Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 22, 29 Mei 1896 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXXV   HELU 22  HONOLULU, POALIMA, MEI 29, 1896  NA HELU APAU 2600

Hoolaha Loio.

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

 

Hoolaha Humau

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

Kihio Alanui Moiwahine me Papu.

396-o

 

PAPA!                        PAPA!

AIA MA KAHI O

 

Lewers & Cooke

(LUI MA)

 

Ma ke kahua hema o Alanui Papa me Moi.

E LOAA NO NA

PAPA NOUAIKI

O kela a me keia ano.

Na Pani Puka, ua Puka Aniani,

  na Olepelepe, na Pou, no O'a,

    na Papa Hele, na Papu Ku,

      me na Papa Moe he nui lo

 

NV PILI HALE O NA ANO A PAU

A me au

WAI HOOHINUHINU NAN.

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wale

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawe aku ma na mea a pau e ili ana ma ka laua oihana no ka

 

UKU HAAHAA LOA,

E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai.

Hele Mai e Wae no Oukou iho.

2395-q

 

MEA HUNA POHIHIHI

MOKUNA III.

Hele aku la oia a kikeke aku la i ka puka o ke keena auau, aole mea i pane mai. Wehe mai la ia i ka pani puka, a nana aku la iloko, aole oia i ike aku ia Beatirisia.

 

"Aole ia maanei!" i hooho ae ai ua Haku Hametona nei, me ka hoike ana mai o kona helehelena i ke pahaohao nui, me ka hoomau ana hoi i ke kamailio ana mai ia Adelo, "Ua paa na puka apau o kona keena i ke ki ia, i mea e manao ia ai eia no oia iloko nei o kona mau rumi. Aka o ka mea maopopo nae, aole oia maanei i keia wa, aka, aia la oia i hea? I ka wa hea la kona haalele ana iho ianei nei?"

 

I kela wa huli ae la ua elemakule nei a hele aku la i ka rumi waiho kapa o Beatirisia, a ike aku la oia i na mea apau o kana kaikamahine e waiho mai ana no. A ike pu aku la hoi oia i ka lole a Beatirisia i komo ai ma ia ahiahi, oiai lakou e noho ana ma ka papaaina. E waiho ana ua lole la me he mea la ua awiwi loa kona weheia ana ae a kiolaia iho ma ia wahi.

 

Mai keia wahi mai hele huli hou aku la na Haku Hametona nei ma na wahi e ae o loko o na keena o kana kaikamahine, a oia ana no ka nele. I ka hoi ana mai o ua elemakule la a hui me Adelo, olelo mai la oia me ka haalulu ano e o kona leo:

 

"Ke ike nei kaua, aole ka Lede Beatirisia maloko nei o kona mau rumi i keia wa. Nolaila, aohe a'u mea e ae e hana aku ai nou i keia wa, oiai, ke ike pu ae la no kaua i ka mea oiaio."

 

He mea oaio loa, aia ke kaumaha nui ke hoopoluluhi la iloko o ka noonoo o ka Haku Hametona, a o Adelo hoi, ua olino ae la ka hauoli iloko o kona haupo, ma kona hoomaopopo ana iho aia io he mea huna peepoli ka ka Lede Beatirisia e hiipoi ana me ka ike ole ia e na mea apau. He waiwai nui keia i loaa iho la i ua Adelo nei, wahi a kona noonoo. He oiaio, ua loaa iaia he moali e hoomaopopo mai ana no ke alahele o ka mea huna, aka, he moali nae ia aua i ike iho ai, ua hihipea ia e na hihipea o ke pohihihi.

 

Ua huli hoi like aku la ka Haku Hametona ame Adelo no ka rumi hookipa, mahope iho hoi o ko ka Haku Hametona hoopaa pono ana i na rumi.

 

I ko laua hiki ana ma ka rumi hookipa, ia wa i kamailio mai ai ka Haku Hametona ia Adelo:

 

"Ua maopopo ia'u aole ka Lede Beatirisia i hoopilikia ia. Aka, aole nae kaua e halawai hou ana me ia i keia ahiahi."

 

Ua ike iho la o Adelo i ke ano o keia mau olelo a ka Haku Hametona i hoopuka mai ai imua ona oia hoi, he mea makehewa nona ke kali hou ana aku me ka manao ana e ike hou ana oia ia Beatirisia, a ua ike pu iho la nohoi ia i ke kulana pilikia i loaa i ka Haku Hametona, nolaila, hooholo ia, o kana hana kupono wale no o ka haalele iho iaia.

