Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 15, 10 ʻApelila 1896 — Page 1
This text was transcribed by: | Nadine "alohatita" Samorano |
This work is dedicated to: | Momma |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXXV. HELU 15 HONOLULU, POALIMA, APERILA 10, 1896 NA HELU APAU 2593
Hoolaha Loio.
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
Hoolaha Kumau.
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale. E kipa mai a e ike kumaka.
2896-Q
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
396-Q
PAPA! PAPA
AIA MA KAHI O
Lewers & Cooke
(LUI MA).
Ma ke kahua hema o Alanui Papu me Moi.
E LOAA NO NA
PAPA NOUAIK@
O keia a me keia ano.
No Pani Puka, na Puka Aniani,
na Olepelepe, na Pou, na O'a,
na Papa Hele, na Papu Ku,
me na Papa Moe he nui @@@
NV PILI HALE O NA ANO A PAU
A me na
WAI HOOHINUHINU NAN@
O na ano a pau loa.
Na Balaki o na Ano he Nui Wale
Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou @ hoolawa aku ma na mea a pau @ @@ ana ma ka laua oihana no ka@
Uku Haahaa Loa,
E like me ka mea e hoio ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai.
Hele Mai e Wae no Oukou iho.
2896-q
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 8.
HE KANAWAI
E HOOMAOPOPO PONO LOA AE AI I NA HANA A ME NA MANA O KE KUHINA O KO NA AINA E, E PILI ANA I KA OIHANA KOA O KA REPUBALIKA.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Ripubalika o Hawaii:
Pauku 1. O ke Kuhina o ko na Aina E no ka luna hooko nui o ka oihana koa o ka Repubalika o Hawaii. Iaia no ka hooponopono ana o ka hoolilo ana o ka haawina dala no ka oihana koa, a e kaa no maluna ona ke ko'iko'i no ia mea. Ua hoomanaia oia, me ka apono ana o ka Alihikaua Nui, e kukulu a e kau aku i na rula a me na hooponopono ana, i kue ole me ke kanawai, ana i manao ai he kupono no ka hana, hooponopono ana a me ka a'o ana o na Puali Koa Kiai Aupuni; a e hooko hoi i na mea i hoakakaia ma ke kanawai e pili ana ia lakou; a mahope iho o ke kukalaia ana o ia mau rula a like no ko lakou mana me ko ke kanawai. Ua haawiia iaia ka mana e hoonoho a e hoohui i na. Aha Hookolokolo Koa Laula; a e nana i na mea i hooholoia e na Aha Hookolokolo Koa Laula a me na Aha Hookolokolo Koa. Regimana, a e hoemi mai, hoololi a hoopaa paha i ia mau mea i hooholoia: malalo no nae hoi o ka nana hope loa ia ana e ke Alihikaua Nui. E kakauino hooia oia i na palapala hookohu oihana koa apau i hoopukaia e ka Peresidena.
Pauku 2. Aole e lilo ka mana i haawiia ma keia Kanawai i me ke'ake'a i ka mana o ka Peresidena, ma ke ano Alihikaua Nui, e hoopuka i na kauoha laula ana i manao ai he kupono.
Pauku 3. E mana keia Kanawai mai a mahope aku o kona la e hoolaha ai.
Aponoia i keia la 4 o Aperila M. H. 1896.
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
KANAWAI 9.
HE KANAWAI
NO KA HOAKEA ANA I NA ALANUI MA KE KULANAKAUHALE O HILO, MOKUPUNI O HAWAII.
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Kalaiaiana e hoomaopopo i kahi e moe ai o na alanui, a e hoomaopopo ai i ka iliwai o na alanui a me na aialoa, a me na iliwai a me na laula o na ala aoao e pili ana i ua mau alanui la ma ke kulanakauhale o Hilo, Mokupuni o Hawaii.
Pauku 2. E hoonoho ke Kuhina Kalaiaina i elua mau eneginia Kiwila, a o kekahi o laua ka luna nui o na hana hou, e kokua iaia ma ka hooholo ana i na wahi e moe aku ai a me na iliwai o na alanui i oleloia, a me ka hoomoe ana aku o ia mau mea.
Pauku 3. E hooholoia ke akea a kela a me keia alanui e like me ka mea i kupono, aole nae e emi malalo o na kapuai he kanaha (40), aole e oi aku mamua o kanaono *(60) kapuai ke akea, i huipuia me na ala aoao me na auwai hoomaloo: koe nae o Alanui Waianuenue he kanalima kumamaha (54) kapuai kona laula a me (Front Street) Alanui Mamua, e hiki no ka hanaia e like me ke akea i makemakeia.
Pauku 4. E hoomaopopoia ka iliwai o kela a me keia alanui ma ka mea i oi aku ka pono no ka lehulehu.
