Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 5, 31 January 1896 — Hoopau wale ia na Hoopii Koi Poho a Cranstoun me Muller. [ARTICLE]

Hoopau wale ia na Hoopii Koi Poho a Cranstoun me Muller.

Wanekouwa, lanuari 11. —I kei« kakaniaka i hoea mai ai imua o ka Meu Hanohano Luuakanawai Drake ame ke jure t ka hoopii a John Craostoun vs. Kapena Manu (Bird) 0 ka Mokuahi "Warimu" a me James Huddart, luuanui o ka Laina Mokuahi o Kanada ame Auseteralia. O ke ano nui oka hihia, oia keia: Ua hoopaeia mai o Cranstoun, Muller ame Johnstone ia nei e ka Warimu, Kapena Manu, ma ka la 10 o Feberuari 1895. Oiai he kana ka Amerika o Cranstoun, ua waiho aku la oia he kue no keia hana ma Wasinetona, ma o Kanikela Pltasona o Amerika. Ke koi nei ka mea hoopii he $50,000 poho no kona hookukeia ana (mai Hawaii aku nei) me ka lima ikaika. Oka olelo pane ma ka aoao o na mea hoopiiia, oia keia: Ua hookikinaia me ka ikaika na mea hoopiiia e ke Aupuni o Hawaii, a no ia Aupuni i hana ai na mea hoopiiia i keia hana. Olelo na mea hoopiiia, ua haha laua i keia hana maialo 0 ke ano he mau inea halihali ohua a ukana hoi, a ua ae no laua e hoihoi hou ia Cranstoun i Honoluiu me ka uku ole, a e hoolako iaia i ua mea

a pau e pono ai oia no kona ho»o ana. iAwe hoike ka aoao hoopii. O ka hoike mua, oia o John Cranstoun, ka mea hoopii. Hoike oia no konn hopuia ana, ame kona hookauia ana maluna o ka mokuahi Warimu me ka lima ikaika. Hoike aku oia i kona kue iinua oke Kapena, a ua hoike mai oia iaia, aohe ana mau palapala mai ke Aupuni mai o Hawaii. ī kahi manawa nae mahope mai, ua olelo mai ke Kapena, he Bona Hoopaa Poho kana miai ke Aupuni mni. Hoouna aku aia i palapala i ke Kapena, e paa no oia iaia no kona mau poho, no kona lawe ia ana'iuai Hawaii mai, ma ke ano kue kanawai. Ma ka ninau paleia ana o ka mea hoopii, ua pane mai oia: He ewalu no ona mahina ma Honolulu, aka, aole oia he kipi. He hoa oia no ka Hui Scheutzeu, aka, aole īa he Hui Roi«liti.

0 ka lua o na hoike oia o Ciarence W. Akepoka. Ua kaheaia oia e ka aoao hoopii no ka hoike ana i kekahi mau mea e pili ana i ke Kanawai 0 Hawaii i hoopaaia ma o na kuikahi ia, ke kumukauawai ame na kanawai, ma ka wa i hookukeia ai ka mea hoopii. Ua rula mai nue ka Aha, mauiuli o na ruia o ka hookumu hihia aua, aohe kuieana o keia Aha ma ia mau ninau, nolailu, ua hookuu ia o Mr. Akepoka. Alaiia, heiuhelu o Mr. Wilson, loio o ka aoao hoopii i ka olelo hoike i haawiia e Kapena Manu, na ka mea e piii ana i Kana hoakaka no ka loaa aaa o ke kahua paie a ka aoao hoopiiia i kahi mau mahina mahope mai nei, maloko hoi olaiia 1 ae al oia I na mea hoike koikoi i hoikeia e ka mea hoopii, oo ka mea hoi e pili ana I ka laweia ana o ka mea hoopii mai Hawaii mai-a ua hana kulkahi pa na luna o ke Aupuni o Hawail me ia—Kapena Manu—ma ka hapa nui o ka hi'i ikea ai keia hana, i mea e loaa ai kona ae ana e lawe mai oia i keia poe kanaka mai Houoluiu mal a i Vane kouwa nel. Ua hoole o Kapena Manu i ka hooko ana aku ia manao, aia wale no a haawi mai kela Aopuni iaia 1 palapala, ma ke ano Bon« Hoopaa Poho, ame ka lawe aea ae i oa koikoi a pau no na poho e loaa »na i ke kanaka e kipaknia ana. 1 keaahi la ae, i hapai hou ia ai w a hooloheia ana o ka hihia. Waiho aku la o Kale Wiison, loto ) ka aoao boopii t 1 na olelo holke 1 | oalapaiaia, me na ninanlnan la ana

