Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 40, 5 ʻOkakopa 1895 — NUHOU HAWAIi [ARTICLE]

NUHOU HAWAIi

He uiau la wela aku nei na la niua o koia liebcdoma no Honolulu nei. Ca halihali mai ka mokuahi Ma* lulaai i ka l'oakolu nei mai Kona mai i na eke kopaa ho 389 i v ka wa hookahi. Ua hoi aku uei ke Kanikela ilawnii eleu Cba9. T, Wikl«r o ke awa o Kapalakiko ma kā mokuahi Austraiia o ka Poakolu iho oei o keia het»e<loma. l'a hoopau ia o tutßneia Jo« Luahiwa o ka puali makui kumau o Hoaoiuiu nei ma ka Ui mua o keia maiama a o Won. Neoelham aku Ia ina 19 wahi. U ka mokuahi Warrimoo e upu ia aku nei oku mai ana maanei i keia mau U aku mui na Panalaau mal, e apa \oa ana paha a keia malama aku. O ke kumukuai o na kopaa ma na lohe hopo loa i loaa ia mai nel ma na mokuahi kuwaho o keia hebedonia» he 3 a mo 1G hapa 100 mau keneta o ka paona hookahi. lla hoouna ia mai ka mokuahi KAholui mai Kapaiakiko me ka hoouka ia i n:i lako ai a nie na waiwai kalepa no ko Maui poe, a ua ku ae la paha la i ke awa kai hoiuholu. lna aoie e puka hou ae ka iua'i kolera maluna o kekahi mea kino uhane oia mamua o ka Ptakahi aenel, alaiia o hoomaka ana na kuia la aupuni o Honoiulu »ci ma ia la. He koho mau aliikoa kiekie ke maiama ia ana e ka puaii kiai lahui o Hawaii ma ka |>o o kala 1G o keia malama. Oia no ka bal«ta una i Lntan»la l'oloneia amo elua mau Mekia.

l T a lelopoue mai o Kauka ltustla o kuapanao Waianao, ua makemake ko Waianae poee hoopau i ka ho#malu, a e ae ia no ka poe a pau e holo aku ana ilaila 1 loaa ka palapala ae a ka Papa Ola. Ua huki ia ka mokuahi Kinau ilunn o ke Alahuki, Moku i ka Poakolu iho nei no ka hoomaemae ana. K haaiel* ana oia no kona mau awa maa mau no Maui a me Hawaii i kekahi la o keia heheiloma ae. Ua hoohlkihiki aku ka mokuahi Australia S ka Poakolu ihonei no na aina mamao i kekahi o na hoouna eke leta nui aaa mai ko kakouoihana leta aku, oia he 12,304 mau leta a me 4,933 mau uupepa. Ma ko kulauakauhale o Nu loka, i ka la 23 o $epatainaba t ua hoohui ia ma ka mare o Mtss Lani Atkinsob, kaikamahino a ke Kahukula oui Atkinaon o Hawail nei, m« Lutanela 8. K. i\ Gikbons okt aumokukaua Beritani>», Ua hoi mai ka mokukaua Amerika «Beunlogton n i ka po Poaiua nei mal I-Ahalna mai a hakeo no iwaho oka nuku o Mamaia. Ua hoi mai oia i ka manawa e kau ai naeke ieta a na manuwa Amerik» elua ma na kai o Hawali neL

Ua hoohiki ae • Mr. Samutl T. Alexander o Hawaii nei manma i ka la 20 o Bepatemaka ma kona heaa ma OakLand, Kaieponi, mai kana huakai maWkai aku oeime aa kaikamahine eiua i Eneiani, Waie, Helevetia, Farani a me Bepania, I heloia maluna o na kaa hehihehi wawae ma keia mau wahi, a u& pau i ka heie la e iakoa na miie he I,SOO malnnao kekaa hehihei wawae. K holo heu aku ana no o Hr. Hamuei Alexa»der i ka makaikai, a i» wa ©iiooiiiM al oial Ita!ia,

