Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 8, 21 Pepeluali 1896 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lanette Mahelona |
| This work is dedicated to: | Kenna & Kaila Reyes |
Ki Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOLAHA MANA HOOKO.
I keia la i hookohuia aku ai o Dr. St. D. G. Walters i Lunahoomalu no ka Papa Alanui no ka Apana Ohi Auhau o Lihue, Mokupuni o Kauai, ma kahi o S. W. Wilikoki i waiho mai.
Eia na hoa o ka Papa i keia wa:
Dr. St. D. G. Walters, Lunahoomalu,
J. K. Kaiwi.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 4, 1896.
2584-3
I keia la. ua hookohuia aku o Mrs. Susan Kekela i Luna Haawi Palapala mare no ka Apaua o Waianae, Mokupuni o Oahu.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 4, 1896
2584-3
I keia la i hookohuia aku oi o Mr. A, W. Hobson i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Eha o ko Hawaii Pae Aina
JAS. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Jan. 29, 1896.
2584-3
I keia la, ua hookohuia o George Weight Esq. i Lunahoomalu no ka Papa Alanui no ka Apana Ohi Auhau o Koolauloa, Mokupuni o Oahu.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Ianuari 25, 1896
2583-@t
HOOLAHA HUI.
Ma ka Hana no ka Haanau ana i ka Hui Hooiako Paahana ana Poe Mahiai, he Ahahui Hawaii i Hoohuila.
Oiai, ua waiho mai nei ka Hui Hoolako Paahana a na Poe Mahiai, he hui i hoohuiia malalo o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, i kulike ai me ke Kanawai ma ia mau mea iloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua hui la, me kekahi palapala hoike i hoopili pu ia aku me ia, elike me ke kauoha a ke Kanawai.
Nolaila, ma keia ke haawiia aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa na kuleana ma kekahi ano iloko o ua Hui la e waiho ia mai na kue ana no ka ae ia ana aku o ua noi la, ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Paolua a mamua ae paha o ia la, oia ka la 18 o Feberuari, 1895, a o kela a me keia mea makemake e loheia kona manao no keia hana, e hele kino mai ma ke Keena oka mea nona ka inoa malalo iho nei, maloko o ka Hale Oihaua Hooko, ma Honolulu, ma ka hora 10 a.m. (kakahiaka) o ua la la, e hoike mai i ke kumu e ae ole ia ia ke noi.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 18, 1895.
2576-10
Kuai o na Aina Aupuni.
Ma ka Poaono, Maraki 21, hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ka Hale Oihana Hookolokolo, (Aliiolani Hale) Honolulu, e Kuni Kudalaia aku ai keia mau apana niha:
1. Apana aina ma Waianae, Oahu, maloko o laila he 6-1-10 o ka eka. Kumukuai oi maluna o $600.
2. Apana aina ma Waianae, Oahu, maloko o laila he 44-100 o ka eka. Kumukuai oi maluna o $100.
3. Apana aina ma kahakai, Waianae, Oahu, ma ka nuku o ka muliwai, he 4 eka ka nui. Kumukuai oi maluna o $100.
O ke ano e kuaiia ai ka Apana 3, oia keia, e kukulu ka mea e lilo ai ia aina, iloko o hookahi makahiki mai ka la e kuai ia ai, maluna o ua aina la i hale kupono no ka oihana malama hotele uuku, e lawa ai no na kanaka aole emi malalo iho o umikumamalua poe kanaka.
E ikeia no na kii e hoike ana i keia poe aina no ke kuai, ma ke Keena o na Aina Aupuni, maloko o ka Hale Oihana Hookolokolo (Aliiolani Hale), kahi e loaa ai na olelo hoakaka.
J. F. BROWN,
Agena no na aina Aupuni
4ts-2586
KA KE "KUOKOA" ALEMANAKA.
FEBRUARI, 1896.
SAB P 1 P2 P3 P4 P5 P6 KAULANA MAMINA
1 Hapaha Hope Feb. 10
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15 Mahina Hou Feb. 13
16 17 18 19 20 21 22 Hapaha mua Feb. 21
23 24 25 26 27 28 29 Mahina Piha Feb. 26
Feberuari 12 La Konohi,
" 19 Poakolu Kau Lehu
" 23, @@@@@ mua o ka @@@@ (@@@)
E NANA MAI I KEIA.
