Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 23, 5 June 1896 — Page 1

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

MA KE KAUOHA

 

KANAWAI 45.

 

HE KANAWAI

E HOOMAOPOPO AI MA KA HANA ANA MA NA HOOPII

NO KA LAWE ANA I KA WAIWAI O HAI NO NA

HANA O KA LEHULEHU.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

Pauku 1. Ua hiki e laweia ka waiwai ponoi o kekahi poe no na hana mahope iho nei, a ke hoakakaia nei he mau hana ia no ka lehulehu, oia hoi keia, na kahua no na hale aupuni, na papu kaua. na wahi hoahu pauda, na wahi waiho lako kaua, na pa kapili moku, na kahua koa a moku kaua, na hale kukui, na kukui kuhikuhi a alakai, na ilina, na kahua hoomalu, na kahua ma’i. na hale ma’i, na wahi e lu ai no na opala a me na mea ino. na uapo pili, na kumano, na lua hookio wai a me na alahaka, pela no hoi me ka aina kupono apau maluna olaila e hanaia ai na alanui, na alawai, na auwai, na auwai papa, na paipu a me na auwai lawe i na mea ino; a pela no hoi me ka aina apau i kupono no ka hooulu ana a me ka hoomalu ana i na ulu laau, na kuea o ka lehulehu a me na kahua hooluolu; a pela no hoi me ka aina apau i kupono no ka hoomaikai ana i kekahi awa, muliwai a kahawai paha, no ka hookaawale ana ku i na mea ke`ake`a maloko olaila, no ka hooakea ana, hoohohonu ana a i ole ia hoopololei ana i ko lakou wahi e kahe ai; a pela no hoi me ka aina apau i kupono mailaila e loaa mai ai ka lepo, iliili, pohaku, na kumu laau, na laau hana a me na mea hana apau i kupono no ka hana ana i kekahi hana o ka lehulehu.

            Pauku 2. Ua hiki no e loaa ke kuleana alodio no na mea apau i hoakakaia maloko o ka Pauku 1.

            Pauku 3. O ka waiwai i hiki e laweia mamuli o ka mana o keia Kanawai ua huiia iloko olaila na waiwai paa apau o ke kahi mea a i ole ia o kekahi poe, a i ole ia i na hui i hoohuiia i huipuiia me na mea apau i kukuluia a me na hana hou maluna iho, na pono a i ole ia na mea e pili ana, a me ka waiwai apau i laweia mamua aku nei no kekahi hana o ka lehulehu; eia no nae. ina e laweia ana pela e hoikeia o ka hana i makemakeia ai ia waiwai e hoohana, ua oi aku kona kupono no na hana o ka lehulehu mamua o ka hana i hookaawale mua ia ai.

            Pauku 4. Ua hiki i ke Kuhina Kalaiaina e lawelawe ana ma kona ano oihana e hoomaka i na hoopii mamuli o ka Repubalika o Hawaii, no ka lawe ana i ka waiwai e like me ia i hoomaopopoia maloko o keia Kanawai, a ua hiki e oleloia ke Kuhina Kalaiaina maloko o keia Kanawai oia ka Mea Hoopii.

            Pauku 5. E loaa no i na Aha Hookolokolo Kaapuni ka mana e hookolokolo a e hooholo i na hihia apau e ulu ae ana malalo o keia Kanawai, malalo wale no o ka hiki e hoopii hoohalahala aku imua. o ka Aha Hookolokolo Kiekie e like me ke kanawai. 

Pauku 6. Aole e laweia kekahi waiwai mamuli o keia Kanawai, ina aole i ikeia e hooliloia ana ia no kekahi hana o ka lehulehu, a o ka lawe ana ua kupone ia no ia hana.

Pauku 7. Ua hiki no i kekahi agena a i ole ia kauwa paha o ke Aupuni, i mea, e hoomaopopo pono ai i kahi i waiho ai a i ole ia no ke ana ana i kekahi aina e hooliloia ana e like me na olelo o keia Kanawai, e komo maluna oia aina a e nana, a hana i na ana ana, a aole e lilo ia komo ana i kumu hoopii no ka mea nona ka aina, koe wale no, no na poho i loaa mamuli o ka hemahema o ia agena.

