "O ka Moi, ke 'Lii Wahine o ke Aupuni Huiia o Beretania Nui ame Irelani, ame ka Moe ke 'Lii o ko Farani, e manao ana oia ma ko Hawaii Pae Aina ke Aupuni i makaukau i ka hana pololei pu me na Aupuni e ae, nolaila, noonoo iho la laua ua pono ke aelike laua i ka manao aku ia Hawaii he Aupuni Kuokoa ia, aloe loa hoi, kekahi o laua e lawe i keia aina ame ke kauwahi o ia aina ma ke ano kuokoa, a ma kekahi ano e ae paha.

       "O ka mea ia kakau i ka ino malalo nei, oia ke Kakauolelo nui no ko na Aina e o ka Moiwahi Beritania, a me ka Ele Mana Nui o ka Moi ke 'Lii o Farani, ma kahi o na 'Lii ma Ladana, ua makaukau pono laua ua ae pakahi na Moi i keia olelo aelike.

       "A no ka oiaio o keia olelo ua kakau laua i ko laua inoa ma keia palapala hoakaka a au kau h,oi ko laua wepa oihana.

       "Kakau pa-lua ia ma Ladana i ka ia 28 o Novemba, i ka makahiki o ko kakou Haku, hookahi tausani ewalu haneri kanaha-kumamakolu."

       (Inoa)                         ABERDEEN,

       (Inoa)                         ST. AULAIRE.

_________________

Ke Ano o ke Kuikahi.

O Amerika Huipuia âme ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, mamuli o ka hoomaopopo ana eia ke kaukai ana o ia pae aina maluna o Amerika Huipuia ma o ka lakou kulana pili kokoke aku o ka moe ana o ka aina, a ma ka hana mai a na makaainana o Amerika Huipuia i kanu ai i ka anoano o ka malamalama Karistiano, ka loihi o ka hoomau ia ana o ko lakou mau launa kalepa paailike ana a ma ia mea i ulu nui ai ko lakou mau pomaikai, a mamuli o ia mau pono alakai a ano nui i loaa ia Amerika Huipuia ame ko lakou mau makaainana iloko a na hana hooulu, mikiala ame kalepa ana o au mau paeaina la a o ka oi nae ma o ka makemake maoli o ke aupuni o ko Hawaii Pae Aina, e hoohui mai i au paeaina la me Amerika Huipula, ma ke ano he apana ponoi a malalo o ka lakou noho aupuni ana, i mea e hoomakaukau ai no ame ka hooia ana aku i ke kupaa ame ka holomua o ua mau paeaina la, nolaila, ua noonoo na aoao hana kuikahi e hoopaa i keia manao nui ma ke kuikahi no ko lakou mau pomaikai like ame ka mau loa.

       I mea e hooholo ia ai keia kumuhana, ua haawi aku na aoao hana kuikahi i ka mana piha maluna o ko laua mau ele kuhina pakahi i hookoku ia penei"

       O ka Peresidena o Amerika Huipuia, ia John W. Foster, Kuhina Nui ame ka Peresidena o na Aha Hooko ame Kuka o ke Aupuni Kuikawa? ko Hawaii ???????????? William R. Caster, William C. ????????????.

       A o ua poe ele kuaina la mahope iho o ka mana ia ana o ko lakou mau hookohu ma?a pia a ike ia ua maikai a pololei, ua aelike a hooholo i keia mau pauku malalo iho.

       Pauku 1.  Ke hoohio nei ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina mai ka la aku e kukai ia ai ka hooiaio ana o keia kuikahi, me ke koe koena ole ia Amerika Huipuia no ka manawa mau loa i na pono o ka noho aupuni o na ano apau iloko a maluna o na wahi apau o ko Hawaii Pae Aina ame ko lakou mau elele e haawi lilo loa no Amerika Huipuia i na pono aupuni apau ma kona ano aupuni kuokoa e paa nei: a mai keia wa aku, e lilo loa na Pae Aina o Hawaii i oleloia ame kela ame keia mokupuni ame na pukoa e pili ana iaia, ame na lihi apau, i apana ponoi no ka ili honua Amerika Huipuia.

