Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 23, 5 Iune 1896 — MA KE KAUOHA. [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

KaNAWAI 45. FIE KANAWAI K IHK)MA()POl>0 AI MA IvA HANA ANA MA XA HOOPII XO KA LAWE AXA I KA WAIWAI.O HAI NO NA lIANA O KA LEHULEHU. K Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Ilepuhalika o Hawaii: Panku 1. T'a liiki e laweia ka waiwai ponoi o kekalii poe no ii:i hana maliope ilio nei, a.ke lioakakaia nei lie mau hana ia no ka h'hulehu. oia hoi keia, na kaliua no na liale aupuni, na ]#a]>u kaua. na wahi lioahu pauda, na wahi waiho lako kaua, na ]»a ka]>ili moku, na kahua koa a' moku; kaua, na hale kukui, na kukui kuhikuhi a alakai, na ilina, na kahua hoomalu, na kahua ma'i. na hale ma'i, na wahi e lu ai no na opala a uu» na mea iuo. na uapo pili, na kumano, na lua hookio wai a me na alakaka, pela no lioi me ka aina kupono apau maluna olaila e lianaia ai na alanui, na alawai, na auwai, na auwai papa, na paipu a me na auwai lawe i na mea ino; a pela no lioi me ka aina apau i kupimo no ka hooulu ana a me ka. hoonialu anaj i na ulu laau, na kuea o ka leliulehu a me na kahua hooluolu; a pela no hoi me ka aina apau i kupono no ka hoomaikai ana i kekahi awa, muliwai a kahawai paha, no ka hookaawale ana ku i na niea ke ake'a maloko olaila, no ka hooakea ana, hooliohonu ana a i ole ia lioopololei ana i ko lakou wahi e kahe.ai; a pela, no hoi me ka aina apau i kupono mailaila e loaa mai ai ka lepo, iliili, pohaku, na kumu laau, na laau hana a me na mea liana apau i kupono no ka hana ana i kekahi hana o ka lehuleliu. l'auku 2. Ua hiki no e loaa ke kuleana alodio no na mea apau i hoakakaia maloko o ka Pauku 1. I'auku :i. O ka waiwai i hiki e laweia. mamuli o ka mana o keia Kanawai ua huiia iloko olaila na waiwai paa apau o ke. kahi mea a i ole ia o kekalii poe, a i ole ia i na hui i liooliuiia; i huipuiia me na mea apau i kukuluia a me na hana liou maluna iho. na pono a i ole ia na mea e pili ana, a me ka waiwai apau i laweia mamua aku nei no kekahi hana o ka lehulehu; eia no nae. ina e laweia ana pela e lioikeia o ka hana i makemakeia ai ia waiwai e hooliana, ua oi aku kona kupono no na hana o ka leliulehu mamua o ka liana i liookaawale mua ia ai. Pauku 4. Ua hiki i ke Kuhina Kalaiaina. e lawelawe ana ma kona auo oihana e hoomaka i na lioopii mamuli o ka Re]»ubalika o Hawaii, no ka lawe ana i ka waiwai e like nie ia i hoomaopopoia maloko o kēia Kanawai, a ua liiki e oleloia ke Kuhina Kalaiaiua maloko o keia Kanawai oia ka Mea Hoopii. Pauku 5. E loaa no i na. Alia Hookolokolo Kaapuni ka mana e hookolokolo a e hooliolo i na hihia apau e ulu ae ana malalo o keia Kanawai. malalo wale no o ka hiki e lioopii hoolialahala aku imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie e like me ke kanawai. Pa.uk u f>. Aole e laweia kekalii waiwai mannili o keia Kanawai, ina aole' i ikeia e hooliloia ana ia no kekahi hana u ka lehulehu, a o ka lawe ana ua kupone ia no ia hana. Pauku 7. Ud hiki no i kekahi'agena a i ole ia kauwa paha <• ke Aiipuni, i mea, e hoomaopopo pono ai i kahi i waiho ai a i ole ia no ke ana ana i kekahi aina e liooliloia ana e like' me na olelo o keia Kanawai, e komo maluna oia aina a e nana, a hana i na ana ana, a aole e lilo ia komo ana i kumu hoopii no ka mea nona ka aina, koe wale no, no na poho i loaa mamuli 0 ka liemahema o ia agena. Pauku 8. O na hoopii malalo a mamuii hoi o keia Kanawai, e hoomakaia no ma ka waiho ana aku i