Pauku 5. E hoomaopopo koke aku io ke akea kupono me ka iliwai kupono o na alanui a pau, a e hoikeia aku i ka lehulehu ma ka hoolaha ana maloko o kekahi nupepa.
Pauku 6. Majhope o ka hoomaopopoia ana o ua palena kupono o na alanui a hoolahaia, aole e ili maluna o ke Aupuni ke poho no na hana hou i hanaia iloko o na palena o ia alanui.
Pauku 7. Aia a hoomaopopoia ka iliwai kupono no kekahi alanui, e hoohanaia na hana hou ana ma ia alanui e like me ia iliwai e like me ka hiki ke hanaia.
Pauku 8. Iloho o ka manawa kupono e hiki ana ke hanaia e hoomaka aku ke Kuhina Kalaiaiana e hooakea a hooiliwai i ke Alanui Mamua (Front Street) a me Alanui Waianuenue, a e hanaia no ia hana ma na alanui e ai i ka wa e ikeia ai he kupono no na hana o ka lehulehu.
Pauku 9. Ua hiki no e hooakea hou ia aku a i ole ia hoololiia paha na palena o kekahi alanui i hooholo mua ia e like me na mea i hooakakaia ma ka Pauku 3. ina ua kupono e hanaia pela i ka wa e ikeia ai he kupono no na hana o ka lehulehu i ka manawa e hooakeaia ana ia alanui: a o Alanui Mamua (Front Street) ua hiki no e hooakeaia e like ma ka laula i makemakeia.
Pauku 10. E lilo keia i Kanawai mau o mahope iho o kona la e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 4 o Aperila M. H. 1896.
SANFORD B. DOLE
Peresidena o ka Repubalike o Hawaii
OLELO HOOHOLO HUI.
E Hooholoia e ka Senate a me ka Hale o ka Poeikohoia o ka Repubalika o Hawaii.
Ma ko lakou hoomaopopo ana aole i manaoia e pili na olelo o ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e Hooponopono ai i ka loaa ana mai, ka malama ana, a me ka hoolilo ana aku i na dala o ke Aupuni, a e hoomaopopo ai no ka Hooia ana i na Buke Helu o ke Aupuni," i aponoia Augate 4, 1882, i ka hookaa ana i na lilo o ka Ahaolelo iloko o ka manawa e noho ana ma kona mau kau.
Aponoia i keia la 4 o Aperila M. H. 1896.
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
MEA HUNA POHIHIHI
MOKUNA II.
MOE KOKOLO KA UWAHI O KULA - HE INO ANEI? HE MEA HUNA.
Pomaikai ka poe
I lohe i ko lakou mau kina;
A hiki nae ke hoomaemae ae.
HOONAUEUEIHE.
I keia wa no hoi i pau ae ai ka lelele ana a na wahi kaikunane, ua hele aku la laua a ku iho la ma ke alo ponoi o ko laua kaikuahine, oiai nae hoi kahi mea uuku loa, i hele aku ai a moe aku la ma ka lima akau o Almira.
Hamohamo iho la o Almira i ke poo o ua wahi keiki la me ka olelo ana iho:
"E Jose -aole anei ou hoomanao mai no mama? Poor boy!"
I keia wa hoi, pane aku la o Mirande:
"Aole o'u manao e hoi mai ana o mama i keia po; aole paha kakou e ike ana iaia a hoea i ka po o ka la apopo?"
"Pela no kuu manao," wahi a Almira i pane mai ai, "ake nae, ina he aloha no ko mama ia kakou, e hiki ana no iaia ke hele mai, me ka mana ole ae i keia ua. I keia ia iho nei, ua hoike mai o papa ia'u i kona makemake loa e ike iaia no kekahi mea e pili ana ia kakou. Aka, e hoomanawanui no nae kakou. Nolaila, e paahi hou au i leo hulahula na kakou, a e hulahula no hoi olua, pela kakou e hoohala manawa ai."
Maanei kaua e kuu makamaka heluhelu, e hooki ai i ka kaua mau kaimailio ana no keia mau keiki ekolu, a e huli ae kaua a anana i ka lede Beatirisia.
Iaia i haalele aku ai i kahi alanui ololi, e like me ka kaua i ike mua ae nei, ua hele aku ia ia a hoea i kekahi alanui laula, maiaila oia i haawi ae ai i ke au ana a kona mau maka ma o a maanei o ke alanui oiai no hoi ka ino e heleuluulu ana.
Ike aku ia ia ua mehameha loa ke alanui, aohe maalo kanaka, alaila, me ka hele hookolo ana, me he nee ana la no a kekahi luahine haalele iho la oia i kahi ana e ku ana.
I kona hiki ana mai i kekahi alanui, ike aku ia oia i kekahi makai e hele mai ana a kokoke iaia, hoopuka iho ia oia i keia mau olelo:
"Haio! luahine -o ka uhane ino paha o ka po kou hoa like, aole i kana mai kou makau ole i keia ino. E malama loa oe ia oe iho o lilo oe i ka makani."