       Pauku 2.  Ke haawi a ke hoolilo loa aku nei ke aupuni o ko Hawaii Pae Aina ia Amerika Huipuia i ke kuleana kaokoa ame ka noho ona ana maluna o na waiwai aupuni apau, na Aina Aupuni a Leialii na hale aupuni a mau hale e ae, na awa ku moku, na kai kuono, na papu kaua, na lako kaua aina ame mokukaua, ame na waiwai aupuni e ae o kela ame keia ano i kuleana ia e ke aupuni o ko Hawaii Pae Aina, me na pono apau ame na kuleana e pili ana.  O na kanawai o Amerika hupuia e ku nei i keia wa i pili i na aina aupuni aole ia e pili maluna o na aina ma ko Hawaii Pae Aina, aka, na na Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia e kau i mau kanawai kuikawa no ka hooponopono ame ke kaana ana; ina nae o na dala loaa apau, a i ole, o na pomaikai o ia mau aina, koe na wahi e hoohana a e noho ia aku ana no kekahi mau oihana aupuni kivila, koa aina ame mokukaua o Amerika Hupuia, a e hoolilo ia aku ana paha no ka hoohana ana o ke aupuni kuloko, e haawi kaokoa ia no ka pomaikai o na makaainana o ko Hawaii Pae Aina no na hana hoonaauao a mau mea e ae paha.

       Pauku 3.  E mau no ke aupuni e ku nei o ko Hawaii Pae Aina ame na kanawai a hiki i ka manawa a na Ahaolelo Lahui e hoolako mai ai i na kanawai, koe wale no mamuli o ka mana kiekie o Amerika Huipuia.  Na ka Peresidena ma ke ao ame ka ae ana mai o ka Aha Senate e hookohu i komisina e noho ai ma au mau paeaina la, a e loaa iaia ka mana vito (e hoole) i kekahi kanawai  o ua aupuni la, a o ke kanawai i apono ole ia e ia, e lilo ia i mea ole a mana ole, ke ole e apono ia mai e ka Peresidena.

       Na na Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia iloko o hookahi makahiki mahope iho o ke kukai ia ana o ka hooiaio i keia kuikahi, e kau i na kanawai kupono no ka pahola ana aku i ko Hawaii Pae Aina i na kanawai o Amerika Huipuia e pili ana i ke dute maluna o na waiwai komo na auhau kuloko i kau ia maluna o na mea i hanaia, kalepa ame holo moana, aka, aia a hiki i ka wa a na Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia e hoolako mai ai ia mau mea, e hoomau ia aku no na launa kalepa ana e ku nei o ko hawaii Pae Aina me Amerika Huipuia ame na aupuni o na aina e e like me ke kalepa ana la o ko Hawaii Pae Aina me ke koena aku o Amerika Huipuia ame na aina e: aka, aole e manao  ia ma keia e haawi hou ana i ko Hawaii Pae Aina i ka mana hana hou aku i na kuikahai hou a aelike paha o kela ame kela ano a i ole e loaa paha iaia kekahi o na launa aupuni ana me na aupuni e.  O na ele kanekela o na aupuni e, e noho nei ma ko Hawaii Pae Aina, e ae ia no lakou e hoomau i ka lawelawe ana i ko lakou mau oihana kanikela a hiki i ka wa e loaa aku ai ko lakou mau palapala ae mai ke aupuni aku o Amerika Huipuia.

       Pauka 4.  O ka hoopae hou ana mai i na limahana Pake iloko o ko Hawaii Pae Aina, ke papa ia nei a hiki i ka wa a n a Ahaolelo Lahui e kau kanawai ai no ia mau mea.  Eia hou, o na kino kanaka Pake o na papa i kipaku ia, a e kipaku ia aku ana ma keia hope e ke kanawai mai ke komo ana mai iloko o Amerika Huipuia, aole loa e ae ia e komo mai lakou mai ko Hawaii Pae Aina mai a i na wahi e ae o Amerika Huipuia, a ina lakou e hele mai ana , alaila, e hoopai ia ana lakou i na hoopai e like me ko ka poe Pake i komo mai i Amerika Huipuia mai na aina e mai.