kekahi palapala noi a me ka hoopuka ana i kekahi palapala kii mamuli oia palapala boi. O na poe apau o lakou na ona a i ole ia ka poe e olelo ana no lakou ka waiwai i manaoia. e lawe, e huiia no lakou uia ke ano he poe i hoopiiia; eia no nae, ina aole i ike ka mēa hoopii 1 kd ona, a i ole iamea e koi ana nona ia aina, alaila ua lawa no ina ua hookomoia maloko o ka noi kekahi hoakaka ana pela, a ua, hiki e huiia ia mea i hoopiiia maloko o ka palapala noi malalo o kekahi inoa kapakapa. E hookomoia 110 hoi maloko o ka palapala noi kekahi hoakaka ana no ke ano o ka hana i manaoia ai e hoohana i ka aina i manaoia e lawe, kekahi hoakaka ana o kela a me keia apana aina i manaoia e law e, a ina paha oia ka aina apau, a i ole ia he hapa wale no paha o kekal\i apana aina holookoa. E hui, puia me ka palapala hoopii kekahi kii-e hoike pololei aua i ka aina i manaoia e lawe a me kahi i wailio ai o ka aina. Pauku 9. Ina ua ikeia ka mea i hoopiia a i ole ia ka mea e koi ana nona ka aina i manaoia e lawe, e hookoia no ka palapala kii ma ka haawi ana aku iaia i kekahi kope, i hooiaioia i huipuia me kekahi kope o ka palapala noi a ka mea hoo-

pii. Ina ua ikeia ka mea hoopii ia, a i ole ia mea e koi ana nona ia aina, aole nae : oia i loaa, ua lawa 110 ka liooko ana ma ka waiho ana i ke kope i liooiaioia, i oleloia me kekalii agena, a i oleia me kekahi mea e ae e kiwelawe ana i ka liana o ka mea i hoopiiia a mea koi palia, a i ol'e ia ma ka waiho ana o ia mea ma kona wahi hana, oihana. a wahi noho hope i ikeia. Ina o ka mea. i hoopiiia he mea no ua ikeia eia nae aole i nolio iki ma ko Hawaii Pae Aina, a i ole ia ua kaawale mailaila aku,. a i ole ia aole i ikeia ka mea i lioopiiia, a i ole ia ka mea koi, alaila ua hiki e hookoia ka. palapala kii maluna oia mea'i hoopiiia a mea koi palia, ma ka hoolahaia ana o ia mea iloko o kekalii nupepa i hoolaliaia ma ko Haw T aii Pae Aina, no ka manawa e kauohaia ai e ka Aha Hookolokolo, aole nae e emi malalo o ekolu malama. 0 ka liookoia ana o ka palapala kii e like me ia i hoakakaia maloko o keia Pauku e lawa no ia e loaa ai i ka Aha Hookolokolo ka mana e hana aku a hooholo i ka hiliia. Pauku 10. Ua hiki no e huiia na waiwai apau i kupono no kekahi hana o ka leliulehu iloko o hookahi hoopii. Pauku 11. O kekalii mea e nolio ana maluna, a, i ole ia he kuleana kona iloko o kekahi waiwai i manaoia e lawe, a i ole ia iloko o na poho no ka laweia ana o ia aina, ina no aole i hoikeia kona inoa maloko o ka palapala noi ua hiki no iaia e hele ae e pane a e pale aku, e pili ana i kona waiwai ponoi a kuleana. paha, e like no me he mea la oia kekahi i liaiia ka inoa maloko o ka. palapala hoopii. Pauku 12. E loaa no i ka Aha Hookolokolo ka mana e hooholo i na koi kue apau i ka waiwai i manaoia e lawe a me ka uku, a i ole ia poho paha e hooholoia ana no ka laweia ana o ia aina. Pauku 18. Ma ka hooma.opopo ana i ka uku a i ole ia na poho, e ukuia no ka lawe ana i kekahi waiwai e helu kaawale ia ka waiwai io o ka waiwai i makeinakeia e lawe a me na hana hou hoopomaikai maluna iho; a ina o ka w r aiwai i manaoia e lawe he hapa wale no ia o kekahi apana nui ae e heluia na poho e loaa ana i ka hapa i koe aole e laweia ana mamuli o kona okiia ana mai kahi i manaoia e'lawe a me ke hana ana 0 na hana hou hoopomaikai ma ke ano i manaoia e ka mea hoopii; a pela no hoi me ka nui o ka hoowaiwaiia ana o kahi 1 koe i manao olel ia e lawe mamuli o ka hanaia ana o na hana hou i manaoia e ka< mea