Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 31, 31 July 1896 — NA PAEMOKU O HAWAII. Noloko mai ia o Kekahi Aina Puni Ole. NA MANAO O KA POE KAHIKO. Ke Kai-a-ka-Hinalii me ke Kai a Kahikoluamea. KA HOOHALIKE BAIBALA. Ke Ana Kaumaha o ka Honua nei. "Ka Hookumuia ana o ka Paemoku o Hawaii. [ARTICLE]

View this newspaper issue

Learn more about this Article Text

NA PAEMOKU O HAWAII.

Noloko mai ia o Kekahi Aina Puni Ole.

NA MANAO O KA POE KAHIKO.

Ke Kai-a-ka-Hinalii me ke Kai a Kahikoluamea.

KA HOOHALIKE BAIBALA.

Ke Ana Kaumaha o ka Honua nei.

"Ka Hookumuia ana o ka Paemoku o Hawaii.

(He Kumnmanao i heluheluia e J. M. Poepoe imu i o ka Hui Opio Hawaii ma ka po o ka Poaha, Maraki 26 1896) (Koena mai kela pule mai.) (Poly. Race, Vol. 1 pp 92 & 93.) Ma ke Mele a'u i hoike mua ae nei i heaia ai e Kamahualele, e ike ai kakou ua maheleia na Mokupuni a me na Aina i kona wa, mamuli o ka moku ana o ka pili ana o na Aina i kahi a me kahi, oia hoi, ke okiia ana o ke aho lawaia a Kahai; me ke kapu a Kanaloa. Ama ko'u manao oke kai hope loa keia i ikeia ma Hawaii nei, a hoololi ano e i ke kulana o ka mahele Aina nui ma ka Moana Pakipika nei. Ma ka manao o ka Mbi Kalakaua, he eha kai hoee i ikeia, nia Hawaii nei i ka wa kahikO; a ke manao nei nae au, he elima. Oke kai i ka wa o Nuu, a me ke kai i ka wa ia Kahiko ;oia na kai i kulike me ke kai i ke Au ia Noa, i hoikeia ma ka Mokuna 7 o Kinohi; a me ke kulana hookahuli Aina i ikeia ma ke Au o Pelega, i hoikeia ma Kinohi. JJa. hanau na Ebera, na keikikane elua: o Pelega ka inoa o kekahi. no ka mea, ua maheleia ka Honua i kona mau la.; Mokuna 10 Pauku 25; a me Oihana 'lii. Mokuna 1 Pauku 19. "Na Ebera i hanau na keikikane elua, o Pelega ka inoa o kekahi; no ka mea> ua mokuliia ka Honua i kona manawa/* E hoike hou ana au no keia mea mahope ae nek Oke kumu nul o ko*u makemake ana e hoomaopopo kakou 1 ka Waa-halau-AMi-o-ka Moku, a Nuu i hana ai„ a me ka mokumoku ana ona Mokupuni IkeAu o Kahiko. i mea ia e hiki ai ia kakon ke nana uku i na manao o kekahi poe naauao o keia hou mai neū no» ka mea e pili "na t ke ku ana ke Aiaa nui ma ka Moana Pakipika nei„ i ka wa ~kahiko: a mamul* o na enii ana o kekahi mau < wahi o keia Aina nui iloko o ka ho-; honu lipoiipo o ka uianwili o | na iumiiumi ana a ke kai. ka waw&hi i anu a ka Pele e li&e me kekaM o ua ; Me!e i hoikeia ae net ua koe keia oiau ; Mokupuni a Hawaii aet. a me na Mokupuni e ae o ka iloona Pakipika nei)