E hoouna pololei mai i na Dala uku Nupepa a Olelo Hoolaha paha, a ano e ae paha, e pili ana i ke Kuokoa ma ka inoa Hawaiian Gazette Company, . aole ma ka inoa o kahi mea e ae. Aole ma ka inoa o ka Luna Nui a Lunahooponopono hoi.
NUPEPA KUOKOA
N@ka Makahiki ...... $2.00
@@@@ Mahina .... @@
Kuike no Kala.
Puka 1 2 3 4 5 6
Ana Pule Pule Pule Pule Pule Pule
1 iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.
HOOPUKALA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C.G. BALLENTYNE, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.
Honolulu, Oahu.
POALIMA...FEBERUARI 21, 1896
E HELUHELU pono iho ma ka aoao eha o ko makou pepa o keia la no ka helu elua o na mahele i puka o ka haiolelo a ka Lunakanawai Kiekie Alapaki e pili ana i ke kumu i hoea mai ai na Kumukanawai o Hawaii nei, a e loaa no he mau manao naauao a waiwai io maoli.
Ka Ikaika Hoomalu Aupuni Kuloko o ka Repubalika o Hawaii
Ma ka hoike a Miss Kate Field, ka mea kakau o ka nupepa Times Herald e noho nei ma Hawaii nei ikeia wa, no ka mea e pili ana i ke kulana o na koa Aupuni e ku nei i keia wa, ua ikeia penei:
"He ewalu mau mahele o ka Pualikoa Hawaii, no lakou ka nui 700, he 50 poe kipu pololei, he 40 poe koa lio, 20 poe makai kau lio, a he 32 poe makai helewawae. Mawaho ae o keia poe he 700 ka nui o na koa ki@i mai waena mai o na makaainana kuonoono o Honolulu nei, aohe mau aahu koa o keia poe, aka, ua lako nae lakou me na lako kaua a pau, a o ka lakou hana, oia ko lakou malama ana i ka maluhia o loko o ke kulanakauhale, ma ka wa haunaele. Ua hoikeia ka makaala a me ka eleu o keia pualikoa iloko o Ianuari aku nei i hala. Iloko wale no o ka wa pokole mahope iho o ke kani ana o ka hele kahea, ua paa koke na hiki o na alanui i na koa kiai, a aole hiki ke ae ia kekahi mea e hele ma ke alanui ke ole e loaa he palapala ae. Ina e hoea mai ana ka poe hao a hooahunaele aupuni (filibusters) ma ka mokupuni o Oahu nei, e loaa auanei ia lakou he wa pilikia nui wale o ke komo ana mai iloko nei o ke kulanakauhale, a e oi loa aku ana hoi ka pilikia o ka hiki ana ia lakou ke he no hou aku mailoko aku nei o ke kulanakauhale, a e oi loa aku ana hoi ka pilikia o ka hiki ana ia lakou ke hemo hou aku mailoko aku nei o ke kulanakauhale.
Ua maopopo loa, eia he pualikaua Hawaii ke ku n;eii keia la i hiki aku ka huina i ka 1,500, a ua kukuluia keia puali i mea na lakou e kinai na hana haunaele kuloko apua e ulu ae ana mawaena o kakou nei, no ka manao ana e hookahuli i ke aupuni; a he mea hoi e pale aku ana i na lele poipo ana wai o ko waho poe. He aneane 800 o keia poe ua ka poe Hawaii no e kokua nei ko lakou ola ana, mamuli o na dala hookaa auhau a lakou e hookupu nei i ka waihona - aupuni - poe Repubalika a Roialiti hoi.
Ke ku nei i keia la ka Repubalika o Hawaii me ka ikaika ame ke oolea, a o na manao ana, na kuko ana ame na olelo hoolioiio o na ia i hala ae, e hulihia ana ka Repubalika o Hawaii mamuli o ka hiki ole ana iaia ke hoomau aku i ka malama ana i kekahi pualikoa nui hewahewa a hala hookahi makahiki. Ua hala aku nei elua makahiki o ke ku ana o ka Repubalika o Hawaii ame kona malama ana i keia pualikoa, a e mau aku ana no kona malama ana i keia pualikoa a hiki i ka wa e oleloia ai elike me ka Paulo i hoike aku ai i na poe o Epeso penei: "A hiki kakou a pau i ka lokahi ana o ka manaoio."