 

Nolaila, mahope iho o kona hookaulua iki ana no kekahi mau minute pokole me ka Haku Hametona, o kona wa ia i ku ae ai iluna a haawi aku la i kona aloha hope iaia.

 

A oiai ua Haku Adelo nei i iho aku ai ma ke alanui pii o Hametoma Kakela, no ka huli hoi ana no ka hotele, nona kekahi keena ana i hoolilo ai i wahi noho nona no ka manawa, olelo iho la oia iaia iho:

 

"He mea huna pohihihi maoli io keia. Ae-ua maopopo loa ia ia'u i keia wa, aole he puhi opiuma ka hana a keia Lede Beatirisia. Aole oia ma kona keena i keia wa-he mea maopopo na pinepine loa kana hana elike me keia, aole no ka mahina hookahi wale no, aka, no ka makahiki holookoa, a no na makahiki hoi he lehulehu kona nalowale ano e ana mai ka hale kakela mai o Hametona. Ihea oia e hele ai? He oiaio anei eia no o Geofere ke ola nei i keia wa, a ke halawai mau nei laua i na wa apau e kaawale ai keia Lede Beatirisia mai kona makuakane mai, elike iho la me keia? Alaila, ke ola nei keia wahine ma ke ano elua kulana o kona ola ana? Ha! Ha!! He mea pono loa ia'u ke imi aku i na wahi e loaa ai na haina kupono no keia mau ninau a u i hoohuoi ae la. Ae-e kiai makaala loa ana au i keia wahine, a e hoolimalima aku ana au i kekahi makai kiu i mea nana e kokua ia'u ma keia hana. Hemea pono ke loaa ia'u kekahi o kana mau mea huna i hiki ai ia'u ke hookikina iaia e mare ia'u.

            (Aole i pau.)

EBINE LANOKA.

MOKUNA IV.

I ka hoea pono ana aku o ke kaa lio me kana ukana makamae, ma kahi a ka moku e pili ana i ka uapo ua haawi mua mai la na koa o ka Naita i ka lakou mau hoomaikai ana i ko lakou mau alii opio, ma ka haawi ana i na leo huro ekolu. Ua panai mai la hoi ka lehulehlu me ka haawi ana i na leo huro he ekolu, ame ka hooho ana i keia mau huaolelo: "E ola ka hoopakele o Italia nei i ke Akua a mau loa!"

 

Lele koke iho la ka Naita opio mailuna iho o ke kaa, me kona wehe ana i kona papale kila a paa ma kona lima, ame ka mino aka ma kona mau papalina, ua kunou haahaa aku la oia imua o ke anaina kanaka. Ia wa na huli ae la oia, a haawi aku la i kona lima akau i kona mau makuahonowai a elua, a ma ia wa ua puili aku la oia ma ka puhaka o kana Ui Violeta me ka puili pu ana iho hoi o ka Ui ma ka a i o kana kane hoopalau, ua honi hoomau iho la laua no kekahi mau sekona lehulehu. E hoike ana ma lawa like ka haawina hookahi iloko o ko laua mau puuwai opiopio. I ka wa i haalele iho ai ka Niata i ka aoao o ke kaa lio a hele aku no ke kau ana iluna o ka moku, ua kl ia na pu aloha mai ka moku mai.

 

He manwa pokole, ua haalele mai la ka moku i ka napo, a niau malie aku la oia no ke kai holuholu, oiai ka la e napoo iho ana ma ke kukulu komohana me kona nani nui. Ua hoohuli ae la ke kaa lio o ka Ui Violeta me kona mau makua no ko lakou home iuiu nani i noho mau ia e na kipona ua liilii me ka ohu halii i ka lae laau, a i hoolau kanaka mau ia hoi e na, leo hone o na manu. Ua hiolo makawalu mai na waimaka o na Ui la ia ka ua mea he piha launa ole mai o kona puuwai i ka aloha no kana ipo aloha.

 

E ka makamaka heluhelu, he mea kupaianaha paha keia ia kana ka ike ana i keia aloha hikiwawe loa i loaa i keia mau opio no laua iho, oiai o ke aloha i loaa i kahi no kahi, ua like a like. O ka hikiwawe o keia aloha, oia ka'u e pahaohao nei, aka, ua ike mau ia no nae kela mea iwaena o kahi poe. i loa no a ike aku o ka hoomaka koke iho la no ia e aloha, pela paha ka haawina aloha i loaa i keia mau opio?

