Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 49, 7 December 1895 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

 

  Ua hookohuia i keia la o Mr. Henry K. Meemano i Agena Haawi Palapala Ae Mare no ka Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu.

            JAS. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Dekemaba 4, 1895.

            2575-3

 

I keia la i hookohuia aku ai o Mr. J. L. W. Zumwalt i lala no ka Papa Nana Holoholona no ke Awa Kumoku o Kahului, Mokupuni o Maui.

Eia na hoa o ka Papa i keia wa:

        S. F. Chillingworth,

        Luna Nana Hooko,

J. L. W. Zumwalt.

J. A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dekemaba 3, 1895.

            2575-3.

 

I keia la, na hookohuia aku o T. K. BIPI i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Waimea, maloko o ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o J. E. Laau i waiho mai.

            J. A. KING,

            Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Novemaba 18, 1895.

        2573-3.

 

Oihana Hoonaauao

O ka makemake o ka Papa Hoonaauao e wehe i kula po uku ole no na haumana maluna aku o na makahiki he 15. O na hora kula mai ka hora 7 a ka 9 ahiahi, o kela a me keia la, koe na Poaono ame na La Pule. E hoomaka ana ke Kau Kula ma ka la 6 o Ianuari, 1996, ma ka Halekula o Alanui Papu. O na haumana makemake e komo, e waiho ae i na noi i ka Papa Hoonaauao.

Ke makemake nei ka Papa i na Kumukula apau e makemake ana e lawelawe i ka oihana ao ma ke Kula po, e hoouna mai i ko lakou mau inoa. Mai ka papa inoa i loaa mai ma ia ano e wae ia ai na kumu.

Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao:

        ALATAU T. ATKINSON,

        2574-2.

 

Kuai o ka Hoolimalima o ka Apana Aina Aupuni ma Aina Hou, Oahu.

Ma ka POAKOLU, DEKEMABA 18, 1895, ma ka hora 12 o ke awakea, e kuai kudala akea ia aku ai, ma ke alo iho o ka Hale o ka Mana Hooko, ka hoolimalima o ka apana aina Aupuni, Helu 60, ma Aina Hou, Honolulu, nona ka nui, 5,000 kapuai kuea:

Manawa: Hoolimalima no 10 makahiki. Uku oi aku; $300 no ka makahiki, e hookaamuaia ana i kela ame keia hapalua makahiki.

Ma ka la 1 o Ianuari, 1896, e haawi ia aku ai ka noho ia ana o ua wahi la.

        J. A. KING,

        Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nov. 15, 1895.

        2573-3.

 

Kuai o Eha mau Apana Kahua Hale ma ka Aoao Hema o ka Puu o Puuowaina, Honolulu.

Ma ka Poakolu, Dekemaba 18, 1895, ma ke alo iho o ka Hale o ka Oihana Hooko, ma ka hora 12 o ke awakea e kuai kudala ia aku ai keia mau Apana Aina Kahua Hale, e waiho ana ma ka Aoao Hema o ka Puu o Puowaina, ma ka aoao mauka o ke Alanui Spencer, a maluna aku hoi o na Apana Aina o Dr. C. B. Wood, penei:

Apana 600 Area 35024 Kapuai Kuea, Kumukuai maluna aku o $200.00.

Apana 601 Area 33297 Kapuai Kuea, Kumukuai maluna aku o $200.00.

Apana 602 Area 31235 Kapuai Kuea, Kumukuai maluna aku o $200.00.

Apana 603 Area 29900 Kapuai Kuea, Kumukuai maluna aku o $200.00. Dala Kuike.

E ike ia no ka Palapala Aina o keia mau Apana Aina a me na hoakaka piha i haawiia, maloko o ke Keena Aina.

        J. A. KING,

        Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nov. 11, 1895.

        2572-4.

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

I kulike ai me ka Pauku 1. o ka Mokuua XXXV. o na kanawai o 1888, ua hoololi ae au i kahi e ku ai o ka Pa Aupuni ma Makawao, a i Kukuiaeo, ma kahi i ikeia o ke kahua kahiko ia o ka Hale Wili Kulina o Makawao, maloko o Makawao, Mokupuni o Maui.

I keia la, ua hookohuia aku o MR. SAMUEL E. KALAWAO I Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni.

        J. A. KING,

        Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Nov. 15. 1895.

        2573-3.

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o THOMAS KEEFE o Honolulu, Oahu i make.

Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Cecil Brown Kahu Hooko Kauoha o ka palapala hooilina o ka waiwai o Thomas Keefe o Honolulu, Oahu i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $558.80 a e hoike ana o na mea i loaa iaia $1390.00, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kanohala e maheleia na waiwai e waiho ana ma kona lima a e hookuuia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho Kahu Hooko Kauoha ana.