Ka Waiona
O kekahi kumuhana ano nui keia e hoaiaia mai nei ko ka lehulehu noonoo i keia mau ia e kekahi Komite Ahaolelo. Ke makemake nei keia Komite e loaa ona mau hoakaka mai ka lehulehu aku maluna o keia mea he Waiona, ma ke ano kue a kokua paha i kona kalepa ia ana mawaena o kakou nei, a i ole ia, ma na ana paha e hiki ai ke hoomalielie iki ia mai kona laha nui ana mawaena o na kanaka Hawaii.
He moolelo walohia a ku i ka manaonao ko keia mea he waiona ikeia mawaena o ka hapanui o na Home Hawaii. Ua ike maopopo ia kana mau hana makolukolu o ka hoopoino mawaena o ka hapanui o keia lahui. A i keia mau la e nee aku nei, ke ike nui ia aku nei no na keikikane a me na kaikamahine opiopio e kiola ana ia lakou iloko o na kiowai "hooponiu ailana" a nei mea he Waiona i nohaolii a i noho haku ai. Ua ike na poe kuonoono hoopono a pau o ka aina i keia poino, a ua ike pu na poe makee pono a pau i na popilikia a ka Waiona. Nolaila, i kono ia mai ai ko ka lehulehu mau noonoo maikai ana e haawi ae imua o ke Komite i mea e laweia ai a noonoo a hoolikoia hoi i mau mea kuhikuhi i ke Komite no na keehina e hookoia ai ka hana i makemake nui ia ai, oia hoi (ke ole makou e kuhihewa), ka pakele ana o ka lahui Opio o Hawaii mai ke komo holookoa ana aku iloko o na hoopoino ana a ka Waiona.
O ka makou e manao nei e hoakaka iki aku ma keia wahi, a oia keia: He mea pono ke huli a imi pono ia ke ano o nana e kuai ia nei ma a omole a ma ke kiaha paha i kanaka Hawaii i keia wa, i ike pono ia ai ke ano io maoli o ia rama. He mea paha ia i pa'ipa'i ia me kekahi mau laau hooikaika ona, e mea e hoomahuahua ia aku ai na galani wai e komo ana iloko o na omole a me na kiaha no ka piepiele ana, a hou uku ia mai hoika ikaika io o ke kino maoli o ka waiona maikai i hoouna ia mai no onei nei mai ua aina e mai. He maikai paha ka waiona i komo iloko o na halekuai kukaa, aka, i ke komo ana nae iloko o na halekuai rama kuai liilii, ua pa'ipa'i hou ia iho la keia mau waiona maikai me kekahi mau mea e ae a loli loa ae la kona ano a he okoa mai kona kulana mua mai o ke ano maikai. a ma ia hana ana pela, ua lilo kela waiona i mea maikai ole, a lilo pu hoi i kumu haawi koke i ka poino i ke oia o ke kanaka Hawaii e inu ana ia mea.
Aole hewa ke hoao ia keia kulana hoomakahiu i na waiona e kuai ia nei iloko o keia kulanakauhale.
Ku mai! Ku mai! Ka Na-lu!
Popoi Kai-uli Kai-koo!!
Aaohe e hina ia Puko'a
Ku ia oe!!!