       Pauku 5.  O na aie aupuni apau o ko Hawaii Pae Aina ma ka wa e kukai la ai na hooiaio o ke kuikahi, ke hui pu ia me na kala aie i ka poe hoahu dala iloko o ka Banako Hale Leta, ke ae nei ke aupuni o Amerika Huipuia e lawe nana e hookaa: aka o ka aie a Amerika Huipuia e lawe nei, aole ia e oi aku mamua o $3,250,000.  Ela nae, e like me ka loihi o ka lawelawe hana ana o ke aupuni e ku nei ame na launa kalepa ana o ko Hawaii Pae Aina, e like me ia i hoikei mamua, na ia aupuni no e hookaa i ka ukupanee o ua aie la.

       Pauku 6.  Ke ae nei ke Aupuni o Amerika Huipuia e uku ia Liliuokalani, ka Moiwahine i pau, maloko mai o hookahi makahiki mai ka wa aku e kukai ia ai ka hooiaio ana o ke kuikahi i ka huina he $2,000, a i kela ame keia makahiki mahope aku i ka ??????????????????????? ka mana o Ke Aupuni o Amerika Huipuia ame ke aupuni kuloko o ka pae aina.

       A ke ae hou nei ke Aupuni e Amerika Huipuia e uku i ke Kama Aliiwahine Kaiulani maloko mai o hookahi makahiki mai ka wa aku e kukai ia ai ka hooiaio ana o keia kuikahi i ka puu dala nui hookahi he $130,000 ke ai mai oia me ka manao maikai i ka mana o ke Aupuni o Amerika Huipuia ame ke aupuni kuloko o na pae aina.

       Pauku 7.  E apono ia keia kukahi e ka Peresidena o Amerika Huipuia, ma ke ao ame ka ae ana mai o ka Ahaolelo Senate ma kekahi aoao, a na ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina ma kekahi aoao, a o no hooiaio ana, e kukai ia ma Honolulu e like me ka hikiwawe e loaa ana.  O ia kukai ana e hana ia ma ka aoao o Amerika Huipuia e ka Komisina i hoakakaia manua, a e lawelawe koke ia e like me ka lawa piha e hoolilo ia ai ia Amerika Huipuia o na pono mana aupuni apau ame na waiwai e hoolilo ia nei ia lakou.  Iloko o hookahi malama mahope iho o ke kuaki ia ana o ka hooiaio o ke kuikahi, e hoolako aku ke Aupuni Kuikawa i ua Komisina la i papa helu waiwai piha o na waiwai aupuni apau i haawi a i hoolilo ia maloko nei.

       I hoike no keia, ke kakau pakahi nei na Elele Kuhina i ko lakou mau inoa malalo o na pauku maluna a ua hoopili i ko lakou mau sila.

       Hana papalua ia ma ke Kulanakauhale o Wasinetona i keia la 14 o Feberuari, 1893.

       JOHN W. FOSTER,

       LORRIN A THURSTON,

       WM. R. CASTLE,

       WM. C. WILDER,

       CHAS. L. CARTER,

       JOS MARSDEN.

_______________

KEAOPILIOLELO ENELANI.

________

 MOKUNA IV.

NO KE PANIINOA - PRONOUN.

       No ke ano o ke Paniinoa, e nana ma ka Pauku 17 o ka Mokuna I, ma ke Kuokoa o ka la 18 o Sepetemaba.

       Ua maheleia na Paniinoa iloko o na papa ekolu: - 1 Paniinoa pili-kino. 2. Paniinoa huli hope. 3. Paniinoa ninau.

       1. NO NA PANIINOA PILI KONO.

       O ke Paniinoa pili kono, oia ke paniinoa i pili i ka mea kino maoli: elike me I-au, owau: you (thou) -oe, o oe: he -ia. oia (pili keia i ke kane; she - ia, oia: it -ia.  O keia mau paniinoa aia ma ka helukahi.  O ko lakou helunui: we-maua, makou, kaua, kakou; you (ye) - oe, olua, oukou; they - laua, lakou.

       O ka hoopili ana i ke kino i ke paniinoa, oia ka mea e maopopo ai ka mea nana ka olelo, ka mea i oleloia aku ai, a o ka mea hoi e oleloia ana.