Ke kauohaia nei, o ka POALIMA, la 27 o IANUARI, M.H. 1896, hora 10 kakahiaka o ua la la, ma ke Keena Hookolokolo o ka Aha ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manaWa i kohola no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na papa hoike helu, a e ka poe a pau i pili e hele mai a e hoike ina he kumu io ka lakou e hooleia ai ua noi la.

Kakauia ma Honolulu, Oahu, K.H.P.A. i keia la 4 o Dekemaba, M.H. 1895.

        Na ka aha:

        GEORGE LUCAS,

        Kakauolelo.

        2575-3

 

Nalowale.

UA HAULE A NALOWALE HE BILA KI koo Dala ma ka Banako o Bikopa, nona ka Helu @,  nona hoi ka huina dala he $60, no ka pomaikai o ka Papa Ola, a ua kaohiia ka uku ia ana o ua bila la.

            M. S. GRINBAUM & Co. Ltd.

Honolulu, Nov. 26, 1895.

            2575-3.

 

KA NUPEPA KUOKOA – ME- Ko Hawaii Paeaina i Huiia

No ka Makahiki $ 2.00

No Eono Mahina 1.00

            Kuike ka Rula.

PUKA 1          2          3          4          5          6

ANA   Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

Iniha    $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $4.50   $4.00

2 Iniha 2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha 2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha 3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha 3.50     4.75   6.00      7.00     8.00     9.00

@Iniha4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

 

O na Olelo Hoolaha a pa e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

HOOPUKA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO

GEO H. PARIS, Luna Nui.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

E ku me ka Makaukau.

Oiai ke hookokoke aku nei na poe apau i lawe i ka hoohiki ana malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni e ku nei i keia wa, i ka manawa e haawiia mai ai ia kakou na kumuhana e pili ana i na hana no ka hoonee ana i na keehina e loaa ai la Hawaii nei ka nohona launa pili kokoke ana me ke Aupuni Repubalika pookela loa o ke Ao nei, oia o Amerika Huiia, nolaila he mea pono i keia wa ke ku ae na Ahahui Repubalika Hawaii o loko o keia mau Pae Aina a haawi i na hoonoonoo ana no ke ano o ka hoolauna pili kokoke ana me Amerika Huiia, i makemake ia, oiai hoi aole kakou i ike i kela wa i ke kumuhana ma ka aoao o ke Aupuni. Aole nae he mea hewa ka hoopaa ana i na kulana hoonee hana o na Ahahui i keia wa, e hookuene pono ana ia lakou no ka makaukau e halawai me na ninau e hoea ana imua o kakou ma keia mua kokoke aku. Aia he pono kuokoa iloko o kela ame keia kanaka Hawaii i lawe i ka berita malalo o ke Kumukanawai no ke koho ana i ke ano maoli o ka launa pili kokoke e pono ai ke hanaia mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia – ma ke ano Mokuaina maoli anei, a i ole; ma ke ano Hoomalu Aupuni anei, ma ke ano he Teritori ko kakou ku ana.

E lawe ana ke KUOKOA i na moolelo o na halawai a kela mau Ahahui e lawelawe ai, a hoolaha akea aku.

 

Weheia ka Ahaolelo Nui o na Mokuaina Huiia o Amerika.

Ma ka Poakahi nei i noho ai ke Kanalimakumamakolu o na Kau o ka noho ana o ka Ahaolelo Nui o na mokuaina huiia o Amerika, ma ke kulanakauhale o Wasinetona. Aia hoi maloko o keia Kau Ahaolelo e noho nei, he ume-ikaika nana e o aku ana i na manao hialani nui ko kela lahui a hekau aku na iini ame na lia ana maluna o na hana a keia Ahaolelo. Aia maloko o ka Hale o na Makaainana, aia ka hapanui o na hoa ma ka aoao Repubalika, he hookahi haneri ame kanaha ko lakou heluna oi, a e lehulehu ana no ia poai maloko o ka hale o na Senate, aka, ma ia wa hookahi no nae, aole no i loaa ia lakou ka heluna hapanui. Aia hoi ka paa ana o ka Mana Hooko ma lima o ka Aoao Demokarata.

Mawaena o na noonoo ana o kekahi mau olohe kilo aupuni maloko o na mokuaina o Amerika, ua manao lakou aole e hoala nui ia mai ana na ninau ano nui a koikoi loa iloko o keia Kau Ahaolelo e nee nei, a mawaena o ia mau ninau o ke kumuhana kekahi e pili ana ia Hawaii nei. A wahi ko lakou noonoo ana, e ka-ua la ana ia mau ano ninau i mau mea paahana no ke Kau Koho Peresidena e hookokoke mai nei iloko o ka manawa he makahiki a oi iki, mai keia wa aku.

Aka, ke nana pono aku nei ke KUOKOA no na ulu-maika mua e olokaa ia ae ana ma ka papahele o ka Ahaolelo, no ka mea e pili ana i ka ninau o Hawaii nei, a oia keia: E ae ana anei o Peresidena Kalivalana e wehe ae iaia iho no ke kukai olelo ana ma na mea e pili ana i ke Kumuhana Hoohui Aina mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia?