Ua halA ako oei ke Senataa H. \Vaterhoose maluna o ka «okoahi l Aostralia o ka Poakolu nei ma ka j brfiakai hc ba|tt oo Ica haoa ahe | h«pa no ka ihaolooio o keia paa aoa | iho nel i ka ikilkL Ua hx;piha iho ka mokukuna Ka Moi inn lanahu oke Aopool Amerika ika Poakahi Sho nei a loaa he mau haneri tooa, aoa ahii aku la oia i ka Poalua mai *me ka nianao e kiola a pao il uoa o ka mokoahi Amerika "Olym|j>ia n e hekaa la i Lahaina. Kia ke haawi nei ka poali pohi obe aupuni he aha inele puhiohe pakahi ma na auina la Poakolu a me P«alima ma ka pa Haie Mana Hooko, oiai ka mai korela e hoohaiki ana i ka loa a me ka laola 0 na hoaeae ana a keia ;poe kauwa a ka ieholehu. O ka uui o na liio o ka Hui Manawalea o oa wahjne no ka hanai ana 1 ka poe Hawaii nele loa o keia kulanakauhale, eo ka hebedoma hookahl e pau ana ika Poaono, Sept. 28, he $1,198:40 no 22,414 mau mea ai; ao ke koena oke elala ma ka waihona, he $5,936.31. Ke nauki nei kekahi i>oe PUkiki i ka luna ohi auhau mamuli o ko iakou manao ua hoopiiia ko iakou auhau ahiki i kaekae o ko lakou wahi e ola ai. Nolaila ke hoonioni nui nei e kahea ia ona halawai iiiakaainana e lohe ia ai ko lakou mau manao kue i ka oihana helu auhau. Ua lawe ia mai kekahi lawehala i hopu ia e na makai a hoopaa ia ma Kuapapanui, o Kahananui kona inoa, i ka Poakahi iho nei a i ka halema'i kolera ma Kakaako no ka maaao ia he ma'i koleia. Eia ka auanei he kuhihewa no ke kauka nana i Ike, a no ia mea, ua hoihoi hou ia ua kanaka nei no Kuapapanoi, oiai e kpli ia ana kona hewa no ka hookolokoio. E wehe ia ana he halekuai buke a me na lako kakau hou loa maloko 0 ka hale liepuhalika ma alanui Moi ma ka la mua ae nei o !Dekemaba, no Wall, Nichols & Co. Ama ka mokuahl Australia i pelu aku ai e hoi no Kapalakiko i ka Poakelu iho nei, i kau aku ai o Mr. Nichols kekahi hoa o ka hui, noka holo loa 1 na mokuaina hikina e kuai lako ai no keia hui hou. Mawaena o na ohua kamaaina i pau aku ika holo no Kapalakiko maiuna o ka mokuahi Australia, o J. 13. Atherton oka hui o Kakela a me Kuke, ka wahine ame ke kaikamahine, H. Waterkouse, Mrs. F. M. Hatch, ke Kanikela Hawaii Wilder o Kapalakiko, Dr. J. Brodie, F. S. Dodge, Mrs. B. Cartwri?ht, na keikane hele kula a Alapaki, l>aimana, Bālauwlna a rae Walakahauki a me kekahi poe e ae.

Iloko o keia mau la aku uei a ke kapu e nohoalii ana maluna oke kulanakauhale o Hoaoiulu nei, aia ka hale hana hao o Henolulu e hoomoa ana i na puu Uala i makemake ia e hoouna aku i na mokupuni mawaho aku o Oahu, no ka uku ana i na paahana o na mahina ai nui ma ia mau mokupuni. Ua oleloia ua hiki aku ika $25,000 i kekahi la o ka hebedoma i hala i hoomoa ia no ka awiwi e hoōuna aku i ka poe makapehu e kau mai ana na maka.

0 kela mokuahi nana i lawe mai i ka mai kore!a i Henoiulu nei iku mai ai ma ka la t o Augate i hala, nona ka inoa Belgic a makou i hoike aku ai he elua pule i halla mamua aku, ua ili a paa ma na kapakai o lapana ma kana huakai i hulihoi aku ai mai Kapalakiko ae, ke hoike mai nei na lono hope ioa mai Kapalaklko mai, aia eio ua mokuahi la ke paa la no ma kahi i ili ai aole i hemo, a me he mea la e poino ioa aku ana paha. 1 ka wa a kekahi pake maiama halekuai o Hoaolulu nei i heie ai mai kona hale aku i ka nuina la Poalua iho nei e ike i kona hoaioha ma kekahi wahi e aku, aiia hoi ua komo ae la kekahi makai me ka paiapala huli opiuma ilok» o kona haie a ua loaa a]ta Ia ka opiuma. Imua o ka Aha Apana I ka Poakolu nei, «a ae kela pake Chock Hoy 1 kona hewa a ua kau ia aku ka hoepai he $110 oie na koina. Ua uku ia ka heopai ia nr», a ua h(!le okoa ka pake me ke knakuu 010 Iho. Ua haalele aku ka mokuahi Miowera okl iaina hooholo moknahi mawaena o Oanaia ame Ausetaralia i ke awa o Vanekoowa i ka hora 6ame ka hapa oke ahiahi ,o ka ia 28 o Sepatemaba, holo mai Ua kn maanai 1 ka hora 5 wanaao o ka ta 1 0 Okatoba nel, mei 10 ohua kapena a me 983 mau tona ukana no iQfonelala nei. Ua komo loa mai ika Miowera iloko nei o ke awa e hoalele ai 1 na ukana, a ma ka wanaao Poalua Ihe nei ua huii loa aku oU iio kona awa n me Kikaiae,

Ke.m&kema&e nei na luna aapaoi oke Aoponl o Amerika HuipaiA e liepo a hoopiiia o Kaūka Bowieo ka mokoahi oo koaa hana kele lot ina aooaoo aka mai korela i make ai mi ka moaoa mawaena o lapaoa a me Hoooiulu aole hoike poioiei. A oia hana hookahi a um kaoaka la ia Hoooloiu nei, pela oo oia i hooakele loa hoa aka ai i ko Kapalakiko Kauka awaa ohe hoike iki a haalele waie i ka hana.