Ua ike iho makou i na pane pilikino a ka lunahooponopono o ke Aloha Aina ma ka Poakahi nei, Feb. 17, mamuli o kona pa pono ana i ka olelo pane oiaio i puka aku ai ma ko makou pepa o keia pule aku nei, a no ka hiki ole iaia ke kulai i na mea a makou i hoike aku ai, ua hoomaka mai la ia e hoino pilikino i ka lunahooponopono o keia nupepa ma na mea i pili ole i ke-kumuhana. Aole loa oia i hoao iki e hoole mai i na mea a maou i hoike aku ai no na hana i lawelawe ponoi ia e ia, a i lilo ai la mau hana i mau wahi e hiki ai ia makou ke aku i na mamala olelo "Kipi! Hoohiki wahahee!! Haihai Kumukanawai!!!" e like me ka ua lunahooponopono la @ hoino aku ai i ka Lunakanawai Kiekie, no ka haiolelo ana a ka Lunakanawai Kiekie ma na mea e pili ana i ke "Kumu o na Kumukanawai o Hawaii," ka haiolelo hoi i hoino ole ia mai ai ua lunahooponopono la,ma ke ano pilikino, Ke mau nei ka aaki paa o na olelo a ke Kuokoa maluna ona, aole hiki iaia ke hoakaka pono mai maluna o na kumu oiaio no ke kulai ana i ka oiaio o ia mau mea. Aole hiki iaia i keia la, aole i ka la apopo aole ia la aku, aole no a hoea i ke ao pau ole.
Aole oia i hoike mai i kahi ona i ku oie ai i ka "hoohiki wahahee" mamuli o kona hoohiki pinepine ana malalo o ke KUmukanawai o Kamehameha V., a mahope hoohiki i ke Kumukanawai Elaupu. Nalaial, i kona wehe ole ana i keia olelo hoahewa a makou i kau aku ai maluna ona, ua ku oia i ka Elaupu o ke Kumukanawai ana i hoohiki ai ma ka J. H. 1887, a lilo e la oia i mea hoohiki wahahee like Kumukanawai o 1864; a no kona hoohiki ana ia Kumukanawai Elaupu o 1887, ke kumukanawai i loaa noloko mai o ka hana hookahuli aupuni, ua lilo oia i mea kokua i ka hana hookahuli aupuni, a oia hana he kipi lanakila ia - Aole wahi olelo pale a ua lunahooponopono la ma keia mea. Hamau loa, mumule loa aohe puai leo. No ia mea, ua pili no iaia ka hana haihai kumukanawai ana i hoino aku ai i ka Lunakanawai Kiekie.
Ua hoao ikaika oia e pale iaia mai ona komo pono ana iloko o ka hana KIPI ana ponoi i hoopuka ai, mamuli o kona olelo ana, no kona hookua ia ana e ke kiure o ka aina no ka hewa "ohumu kipi" nolaila, ua hewa ole oia, Aole o makou ahewa i keia manao o ua lunahooponopono la. Aka, aole o na hookuu ana a pau a ke kiure o ka aina he mea ia he hewa ole ai ka hewa 10 i hana i a e ke kanaka. Penei: ina pepehi o A ia E a make a he oiaio no ia mea, a hookolokolo ia o A, no ka lawa pono ole nae o na hoike imua o ke iure, hookuu ia a A e ua poe kiure la. Aohe ia he mea e hewa ole ai o A. ua hewa ole io o A ma na kanawai o ka aina; aka, ma ke kanawai o ke Akua, a ua lunahooponopono nei e olelo nei aia itaila ka hoihoi hou ia ana mai o ke ke Aupuni Moi a Liliuokalani i haalele loa ai, ua ku no i ka hewa kela kanaka a ke kiure o ka aina i hookuu ai. A olai he maa mau ua lunahooponopono la i ke kakoo i ka Mea Mana Loa i wahi hoolana nona no ka hoihoi ia ana mai o ke Aupuni Moi a Liliuokalani i hoole ai, a ma na Kanawai o ua Mea Hoano Loa la: “Ua lohe no oukou i ka mea i olelo ia mai e ka poe kahiko, Mai pepehi kanaka oe; a o ka mea e pepehi i ke kanaka, i liko ana ia i ka hoahewaia. Eai hoi ka’u e olelo aku nei ia oukou, a ka mea huhu hala ole ole aku i kona hoahanau, e lilo ana ia i mea no ka hoahewaia.” Ke hoomaopopo mai nei keia, aole o ka make maoli ana o ke kino o ke kanaka, mamuli o ko ka lunahooponopono o ke Aloha Aina lawelawe ana me ka pu, pahi a mea kaua e ae paha, oia ka pepehikanaka. O ka huhu hala ole iloko o kona naau, elike me kana i hoino kumu ole kau ai i ka Lunakanawai Kiekie, me kona hoino ole la mai, he pepehi kanaka no ia, wahi a ka Mea Hoano Loa.