He mea maopopo loa, aole o manaolana ia e holo ana keia kumuhana i keia Kau o ka noho ana o ka Ahaolelo, eia nae, e hoea mai ana no ka wa e hooholoia ai ia, a o ua manawa ’ la, oia ka wa e paa pono ai ka Mana Hooko ma na lima o ka Aoao Repubalika, a he wa hoi ia aole i liuliu loa mai kela la aku.

Aia maloko o ka haiolelo wehe Ahaolelo a ka Peresidena Kalivalana e maopopo loa ai ia kakou ke ano o na mea i makemakeia e ua Peresidena la no ka hana a keia Ahaolelo e hana a e hoonee aku ai ma ka mea e pili ana i ka ninau o Hawaii.

 

Na Oihana Hooholo Mua i ka Aina.

Ina e ku iho ana kela a me keia kanaka Hawaii, i nohoia kona umauma e ka uhane noonoo e hoomaopopo io maoli, no ke kulana ana i ku ai maluna o ka umauma lahalaha o ka aina, ana i olelo iho ai, o kona One hanau ia, ma na mea e pili ana i na hana i komo iloko o ka poai o na Oihana hooholo mua i kona aina hanau, e ike ana ia, me ka minamina nui, aole oia; o kona lahui hoi i paa iloko o ko lakou mau lima, i ua hana hoolaupai waiwai i ka aina, aole hoi i kona lahui iho.

He mea maopopo loa, he poe i hoolakoia na kanaka Hawaii me na haawina o ka ike, ka makaukau ame ka noeau, no ka hiki ana e lawelawe ma kekahi mau oihana, a i ole ia, ma na oihana no a pau e lawelaweia mai nei e na poe o kekahi mau lahui e ae – elike me na Pake, na Iapana, na Pukiki ame kekahi poe e ae. Ke imiia a huliia aku mawaena o ko Honolulu nei poe kanaka Hawaii, e loaa ana he heluna nui maoli o na Hawaii makaukau pono, ma na mahele ike hana lima o kela ame keia ano, a pela pu me na poe ike ma na buke malama waiwai e pili ana i ka Oihana Kalepa. He heluna mahuahua o ka poe o na poai a makou i hoike ae la, aia ke hana mau nei i kela ame keia la, malalo o na haku hana, no na uku maopopo e loaa ana ia lakou ma ka la, ma ka pule a ma ka malama.

O ka hana i loaa i ke kanaka, oia ka mea hoolaupai dala iloko o ka lima o ke kanaka paahana, a o ka loaa ana mai o ke dala i ke kanaka, oia ka hanau ana o ke kinana moa i ka hua, o ka hoohua ana ae paha o ka laau i ka hua i makemake ia. Oiai, e hoolaupai mai ana ka ike ame ka makaukau hana o ke kanaka iaia me na dala mahuahua i kela ame keia la, iloko paha okela ame keia hebedoma, a ma kela ame keia mahina paha, he mea pono i ke kanaka ke noonoo iho, ina paha e hiki ana iaia ke hoolilo i kahi hapa uuku oia mau loaa ma na hana e hiki ai ke hoohua ia mai, he mau dala hou, maloko mai on na dala i loaa iaia iloko o na wa i hoikeia ae la. A i kona hooholo ana ia mea, e hoopaa kona manao ma ia hana, alaila, o kona hoohana aku la no ia maluna o na hana ana i hooholo ai, a o keia hana, ua komo no ia ma ka poai o ” Na Hana Hooholo Mua i ka Aina. ”

A ina hoi i manaoia, he mea pono ka hoala ana i kekahi hana nui i hiki ole i ka loaa o ke kanaka hookahi ke hapai ae, aka, aia wale no mamuli o ka hoohuihui ana o na loaa a kekahi poe lehulehu e hiki ai ia hana, alaila he mea pono ke hoolaia na noonoo ame na kukakuka ana mawaena o kekahi mau Hawaii, i loaa na wahi kuonoono uuku, ina paha he mea pono ia lakou e kukulu i kahi hana oia ano, i mea e hoopomaikai ia lakou iho, kokua i ko lakou mau hoa lahui a kukulu ae i ka inoa lahui ou e Hawaii, ma ke ano eia ke Kanaka Hawaii ke hoe nei ma ka moana kai o ” Na Oihana Hooholo Mua i ka Aina Hanau. ”

Malalo o keia rula i kukulu a hoala ia ai kekahi halekuai no na kanaka Hawaii e ku nei ma Pauoa, a makou i lohe ai ke holomua nei ia hana a na kanaka Hawaii.