Haia aku la ua makai nei a hoomau aku ia no keia i ka hele ana, a hiki i kona ike ana aku i kekahi kaa hoolimalima e ku ana ma kekahi aoao o ke alanui, ia wa i hoauaua iki aku ai ia a hoea i kahi a ua kaa nei e ku ana.
Kau aku ia keia iluna o ua kaa ia, ninau mai la ke kalaiwa:
"I hea?"
Pane aku ia keia me ka leo ano hoonalonalo:
"E oluolu oe e lawe aku ia'u i kahi i kapaia o Evergreen Home."
"O!" o hooho ae ai na wahi kalaiwa nei, "kahi keia o ke Kauna Sepania, oia o Senor Arevalo. He kea keia a ke kanaka oluolu a'u i ika ai. He kana maikai maoli no, a ua kupono loa oia e hele i waena o na anaina a ka poe hanohano loa a Peleka ne noi."
A o ka wa no ia i nakeke aku ai na huila o ua wahi kaa nei maluna o ke alanui, oiai hoi ua pakaua e kawewe ana maluna iho o ua wahi kaa ia.
Ua lilo keia ulia pomaikai i loaa ai ia Beatirisia, i mea e hoomaha nui loa ia mai ai na hanupanupa manao pihoihoi iloko ona, no kona helewawae ana a hoea i kahi ana i makemake ai, oiai ua ike no oia i ka nui o na poino ame na popilikia e halawai mai ana me ia ma ke alahele mai ka lima mai o na kanaka powa a maikai ole hoi o loko o ke kulana kauhale.
O oe no paha kekahi e kuu makamaka, e hoomaha iho ana iloko ou no ka loaa io ana o keia ulia pomaikai ia Beatirisia, a ke ike pu iho ia no hoi oe, eia ka huakai hele a ua ui nei o Hametona Kakela no Evergreen Home, kahi a kaua i ike ae nei i kekahi kanaka nona ka inoa o Kauna Arevalo, a pela pu hoi me na keiki ekolu.
Nolaila, ua hoea mai @a kaua e kuu hoa uhaiaholo o keia moolelo, ma kahi i weheia ae ai ka paku e huna ana i ka Mea Huna Pohihihi o ka Hale Kakela o Hametona, a ke ike iho la oe i ko Beatirisia kulana oiaio maoli, oia hoi he ala kona i pu-lua ia kona ano. He wahine oia i mare ole ia i ke kane, oiai oia ma kona home oiwi iho, a imua hoi o ka lehulehu maka hanohano apau o Ladana; a ma kekahi aoao hoi, he wahine ia i mare ia i ke kane, a ua nunui na keiki.
He oiaio, he mea huna pohihihi io no keia a kaua e ike nei, aka, ua hala nae ia pohihihi mai a kaua ae i keia wa, a ua komo mainei ae aku kaua i keia wa iloko o na uhaiaholo ana no na hana i pilipono ia Beatirisia; kana kane, kana mau keiki ame na hana lokoino lua ole a Adelo:
Nolaila, e huli hou kaua e kuu hoa heluhelu, a kau pono hou maluna o ke alahele o ka kaua moolelo.
I ka hele ana o ke kaa a hoea i ka nu'a o waho o ke kulanakauhale, a komo aku la i na kalaulu kuaina mawaho aku o Ladana, kamoe pololei aku ia no ua kaa nei ma ke alahele e hoea aku ai i ka home a ke aloha i noho ai.
He aneane hookahi hora okoa o ka holo ana o ke k@a me ka hoomaha o@e, ua hoea aku la ia ma ka p@ o kahi i kapaia ka Evergreen Home.
(Aole i pau.)
HE PALAPALA AFIDEVITA.
He mea hooiaio keia, ma ka la 11 o Mei, ua hele aku la au i ka halekuai lapaau o Melick me na laau kookoo poa@@e, a kuai aku ia i omole o ka Laau Hoopau Eha a Kamalena, no ka hooia ana i ka ma'i rumatika, ka ma'i hoi nana au i hoolilo i lu ahi na ka oopa. Mahope iho o ko'u hamo ana i ekolu omole o keia laau, ua oia loa ae ia au. A ke hooia aku nei au ia mea me ka hauoli. -Charles H. Wetzel, Sunbury, Pa.
Hoohikiia a kakauinoaia imua o'u ma ka la 10 o Augate, 1894. -Walter Shipman. J. P. He 50 keneta no ka omole. E kuaiia aku ana e na poe kuai laau lapaau apau. BENSON & SMITH, na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.
EBINE LANOKA.
MOKUNA III.