Pauku 8. O na hoopii malalo a mamuli hoi o keia Kanawai, e hoomakaia no ma ka waiho ana aku i kekahi palapala noi a me ka hoopuka ana i kekahi palapala kii mamuli oia palapala noi. O na poe apau o lakou na ona a i ole ia ka poe e olelo ana no lakou ka waiwai i manaoia e lawe, e huiia no lakou ma ke ano he poe i hoopiiia; eia no nae, ina aole i ike ka mea hoopii i ka ona, a i ole iamea e koi ana nona ia aina, alaila ua lawa no ina ua hookomoia maloko o ka palapala noi kekahi hoakaka ana pela, a ua, hiki e huiia ia mea i hoopiiia maloko o ka palapala noi malalo o kekahi inoa kapakapa. E hookomoia no hoi maloko o ka palapala noi kekahi hoakaka ana no ke ano o ka hana i manaoia ai e hoohana i ka aina i manaoia e lawe, kekahi hoakaka ana o kela a me keia apana aina i manaoia e lawe, a ina paha oia ka aina apau, a i ole ia he hapa wale no paha o kekahi apana aina holookoa. E hui, puia me ka palapala hoopii kekahi kii e hoike pololei ana i ka aina i manaoia e lawe a me kahi i waiho ai o ka aina.

Pauku 9. Ina ua ikeia ka mea i hoopiia a i ole ia ka mea e koi ana nona ka aina i manaoia e lawe, e hookoia no ka palapala kii ma ka haawi ana aku iaia i kekahi kope, i hooiaioia i huipuia me kekahi kope o ka palapala noi a ka mea hoopii. Ina ua ikeia ka mea hoopii ia, a I ole ia mea e koi ana nona ia aina, aloe nae oia I loaa, ua lawa no ka hooko ana ma ka waiho ana I ke kope I hooiaioia, I oleloia me kekahi agena, a I oleia me kekahi mea e ae e lawelaw ana I ka hana o ka mea I hoopiiia a mea koi paha, a I ole ia ma ka waiho ana o ia mea ma kona wahi hana, oihana a wahi noho hope I ikeia. Ina o ka mea I hoopiiia he mea no ua ikeia eia nae aole I noho iki ma ko Hawaii Pae Aina, a I ole ia ua kaawale mailaila aku, a I ole ia aole I ikeia ka mea I hoopiiia, a I ole ia mea koi, alaila ua hiki e hookoia ka palapala kii maluna oia mea’i hoopiiiaa mea koi paha, ma ka hoolahaia ana o ia mea iloko o kekahi nupepa I hoolahaia ma ko Hawaii Pae Aina, no ka Manawa e kauohaia ai e ka Aha Hookolokolo, aole nae e emi malalo o ekolu malama. O ka hookoia ana o ka palapala kii e like me ia I hoakakaia maloko o keia Pauku e lawa no ia e loaa ai I ka Aha Hookolokolo ka mana e hana aku a hooholo I ka hihia.

Pauku 10. Ua hiki no e huiia na waiwai apau I kupono no kekahi hana o ka lehulehu iloko o hookahi hoopii.

Pauku 11. O kekahi mea e noho ana maluna, a I ole ia he kuleana kona iloko o kekahi waiwai I monaoia e lawe, a I ole ia iloko  o na poho no ka laweia ana o ia aina, ina no aole I hoikeia kona inoa maloko o ka palapala noi ua hiki no iaia e hele ae e pane aku, e pili ana I kona waiwai ponoi a kuleana paha, e like no me he mea la oi kekahi ka inoa maloko o ka palapala hoopii.

Pauku 12. E loaa no I ka Aha Hookolokolo ka mana e hooholo I na koi kue apau I ka waiwai I manaoia e lawe a me ka uku, a I ole ia pohopaha e hooholoia ana no ka laweia ana o ia aina.