O ka mea maopopo loa, ua lilo na kanaka Hawaii o loko nei o keia kulanakauhale a me na wahi e ae no apau o ka Pae Aina, i poe hoowaiwai aku i na Pake, na Iapana a me na Pukiki, a pela no me na lahui e ae. Aole o makou ahewa i keia kulana lokomaikai i loaa i ke kanaka Hawaii, aka, oiai no e paa ana keia haawina maikai iloko o ka umauma o ke kanaka Hawaii, no kona lilo ana i kumu hoopomaikai i ko waho, aole anei he oi aku ka pono ke lilo pu oia ma ka la wa hookahi, i mea hoopomaikai i kona hoa lahui ponoi iho? A ma ia hana ana, ua kakooia ke ano lahui o ke kanaka Hawaii, iloko o ka Poai o na Oihana Hooulu Waiwai o ka Aina.

Mamuli o keia kulana hoowaiwai ma ka aoao aku o ke kanaka Hawaii i ko waho poe mai, ua lilo na kanaka Hawaii i poe imi loaa na ia poe, a ma ia ano, ua ku mau ke kulana hapai holomua ma ka aoao o ke kanaka Hawaii iloko o ka ole.

I ka maalo ana ae o kamahele malihini ma na alanui o loko o keia kulanakauhale, e ike ana ia he poe Pake, Iapana a pela wale aku na poe e paa ana i na hana hooulu waiwai a houlakolako nohona, a, o ke kanaka Hawaii, aole.

I ka hapai ana i ka hana, aole pono ke olelo, e poho ana ka hana, a e puka ana paha ka hana, oiai, oia iho ia kekahi o na hopena e hoea aku ai ka hana ma ka hoonee ana i ka hana. Oiai ka hana e nee aku ana, he mea poue ka hoopaaia ka nee ana o ka hana, ma kona mau ano apau, ma ke alahele e loaa ai ka puka; a e palo mau ia aku hoi na hana apau e hooulu mai ana he poho.

O keia kekahi keehina o ke Aloha Aina Oiaio o ke kanaka Hawaii, a pela pu hoi me ke Aloha Lahui.

 

Enelani ame ka Ninau o Hawaii.

Ua maopopo loa, eia kekahi poe mawaena o kakou nei, ke alakai ia aku nei e haawi aku i na manaolana e loaa na hookoia ana mai o ko lakou mau makemake, no ka hoihoi hou ia mai o ka Aupuni Monakia (Alii) o Hawaii nei, maluna o Enelani, ke Aupuni nona ka oleloia ana, ” Aohe napoo ka la ma Enelani, ” mamuli hoi o ka lehulehu loa o kona mau Panalaau a puni ke Ao nei. Aka, ke hoike aku nei ke KUOKOA, me ka maopopo, he manao kuhihewa loa ia. O ka oiaio maoli, a oia wale no ka oiaio holookoa a ke KUOKOA e hoike aku nei: Ua ike piha mai ke Aupuni o Enelani i ke Aupuni o Hawaii e ku nei i keia la. A ua kukuluia keia HOOIA ana o ke KUOKOA, mamuli o kela mau kumu maopopo:

1.Ka ike ana mai a ke Alii ka Moiwahine Victoria i ke Aupuni e ku nei i keia wa, mamuli, o kona hoouna ponoi ana mai i kekahi palapala hoomaikai a apono i ka ike ana i keia Aupuni, ma o kona Komisina a Kanikela Generala maanei, oia o Mr. A. G. S. Hawes, a o ka Palapala hoi i waiho ia aku imua o ka Peresidena o ke Aupuni nei, e ua Komisina Pelekane la, ma ke awakea Poaha, Nov. 15, 1894. A no ia palapala ua like ko makou poe heluhelu ma ko makou helu 46, Buke 33, i puka ai ma ka Poaono, Nov. 17, 1894.  A ma ia palapala hoomaikai a ka Moiwahine Victoria, ua hoopukaia mai o ia kekahi mau huaolelo ku i ka wanana i hooko loa ia ma na la ” kakahiaka ” wale o keia makahiki, a oia keia: ” A pela makou o waiho aku mei ia oe no ka malama ana mai a ke Akua Mana Loa. ” He oiaio ke pule mau la ka Moiwahine o Beritania Nui, ka Mea nona ke aupuni i kukuluia maluna o ke kahua o ka Baibala, wahi a ka olelo kaulana, no ka palekana o Peresidena Dole a me ke Aupuni ana e noho poo nei.

2.O ka ike piha ana mai o ke Aupuni o Beritania Nui i ke Aupuni e ku nei, ma o ka Moiwahine la, nolaila, i waiho pololei ia mai ai na koi a kekahi mau kupa Beritania i ke Aupuni e ku nei no ko lakou mau poho, elike me na koi a lakou e waiho nei. Nolaila, o na hana pili aupuni i mana ma na kanawai o na lahui, no na koi o keia ano, aia no la mawaena o na aupuni i ikeia ko lakou mau mana piha o ke ku aupuni ana, e kekahi ame kekahi,a noho na elele kuhina, komisina a kanikela o kela ame keia aupuni noho makamaka e hoaloha la ma ke ” Alo Aupuni ” o kela ame keia pakahi o lakou.