"E owaka ana na makakila,
E lele ana na hunahuna ahi,
E lohe ia ana na leo kaniuhu
Me ka halulu o na kino,
E hiolo makawalu ana,
I ka ili o ka honua"
"Ina aia ka uhane o ke oia iloko o oukou, alaila, ke kauoha aku nei a@ ia oukou a pau e hoihoi iho i ka oukou mau pahikaua maloko o na wahi pahi ma ko oukou mau aoao."
Me ka hikiwawe, ua hooko like na mea a pau, me ka waiho pu like ana i ka lakou mau lako kaua e ae ma ka papahele pohaku o na keena, a ku wale mai la no lakou me ka mea kaua ole ma ke lakou mau lima.
Ua koho iho ke koa opio e maalahi wale ana no oia, a e haawi pio wale mai ana no keia poe he kanawalu a oi iloko o kona mau lima, eia nae aole pela ka mea oiaio, oiai, ua makemake ke Akua e hookaheia ke koko o keia poe powa. I keia wa, ua hoea koke mai ia kekahi kauaka me ka aahu o ke ano kahunapule Roma; a ma kona lima akau e paa ana he pahikaua nui, a mahope mai ona, he kauaha poe naita i lako pono me na mea kaua, a me na aahu pale kila. He like wale no ko lakou l@loa a me ko lakou nunui:
I ka nana aku, he poe keia i wa@ ia a he poe lae ula hoi ma ke kahua kaua. E kahea ana ua alakai Kulana kahunapule @a i keia mau huaolelo me kona leo nui kohu ilona: "E make, ka ilio! E ae wale aku ano anei oukou e lilo i pio na keia ilio? E lalau i ka oukou mau mea kaua, a e lele aku maluna ona!" He mea oiaio, ua hoopuia nui loa ia na koa o ka luahuna, a me he ia he makau loa lakou i keia kahunapule, a ua hiki o@e ia lakou ke hoololohe hou iho.
O kahi i hoea mai ai o keia poe, ua lilo keia i mea hoopahaohao nui loa i ko ke koe opio noonoo. Aka, ua hoomanao hou ae @a oia i na olelo hoakaka a kona makua, oia hoi, aia he alanui huna i pao ia mai ke keena mai o ka Pope a hiki iloko o kahi a lakou e ku nei.
I keia wa, ua lalau like iho @a na mea a pau i ka lakou mau mea kaua me ke aleu i like me ko ke tiga hihiu, ua lele aku ia ke koa opio a pili ma kekahi paia, me ka hoopili ana i kona kua a pili i ka paia. Hoopaa iho ia oia i kona pale maka, a o na puka wale no o kahi o na maka e hiki ai ke nana aku, oia wale no koe. @a wa, ua lele makawalu mai ia na koa o kekahunanuie maluna o ke koa opio mamua o ka hiki ana mai o na @oa o ka @@@h@n@. I ka wa i kokoke @@@ ai na kanaka mua ma ke alo o ke koa opio ana ike ia ka huila @na o @@ pahi me ke kani ana o na palekila, a iloko o ka @mo ana a ka maka, ua waiho makaki iho ia he umi poe naita o ke kahuna ma na kapuni wawae o ka opio, a @@@ no ka opio ke ku mai @a me kona kilakila nei me ka paumaele o kan@ pahikaua me ke @ako, a e kakahe aka me ka weliweli ke koko ohelohelo o keia poe hoana e waiho ana ma ka papahele pohaku.
Me ka pioo nui a me he leleiona @a o ka po, pela iho ia ke kulana o k@ kahunapule. E kauoha ana i kona poe koa e nee aku imua. He mea oiaio, ua komo mai ia ke anu m@eele iloko o ka puuwai o na ko@ e ku aku nei, oiai o keia poe he umi i pau mai @a i ka make, o lakou no na helu ekahi maloko o na puali apau ma ke aupuni o Italia holookoa. Mamuli o ka hookikina ino loa a ua kahuna @a, ua pane aku ia ke koa opio: "E ka hohe wale! Pehea oe i hookikina ai i keia poe? Aole o lakou makemake e halawai me ka make iloko o keia wa. Heaha no hoi kou mea hele oia mai imua o'u? E hele mai, a e ike ia hoi na mea a ke Akua i aloha ai, o oe paha, a i ole, o ka naita paha o ke Kakela Ulaula.
Mamuli o keia mau olelo mm@@kaka a ka opio, ua ku malie iho ia na poe apau, koe wale no nae ua kahunapule @a, aia oia ke o@i ia, a ke hehi ia kona mau kapuni ilalo i kau a mea he inaina, a ma kona waha, ke kahea mau @a oia e lele aku maluna o ka naita opio. Aole nae he hookahi o lakou i nee mai, ua kuihe like lakou apau. Ua hoopiha loa i@ ko lakou mau @@@ me ka weliweli.
(Aole i pau.)
Top Col. 3