 

Ua lilo ko Ebine Lenoka inoa i mea kamailio nui mau ia maloko o ke Aupuni holookoa o Italia, a he mea nui hoi kana mau hana koa i hana @i ma ka naau o kela ame keia kanaka hoopono o ka aina o Italia, mai ka poe kiekie a ka poe haahaa loa.

 

I ka @a mahope mai o ka hala ana aku o ke koa puuwai wiwo ole mai na kapakai aku o Italia, ua kakau iho la ke Canna Agastina i kekahi palapala i ka Moi o Italia, na hoouna ia aku ma ka lima o na elele ponoi a ua Cauna la, a penei na olelo o ua palapala la:

 

"Imanuela II., Moi Nui a Emepera o na Mana Hui o Italia nei. Me ka haahaa:-I keia la, ke hoike aku nei au ia oe, ma ke ano he kakoo kahiko ma ka aoao o ka pono a me ka maluhia no ka noho kalaunu eehia a kapu o Italia nei mai kou mau mua mai. Ano, na ae mai kela mana nui hookahi i ka leo noi a kana kauwa haahaa n ei, a ua hoohioloia ka mana a me ka ikaika o na enemi o ka lahui o Italia nei e ka lima o kana elele hookahi. Ua hoopioia a ua lukuia na alakai o ka Hui o ke Kea Ulaula, ka hui hoi a ka lehuleau e hoomaopopo ai ka Hui Powa Puuwai Eleele, oia hoi o Don Kalos a me Don Tariusa, na kanaka ino loa i hanauia mai e ka puhaka o keia mea he wahine, a o na mea hoi nana i hapala i ka inoa maemae o Italia nei me ke pena eleele o ka hoohilahila nui loa ia. Aka, me ka naau kaumaha nae au e hoike aku nei ia oe, no kou lilo ana i mea hoopuhili wale ia e ua mau kanaka la, a punihei hoi kou kiekie mahope o ka laua mau alakai hewa, a no ia mea, au lilo kou hanohano a me kou kapu alii i mea hoowahawaha nui ia e na makaainana oiaio o kou aupuni. Nolaila, i keia ia ano, eia kou maluhia maloko o na lima o kou lahui, a ina lakou e i ae ana e kiola ae ia oe mai ka noho Moi ana, he laki nui ia nou, aka, ina nae lakou e pauai aku ana i ka ino no ka ino, alaila, ke hoike e aku nei au ia oe, he mea pono ia oe iloko o keia was ano e haalele koke iho i kou halealii a e holo aku oe i kahi e hiki ai ia oe ke nalo a hiki i ka wa e maluhia hou ai o ka aina. E hoomanao oe e ke alii, eia no ke ola nei na makamaka a me na pilikoko he nui wale o kela ole mamuli o kou haawi ana i kou ae i hana a kela powa ino.

 

AHAOLELO O 1896

KE KAU MAU O A REPUBALIKA O HAWAII.

LA HANA 39.

Poakolu, Aperila 8.

KA HALE O NA SENATE.

Waiho mai o Kikila Baraunu he palapala hoopii i kakauinoaia e na kanaka he 27 e kue ana i ka laikini ia ana o na kauka. Hoike mai o Laimana ua waihoia aku imua o ka Peresidena no kona kakauinoa ana i ke kanawai kahauinoa lahui. bila kanawai hae Aupuni. oihana hookolokolo me ke kanawai koho balota. Hoike mai ke Komite i haawiia aku ai ke noi a ka Hui o Hakapila me ka Hui Mahiko o Kahuku no ka uku dute i hookaaia no kekahi mau mea paahana, ua hoole ke Komite i ke noi e hoihoi hou aku ke Aupuni i ua mau dala la i ukuia mai ai no ka auhau dute, malalo o ke kumu he keehina hana alakai hoopilikia loa ia i ke Aupuni ina e ae ia ana ua noi la.