 

” Wehe ka Pili Hooko-o a ke Aloha. ”

Aole i poina iki ia makou na hooikaika ana a Mr. Theo. H. Davies no ka pono o ka Aoao Roialiti o Hawaii nei. Eia imua imua o makou he wahi buke o kana mau palapala hoike manao akea i kakau ai no ke kue ana i ke Aupuni e ku nei a me na mea e ae he nui ana i kapeku ae ai ma ka aoao kue i ka hoohuiaina mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia. Nui ka hilinai a me ka paulele o na poe Roialiti iaia. Lohe mai kakou i kona lawe hoikeike ana mai i  ke ” Kamaliiwahine ” Kaiulani i Amerika Huiia. A ma ka oleleo hoopokole ana ae, Ua hana o Mr. Theo. H. Davies i na hana apau ana i manao ai, oia na mea e puhili ai ke Aupuni e ku nei a e hiolo ai hoi kona ku ana, a hoi hou mai ke Aupuni Moi malalo o ka nohoalii ana a ke ” Kamaliiwahine ” Kaiulani,

Aia o Mr. Theo H. Davies i keia wa i Enelani, a no ia mea lana loa na manao o kekahi poe Roialiti e loaa mai ana ka pono mai Enelani mai. O keia poai, oia no ka poe i pili aku na hoohihi ana ame na makemake ana ia Kaiulani, a oia ka Poai Kaiulani, nona ka lono a makou i hoike aku ai imua o ko makou mau loa lahui, ma ka pepa o keia pule aku nei, malalo o ke poo manao, ” Ua mokuahana anei ka Poai Roialiti ma Hawaii nei? ” Aka, oiai keia mau manao e hoomoamoa kuhihewaia ana e keia hapa o ka lahui Hawaii, aia hoi ma ka nupepa namu The Independent, o ka Poalima nei, Nov. 29, 1895, ma ke kowa mua loa o kona mau kolamu manao pepa, i ike iho ai makou he palapala na Mr. Theo. H. Davies i kakauia ma Sundown, Southport, Novemaba 2, a i hoouna ia aku i ka nupepa Standard o Ladana. A no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke unuhi nei makou i ua palapala ’ la, a na ko makou poe hoa lahui ia e ike iho, na hoole maoli mai o Mr. Theo. H. Davies, noho o Enelani e komo mai ana e hooponoponopono i na hana ma Hawaii nei, a hoihoi hou mai i ke Aupuni Roialiti elike me na manaolana poho e alakai hewa ia nei kekahi poe o ka lahui Hawaii. Pehea la ka oiaio a me ka oiaio ole o keia mea, aole ia me makou. O ka loaa ana aku o keia manao ia makou ma na kolamu o na manao alakai a manao pepa o ka hoaloha nupepa The Independent, oia ka makou i lawe mai ai a hoike aku imua o ka lahui.

 

I ka Lunahooponopono o ke Standard.

Aloha oe: - Iloko o na mahina kakaikahi i hala ae nei, he lehulehu loa na palapala i ikeia maloko o Ke Standard, no ka mea e pili ana i ua loli kulana kalaiaina mai nei ma Hawaii. Ua manao kekahi poe mawaena o kou poe kakau manao, ma kekahi ano – pili pololei maoli a pili pololei ole hoi – ua kau ke koiko ’ i o na ahewaia ana, no na hopena poino i kau iho maluna o Hawaii; a i ole ia, he hana na Beritania Nui ke komo ana aku o keakea, ma ke ano e kaohi mai, a i ole ia, e hooponopono i kela mau pilikia. Hookahi mea kakau i hele loa aku a ka olelo ana, ua aie o Hawaii no kona ikeia ana e ko ke no nei (disecovery) no kona kumukanawai ame kona ekalesia ia Enelani; a ke paa nei keia Aupuni, e huipu ana me Farani, he wahi ano mana hoomalu aupuni maluna o Hawaii.

Aole he mea maikai no ko kakou lahui ponoi nei, ke hookuu aku i keia mau olelo, ma ka hooponopono ole ia, a nolaila, ke nonoi aku nei au i kou ae ana mai e waiho aku i keia mau hoakaka ana: Ua ikeia o Hawaii e Kapena Kuke i ka 1778. Ua hoolahaia ka Euanelia malaila e na misionari mai Amerika Huiia aku, o ka mua o Lakou, ua pae aku ilaila i ka 1820. O ka palapala ana a me ke Kumukanawai o Hawaii, na na misionari Amerika ia mau mea i hana. O ka misionari i hoounaia mai ka Ekalesia Enelani aku nei, ua hoea aku ilaila i kahi wa mahope loa mai, a, aole loa hoi i loaa iaia kekahi kulana elike me ka kou mea kakau e manao wale nei, ma na mea pili i ke kulana kalaiaina a ekalesia paha. O kekahi, aole loa he KULANA HOOMALU AUPUNI i loaa ia Enelani a ia Farani paha maluna o Hawaii. Oia mau aupuni, ua hana aelike laua, kekahi ame kekahi, aole kekahi o laua e hoohui mai ia Hawaii, a ma ia mua aku hoi e ike no laua i kona (ko Hawaii) Kuokoa ana, a pela nohoi o Amerika Huiia.