i mau leo ioike mrutiue ale ao kit aaa! he Aiaa aui ma Keia, l&paaa. i ka wa i kahiko loa. A ke ku oai& keūt maaao. j ma tve aao, ua kakooia. n<> ta uxaaao • noian •> ka pae ttuii a tatl KLiimielioaiia ; <t keia jut aaauaoi I ō» 1 >īo»aila. e aaua ami kaliLuu: i ka ftei& 3... ISlte wimua »> ka. ytm rsaauaa a«r kahi; 6 Eoaa. mat at U.ma Aīim». i» uaa oo&U* ad alu aai» r» am.it; fiws«iiai*a waēweii: rmt 3i*> ai;! a&e ii mmii *»*& 3ia&*fe. maiaio, Maitei&c liiw aw ott tjwatsa&»i a* Isjjs EKuwilam ī- liaiiuima 4& ma&ā^ di *«• t*> S3ita WB9t: « ii Hwiī rmii Uai £5»JSft ai i&. s&sja: >Kfe !&r- - Hiūlfc ;» vttife 4ī& &*< ma£iuir. -? <tfsiii> tma, tbfe taait: «te iOiHa aKi :->ifa 3uiSii?iifefc. «i;. īlMii. Jsitofc :aci >/ite a«5 aaii % Ite -&irai liaii $ !te &sfi 3£m»ftuatm. % r«aj: «1* «a& i*> īHawaii. W asft»t 3i a» ata « imn ma te£ Dccd&6 uus anaī o aa* i&i *wtt 3te&ax3«Jttī f jiiti mus * me ttlF3g}. 2tu u» ka <BSSd Ss?wadi, io&» mam 3«a &e Ji 3iaat& 4 «ao o fca mti o m maa Aioa 3»mi «3 5 ste saa o ia jsaiSko. Ke 3isaft ae &&m 1 -ala o rai iSlii « moe Maaa %o&,« «li -ae-aam 2as&azi& 0 ia JS o 3ce 3ati mal k& ?6oScaj«Hii o Nipoua ux& lupaTi«. * * bok> «aia. i ta Steana -a liiki 1 lc& 34eīfcaxpEfHi liilii o lSarsha3l i lcapai& « sa 3Jok3ajmai <GiiibaXi. Hai iapana lioa, moe msi 1& a loaa o Ooeaa Ailana o Mokapapapa) e pili koke m me ifidw&y Allaaa, oia heie mai a loaa o Havraii nā, mai anei aku i Mki I Paiamaila, Madeiea, Paakailima ma, a i NuahiiPa, a Tahiti, na Mokupuui iiilii o Paumoiu, a hiki 7aa aka i Samoa a oe na Aina liilii raa ka Hema aku; a mai na Mokapou Piiii»ia (ma Inia Hikina) na hiohiona o ka moe ana o ka Aina malaio ō ke kai ma na wahi papau, ka hoomau ana mai 1 ka moe ana o ka Aina mai Asia mai, e holo ana a hiki i na Mokupuni Caroline, a hiki i kahi hapa o na Mok-i--puni o Figi e hookaawale ana i ko ka Polunesia ilikina mau Aina liilii i ko ke Komohana." Aia ma ka aoao 17 o ua Hoike la. loaa keia mau oielo:— "Ma ka Moolelo o na hanauna kanaka a pau o ka Honua nei, aia hoi iloko o ka poiuiu o ka manao o na Au i hala, ua hoomanao ae kekahi poe i ka Moolelo o ko lakou mau Kupuna, he wa kekahi i uhipuia ai ka Honua o ko lakou mau Kupuna e ke kai. "Oia kai, oia no ke kai a Kaliinalii

! i ikeia i ka wa Kahiko, aole waie hoi he hookahi; aka Le oi aku eia keiri mau Pae Aina, ka emi mau ana~ roa ke ano mimino ana o ke anapuni ili o ka Honua. Nolaila, mai ka Lonitu 150 Komohana, ua like me 300 mile ma ka Hikina aku o Hawaii, a hiKi i ka Lonitu 175 Komonana a i like ine 1,140 mile mai Kauai aku, he mau hoike ana no ka pii ana iluna a ilalo a kokoke hiki i ka 3,100 Anana ka hohonu o na welau elua." Alaila, aia ma ka aoao 18 o ua Hoike la, mahope iho o ka hoakaka ana i ka Papa Hoike o na kowa kal eha, i hoike mua ia ae nei, ua hoomau aku la i ka olelo ana penei:— "E ikeia auanei ma na hoike o keia mau ana Moana, o kahi hohonu loa o j keia mau kai e kokoke ana ma kela a ! me keia welau o ka hookahi hapalua ia | o kahi hohonu loa ma ka Lonitu 150 ma ka Hikina (aku o keia mau Pae Moku) a ma ka Lonitu 175 Komohana, ma ka aoao Komohana. Ina e laweia mai ana ka emi oia hoi ka puhalu ana mai ka Lonitu 122 Komohana, kokoke ma ke kapakahakai o Amerika, ma ka aoao Hikina (mai Hawaii aku nei) a ma ka Lonitu 142 Hikina kokoke ma ke kapakahakai o Asia (ma ke Komohana mai Kauai aku) a kaha ae i keia laina, ma ke kaha pololei; alaila, o kahi o ke kai mawaena o na kowa o keia mau Mokupuni, he honua Aina ia mamua; me he mea la. ua kokoke he 1,500,000 mile kuea; a o kahi kiekie loa o keia mau Mokupuni maluna ae o ka ili o ke kai, ua like ia me 35,800 kapuai o ka huina (piko) o luna loa o Maunakea."