Pauku 13. Ma ka hoomaopopo ana I ka uku a I ole ia nap oho, e ukuia no ka lawe ana I kekahi waiwai e helu kaawale ia ka waiwai io o ka waiwai I makemakeia e lawe a me na hana hou hoopomaikai maluna iho; a ina o ka waiwai I manaoia e lawe he hapa wale no ia o kekahi apana nui ae e heluia nap oho e loaa ana I ka hapa I koe aole e laweia ana mamuli o kona okiia ana mai kahi I manaoia e lawe a me ke hana ana o na hana hou hoopomaikai ma kea no I manaoia e ka mea hoopii; a pela no hoi me ka nui o ka hoowaiwaiia ana o kahi I koe I manao ole ia e lawe mamuli o ka hanaia ana o na hana hou I manaoia e ka mea hoopii; a ina e like ka pomaikai me ka huina o ka uku I heluia no ka waiwai I laweia a me ke poho mamuli o kona okiia ana aku mai kekahi wahi o ia apana hookahi, alaila aole no e haawiia kekahi uku I ka ona; aka I na ua emi iho na hoopomaikai ana malalo o ka huina I heluia ma ke ano he mau poho a uku paha, alaila e hoolaweia no ia a o ke koena iho oia ka huina e haawaiia aku no ia uku a poho paha. Aka aole no e oi aku ka uku a I ole ia nap oho e ukuia no ka aina I manaoia e lawe mamua o kona waiwai io I heluia no na auhau a me iwakalua pa-keneta (10 pa-keneta) o ka waiwai io I heluia no na auhau o ia wahi I koe.

Pauku 14. O ka waiwai io I heluia o kekahi aina no na auhau e like me ia I oleloia ma ka Pauku mamua iho nei, e hoomaopopoia no ia ma ka nana ana I na hoike I hanaia e ka ona, a I ole ia ka mea e koi ana nona ia aina, no na makahiki elua mamua koke iho o ka hoomaka ana o ka hoopii no ka lawe ana I ka aina, a ina aole he mau hoike I hanaia e ka ona a I ole ia e ka mea e koi ana, nona ka aina alaila e nanaia ka waiwai io o ka aina I heluia e ka luna helu no ia Manawa. O ka averika o ia mau hoike ana a I ole ia oia heluna I heluia e ka luna helu, e manaoia o ia no ka waiwai I heluia o ka aina no ka hoomaopopo ana I ka uku a I ole ia I na poho e ukuia e ke mea hoopii. Ina o ka aina I manaoia e lawe he hapa ia o kekahi apana okoa I helu hui e ia, alaila e hoomaopopoia ka waiwai o kahi I laweia e like me kona hapa iloko o ka aina holookoa.

Pauku 15. No ka hana o ka helu ana I ka uku a me na poho, e manaoia ua’loaa ke kuleana I ia mea I ka la I hanaia ai ka palapala kii, a o ka waiwai io maoli ma ia la oia no ke ana waiwai o na waiwai apau e laweia ana, a oia no ke kahua o ka hoomaopopo ana I ke poho I ka waiwai mamuli o kona okiita ana aku mai kahi I manao ole ia e lawe, me ke kaa no nae hoi malalo o na mea I hoakakaia maloko o ka Pauku 12 o keia Kanawai.

Pauku 16. Ina ua hoopukaia kekahi kauoha e haawi ana I ka mea hoopii ka paa ana o ka aina, I like me ia I hoopaopopoia ma ka Pauku 19 o keia Kanawai, e kauia na maluna o ka uku a I ole ia na poho I hooholoia ka uku-panee e like me ke kanawai mai ka la mai o ia olelo hooholo. Aole e huiia iloko o ka helu ana no ka uku a I ole ia na poho, kekahi mau hana hou I hanaia maluna iho o ka waiwai mahope o ka la I hookoia ai palapala kii.

Puaku 17. E uku no ka mea hoopii iloko o elua makahiki mahope iho o ka olelo hooholo hope loa, I ka hunia I lehuia ma kea no he uku a I ole ia he mau poho,  a ina e hana ole pela e lilo wale no na pono apau I loaa I ka mea hoopii mamuli oia olelo hooholo, a ina e hooloihiia aku ia hookaa ana a oi aku mamua o kanakolu la mahope iho o ka olelo hooholo hope loa, alaila e huiia aku ka uku-panee o ehiku pa-keneta (7 pa-keneta) I ka makahiki. E haawiia aku ka hookaa ana I ke kakauolelo o ka Aha nana I hoopuka I ka olelo hooholo, a nana e mahele ia mea e like me ka mea I kauohaia e ka Aha. Ina e hookaa ole ka mea hoopii e like me ia I olelo mua ia ae nei, na hiki no I ka mea I hoopii e koi aku e hoihoiia ae iaia na koina o ka Aha, na lilo kupono a me ke poho I loaa iaia mamuli oia hoopiiia ana.