Aole o ’ u makemake e kamailio maanei no ke ano o na hana i lawelaweia ma Hawaii, oiai he mau mea ia ua maopopo loa i keia wa. Makemake au e hoike aku i ke kulana kukaawale loa ma ka aoao o Enelani ma keia ninau. Ua hoike aku o Peresidena Kalivalana, maloko o kana Palapala Pane i ka Ahaolelo Nui, ma ka malama o Dekemaba o kela makahiki aku nei, i keia olelo: ” Ua hookahuliia ke Aupuni o Hawaii e kekahi keehina hana, ma kona mau anuu apau, e hiki ai ke oleloia me ka palekana, ua pili pololei ia ke hookoloia mai i ka hana a Amerika Huiia, a maluna hoi oia mea i ku ai ka hololea ana o ua hana ’ la, e hana ia ana e kona luna aupuni ame na luna aumoku-kaua. ”

Oiai nae, he hakoko kalaiaina ikaika kai paio ia ma Amerika Huiai maluna o ka Ninau Hawaii, aole au i ike iki ua hooleia kela mau olelo ae la e kekahi aoao kalaiaina, aole no hoi i hoololiia ae e Peresidena Kalivalana. No na mea e pili ana i na manao aloha o keia Aupuni, aole ia he mau mea e oleloia au, ua loaa ia kakou ke kuleana e hooponopono mamuli o ka ikaika, i na hana hewa a na lahui e ae, i kuleana ole ai kakou e pane aku. O ka launa aloha ana mawaena o Enelani ame Amerika Huiia, he nui loa ia, a ke maopopo lea nei ia mea i kela ame keia makahiki, aka nae, aole e mau aku ana keia noho hoaloha ana ina kakou e lawe ae ana i ke kuleana o ka hoopololei ana i ka hana a Amerika Huiia i ae molaelao mai ai.

Owau iho no, kau kauwa hoolohe.

         THEOS H. DAVIES.

 

Aole i Pau ka Haohao o ke Kuokoa.

O ke kaili Aupuni a Lord George Paulet, ke Aliimoku Beritania, i hana ai ma Hawaii nei, ma ke au o Kamehameha III., a hookaukolo ai na koi ana a ka Moi Kauikeaouli i ua Aupuni nui la o Enelani, malalo o na alakai makaukau ana a na poe ” kuhikuhi puu-one a kilo aupuni ” o ia wa, eia na mea maopopo:

  1.Aole haunaele kuloko mawaena ponoi iho o na makaainana o loko nei o ke aupuni ia wa, no ke aumeume ana i ka mea e lilo ai ka mana o ke aupuni, elike me ko ka Ninau Hawaii e kalai akea ia nei i keia wa. Ma kela kulana o keia hoohalike. Pau ole no ka haohao o ke KUOKOA.

  2.O ka hana kaili aupuni i @ana la ma ka wa i hoikeia ae nei, na Lord George Paulet penei iho la, mamuli o kana mau koi ponoi ana, a hoea i kona hana ponoi ana i kahi palapala hoakaka ma kona aoao iho penei:

  ” Nokamea, na haawiia ko Hawaii nei Pae Aina i keia ia e Kamehameha III., ke Alii, ame Kekauluohi, ke Kuhina o ke Aupuni, ia Rt. Hon. Haku Geo. Paulet ko Alii o H. B. M. Moku Carysfort, ma ka aoao o Victoria, Ke ’ Lii Wahine o Beritania Nui ame Irelani, me ka manao e hanaia elike me ka hooponopono i haoholoia a e hooholoia paha mahope me ke Aupuni o ke ’ Lii Wahine o Beritania, ” &c. &c. Kakauia keia palapala ma ka la 25 Feberuari, M.H. 1843, ma Honolulu, Oahu, a kakauinoaia e George Paulet.

Ma ka la 11 o Feberuari, ka olelo kukala kaua maoli a Lord Georg Paulet i ke Aupuni o Kamehameha III., a penei ia palapala:

            ” H.B.M. Moku Carysfort,

            Oahu, Feb. 11, 1843.