Aia ma ka aoao 19 o keia Hoike, ua loaa ia'u he mea hooiaio no ka ikeia ana o kekahi kai i ka wa o Kahikoluamea. He kai nae keia i pii ae a kokoke e uhi ia Maunakea. Ua lana oia a me kona ohana a pau maluna o kekahi laau i kapaia o Kanikaniha. O keia manao i hoikeia ae la, no ke ku ana o kekahi Aina nui maloko nei o ka Moana Pakipika, a me kona emi ana ilalo, e like me na mea i hoikeia ae nei, ma na Mele kahiko, a me ka Hoike Kuauhau, i huliia e ka noeau o ko kakou Moi i aioha nuiia; oia o Kalakaua, ua loaa he mau manao hoakaka maloko o ka Buke Giok>gia a Joseph L.e Conte o ke Kulanui o Kaleponi, i holahia ma ka makahiki 1879, aneane 3 makahiki mamua o ka puka ana mai o ka Hoike a ka Papa Kuauhau Alii i hoikeia ae la. Ua lawe nui mai keia Buke i na hoakaka Giologia a Professor Dana. Aole hoi 0 keia wale no, aka, o Professor Alexander Agassiz kekahi, ke keiki a Louis Agassiz kekahi hulihonua noeau i kokua i keia manao. A oia kela kanaka huli Honūa kaulana 1 kaalo iho nei ma ko kakou kaiaulu a hala loa aku no Auseterralia no ka huli ana i kekahi papa ko'a nui hewahewa i ikeia ma ke kapakai hikina o Auseteralia. Mai ka 12 aka 150 mile ka moe ana o ua papa ko'a la mai ka Aina aku a hala iloko o ka Moana. Penei ka mea i hoikeia ma ka aoao 14S o ka Buke Giologia a Joseph Le Conte, a'u i hoike ae nei, no ka mea e pili ana i ka area (ili) o loko o ka iloaiia Pakipika nei i uhiia i ka Aiua mamua, a mahope mai, ua emi iloko o ke kai* O ka iU Aina i emi iloko o ka Moana, aole no i moakaka poao loa kona hoikeia ana. aka, nae me he mea la, e uhi hoio okoa ana ao ia i ka tintertropical> Paeifika. Wahi lioi a Dana, i hoomaopopo ai uiamuii wale no o na Mokupum ako'ako'a. he 6.000 mile ka loa. a he mile ka laula; aka nae, iua kakou e* huipu mai ana me kela i ua papa-ako'uko'a e hoopuui ana i ua ilokupuui, oiai. he mau hoike no lakou no ka. emt ana o ka Ainii ilalo; e hoio Hikina aiia ia mai ka HikAaa a Komohana;uiai ka Pue Moku mai o Paumoiu. ma kekahi aoao a i ka sloKu o Pelew ma kekahi j a, aiai ka Pae Moku mai o Ha- ! wait uia ka. Akau, a hoea i ua Moku- j o ma. k& Hema» ua like ia I kekaM iIK aole eaii malalo o 20,-1 000,000 a«is ku«ak AuOv he iuao-1 t>oy*> loo» e- ttk» aiiium me k» laula ! emi pela uo ka. ra«.io o ka o ka Aawii iua, k<*ksM wahi o ka* Uī o. E&wua» UK* k«kaOjti o aas«asiiQi o> ua e»»i 481* kai -Umk PaMpika; ka. 'i-- V. 3, : iī 5 3»«ī Ditt f * n&s&t V *sēat 5 sili 5; s. :