       He ekulu no mau Kino o na Paniinoa, elike nohoi me ko no haiinoa: Ke Kino mua, ke Kino kua, ame ke Kino kolu.  O ke Kino mua, oia ka mea a o na poe paha no lakou ka olelo: ke Kino lua, oia ka mea i oleloia aku, a o ke Kino kolu, oia ka mea a o na poe paha ka mea e oleloia ana.  Penei:  "I" ame "we." aia laua ma ke kino mua; o "you' thou ame ye," aia ma ke Kino lua; a o "he, she, it ame they," aia ma ke Kino kolu.

       Mawaho ae o nei mea he Kino, o ka Helu kekahi.  Aui kekahi mau mea i pili i ke paniinoa.  Ua pili nohoi i na Paniinoa nei mea he Kama, elike me no haiinoa.  He elua no Helu o na paniinoa:  Helu kahi ame ka Helu nui.  He ekolu hoi Aui elike no me na Haiinoa: Auikumu, Auikohai ame Auiaolo.  He eha nohoi Kama: Kamakane, Kamawahine, Kamapili-lua ame ke Kamaokoa.

       O ka Hoololi Aui Olelo ana, oia ka hoike ana i ke Kino, ka Helu, ka Aui ame ke Kama i ku ai ke Paniinoa.

I - AU, OWAU, MA KE KINO-MUA.

KAMA-PILILUA.

HELUKAHI.

Auikumu.  I-au, owau.

Auikohai.  My or mine - Kau'u, ko'u

       ko;u, ku'u, a'u, o'u.

Auialo.  Me - ia'u, i o'u (elike me i o'u la, i o'u nei.

HELUNUI.

We - maua, kaua, makou, kakou.

Our or Ours - ka maua, ka kaua, ka makou, ka kakou.

Us - ia maua, ia kaua, ia makou, ia kakou.

YOU - OE, OLUA, OUKOU, MA KE

KINO-LUA. KAMA-PILI-LUA.

HELUKAHI.

Auikumu.  You - oe.

Aukohai.  Your or yours - you, kau.

Auialo.  you - ia oe.

HELUNUI.

You - olua, oukou.

Your or Yours - ka olua, ka oukou.

You - ia oe, ia olua, ia oukou.

HE - IA, O IA, ME KE KINO-KOLU,

KAMAKANE.

HELUKAHI.

Auikumu.  He - ia, o la.

Aukohai.  His - kona, kana.

Auialo.  Him - Ia ia.

HELUNUI

They ???????

Their or theirs ?????

Them - ia laua, ia lakou

Auialo. ?? - ia ia.

       O Thou, they or thing ?????????? ??????????????? ?????????

[CAN'T MAKE OUT THE ENDING OF THE LAST COLUMN]

Halukahi o ka ???????

keia ma ke Kino lua ??????????

ke hoohanaia ma ka ??????????

       O na panlinoa o ke ??????????

ka lua, he elua mau hua ??????????

i komo ma ka Auikohai ??????????

Mine: they thine, our ours ??????????

o ke Kino kolu ma ke ??????????

her, hers, o ke Kino ??????????

??? their, theirs.

       loina -- I ke kamailio ??????????

inoa my, her, our your ??????????

mea pono ke hui pu ??????????

haiinoa.  E like me keia ??????????

house -- o ko'u (ka'u ??????????

this is her hat - o kona ??????????

keia: this is our horse - no ??????????

makou, kakou) keia lio ??????????

horse - o you ?kau, ko olua V

hale kela: this is their book V

(ko laua, ko lakou) buke ??????????

       HE HOAKAKA OLE??????????

       Aui - (E nana "Kuokoa ?????????? 16, 1896).

       Auikumu - Nominative ??????????

       Auikohai - Possessive ??????????

       Auialo - Objective case ??????????

       Helu - Number ??????????

       Helukahi - Singular Number ??????????

       Helunui - Plural Number ??????????

       Kama - (E nana "Kuokoa ?????????? 16, 1896).

       Kamakane - Masculine ??????????

       Kamawahine - Feminine ??????????

       Kama-pili-lua - Common ??????????

       Kama-okoa - Neuter ??????????

       Kino - (E nana "Kuokoa ?????????? 16, 18960.

       Kino Mua - First Person ??????????