  Aloha oe: - Ke hai aku nei au ia oe me ka mahalo, e hoomakaukauia ka H.B.M. Moku o Carysford malalo iho o ’ u e kaua aku i keia kulanakauhale ma ka hora 4 o ka la apopo (Satude) ke ae ole ia mai na mea A ’ U e koi aku nei malama o ke Alii o keia Pae Aina, a hiki mai ia hora.

Owau no me ka mahalo.

            Kau kauwa hoolohe.

(Inoa)  GEO. PAULET, Kapena. ”

  Ina e hoopili ae i keia keehina hana moakaka a Lord George Paulet, me ka hana aumeume kuloko mawaena o na makaainana ponoi o loko i keia kulanakauhale, ma kela la poina ole e paa nei ma ka moolelo o ke au hou o Hawaii, aole like iki. No ia kumu, aole no i pau ka haohao o ke KUOKOA o ka hoaloha maikai.

3.Aole he hana uhai a hoopau Kumukanawai ka Kamehameha III i hana ai ia wa, a kaili wale ai o Lord George Paulet i ke Aupuni o Hawaii nei, elike la me ko ka M.H. 1893, a ulu ai he hookahuli Aupuni Moi, ma ka aoao mai o kekahi hapa o ka lahui Hawaii, oia ka Poai e noho mana nei i kela wa. Aole no i pau ka haohao o ke KUOKOA.

4.Aole i waihoia ka ninau kaili aupuni a Lord George Paulet iloko o ka Ahaolelo Hui o Beritania Nui, i mea e loaa mai ai ko ka Ahaolelo kakoo ana i ka hana hoihoi hou i ke Aupuni Moi o Hawaii ma o ka Moiwahine Victoria la, elike me ka Peresidena Kalivalana waiho ana aku i ka Ninau o Hawaii iloko o ka Ahaolelo o Amerika Huiia, no kona ike ana, he hana hiki ole iaia ka hoihoi hou ana ae i ke Aupuni Moi mamuli o ka limaikaika, ke ae ole Ahaolelo Nui o Amerika. Nolaila, aole no i pau ka haohao o ke KUOKOA.

A hoea mai i keia la, aole loa i pane iki ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia, me ka maopopo, ” Ua ili ke koikoi o ka hana hewa a kona Kuhina i hana ai maanei, maluna o Amerika Huiia elike me ke koi ana a ka Poai Roialiti o Hawaii nei. ” A o keia ka MANA AUPUNI o Amerika a Kuhina Gresham i pane mai ai, ma ka aoao o ka Mana Hooko o Amerika Huiia, e noho poo ia ana e Peresidena Kalivalana, ia Kuhina Willis e noho nei, ma kana palapala o ka la 3 o Dekemaba, 1894. A penei:

” Ina e ninau mai ka Moiwahine, ke ae oia i na kumuhana (conditions) i waihoia aku, e lawelawe ana anei o Amerika Huiia i na keehina hana oolea (active) no ka hooholo pono ana no kona hoihoi hou ia aku, a kakoo aku paha i kona Mana Aupuni ma ia hope mai, e hai aku oe, aole hiki i ku Peresidena ke hoohana me ka ikaika, ke ole ka mana mai ka Ahaolelo Nui mai. ”

Ma keia pane a Kuhina Gresham, ma ka aoao o ka MANA HOOKO o Amerika Huiia, e hiki ole loa ai ia Peresidena Kalivalana ke lawelawe me ka limaikaika no ka hooko ana mai i ka makemake i kolia e ka Poai Roialiti, ke ole e ae mai ka Ahaolelo Nui o Amerika e hana oia pela .

A oiai, ua hoole loa la ko ka Ahaolelo Nui o Amerika noho ana mai he Aha Uwao no ka mea e pili ana i ka Ninau o Hawaii nei, e ka hoaloha nupepa nana i waiho mai nei ke kumuhoohalike a makou i hoakaka ae la, o ka mea oiaio no hoi ia, nolaila, ua pau loa na manaolana o ka Poai Roialiti ilaila. Ua popoia ka hoike a Mr. Blount ame ka pane a Peresidena Kalivalana a paa iloko o ka Ahaolelo. A no ia mea, aole i pau ka haohao o ke KUOKOA.

  A e na hoaloha e ku mau nei iloko o ka Poai Roialiti, e olelo iho ana paha oukou, he hooulu ana paha keia i na mea i hala lilo, e pono ole ai hoi ke hoala hou ia mai i keia wa; aka, e kala mai oukou no na kalaimanao ana elike me keia, oiai e imi ana kakou i ka mea oiaio i maopopo na kalana a kakou e ku nei i kela wa, a @ ike pu ai hoi kakou i na kumu i pilikia ai ka Ninau o Hawaii.

 

Loio Kuhina Kamika.