hoopii; a ina e like ka pomaikai me ka huina o ka uku i heluia no ka waiwai i laweia. a me ke poho mainuli o kona. okiia ana aku mai kekahi wahi o ia apana hookahi, alaila aole no e haawiia kekahi uku i ka ona; aka i na ua emi iho na hoopomaikai ana malalo o ka huina i heluia ma ke ano he inau poho a uku paha, alaila e hoolaweia no ia a o ke koena iho oia ka huina e liaawiia aku no ia uku a poho paha. Aka aole no e oi aku ka uku a ( i ole ia na poho e ukuia no ka aina i mauaoia e lawe mamua o kona waiwai io i heluia no na auhau a me iwakalua pa-keneta (20 pa-keneta) hou iho, aole no hoi e oi aku ka uku a i ole( ia na poho, ina ua loaa kekahi e ukuia no ka okiia ana aku o kalii i manaoia e lawe mai ka aina holookoa mamua o umi pa-keneta (10 pa-keneta) o ka waiwai io i heluia no na auhau o ia walii i koe. Pauku 14. O ka waiwai io i heluia o kekahi aina no na auhau e like me ia i oleloia ma ka Pauku mamua iho nei, e hoomaopopoia no ia ma ka nana ana i na lioike i haaaia e ka ona, a i ole ia ka mea e koi ana nona ia aina, no na makahiki elua mainua. koke iho o ka hoomaka ana o ka hoopii po' ka la we ana i ka aina, a. ina aole he mau hoike i lianaia e ka ona a i ole ia e ka mea e koi ana, nona. ka aina alaila e nanaiā ka waiwai io o ka aina i heluia e ka luna helu no ia manawa. O ka a.verika o ia mau hoike ana a i ole ia oia heluna i lieluia e ka luna helu, e manaoia Oi ia no ka waiw T ai i heluia o ka aina no ka hoomaopopo ana i ka uku a i ole ia i na poho e ukuia e ke mea hoopii. - Ina o ka aina i manaoia e lawe he hapa ia o kekahi apana okoa i helu hui" e ia, alaila e hoomaopopoia ka waiwai o kahi i laweia e like me kona hapa iloko o ka aina holookoa. Pauku 15. No ka hana o ka helu ana i ka uku a me na poho, e manaoia ua' loaa. ke kuleana i ia mea i ka la i hanaia ai ka palapala kii, a o ka waiwai io maoli ma ia la oia no ke ana waiwai o na waiwai apau e laweia ana, a oia no ke kahua o ka hoomaopopo ana i ke poho i ka waiwai mamuli o kona okiia ana aku mai kahi i manao ole ia e lawe, me ke kaa no nae hoi malalo o na mea i hoakakaia maloko o ka Pauku 12 o keia Kanawai. Pauku 16. Ina ua hoopukaia kekahi kauoha e haawi ana i ka mea lioopii ka. paa ana o ka aina, e like me ia i hoomaopopoia ma ka Paukii 19 o keia Kanawai, e kauia no maluna o ka uku a i ole ia na poho i hooholoia ka uku-panee e like me ke kanawai mai ka la mai o ia olelo hooholo. Aole e huiia iloko o ka helu ana no ka uku a i ole ia na poho, kekahi mau hana liou i hanaia maluna iho o ka waiwai mahope o ka la i hookoia ai ka paīapala kii. Pauku 17. E nku ho ka mea hoopii iloko o elua makahiki mahope iho o ka olelo hooholo hope loa, i ka huina i heluia ma

keano lie uku a i ole ia he niau polio, a ina. e linna ole pela e lilo wale 110 na pono apau i loaa i ka mea hoopii niauiuli oia olelo hooliolo. a ina e hooloihiia aku ia liookaa ana a oi aku mamua 0 kauakolu la inahope iho o ka olelo hooliolo hope loa, alaila e huiia aku ka uku-panee o ehiku pa-keneta (7 pa-keneta) i ka makaliiki. E haawiia aku ka liookaa ana ike kakauolelo oka Aha nana i hoopuka i ka olelo hooliolo, a uana e mahele ia mea e like me ka mea i kauohaia e ka Aha. Ina e hookaa ole ka mea hoopii e like me ia i olelo mua ia aq nei, ua. liiki no i ka mea i hoopiia e koi aku e hoihoiia ae iaia na koina o ka Aha, na lilo kupono a me ke poho i loaa iaia mamuli oia hoopiiia ana. Pauku 18. Ikawa e pau ai na hookaa ana apau i kauohaia ma ka olelo hooliolo liope loa