!*?*£&?* ««i o» Ife4>#ys« ifife steaaa ī)ap«i -fe 3a<jfc 4taa -o ?*»> •* >kj> la» : *a&£& 3*s*Mfe ««i 5 ?*]***]* * X*3Ht. 3B«I i 4ii:-— "© ks PsfiaT«ffe m lai&wiia. ms3 e OH*»* o A\ OA;" <1) 2 Tiin. o« v > k» ulnhmia ana o « sca fh*»e <0 ke Akna i >cak3nsl* n* k« < Bidbaia. i loas xojd is kakoaa. A p*j* : soe na B»k<e o k* Bsibaisi i i A i ko kakon iwuoa m ma Kiiaofoi e ike ana kakon i ke *o ua a me ke ak> : kai a&a o ke Aksa, ia Mose; i kona kakan ana i na mea e piii »»a. i ke ana o ka hanaia s na o ka Honaa nei. A ; eia na oleio:—~E hnipu na wai maialo ; o ka Lani i \aM hookahi, i ikeia ai • ; kahi maloo; kapa lbo la ke Ak\ta i j kahi maloo he Aina; a kapa iho la : oia i na wai i huipui a'i. o na Moana." ; (2) Kinohi 1:9, 10. Mamuli o keia mau olelo moakaka o ka Palapala He> ; molele, e ike ai kakou, he kulana okoa | loa ko 1» Honua nei a ka Uhane o ke | Akua e hoike nei ia Mose ma ka wa c , kinohi, i ko keia wa a kakou e ike nei j ma o na hoikena Palapala Aina. 1 Eia hoi, ua hoakoakoaia na wai a ] pau malalo iho o ka Lani a hooianaia i ma kahi hookahi, a ua kapaia ka inoa i o keia mau wai i huipuia'i, na Moana; ] a o kahi maloo o ka Honua i ikeaia ! ai mamuli o ka hoakoakoaia ana o na I wai a pau i kahi hookahi, ua kapaia he Aina. Ua hiki ke oleloia, he elua no Mahele nui o ka Honua nei ma ia wa, he Aina ma kekahi aoao, a he Mo- | ana kai ma kekahi aoao. Ua olelo kekahi poe naauao o ke ana-puni o ka

! Honua nei. he 25,000 mile a o kona f kaumaha. wahi a kekahi poe. he aneane 1, 256, 195, 670,000,000,000.000,000 tona; (hookahi Sepatiliona, elua haneri 56 Sekatiliona, 195 Kuinatiliona, me 670 Kuadellona. tona. See "ReaEon Whj r " —6eneral Science pp 175, Paragraph 788.) A ma ka manao nae o kekahi poe me he mea la he 6,000,000,000,000,000,000,000 (6 Sekatiliona tona).—olmsteads Astronomy, by Snell, P. 67. A ke olelo kakou mamuli o na hoakaka a ka poe Akeakamai o ke naauao he 2-3 o ka Honua i paa i ka wai, a he 1-3 i paa ika Aina. Aina he 2,000,000,000 mile kuea ka ili o ka Honua nei ma ia wa i hanaia al e ke Akua; alaila, e uhi ana ka wai maluna 'o ka poepoe Honua, he ili (area) o 133,333,333, 1-3 mile kuea; a o ka Aina maloo i akoakoa a kahi hookahi, ua uhi iho ia he ili (area) o 66,666,666 2-3 mile. Mamuli o keia hoike Palapala Hemo- | lele ua maopopo i kinohi, ma o ka hookumuia ana o ka Honua nei, aole i ikeia ia mea he Mokupuni, mau Mokupuni a Pae Aina paha, e like me ko Hawaii nei. Aka, e akoakea ana ka Aina i hookahi wahi a pela hoi na wai i kapaia na Moana, i kahi hookahi. Nolaila, mai keia keehina a kulana ulapaa mai hoi o ka Aina e waiho ana ma kahi hookahi, e like me ke kuhikuhi Palapala Hemolele, a kakou e ike nei, e nee mai ai kakou a hoea i kekahi Au o.ka manawa a kakou e hiki ai ke olelo iho, oia ka wa nana i hookahuli i keia kulana ula paa o ka Honua, a lee kulana nahaha a mokumoku hoi, i ano like loa no paha me ko keia wa, a "kakou e ike nei ma ka poepoe Honua. Ama ko'u manao, o keia wa i hookahuli ano e loa ia ai ko ka honua nei kulana mua, oia no ke kai luku i kapaia e ka mea nana i unuhi b Kinohi, o ke "Kaiakahinalii." Ua oleloia oka makahiki 1656'0 ke Ao nei, i hoea mai ai keia liookahuli ano nui loa ia ana o kō ka Honua nei kulana. Ma ka Moolelo Palapala Hemolele ua oleloia; "Huahuai mai la na punawai a pau o ka hohonu nui a hamama ae la na puka wai o ka o ka Lani." (Kinohi 7:11) a o keia paha na pukawai o ka Lani a Isaia 24:18 i olelo mai ai o "Kulanihakoi." He kanaha la i mau ai keia pii ana a na wai māi ka nohonu mai, a pela me na wai e nininiia ana mai luna iho, a „uhi ae la i ka Honua a pau. Ua popoi na Ale Apiipii o ka hohonu lipolipo maluna o na Mauna kiekie loa o ka Honua nei, e ale ana ia maluna o lakou ma kahi he 15 kubita ka hohonu, oia hoi, he 22 1-2 kapuai. E hoomanaoia e kakou, i na paha o ka Mauna kiekie loa ma ia wa o ka Honua nei, he 6 mile ke kiekie mai ka iliwai aku o lea Moana; alaila, he 22 1-2 kapuai hou ae maluna o keia kiekie, loaa pono ia kakou ka hohonu o ke* ieai e uhi ana maluna o ka Honua holookoa, mai ka iliwai maa mau i lana ai ka moana mamua o kona hoohuaiia ana e ka mana o ke Akua; oia hoi, he 31,702 1-2 kapuai (5,280 kp. 1 mile) x 6 mile — 31,680-22 1-2 kp. (o 15 kubita). E ale o na wiliau moana e nee ana maluna ae o ka Honua, e ulupa ana i ka Aina e noho ana iloko o ka lipolipo kupikipikio o ke kai, e lumilumiia ana io a ia~nei. He 150 ka nui onala i nee ai na kokoia wiliau ikaika o keia kai maluna o ka Honua, a ua hikl ia kakou ke hoomaopopo iho, ua lawa ioa ke kowa o ka manawa no ka hiki ana i na milo ana a keia kai hoee weiiweli ke wawahi i ka Aina i waiho ai ma kahi hookahi mamua aku, a lilo ia i mea kau liilii e mokumoku ana Uoko o na Apanapana Aina.

