Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 27, 3 Iulai 1896 — Na Hapa Poepoe o ka Honua. [ARTICLE]

Na Hapa Poepoe o ka Honua.

0 ka mea maa io no a i kuluma maloko o ka mahele hoonaauao e pili ana i ka Hoikehonua, ua maheleia ka poepoe houua nei iloko o na hapa-poepoe eiua, no laua na inoa i hoikeia ka Hapa Poepoe Hikina ame ka Hapa Poepoe Komohana. Aia iloko oka Hapa Poepoe Hikina na aina o Kuropa. Asia ame Aferika, me ka mokupuni kohu aina puni ole, oia o Auseteralia, ame na mokupuni © ae. elike me ka Pae Aina o Pilipine. na mokupuni o Senda. a pela aku. Aia hoi ma ka Hapa Poepoe Komohana ka aina puni ole o Amerika — Akau ame Hema—me na Pae Aina o Hawaii nei ame na mokupuni apau o ka Oseanlka. Mai Amerika Akau nee i ka hikina e loaa ana o Europa ame Aferika a hoea i Asia, e pili ana i ka nu'a kai rfomohana o ka Moana Pakipika. ka moana hoi nona ka nu'a kai hikina e pili ana i ke kapākai komohana o Amerika, ka moana hoi i ku ai ka Pae Aina o Hawaii. kahi e hoopuka ia nei ka nupepa makua "Kuokoa" i wehiia me ka molo "Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii." O keia nee ana mai Amerika aku, he nee hikina ia. A ina hoi e nee komohana mai ke kapakai komohana mai o Amerika. oia hoi, ka nu'a kai hikina o ka Pakipika. a holo komohaAa. e hoea auanei ia nee komohana ana maloko o ka Moana Pakipika nei. i ke kapakai hikina o Asia, nona ka aekahaka» hikina i pili i ka nu'a kai komohana o ka Moana Pakipika.

NolaiUu Ke helu memliana nei o Hawaii i keia au. Ma na wahi apau ma ka hikina aku o kela merediaoa. ua kapaia lakou aia ma ka hikina mai Hawaii aku nei; a o na wahi apau mai ke komohana akn o keia merēdiana. aia lakou ma ke komohana mai Hawaii aku nei. Xo ia mea. i ka hookumu ana i ka helu o ka nee ana mai Hawaii aku nei, e ioaa ana he nee hikina & he nee komohana. Ke nee hikina mal Hawaii aku nei e !oeta ana na aina puni ole o Amerika Akan ame Hema, i kapaia ma ka maa o ka Hapa Poepoe Komohana. mamull o ka hoopiil ana ma ka helu o Europa, oiai «a ku ka memiiana ma Greenwicb. ma Knelani. E oki ana ua meredlana la a hookaawale komoh&na ae he uahi Uht o Parani. pau ioa o Potu«ala me aeponia, he wahi iihi komohana uukti o Aferika; nolaila. o ka hapanui o na aina o Kurop& ame Af&* rika, aole hoi oieio ana no Asia, aia ma ka hikina o keia merediana; no ia kumu e hikl no ke oleiola, he mau aina puni ole iakou apau ma ka Hapa Poepoe i ku ai ka hapanui o na lonim i nee 1 hikiaa mal ka memiiana aku o Greea-1 wicb. A ma ka komohana ana hoi \ mai ia meredUini mai. ioaa o Am«rlka 5 Akau ame Hem», a ua hahaoia Una ma 1 ka helu merediana komohana. a noJaiia, ku laua ma k* Hapa Poepoe Ko-

mohana, mamuli o ka helu merediana! mai Europa mai. O kela helu meredi-1 ana nae o Greenwich, aia kona moe ana ma ka Moana Atelanika. ka moana kai nona ka nu'a kai hikina o Europa ame Aferika. O Enelani, kahi i hookahuaia ai kela merediana, he mokupuni no iaike hui pu ia me Sekotia) iloko o ka Moana Atelanika, elike me ke ku ana o na Pae Aina o Hawaii nei maloko o ka Moana Pakipika nei. Ma ka helu merediana o Greenwich, Enelani. ua lilo ka Moana Atelanika i kai e ku ai ka helu merediana. Ma ka helu merediana ma Hawaii nei J keia wa, ua lilo ka Moana Pakipika i kai e ku ai ka helu merediara mai Hawaiii aku nei, ina ma ka hikina a ma ke komohana paha ka helu ana. Nolaila, i ka helu ana mai ka merediana aku o Hawaii nei nee i ka hikina e loaa ana ka aina puni ole o Amerfka Akau ame Hema. I ka nee ana ma ke komohana mai ka merediana aku o Hawaii nei, loaa ka aina puni ole o Asia; ka, aina puni ole hoi ma ka hikina o ka helu merediana mai Greenwieh mai. O na helu lonitu hikina apau mai Greenwich aku e nee ana e hoea i ka lonitu 180 degere maloko o ka Moana Pakipika nei, ua kapaia he poe lonitu hikina lakou mai Greenwich mai. A mai keia lonUu 180 degere aku hoi maloko o ka Moana Pakipika nei. nee hikina hou aku nei a hoea i Greenwich. ua kapaia lakou he mau loniiu komehana mai Greenwich mai. Oiai nae, ke hoomakaia ka helu merediana mai Hawaii aku nei a hoea i Greenwich he lonitu hikina*. a o na lonitu mai H&waii aku nei ma ke komohana, he poe lonitu komohana ia, a hoea i Asia, nee aku a hoea i ka pili pono ana i ke kiko i hoomaka ai ka merediana ma Greenwich. iha ke kulana nee hikina mai laila mai. Ina i oki hapalua ia ka poepoe honua nei ma ka merediana o Gree4»wich, e kaawale ana elua hapa-poepoe e nee ana ma ke kukulu komohana aku o Greenwicha hoea i ka 180degerelonitu maloko nei o ka Moana Pakipika; a hookahi hapa-poepoe e nee ana ma ke kukulu hikina mai Greenwich aku a hoea i ka hui ana o keia moe me ka lonitu ISO degere maioko nel no o ka Moana Pakipika. (Laweia mai keia noloko mai o ka Buke Hoikehooaa Kuniumua a James Monteith i kupono i n& haumana "A" ame hookui-kui o na kuia Knmumua.) E3ua hapa-poepoe iā. E komo ana ma ka hapa poepoe komohana mai Greenwich mai, mamnli o kefa mahele aea, ka mokupuni holookoa o !reiaat ka mahele aina hoioo »ekotia, ka hapanui okoa nia ke komohana o ka maheie aina o Enelani kA Uhi komohana o Panini. pau loa o Poiapk komo holooso>a o Sepanla a koe he wahi iihilihi ma ka hikina. «lo ka Hhl kai komohana o ke KaJ«ni<sia~ honwa. moku ilhi o m 0 hapanui o Moroko, ka Uhi komohana o ke kuU one panoa o Sahara, pela hoi k» lihi komohana o Sottdajaa axne ka \m komohaea o Gutnea inna. a hal p«