 

Waiho mai o Makanaiesa o ke Komite Wae he hoike no ka auhau. Mahope iho o keia, waiho mai oia he olelo hooholo e ae ana i na hoa o na papapai e nana i na hoike pili auhou i loaa mai ke Keena Auhau mai. Aponoia keia olelo hooholo. Hooholoia ke kanawai aila mahu ma ka heluhelu elua, a waihoia ka heluhelu ekolu ana ma ka Poalima. Ma ke noi a Kikila Baraunu ua hoopauia ka bila kanawai auhau kuloko ma ka heluhelu elua a noonoo pakahi ia na pauku. Hooholoia ka pauku ekahi e pili ana i na mahele ohi auhau maa mau. Hooholoia ka pauku 2. oia ka helu auhau ia ana maluna o ke kopaa ma ka la 1 o Ianuari; no oo raiki ma ka ia 1 o Mei. Auhau kino, $1; auhau kuia, $2; a aihau alanui, $2. E ukuia ana keia auhau e na kane a pau i noho kupa ma Hawaii nei no lakou na makahiki mai ka 17 a ke 50 Nonoi o Hokina e hoololiia ke kanawai no ka uku la e loaa ana i ka poe i hoohanaia ma na hana Aupuni no ke kaa ole ana o ko lakou mau auhau, ma ke 50 keneta no ka la. Ua kokuaia keia hoololi e ke Kuhina Waiwai ame Makanalesa. Ma ke noi a Balauwina ua haawi hou ia keia pauku i ke Komite. Hooholoia na pauku e ae e auhau ana i na kaa ukana, $2; na kaa holo lealea, $5; no na ilio kane, $1: no na ilio wahine, $3. Hooholoia na pauku 14 me 15. Ma ke noi a Kikila ua hoopaneeia ka Hale.

 

KA HALE O NA MAKAAINANA.

Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina no ke kakauinoa ana o ka Peresidena i ka bila kanawai @ hoakaka ana i ka nui o ka hae Aupuni. Haawi hou ia aku i manawa i ke Kuhina Kalaiaina no ka hoomakaukau ana i na haina no na ninau a Rikeke, no ka mea e pili ana i ko ke Aupuni kulana me ka oihana kukui uwila o ke kulanakauhale nei. Loaa mai he palapala mai ka Hale mai o na Senate e hoike ana, ua hooholoia ma ka heluhelu ekolu ka bila kanawai kakauinoa, a ua like ka manao o ka Aha Senate me ko ka Hale o na Makaainana ma ka bila kanawai no ka hooponopono hou ana i ka Oihana Hookolokolo.

 

Waiho mai o Kanile Bona i ka hoike a ke Komite i haawiia aku ai ka Bila Kanawai Helu 16, no ka piliwaiwai, a ma ia hoike he mau hoololi wale no i ua kanawai la ma kekahi mau huaolelo. Waiho mai o Winesetona he palapala hoopii mai na poe Pake kumeka mai, e kue ana i ke kanawai laikini. Hoopaneeia ka heluhelu elua ia ana o ka Bila Kanawai Helu 12 a kekahi wa aku. Hoopanee pu ia me ka noonooia ana o ka Bila Haawina, a hapaiia ka noonoo ana o ka Hale ma ka Bila Kanawai Helu 8. Waiho mai ke Komite o na Aina Aupuni e hookomoia ma ka Bila Haawina i $4,000 no ka kana hou ana i uapo no ke kahawai o Waiawa, Ewa. Hooholoia. Hooholoia ma ka heluhelu ekahi me elua ka Bila Kanawai Helu 11 a ka Hale a na Senate, e pili ana i ka hoopae limahana Pake. Waihoia i ke Komite Pa'i. Hapaiia ka noonoo ana o ka Haalt ma ka bila Kanawai Helu 16 e pili ana i ka piliwaiwai me ka hoike a ke Komite Wae. Mahope iho o ke kamailio poloke ana o kekahi mau hoa no ka pono ame ka pono ole o ke kanawai, ua aponoia ka hoike a ke Komite, a ua hooholoia ka bila kanawai ma ka heluhelu elua Waihoia kona heluhelu ekolu ia ana ma ka pualoa.