A ma ko'u nianao, o keia kai hoee, i oleloia o ke "KaiakahinaUi," ke manaoia he kai holopuni ia i ka poepoe Honua holookoa uei, ke kumu nui hookahi naua i hookaawale i ka Aii:.. i iua!oo hookahi i kinohi, a loaa ai lu i mau Aina puui ole a mo na mokupun! maluua o ka Honua, e like me ka kako\i e ike uei i keia wu. A nuihope mai o keia wai ikeia ai ma ka Palapaia Hemolele ka huaolelo "Mokupuui" ke uanaia ke auo maoli o ka huaoleio v*ereiauia i hoikeia nui ka Baibaia liei'Uauia. oiai uae, ma ka B:ui>ala Hawaii.-ua hoikeia peuei:•l'* \>uuuaueui ua Aiua kahakai o tu< lahui Kauaka, e iakou nei tna ko lakou mau Aiua, o kela u*e* keia luea e iike me kaua olelo, uAamuli o ko lakou umu ohaaa, me ua lahui kauaka o lakou," l\tnohi 10:5. l£e hahai piii loa olelo o. ka Bavb<Ua Ber»UM,Ūa o k.ei» yauk.Ui me he mea la eia ka unuhim l^K>k4: i i a.a M;o ua A.iua, e. sK «e** oieio *.«* m ****** (; ***** t *N>j o lee l«u m h&6knmtoī* ka ne<e o sw* Honw» tiei mi ki 0 *"KsisJc*hlaalii." Mai ka Mi 1 pau ai 1» kaī a -Kahinani." a k* hanau ana o he 97; Pau lo? k*l j a ka Hinalii 2 makahiki mthope mai hanau o Arepa.kada 1659. 35 makahiki mahope mai o Arepakada hanan mai o Sala 1694; 30 makahiki ra|ibope mai o SaJa hanau mal o Ebera 1724; 30 makahiki mahope mai o Ebera hanau mai o Pelega 1754: 20 ijiakahiki mahope mai o Pelega hauau mai 0 Reu 1784; 219 makahiki mahope mai o Pelega, a make ia makahiki ia, © na la hoi o ko Pelega ola ana a make ia he 249 makahiki (Kinohi U: 18-19.) Nolaila, ma ko'u manao, aia he loli hou ana o ka Honua nei ma keia wa, i okoa ae i ko ka loli ana i ikeia ma o ke Kaiakahinalii; oia hoi, aneane 346 makahiki mai o ke "Kaiakahinalii," ike hou'. ia keia loli alia, a oia ka mea i hoikeia ma 1 Oihanalii 1:19, "ua mokuhia ka Nonua." Ma o keia mau kulana hookahuli Kumuhonua a ka Palapala Hemolole i hoike mai ai, ua loaa >ia kakou ka hiki ana e hoohalikei i na maka-