0 James Huddart, a oia ka hope o na olelo hoike ma ka aoao hoopil. WAIHO KIMU KA AOAO PALE. Mahope iho oka hoomaha ana o ka aoao huopii, 09 walho mai o Mr. E. P. Davis, 1010 o ka aoao hoopiiia he noi e hoopau wale ia ka hoopii a ka oiea hoopli. H>akaka niāi la o Mr. Davls, ma ka oleio ana, e hiki ana no ia Mr. Huddart, kekahi o na mea i hoopiiia, ke lawe, me ke ku ike kanawai, ika mea hoopii ina no oia maiaila ia wa, aka, aole nae oia maiaila ma kela wa, aka, na Kapena Mana uae i lawe laia, a ina he kuhihewa kai hana ia e Kapena Manu ma keia hana, alaila, he kuhihewaia i komo iloko o ka ninau kauawai, aole hoi ma ka olelo hoike, oiai, ua ike aua maopopo pono ia Kapena Manu na mea oiaio i pili Ike kōlana o keia hihia O ka Alihikaua'nui, oia wale uo ke poo o ka oihaua mana nui ma Honolulu, oial»lo oke kanawai koa eku aua ma wa i kipakuia t>i ka mea hoopii, a nana i hoonee aku i ka mea hoopii mai Honolulu niai a i Vanekou wa. Nolaila, ma Keia ano e haua ana o Kapena Manu ma ke auo Agena uu ka llepubalika o Hawaii, a no ia mea, o ua hana la ana i hana ai, he hana ia na kekahi Mana Aupuni, noiaila, aole hiki ke lawe ia mai he hoopii kivila iaia no nei hana. Alaila, kuhikuhi oia i kekahi hihia i ikeia ma Kili, no ke kipakula ana o kekahi kanaka mai--loko aka o ka aina a lawe ia I Livapulu, a o ka uku moku i auhau ia maluna ona, ua pa-ha aku īa mamua 0 ka uku maa mau i auhauia. Ua akaka loa, aoie i uku ka mea hoopii ma keia hoopii i kona uku moku, aka, aole no nae ia he mea nui ma keia hihia. Ua malamaia no o Cranstoun elike me ka malama

ia ana o na ohua papa eiiia, a me he mea la aoie loa la 1 manuo iki oia e waiho i olelo kue (protest) a hala na la 5 mahope iho o koua ku ana mai ia nei. He nui na kuhikuhi kanawai i waihoia mai e ka loio, a aneane elua hora ka loihi o kh oiamiwu i kamailio ai oia. KA PANE A KA AOAO HOOPII. Olelo mai la o Mr. Kale Wilson, loio hoopii, ua īli ke koikoi oka hewa maluna o ka ona no na hewa a kana kauwa, ina e hana ana ke kauwa ma ka hana a kona haku, a ano e ae paha. No ka pomaikai o kona haku hana, lawe mai la oia i ka mea hoopii i keia awa. Ma ka auina la ae, hoomau aku la o Mr. Wilson i kana olelo hoonohonoho. Aole hiki ke nana !a na hana a ke Aupuni Hawaii maloko o keia aha. Ua aeia o Kapena Manu ka Agena oke Aupuni Hawaii, a ke ku nei he launa pili aelike ana mawaena o ke Kapena o ka Warimu a me ka Repubalika, a o ke ku ana o keia launa ana, mawaena o ka haku paha īa, ame ke kauwa paha, ua like no ia a like. Ahe nui aku.

Olelo hou o Mr. Davis, o ka hana i I hanaia e ke Aupuni o Hawaii, aoie | hiki ke hoopili ia i kahi mau mana Aupunl e ae. Ae ka Lunakanowai ike noi e hoopau wale i ka hikia, (non-suit). KA HOOPII A MULLEK. Ma ka Poakahi, lanuari 13, ua noho ka Aha no ka hoolohe ana i ka hoopii a Muiler e kue ana i ka Hui Mokuahi. Mainua nae o ka hooloheia ana o ka hihia, ua kamailio o Mr. Wilson no ka mea e pili ana i na koina ma ka hihia o Cranstoun. Nonoi o Mr. Davis e hookomo pu ia ka noonoo ana no na liio o ke komisioa 1 Houolulu, a oia kahi mau koina e auhauia. A hoike mai la ka Aha, no na mea hoopiiia ka pamaikai o na koina. Olelo o Mr. Wilson, aohe waiwai 0 ke komisina i hoouna ia ai 1 Honoiulu. O ko ka mea hoopli hewa lo ana a hewa ole paha ma jka ohumu kipl i ka Bepuhaiika o Hawaii, a i ole ia, he kanaka paha keia e poino ai ka maluhia, aoie ia he mau ninan 1 pili i keia hihia. Manao o Mr. Davis, he mea wai* wai Toa ke komisiua. Eia kekahi mea I hoikeia mai ma o keia komisina la, pehea ia wa nui oko keia | mea hoopii kue ana i ke Aupnni Hawali no kona kipakuia ana, aole nae oia i kue iki I ka hni mokuahi, a oiai ua hooholo ka Repubalika e hele la, aole hiki iiia ke kne. Alaila, nonoi o Mr. Wilaon, e hoopanee ia ka hihia o Mulier, aka, koe o Mr. Davis, ao ka hoopan w&le ika iiihia oia kana eae mi. Aua hoopeu wale ia ka hlhia.