Aole ua lunahooponopono nei o ke Aloha Aina i hoole mai i ka oiaio o ko Liliuokalani hoohiki ana malalo o ke Kumukanawai o Ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a ninau iho la ia, Heaha ka pili o kona hoohiki ana ia Alapaki, a i ole ia, ia Nawahi? Eia ka Pili ia Alapaki: O ko Liliuokalani hoohiki ana i ke Kumukanawai a ua lunahooponopono nei i hoohiki ole ia, oia ka olelo hoolaha maopopo a Liliuokalani e hoike ana imua o ke ao nei a pau, a imua no hoi o Peresidena Kalivalana, aohe Aupuni Moi i koe ma Hawaii nei, oiai he makaainana Repubalika ke “Alii” i keia la, a e hoike ana i ka poe i hoohiki ole i ke Kumukanawai o ke Aupuni Repubalika e ku nei, aole loa e hoihoi ia mai ana ke Aupuni Moi a ka lunahooponopono o Ke Aloha Aina e alakai hewa nei ia oukou, a ua lanakila ke Kumukanawai o ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a ka lunahooponopono o ke Aloha Aina i hoohiki ole ai, a e paipai mau nei i na kanaka hapa o ka naauao ke kue mau aku i ua kumukanawai ia ame ke Aupuni a e hoomokuahana ana hoi; a ina e ala mai ana ke kipi i ke Aupuni e ku nei i ka la apopo, a ma keia mua aku paha, o ua lunahooponopono la kekahi e komo pu ana ma ia kipi, no ka mea, oia kona kulana maoli e ku nei i keia wa. I ka lanakila ana o ka hana hookahuli aupuni, aole ia he kipi. Oia ka rula kanawai i hooholo ia ma Enelani.
Ma na mea pilikino a ka lunahooponopono o ke Aloha Aina i kamailio ai no ka lunahooponopono o keia pepa, na ka lunahooponopono ponoi no ia e pale nona iho, aku, e hoomanaoia, o ka mea e noho lunahooponopono nei no keia pepa i keia wa, ka mea mua loa nana i hoike e i ola honua, o ke Kumukanawai o 1887 “Ekaualako aku ana ia i ka nohona Aupuni Moi oiaio ana o Hawaii nei a ka nohona Aupuni Repubalika”. A ke ku io nei ua Aupuni ia i keia wa, e hiki ole ai i na hoino pilikino wale a ka lunahooponopono a ke Aloha Aina ke hoohioio. Oiai, ua paa ia Aupuni, aohe kipi nana e kulai.
I keia Poakahi ae e kuai kudala ia ai na lako pa dala ame kekahi mau lako waiwai e ae o na;lii ma ka hale kudala o Mogana
(Mai ka Aoao Ekahi Moi)
nui hewahewa ana ku no ia mau hana, he mea auanei ia e hoonawaliwali ia mai ai na hoone iea ana aku o na hana ma na wa e hiki mai ana, aka nae, o ka hoopalalehs aka i ka hana ana “ku i kekahi mau hana hou, no ka makau i ka aie, he mea auanei ia e hookuemi hope ai i ka holomua waiwai io a kakou i makemake ai.
Ma ka mokupuni o Hawaii, me kona mau kumu waiwai kuloko iho, a he uuku nae kona poe kanaka ke hoohalikeia ae me ka nui maoli o ka aina, i hoomaokioki ia hoi me na kaheawai ana a ka pele, a i hoowaawaaia e na oawa hohonu, a lehulehu wale, he mea pno ke loaa ona mau alanui maikai. O ka hana i na alanui ma keia mokupuni mamuli o keia mau, kumu, ua oi aku ka lilo mamua o ko na mokupuni e ae, a o ka loloa o na alanui waiwai oi, ua oi aku ia. Aka, o ka hana nae i kupono ke hanaia, he mea pono ke hana koke ia me ka maikai ame ka hikiwawe, oiai he hana waiwai loa ka wehe ana ina waiwai kuloko o ko kak@n mokupuni pookela o ka nui, e lilo ai ia i mea e hoopomaikai ai a e hoeueu ia ai na kulana hoopomaikai o ko Hawaii Pae Aina.