Ua hala ako nei o Mx. F. Dodge i Ameiika Haipaia ma ke ano he konii&ioa Hawaii no ka nana a me ka hakilo i ka hooholoia aoa o oa kaa me ka uila, a me he mea ia malia ma ia manawa hookahi e au ako ana oia c ike i keano o ka lawe ia ana o oa-mea ino mai ke kulanakaohale aku maloko o na auwaha lawe ino i eliia no ia hana e hookaawaie aku ai i na mea ino, i ole ai • hookio ia iho a ku ka puu o na mea ioo ma kahi hookahi, :« puka nai na ano na'i lehuiehu.

Ua hopu a hookolokolo ia iho nei i ka Poakahi imua o ka aha apana o Hooolula nei o J. M. Vivas a me J. M. Teixeira, na mea nana e hooiaha aei ka nupepa Pukiki <<A Sontinella" ma keia kulanakauhale, no ka hoapii laihila a kaKepuhalika ma o ko laua hoopuka ana i kekahi huaoleio pelapela ma ka olelo Pukie n«ma ana ia Camillo Pereira ma ke ano hope peresidena no ka ahahui Pukiki Sana Antonio. Ma ka Poalua mai, ua pau ka lawe ana o na olelo ike aua hoāhewa aku ka lunakaaawai ina mea hoopiiia ma ke kau ana ika hoopai he $150 a me $3.50 koina no J. M. Vivas, a he $50 a me na koina no J. M. Teixeira. Ua hoohalahala na mea hoopiiia i ka olelei hooholo, aua hoopii ike kiure. Ma ka hora 7 a me hapa o ke ahi. ahi Poakahi aku nei, ua kapalulu mai ina keia awa ka m«kaahi Australia mai Kapalakiko mai iloko o na la holo 6a me eiwa a me hapa mau hora, oiai i ka hora 10 kakahiaka i» ka Poalua mamua iho kona haalele ana aku ike awa hope a holo pololei mai no Honoiulu nei. Ua hoohikihiki mai oia no keia awa ia 14 mau ohua kapena, 12 mau ohua oneki, 12 mau «ke leta ame 987 mau tona ukana. Ia po no iku mai ai, ua hoomaka koke no ke kioaiao na ukana, oiai ua lioomalu mua ia na kanaka hana maloko o ka uapo mokuahi. A iloko ona hora he umikumamahiku, ua pau na ukana ike kiolaia a heomaka ka hooili o na uka o ukana aku nei Ma ka hora 4 o ke ahiahi Poakolu mai, ua hiu ae ia i kona mau enekini a kikihi aku la me ka hoohikihiki aku ina ohua lehulehu no na aina manao.

Kk kaeiia mai nei ka luoahoopouopono o ke Aloha Aina, i koaa aloha i kona mau Moi i hala a hiki mai ia Liliuokalani, ke nana ia nae ke an» o kana mau hana ikeau e nohoalii ana o Kalakaua, aole no e hiki ke hooleia, aole oia kekahi o na Hawaii kue loa i ke aupuni ia manawa & hiki wale i ka make ana o Kalakaua; aike au hoi o Liliuokalani, mamuli o ko makou manaoio i ua mea i haiia mai, o J. Nawahi kekahi i ao aku ia Liliuokalani, a i ole I hana i kekahi mau mea nana i hookokono loa ia Liliuokalani e kukala i Kumukanawai Hou i ka mea hoi nana i ulupa koke i ke aupuni o Llliuokalani, ela ka auanei no ke ake o J. Nawahi e iilo i Kahina ka mea i holi ai e kokua i ke aupuni o Llliuokaiani. Aohe hoole Akua oke Kuokoa. Aka, he hool« Akua maopopo loa o J. Nawahi, ke hoolo nei oia oole o S. B. Dole ke Alii a Pereaidena o HaHawaii nei; he wahi maunu wale no ia na J..Nawahi i na kanaka Hawaii i kana wahi nupepa, aka ua hala ka wa makapo o na kanaka 1 kapa a me ka kona mauhoa alakai lalau ana i ka lahui. . Pili pono io no ka la i Papaenaena ia oe e ka lunahoopouopeno o ke Aloha Aina, Aloha no.