i ka hanaia, e hoopuka no ka Alia 1 ka olelo kauolia liope loa no ka lawe ana i ka aina, maloko olaila, e hoakakaia ka waiwai i laweia a me na liana i laweia ai, e waihoia kekahi kope i hooiaioia o ia olelo kauoha ma ke keena, a e kopeia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope; a ma ia manawa e pili no ka waiwai i hoakakaia ika mea hoopii. ' Pauku 10. I kela mauawa keia manawa mahope iho o ka hoopukaiā ana o ka olelo liooholo ma ka Aha Hookolokolo Kaapuni no ka pono o ka mea hoopii, a i ole ia iloko o ka manawa e lioopii hoohalahala ana i ka Aha Kiekie e kti mea hoopii a i ole ia e ka mea i hoopiiia, ua liiki no e hoonohoia ka mea hoopii maluna o ka aina i manaoia e lawe ma ka uku ana aku i ka Aha i ka huina i heluia ma ke ano he uku a i ole ia he mau poho, ine ka uku no nae hoi i na uku a me na poho* e hooholoia ana ma ia hope iho. Ma ka ukuia ana o ke dala i heluia ma ka ano he uku a i ole ia he mau poho ma ke ano i olelo mua ia, e liana no ka Aha i kekahi kauoha e hoonolio ana i ka mea lioopii maluna o ka waiwai i manaoia e la\ye, me ke kuleana e lawwelawe i ua waiwai nei iloko o ka manawa e mau ana a liiki i ka hoopau loa ia ana o ka hihia. O ka mea i hoopiiia nona ke kuleana i ke dala< i waihoia aku i ka Aha e like me ia i oielo mua ia ae nei, lie kuleana no kona e koi aku a loaa mai iaia ia dala i kela a me keia manawa ma ia h °P e iho > ma ka waiho ana aku i kekqhi palapaia hookaa no ia mea e hoopau ana i na koi apau maluna o na aina i manaom e lawe. Ma ia hookaa ana ika mea i hoopiiia, e hana no ka Aha ī ka olelo kauoha hope loa no ka lawe ana i ka aina e like me īa ī hoakakaia ma ka Pauku 16 o keia; Kanawai. Pauku 20. na wahi i hoomaopopo ole ia maloko o keia Kanawai, e like no ka liana ana me ka mea i hanaia ma na hihia kivila e ae. Pauku 21. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai. Aponoia i keia la 27 o Mei, Jif. H. 1806. SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka o Hawaii. KANAWAI 49. HE KANAWAI E HOAKAKA Aī I NA ALII KOA KIEKIE A ME NA ALII KOA UKALI O REGIMANA O NA KOA KIAI O HAWII, E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 3 O KE KANAWAI 20 O NA KANAWAI O KE KAU KUIKAWA O 1805. E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii: Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 3 i heluheluia ai e like me keia maliope iho nei: u Pauku 3. O na Alii Koa Kiekie o kekahi Regimana oia no he hookahi Konela, hookahi Lutanela Konela me hookahi Mekia no kela a me keia Bataliona* O na ukali o ke Alii Koa Kiekie o kekahi Regimana oia no he hookahi Kauka me ke kulana Mekia, hookahi Akukana, hookahi Quartermaster, liookahi Luna Pu a me hookahi Ka-huna-pule me ka kulana Kapena pakahi, a e hoonohoia lakou e ke Alii Koa Kiekie, a e noho ma ka oihana e like me kona makemake, a i ole ia a hiki i ka manawa e hoonohoia ai ko lakou mau hope a e kupono ai ia mau hope. E hoonohoia no hoi he Kauka no kela a me keia Bataliona me ke kulana Kapena, a me kekahi Akukana me ka kulana Ekahi. O na Alii Koa komiaina ole oia no hookahi Kakiana-Mekia no ka Regimana, hookahi Kakiana-Mekia no kela a me keia Bataliona, hookahi Quartermaster, hookahi Kakiana Luna Pu, hookahi Kakiana Luna Malama Ai, elua Kakiana Malama Hae a me hookahi Luna Puhi Ohe Nui me ke kulana Kakiana-Mekia." ' Pauku 2. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai. Aponoia i keia la 27 o Mei M. H. 1896. SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.