Ke koi nei ka pii mahuahua ana o ko kakou oihana kalepa i mau uwapo nunui ae ma na awa-ku-moku o Honolulu ame Hilo, ua ikeia nae ke kupono maoli o nei hana i makemakeia ma ke awa o Honolulu nei. O ka hoakeaia ana ae o ke awa ku moku nei, he mea kupono loa ia no na hana e hoea mai ana ma o na ulu moku la ma keia mua kokoke aku.
E hoeueu ia auanei ka holomua o na hana ma ka aoao Koolau o kakou aku nei, mamuli o ka loaa ana o na alanui maikai a hoea i Honolulu nei.
Nalaila, mamuli o keia mau kumu, ke waiho aku nei au i ke ana, i mau haawina dala lawa pono no na alanui ma Hawaii, no ke alanui pali o Nuuanu ma Oahu, no ka hoakea ana i ka uwapo a me ke awa o Honolulu, a i uwapo ma Hilo, a ma o ka aie dala ana la e loaa ai na haawina no ia mau mea.
Mamuli o na mea lehulehu wale i ikea ma ka hoakea a hooloihi hou ana aku i na Alanui o Honolulu nei a me Hilo, ua lilo ia i mea na ka Aha Kuka e noonoo ai he mea pono ke hana ia ona Kanawai e hoakaka ana i ka loa o ka hoonee hou ana aku a hoakea hou ana ae paha, me ka mana hoi e hiki ai ka hana ana ia mau hana, a e papa pu ana hoi i ke kukuluia ana o ua hale maloko o ia palena, mahope iho o ke aponoia ana o ia Kanawai. Ua hoomakaukauia na Bila Kanawai no keia mea, a e waiho aku ana ka Aha Kuhina ia mau mea imua o oukou.
Mai ka wa mai i hooholoia ai ke Kanawai Aina o 1895, ua hookomo mai la ke Komisina Aina i kohoia ai malalo o ke Kanawai i na hana i kauoha ia malaila, ma ke ana ana i na Aina ma ua wahi he lehulehu no ka noho ia ana aku, me ke ana i na alanui no ia mau aina, a me ka hoomakaukau ana i na olelo aelike a me na pepa pai-hakahaka no ka hooko ana i na ololo o ke Kanawai. Ma na mokupuni o Hawaii a me Ohau nei, ua kokoke ie makaukau loa kekahi mau aina no ka nohoia ana kau. O ka makemake o ke Aupuni, oia ka hoonee ana aku i ka hana malalo o ke Kanawai Aina, me na hana a pau e hiki ana malalo o na haawina dala a ka Ahaolelo e hookaawale ana no ia mau hana me ka manao paulele ana, o ka noho kokoia ana aku o na aina i makaukau e na kanaka mahiai liilii, e kuleana ponoi ana hoi i ka lepo he, mea hoeueu ikaika ia ma na hoohua ana mai i ka oihana mikiala o ka aina. Oiai nae kekahi poe o ko kakou poe kanaka o lokahi like ole ana me keia keehina hana i lawelaweia aku la malalo o ke Kanawai Aina, aole nae i ikeia kekahi kue. Ke hookama nei, kekahi poe mea aina e ike, he mea no lakou e pomaikai ai na hana a keia Kanawai, mamuli o ka loaa ana he makeke kokoke no na mea i hoohuaia mai e ko lakou mau aina, a pela pu hoi me na koiia ana mai o ka hoolimalima.
Ua hoopii aku he heluna o kekahi poe kanaka, he poe makaaianua hoi lakou no kekahi mau aupuni e ae, ka poe i hopuia no ka manaoia ana ua komo pu lakou iloko o ka haunaele kipi o kela makahiki aku nei, i ko lakou mau aupuni e ahewa ana i na mana aupuni o Hawaii, no ka hana kue kanawai ame ke koi ana mai i na poho pilikino ia hanaia ana. O ka hapa nui o keia mau hoopii, ua waihoia mai i keia Aupuni ia mau mea, i mea e loaa aku a na haawiia aku ia mau mea.