Pauku 18. I ka wa e pau ai na hookaa ana apau I kauohaia ma ka olelo hooholo hope loa I ka hanaia, e hoopuka no ka Aha I ka olelo kauoha hope loa no ka lawe ana I ka aina, maloko olaia, e hoakakaia ka waiwai I laweia a me an hana I laweia ai, e waihoia kekahi kope I hooiaioia o ia olelo kauoha ma ke keena, a e kopeia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope; a ma ia Manawa e pili no ka waiwai I hoakakaia I ka mea hoopii.

Pauku 19. I kela Manawa keia Manawa mahope iho o ka hoopukaia ana o ka olelo hooholo ma ka Aha Hookolokolo Kaapuni no ka pono o ka mea hoopii, a I ole ia iloko o ka Manawa e hoopii hoohalahala ana I ka Aha Kiekie e ka mea hoopii a I ole ia e ka mea I hoopiiia, ua hiki no e hoonohoia ka mea hoopii maluna o ka aina I manaoia e lawe ma ka uku ana aku I ka Aha I ka huina I heluia ma ke ano he uku a I ole ia he mau poho, me ka uku no nae hoi I na uku a me nap oho e hooholoia ana ma ia hope iho.

Ma ka ukuia ana o ked ala I heluia ma ka ano he uku a I ole ia he mau poho ma ke ano I olelo mua ia, e hana no ka Aha I kekahi kauoha e hoonoho ana I ka mea hoopii maluna o ka waiwai I manaoia e lawe, me ke kuleana e lawwelawe I ua waiwai nei iloko o ka Manawa e mau ana a hiki I ka hoopau loa ia ana o ka hihia. O ka mea I hoopiiia nona ke kuleana I ked al I waihoia aku I ka Aha e like me ia I olelo mua ia ae nei, he kuleana no kona e koi aku a loaa mai iaia ia dala I kela a me keia manaw ma ia hope iho, ma ka waiho ana aku I kekahi palapala hookaa no ia mea e hoopau ana I na koi apau maluna o na aina I manaoia e lawe. Ma ia hookaa ana I ka mea I hoopiia, e hana no ka Aha I ka olelo kauoha hope loa no ka lawe ana I ka aina e like me ia I hoakakaia ma ka pauka 16 o keia Kanawai.

Pauku 20. Ma na wahi I hoomaopopo ole ia maloko o keia Kanawai, e lie no ka hana ana me ka mea I hanaia ma na hihia kivila  e ae.

Pauku 21. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai.

Aponoia I keia la 27 o Mei M H 1896.

SANFORD B. DOLE,

Peresidena o ka repubalika o Hawaii.

 

KANAWAI 49.

 

HE KANAWAI E HOAKAKA AI I NA ALII KOA KIEKIE A MEA NA ALII KOA UKALI O KEKAHI REGIMANA O NA KOA KIAI O HAWAII, E HOOLOLI ANA I KA PAUKA 3 O KE KANAWAI 20 O NA KANAWAI O KE KAU KUIKAWA O 1895.

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Republika o Hawaii;

 

Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 3 I heluheluia ai e like me keia mahope iho nei;

Pauku 3. O na Alii Koa Kiekie o kekahi Regimana oia no he hookahi Konela, hookahi Lutanela Konela me hookahi mekia no kela a me keia Bataliona.

O na ukali o ke Alii Koa Kiekie o kekahi o kekahi Regimana oia no he hookahi Kauka me ke kulana Mekia, hookahi Akukana, hookahi Quartermaster, hookahi Luna Pu a me hookahi Kahuna-pule me ka kulana Kapena pakahi, a e hoonohoia lakou e ke Alii Koa Kiekie, a e noho mak oihana e like me kona makemake, a I ole ia a hiki I ka Manawa e hoonohoia ia ko lakou mau hope a e kupona ai ia mau hope.

E hoonohoia no hoi he Kauku no kela a me keia Bataliona me ke kulana Kapena, a me kekahi Akukana me ka kulana Latanela Ekahi.

O na Alii Koa komisina ole oia no hookahi Kakiana-Mekia no ka Regimana, hookahi Kakiana-Mekia no kela a me kiea Bataliona, hookahi kakiana  Quartermaster, hookahi Kakiana Luna Pu, hookahi Kakiana Luna Malama Ai, elua Kakiana Malama Hae a me hookahi Luna Puhi Ohe Nui me ke kulana Kakiana-Mekia.

Puaku 2. E mana kiea kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai.

Aponoia I keia la 27 o Mei M. H. 1896

 

SANFORD B. DOLE,

Peresidena o ka Republika o Hawaii.