 

Ma ke kapaeia ana o na rula, heluhelu mbai o Rikeke i ka hoike a ke Komite Waiwai i haawiia ai na itamu malalo o na haawina huikau, e pili ana i ka uku o na poe lawelawe ma ka oihana kukui uwila o ke Aupuni, oia hoi, na lilo mau oia oihana, $12,000 (mamua he $13,200); luna nana $125 no ka mahina, a e haawi oia i kona manawa a pau no ke kiai ame ka makaala ana i na uwea o ke Aupuni (mamua he $175 ka uku o keia kanaka, me kona hana ana no ka Hui Telepone, a loaa iaia he uku o $200 mai ia hui mai no ka mahina ); elua mau luna hana ma na ipu uwila, $80 o kekahi a he $65 o kekahi no ka mahina, $145 ka huina. 1 kanaka ma ke $65 no ka mahina; 1 kiai, $55; 2 mau koli kukui, $55, ua like me $110 no laua elua. Hoakaka mai o Rikeke i ka hemahema loa o ka malamaia ana ame ka hoohanaia ana o na uwea uwila ma Honolulu nei. Ua kakia wale ia aku ma na hale, ma ia wahi aku ana, ma ia wahi aku, aohe wahi pili ole. Hoike mai oia i ka pilikia o ka hoopa ana o ka lima ma na uwea uwila, oiai, ma ka wa e holo ana ka uwila, a ina e pa ka lima maluna o ia uwea, e loaa ana he poino. Kokua o Roikorofa i keia manao. Aka, olelo ka Loio Kuhina, he nuhou loa iaia kona lohe ana he ku i ka pilikia ame ka hoopoino oia ke kulana o ka Oihana Uwila Aupuni o Honolulu nei. Maila paha pela io no, ma kekahi mau wahi kakaikahi naepaha, aole hoi ma na wahi apau loa i moe ia ai e ka uwea. A hooikaika oia aloe e hoemiia iho ka uku o ke luna nui o ka oihana uwila. Hooholoia ka uku o $125 no ka una nui o ka oihana uwila. Hoopaneeia ka Hale.

LA HANA 40

Poaha, Aperila 9.

KA HALE O NA SENATE

Na Hanale Walakauki i waiho mai he palapala hoopii mai kekahi ahahui mai no @ mea e pili ana i ka waiona. Hoike mai o Makanaiesa o ke Komite i haawiia ai ka hoololi a Hokina no ka pauku 5 o ke kanawai auhau, no ka uku hana o na poe i hookaa ole i ko lakou mau auhau, ma ka hoohanaia ana ma na alanui, oia hoi i 50 keneta ka uku la, ua hooleia ka hoololi. Waihoia ka hoike ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila kanawai. waiho mai o Laimana he hoike mai ke Komite mai i haawiia aku ai ka bila kanawai e kukuluia ona hale kaawai kinai ahi ma Kulaokahua, e ae ana i ua bila kanawai ia a e nonoi ana e hookaawaleia ka huina o $12,000 no ia hana. Waihoia ka hoike ma ka papa a noonoo pu la me ka bila haawina pakui. Waihola ma ka papa ke noi a na Pake kahi umiumi he 24, e nonoi ana aole e hooholoia ka auhau laikini maluna o ko lakou oihana a noonoo pu ia me ka bila haawina.

 

Nonoi o Hanale Walakahauki no ka noonoo hou ia o na pauku 3 ame 6 o ka bila kanawai auhau, no ka uku ana o na keikikane, aia no ko lakou mau makahiki i ka wa hele kula. Kue o Kukila Baraunu i keia manao, oiai ma ia hana ana ua hoemilia iho ka loaa o ke Aupuni. O ke kanaka opio i hiki na makahiki i ka 18, ua oo kupono loa ia no ka hele ana e hana, a nolaila he mea pono iaia ke kokua i ke Aupuni ma ka uku ana i kona auhau kino ame ka auhau alanui. Mahope iho o kekahi mau kamailio ana, ua haawiia keia mau pauku i ke Komite Waiwai Hoomauia ka noonoo ana o ka Hale no ka bila kanawai auhau, a hoea i ka pauku 31. Hoomaha.

 

Auwina La.

Hapai hou ka Aha Senate i ka noonoo ana i ka Bila Kanawai Auhau a hoea i ka pauku 85, alaila, nonoi o Hokina e noonoo hou ia ka pauku 32, a e waihoia i ke Komite Hookolokolo oiai, ma kona manao ua kue ia pauku i ke Kumukanawai Haule ke noi Hora 3 a oi, hoopanee ke Hale.

 

KA HALE O NA MAKAAINANA.