Iloko o ka hapalua hope o ka makahiki i hala, ua lawe ao ke Aupuni he keehina huikala i na pio kalaiaina i hoopaaia ma kahi paa, a malalo oia keehina hana i hookuu liilii ia ai lakou malalo o na kumu hoopaa i olelo waha ia. Ua ikea ka pono o keia hana, mamuli o ka loaa ana he nohna lokahi ma ke ano aupuni.
Eia i keia ea ke noonooia nei imua o ka Ahaolelo o Amerika, he kanawai i hookahuaia maluna o ke kuleana pomaikai o ka hoomoe ana i Uwea olelo Pakipika a kela Kau Ahaolelo aku nei i haawi ai, a ua maikai kona kulana no ka hooholoia ana.
No ka nimau e pili ana i ka hoohuiia ana o keia aina me Amerika Huiia, aole ia i loli ae mai ka wa mai o kela Kau Ahaolelo aku nei.
Ke paulele nui nei au, e kokua nui ana na hoike a na Komisina noii he lehulehu i hoounaia ai e ke Kau Ahaolelo i hala aku nei, ka oukou mau noonoo ana.
E waiho aku ana ke Kuhina Waiwai imua o oukou i na Bila Haawina lehulehu i noonoo akahele loa ia e ka Aha Kuka Hooko.
Ke hoakaka nei na hoike makahiki a na poo o na oihana hooko i hoouna mai ai ia’u, he mau hoike moakaka a no na hana malalo o ka oihana hooko i hanaia ma ka makahiki i hala. A ke waiho pu ia aku nei ia mau mea no ko oukou noonoo ana.
Ke haawi aku nei au i ko’u mahalo ia oukou, ke weheia nei ke Kau mau mua loa o ka ahaolelo o ka repubalika o Hawaii, malalo o na hiona ulumahiehie no ka pomaikai iaulaha. Ka nui o na ohi ai ana i ka mahahiki e hiki mai ana, ka wehe mahuahua ia ana o na oihana mahi a me mikiala, a he halana malie ana iho hoi o na manao kuee pili aupuni, i ikea ai ia na makahiki i kaahope ae nei he mau mea iri hookuia nui i ka holomua pili lahui, a lilo ia mau mea i mau kumu e hoopuipui mai ai i ke ohohia aloha aina a noonoo akea ma ka oukou mau kukakuka ana.
Mahope iho o ka hookuuia ana o ke anaina wehe Ahaolelo, ua lawelawe, koke ua hoa Kaukanawai o ke Aupuni i na kukakuka ana no na wahi e noho ai na hale Ahalolelo elua. Mahope iho o na kukui olelo ana inawaena a kekahi mau hoa o na hale elua, ma ke n oi a ka Loio Kuhina Kamika, ua hoopaneeia ka Aha Senate a noho hou ma ka hora 2 o ka auina la, a o ka hale o na makaainana ma ka hora 3 aku.
He ekolu mau Luna Senate i hiki ole mai, Kauhane o Hawaii, Balauwina o Maui a me Schmidt o Oahu nei. Aole hoi olelo ana no ka noho Senate o Hawaii e hoopaapaaia nei i keia wa.
NOHO KA AHA SENATE
Hora 2, halawai ka aha Senate maloko o ke Keena o ka Aha Kuka o ke Aupuni, o Peresidena Waila ma ka noho. Ua hooholoia e paa no na luna o ka Aha Senate o ke Kau Kuikawa, koe wale no ka makai o ka hale. Ua koho lokahi ia o Archie Kamika ma ia kulana.
Hoopaneeia ke kohola ana o ka eieie ahai-olelo mawaena o ia Aha Senate me ka Hale o na Makaainana a ka ia apopo, pela no ka mea malama hale. Hoike ka Peresidena, hora 10 Poaha.
KA HALE O NA MAKAAIANANA
Akoakoa keia hale ma ka hora 3, ka Lunahoomalu Naone ma ka noho. Hoakaka mai oia no ka loaa hou ana iaia oia hanohano ana i moeuhane mua ole ai, i ole wale no ka Loio Kuhina e hoike mai iaia, ua mau no ka na luna nui mua o ke Kau Kuikawa. Kohoia ka Makai o ka Hale.