| hiki e hookolo ai kakou no ka \va. e loaa ai paha ke koho ana aku ma ke ano kokoke iki i ka mea oiaio. no ka wa i hookumu mua ia ai ka Pae Aina ka'i lalani o Hawaii nei, penei: — (1) "Ma ka makahiki 1656 o ke Ao nei, ke hahai kakou i ka papa hoonohonoho heiu makahiki a ka poe Hebera, e like me ia i hoikeia maioko o ko kakou Baibaia Hawaii, oia ka hoee ana mai o ke "Kaiakahinalii," a ma ia wa i wawahi ia ai ka aina maloo a kaawale iloko o na Aina puni * ole nunui o ka hapa poepoe hikina ame ka hapa poepoe Komohana, me kekahi mau kalana aina nunui kulana mokupuni maloko nei o ka moana Pakipika. 2. oka loli hookahuli honua i ikeia ma na ia o Pelega, i kapaia ma 1 Oihanalii 1:19, ka "mokuhia" ana o ka honua, na pili ia, ma ka hoomaopopo ana i ka moolelo o Kahiko-Luamea, no na loli ana o na Kalana aina nunui kulana mokupuni, maloko nei o ka moana Pakipika. A o ua manawa 'ia, aia ia ma kahi manawa. mai ka makahiki 1754 o ke ao nei a ka ma- ] kahiki 2003, ma ka papa hoonohonoho manawa a ka poe Hebera, a ua like ia kowa me 249 makahiki mai ka hanauia ana mai o Pelega a kona make ana; a he 346 makahiki hoi ia mahope mai 0 ke kai o ke au ia Noa i kapaia o ke Kai-a-ka-hinaiii. Ma ka hoike mooielo Hawaii hoi, ma ka mookuauhau o Kanehuiihonua e loaa ana ia kakou o Nuu, oia hoi o Nana Nuu; oleloia ma ka mookuauhau o kumuhonua o Kahinalii no ia, oia ka 13 o na hanauna mai a Kanehulihonua mai, a hoea ia kahiko luamea he 12 hanauna hou ia. a ina e lawe kakou i 30 makahiki no ke au manawa o keia ame keia hanauna, e loaa ana ia kakou he kowa o 390 makahiki Nolaila, mai ka wa mai o ke kaiakahinalii a ia Pelega, he 346 makahiki; a mai a Nuu mai a hoea ia Kahiko-luamea, he 360 makahiki, he 14 makahiki wale no ke paewa. Maanei e ae mai oukou iau, e hoike ae i kahi mea e pili ana ia "Ku-ka-pao" ame "Lono Nui noho i ka wai." Ke ike nei kakou, ua haawi ka poe kahiko o Hawaii nei i ka manao io ana, o ka helu elua o na akua i manaoioia e lakou iloko o ka pukui pukolu o ke Akua nana i hana i ka lani ame ka homa, oia o "Ku ka Pao." Ua ike kakou o ka "pao" ana, oia ka eli ana, ka hoopukapuka ana i kekahi mea kino paa, elike me ka huewai a kahi Elepaio i "pap" ai. Nolaila, oke ano nui o keia inoa "Ku ka Pao," he mea kapili honua. Ina hoi kakou e nana ma loane 1:1 me 3; Espeso 3:9; Kolosa 1:14-16; Hebera 1:2; Hoikeana 1:11, ua hanaia ua mea apau e lesu Karisto, ka mea Akua elua, i olelo maa mau ia e kakou. Aia hoi ma Kinohi 1:2, ua ike kakou i ka oleloia ana "Hoopunana iho la ka Uhane o ke Akua maluna o ka wai." A oia ka puana a ka mele Hawaii e hea nei no Lono, oia'o Lono Nui noho i ka wai. Ma ka manao ana o ka poe kahiko he mea kino lau o Lono, e noho ana iloko o ka wai, ka uwila, ka hekiii, ke ahi, a pela waie aku. Pela no i hoik< j mai ai ka Baibala no ka Uhane, hv ahi oia i kekahi wa, he manu nuuu, a pela wale aku. Maanei ke hooki nei au i ka'u kumumanao, me ka lana o ka manao, na loaa iki ia kakou he mau wahi keehina liilii e ike ai kakou i na mea i hoikeia mai ia kakou ma na meie ame 1 hoikeia mai ia kakou i na mele awe na moolelo e piU ana no kahi i loaaj mai ai keia mau mokupuui. E ole!»>, ae no nae au maauei he naue hai i>o-! hihihi uo keia e ku uei. I Me ka mahalo,