Waiho mai o Robikana o ke Komite Hookolokolo e hooholo loa ia ka abila kanawai e hoohaiki ana i ka hoopae limahana Pake. Waihoia ka hoike ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila kanawai. Hoike mai o Rikeke ua waiho ia aku imua o ka Peresidena na bila kanawai kakauinoa ame ka mea e pili ana i ka Aha Kiekie. Ma ke kapaeia ana o na rula, he palapala hoopii mai na kauka mai e kue ana i ka auhauia ana ma ke dala o ka laikini kauka Waihoia i ke Komite Hookolokolo Nana mai no he palapala hoopii mai na Pake kahi umiumi mai. Haawiia i ke Komite Hookolokolo.

 

Nonoi o Robikana e hoopaneeia ka noonooia ana o ka Bila Helu 12. Aponoia. Heluhelu elua ia ka bila kanawai hoopae limahana Pake a hooholoia, ame kekahi loololi a Lunamakaainana Raikorofa. Waihoia ka bila o ka heluhelu ekolu ma ka Poalua. Hoopanee ka Hale.

 

Na Mea Hou o Kalaupapa.

Ma ka Poakahi, la 4 o Mei nei, ua akoakoa mai la ka hapanui o na ma i ma ka Hale Oihana Papa Oia, no ka haawi ana aku o ka Luna Nui i na bila alualu o ka hapalua mua o keia makahiki 1896.

 

O ka bila alualu, oia ka ohi ana i na mea a pau i makemakeia ma ka halekuai o ka Papa Oia, e like me ka nui o na puu huahelu ma ka bila. Mamua ae o ka haawi ana o ka bila, ua hoike mai la ka Luna Nui A. Hutchinson i ka manao penei "Ia oukou a pau e o'u poe hoa ma'i a pau, ua loaa mai ia'u mai ka Papa Oia mai he $375, i luluia e kekahi poe i piha i ke aloha ia oukou; nolaila, ua noonoo au, aole oukou e lawa. Nolaila, e haawi aku ana au i ka poe nele ame ka poe nawaliwali." Nolaila, ua haawiia ka bila, a ma ka pa 50 kenata i kekahi poe, a i kekahi poe hoi he bila a ma ka pa $1.00. Pela ka haawi ana a pau he 900.

Kou oiaio.

S. H. P. KALAWAIAOPUNA.

Kalaupapa, Mei 7, 18896.

 

Hoike Kula o Maunaolu.

E hoike ana ke Kula Kaikamahine o Maunaolu, Makawao, Maui, ke hiki aku i ka Poakolu la 17 o Iune ae nei, oia ka malama ana i ka piha ana o na makahiki he iwakalua-kumamalima mai ka  paa ana o na hale hou o ke kula e ku nei mahope iho o ka pau ana oia kula i ke ahi.

 

Ua makemakeia na haumana kahiko oia kula i puka ai ame na hoaloha a pau o ke kula e hele nui mai i keia la hoomanao o kela kula, a home hoi o na makuahine Hawaii o ka wa i hala, a o ka manaolana hoi o keia mua aku.

 

E haawi ana no ke kula i wahi paina e piha ai ka houpo-lewalewa o ka malihini ma ka panina o na hana oia la. E hele nui mai na makua mea keiki.

Ma ke kauoha a ke kula.

S. Kapu.

Kekahi Laia o ka Papa Kahu Waiwai o ke Kula.

Wailuku, Mei 16, 1896.

Eia ka Mr. D. P. Davis olelo, he kanaka malama lio hoolimalima a kanaka kalepa hoi no Goshen, Va., no ka mea e pili ana i ka Rumatika: "Ke hauoli nei au i ka hoomaikeike ana aku i ka KAMALENA LAAU HANO no ka Rumatika, oiai, ua ike maka maoli au, mamuli o ka ike maka ana, e hiki ana ia laau ke hana i na kulana hoola, elike me ka mea i hoikeia no ua laau la. I ke kau kupulau o kela makahiki aku nei, ua waiho kuu hoahanau maluna o kahi moe, mamuli o na umii ana a ka rumatika maia, a ua nui launa ole kona eha. I ka hamo mua ia ana no o ka LAAU HAMO A KAMALENA, o ke kanahai mai la no ia o ka eha, a hookahi ponoi waie no omole i hamo ia ai o ke ola no ia. E kualia ana o na poe kuai iaau apau O BENSON SMITH & CO. na Agena o ko Hawaii Pae Aina.