Ekolu poe i holo balota: Paka, Prestidge a me Isaaka Serawuda. Kohoia ka inoa mua, ma ka helu elua o na koho balota ana, 8 balota e ku mau no na komite Ahaolelo Kumau o ke Kau Kuikawa.
Hoike mai o Luna Senate Baraunu o ke Komite Rula Ahaolelo, he mau hoololi kana no na rula 29, 57 me 104 o ka Hale, i mea e hiki ai ke kohoia elua mau mea kakau mikini, a he mea hoi ia e hoemi ia ai na hana pa’i a kakau poepoe i ikeia mamua.
Waihoia mai ka Hoike a ke Kuhina Waiwai a hoike mai oia, o kana hoike kekahi e loaa ana i na hoa ke loaa mai ka mea pa’i mai. Kauohaia ke Kakauolelo e hoike aku i ka Peresidena a me ka Hale o na Makaaianana no ka noho ana o ka hale o na Senate. Hoopaneeia a ka ia 6 o Isaaka Serawuda.
Haawiia na kope o ka hoike a ke Kuhina Waiwai.
Hoike ka Loio Kuhina, e noho no ka Hale o na Makaainana maloko o na Keena, oiai ua loaa ko na Senate keena okoa. Hoopaneeia a noho hou maka hora 10 o ka la apopo.
He Hoohenehene Anei? Heaha la?
E hoike ana ka nupepa “The Examiner” o ka la 7 o Feberuari nei no ka Haawi ana aku o C. P. Huntington ia Kapena Berryman e noho ana ma Ladana, he kauoha e hoololiia ka hoopaa kakauinoaia ana o ka mokuahi “Aztec” mai ke kuluna moku Beritania mai a ma ke makauinoa hoopaa ma ke ano moku Hawaii. Ma keia ano auanei e haule iho ai ka hae Pelekane mailuna iho o ke kia o ua moku la a kau ae ka hae Hawaii.
Ua hoike ae o Konela George W. Makapolena, wahi a ua nupepa la, iaia i huluhoi mai nei mai Ladana mai, a malaila hoi oia ma ka wa i hookoia ai keia hoololi ana, a oia hoi kahi i komo pu ma la hana, a penei kana i hoike ai:
“Ua waihoia mai ke noi e na ona o ka moku no keia hooloko ana, ma ka manawa no i puka ai ka palapala a Peresidena Kalivalana no ka ninau o Venezuela, aka, ua manao nae au o ke kumu nui o kea hooloki ana, mamuli ia o ke awakumoku e hoea aku ai ia a me na pomaikai no hoi e loaa mai ana. Ua lawelawe au ma la hana, mamuli wale no o na manao aloha ainia (patriotic motives) oiai o ke ake loa o ke Aupuni Hawaii oia ka hoopoipoi ana ae i kona oihana kalepa moana, ma o kona haawi ana mai i na keehina hoohoihoi a pau e hooioliia ai na mokuahi holomoa na malalo o ka hae Hawaii. O kekahi manao nui o’u oia ka hoomahuahua ana aku i na loaa o ka aina. Aole nae o’u hoole ina e ulu io mai ana ke kaua mawaena o Enelani ame Amerika Hulia, e loaa auanei he pomaikai maopopo i na una o ka mokuahi Aztec no kona kaa ana malalo o ka hae o Hawaii, oiai o Hawaii he Repubalika kuokoa ia, a nolaila e ku auanie oia i ka wa.”
O ka manao oiaio maoli no anei ia o Konela Geoki Makapolena, o ke aupuni e ku nei i keia wa ma Hawaii nei, nona hoi ka hae e kau aku ana maluna o ka mokuahi Aztec, he Aupuni Repubalika kuokoa ia?
Ma kahi kokoke i Kawaiahao, ma Alanui Moiwahine, ma ka auina la Poakolu nei, ua hookui pu la kekahi lauhine e kakahi kaa e kalaiwaia ana e kekahi kana maoli, a hina oia ilalo, pii na huila ma kona kua, a ua ku i ka manaonao ke ike aku. Ua hoihoi la aku oia no ka hale me ka pilikia.