       KIno Lua - Second Person ??????????

       Kino Kolu - Third Person ??????????

       Kino Kaulike hookahi ??????????

       Olelo Hoakaka - Ua pau ??????????

pili ana i au Haiinoa.  I ??????????

ka hoakaka no na Paniinoa.

                       (Aole ??????????)

__________

       He keaka ko ka Hale Mele ?????????? ahiahi Poaono.

__________

       nana ae e na makamaka ?????????? laha e puka aku nei ma ka ?????????? la.

       He anaina hoonanea âme ?????????? ka ka Hui Opio Hawaii e haaw?????????? ahiahi o ka Poaono maloko ?????????? Hall."

_________

       Ke hapai hou ia mai nei na ?????????? lo ana no kekahi laina uwea?????????? e manaoia nei e hoomoe ia ?????????? koua mai a hoea i Auseteralia ?????????? Telegarapa Pakipika o Canada.

____________

       Ma ke ahiahi Poalua nei ?????????? i ku mai ai ka mokuahi ?????????? Maui ame Hawaii mai ?????????? thompson oia i hoihoi ?????????? lulu nei, oiai o Kapena ?????????? lua aku ai no Kona no ?????????? kana aliiwahine.

_____________

       Ua hopuia kekahi poe ?????????? waii he umikumamalua ?????????? he eiwa keikikane a he ekolu ?????????? hine, ma ka Poakahi iho ?????????? Kaapa, no ka aihue keloawe ?????????? ane he 400 paona oia ?????????? ka moku Sumatara mai.

_______________

       He nui na kauoha i loaa ?????????? makou mai Hawaii a mai ?????????? hoouna aku makou i na ?????????? okoa i komo ai ka moolelo ?????????? Huna Pohihihi o Hametona ?????????? hiki ke hookoia ka hapanui ?????????? kauoha, no ka lawa ole?????????? pepa e waiho nei ma ko ?????????? keena.

_________________

       Ua hala aku nei no ka ?????????? Molokai ma ka Poakahi ?????????? pena makai Kanae, ame na ?????????? Huihui ame Enoka no ka ?????????? ma ka meheu pohihihi ?????????? kanaka nana i hoouna mai ?????????? "Lemu Hao" i Honolulu ?????????? kahi mau wa i hala ae nei??????????

_____________

       E malama ana na Pukiki ??????????waii nei i ka la ?????????? ma ke ano he la "kiulaia" ??????????no ka hoomanao ana ?????????? ia ana o ka ea o Ke Aupuni ?????????? gala mahope o ke ka ulua ana ?????????? no na la he 60, malalo o ?????????? i haia lilo loa ??????????

______________

       Ua loohia kahi keiki ekolu ?????????? a J. A. Johnson, o Lyn Center V ka mai kunu ho.  Ua olelo o ?????????? son, au hauoli loa ia o ka ?????????? ka LAAU KUNU a KAMALENA ?????????? wa pono iloko o ka manawa ?????????? ke kunu ho i kana keiki, oia ?????????? o kona ola ana.  Aia oila iloko ?????????? hana kuai laau lapaau, he hoa ?????????? ka hui o Na Hoahanau Johnson ?????????? wahi; a he nui ka lakou mau ?????????? na mai o ka puu ame ke ?????????? lawelaawe ai.  A mai waena mai ?????????? mau laau e wai ai ia, a pela ?????????? kauka lapaau akamai e makaukau ?????????? ana e hooko i kana kauoha; ?????????? wai nae oia i keia laau ?????????? ohana ponoi iho, ma ka manaw?????????? i kupilikii loa ai kona ola, ?????????? ua ike no oia ua oi ae keia laau ?????????? mua o na laau lapaau e ae apau ?????????? kaulana loa nohoi keia laau a ?????????? aina no ke ola o ka mai kunu ho?????????? o Mr. Johnson o keia ka laau ?????????? holo loa o ka lakou kuai ana, a au ?????????? pono kana mau hoola ana ma na ?????????? kunu apau.  E kuaiia ana e na ?????????? kawili laau apau, ame na poe ?????????? laau lapaau.  O Benson, Smith & ?????????? na Agena no ka Pae Aina o ??????????.