Ua lohela mai nei maluna mai o ka mokuahi Miowera, ua komo aku la ko Hawaii nei Loio Kuhina iloko o na ole-hala ana a na poe kakau nupepa o Nu Kilani, no ka mea e pili ana i ko Hawaii nei mau. Kanawai hookuleana Aina. Ua pane aku oia, mawaena o na Kanawai oia ano i hooholoia e na Aupuni hana kanawai o ke ao nei, a ko Nu Kilani kanawai ka ke Aupuni Hawaii i lawe ai a hoohana aku.

Ua olelo ae o Kuhina Cooper aole i loaa mai iaia he wahi lono pili Aupuni mai kona hoa Kuhina mai.

 

Hooleia kela Koi Poho a Frank Godfrey e ke Aupuni o Amerika Huiia.

O ko koi poho a Frank Godfrey, i waiho ae ai na ke Aupuni o Amerika Huiia e koi mai i ke Aupuni e ku nei, nona ka huina o $50,000, no kona hana ino ia ana, mamuli o kona hoaahuia ana i ke kapa hulu manu, ua hoike la ke Kuhina Amerika Willis, ma ko kakahiaka Poakahi nei, imua o ke Kuhina o ko ua Aina E, ua hoolo ke Aupuni o Amerika Huiia i ka lawelawe ana mai i kahi hana e pili ana no la koi. He elua mau kumu hoopii a Godfrey i hookaukolo aku ai: (1) Ua hoopaa ai ola ma ka halemai Kolera he 24 hora i oi wale aku mamua o ka manawa i ae ia no ia hana; (2) Kona hana ino ia ana o kekahi poe kanaka i paluluia ko lakou mau maka, hamo ia oia i ke la a hoopipiliia ka hulu manu.

Ua olelo ae ke Kuhina Amerika, o ke kumu hoopii mua, aole ia i hoounaia i Wasinetona; aka, o ka lua o ke kumu kai hoounaia, a ua paneia mai, e hana ia i kupono ko nana ia e na Aha hookolokolo o Hawaii nei. Pau ae la kela.

 

Olelo Hoalohaloha no Mrs. Kawaimaka Kaahu.

I ka ohana o Mrs. Kawaimaka Kaahu walohia wale.

Oiai, ua oluolu i ka Makua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola makamae o ko oukou makuahine i aloha nui ia Mrs. Kawaimaka Kaahu ma ka hora 2:30 A.M. o ka wanao Poalima la 22 o Novemaba 1895, ma ko oukou home ma Manana, Ewa, Oahu.

A oiai, o Kawaimaka Kaahu he hoahanau oiaio oia no ka ekalesia o Kahikuonalani i hooikaika nui ma ka imi ana i na kokua aloha no na mea e pono ai ke kukulu ana i ko ke Akua Betela nona ka inoa e ” o ” nei o ” Kahikuonalani. ”

A oiai, ua hooikaika pauaho ole oia i ka hapai ana i na hana a ko kakou Haku aloha mawaena o na makamaka ame na hoaloha iloko o keia ekalesiai a na ka nawaliwali i hooki i kana mau hana maikai @a moe aku la oia me ka mahalo nui ia.

Nolaila, ua lilo kana mau hana maikai iloko o keia ekalesia i kia hoomanao nona. Nolaila –

E HOOHOLOIA: O makou o na hoahau o ka ekalesia o Kahikuonalani ma o ko makou komite la, ke hui pu aku nei me oukou me ka ohana i hoonele ia i ka makuahine ole, ma ka auamo pu ana i na haawina o ka ehaeha, luuluu a mokumokuahua o ka naau i hekau iho maluna o oukou a pau.

E hooholoia: - Ke nonoi ae nei ka makou pule i ke Akua Kiekei Loa, e hoomama mai i na haawina luuluu o ke aloha makua iloko o ko oukou mau puuwai.

E hooholoia: - E hoonaniia ka inoa o ke Akua Kiekie Loa, Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku, e hoonaniia ke Akua ma na Lani kiekie loa, he malu ma ka honua he aloha i na keiki a kanaka.

O makou iho me ka haahaa; Davida W. Keliiokamoku, Rev. J. M. Ezera, Henry K. Meemano ame Kahema. O lakou na komite.

         Waiawa, Nov. 25, 1895.

 

Ua lohela mai, ma uka ae nei o Manao ma ka la 29 o kela mahina aku nei, ua pepehi hoomainoino iho la kekahi kanaka i kana wahine mare. Ua huki kela kanaka ma ka lauoho o kana wahine e huki hele iaia mawaho o ka hale, a ku ’ i aku ia i na maka o ka wahine, a peku aku la me ke kamaa ma ka wawae a ma ke kino, a pela no i ke poo a me na papalina. Aole oia wale no, aka, ua nou ia ke poo o ua wahine la i kekahi omole i piha i ke kulu [waiona] a nahaha liilii kela omole, a oiai ka, ke koko e kahe mai ana ma ke poo o ua wahine la, ua hopu iho la ua kanaka la i ka wahine a kiola aku la iloko o ka loi kalo.