jae na «ioa puoi ole o Ameiika i komo , pu me ka Pae Aina o nei. P» Aiaa Sataoa. Paumoiu. T oo«m. a pela vale aku. e pale ana ia Xa Kilanl. kekahi mau mokupuni o Fiji. na Pae Alna Gliibati. a pela aku, no ka lua o na Hapa Poepoe ma keia oki ana. O na maheie aiaa hoi e komo ana ma ka iua o na Hapa Poepoe> mamuli o keia oki ana. e komo ana ua Pae Moku o lapana. ' Pilepine, Nu Kilani. Auseteralia. Asia. ; Europa ame ka hapanui okoa o Afe- | ! rika. Ma ka m&heie hapa poepoe nae e ku nei i keia wa, ma na paiapala ho- ■ nua> ua m&heleia na hapa poepoe ma ika loniiu 20 degere. (E nana ma ka ■ Buke Hoikehonua Kumumua I hoikeia -ae nei.) He oiaio no, ona mea maa : mau e ku nei i keia wa ma na palapala . honua, oia no na Hapa Poepoe Honua j i ikeia ma na inoa Hapa Poepoe Komo* hana ame Hikina, elikp me ka mea i | hoikeia mamua ae nei. 1 Aka, aia ma ka makahiki 185$, ua ; pa'i maoii ia he Palapala no ka Poepoe ! Honua, ke ole au e kuhihewa. na na i Makua Misionari paha i hana ia meo. I Ma Bosetona kahi i pa'iia ai keia Pala--1 paia no ka Poepoe Honua e ka hui o L. H. Bradford. Ma keia "palapala aina" (map). ua hoikeia aia na aina puni ole o Asia, Europa, Aferika. me kekahi mau mahele o na aina moana ma ka Hapa Poepoe Komohana: a o na mahele aina hoi o Amerika Akau, Amerika Hema, Aina Omaomao. kekahi mau mahele o na aina moana ame kekauwahi hapa o Asia. aia ma ka Hapa Poepoe Hikina. B loaa no keia ano Palapala no ka Poepoe Honua ma ke Keena oka Papa Hoonaauao. Aole no paha i poina i na poe kumukula Hawaii kahiko keia mea. Ua loaa pu ia'u he wahi buke "Ninau no ka Palapala Honua Poepoe," nona na aoao i pa'iia he 27. A no na hoakaka o keia wahi buke i pili i keia kumuhana, e oluolu ka mea heluhelu e nana ae ma ka manao pepa o keia la e pili ana no kēia kumuhana. Noiaila. mamuli o keia mau mea maopopo i ao, a i hoonaauao maoli ia maloko o na kiila Hawaii, paa ma na "Palapala Aina" ame na "Buke Hoikehonu'a a'u i kuhikuhl ae la, e ikeia ai, aole he kumu e hilahila ai ke kanaka i hoomaopopo pono i keia mau mea. Ina ma ke kulana hoonaauao hoikehonua Olelo Beritania, ua pololei Ke Aloha Aina: a i ka olelo Hawaii, e like rae ka hoike o na buke ame ka "Palapaia Aina" i hoikeia ae la. ua poiolei no ka olelo ana, ua holo no o Kamika ma i ka Hapa Poepoe Komohana. I ke au e ku nei ka Hepuhalika o Hawaii, ua kukuluia ka helu merediana nona iho, a no ia mea ke ko nei ke au hoololi holomua o keia kulana Aupuni lanakila a hooiaio aku i ka noeau ame ka ike o ka poe na iakou i hookumu mua i ka "Palapala Hoaua" i kuhikuhi ae la. Me ka mahalo no, JOSEPH M. POEPOE. Honolulu. Inne 30. 1896.