Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 32, 10 August 1895 — Kanawai Hoomoe Waeaolelo Moona Pakipika. [ARTICLE]

Kanawai Hoomoe Waeaolelo Moona Pakipika.

Ua lawe mai ka Mana Heoko o ka Bepubalika iioko o keia kau kuikawa o ka Ahaolelo, he bila kanawai e hoohoihoi ai i ka hoomoe aoa i waeaeielo moaha Pakipika mai Amerika mai a i Hawaii nei. 0a noonoo ia e na baie pakuhi ahoohoio ioa ia. Aole nae i lilo i kanawai, aka hiki mai nei o Coi. Z. 8. Sp&lding*o Keaiia o Kauai mai Europa loa inai ma ka ia 1 iho Fei o Augate me kekahi hooiala hana hoomoe waeaoieio ma te ano ku i ka laweiawe hana maoli ana a waiho mai nei imua o ke aupuni. Ke olelo ia nei, eia o Mr. Spaidlng me kekahl poe mea dala o Be-

ritania, ua makaukau e hoomoe i waeaeleio mawaena o Kapalakiko a me Honolulu, me ka malama I ka hana hou ana i ka waeolelo, a maluna oia hui ke koikoi no kana. hana maikai, ke ae ke aupuni Hawaii e hoopaa i ka uku aku 1 ka hui hoomoe waeaolelo i $50,000 oka mak&hiki no ka manawa he iwakalua makahiki ka loihi, me ke koi pu mai e haawi aku 1 pono kaokoa | iio lakou ma ia manawa. j Mā ka Poakolu iho nei, ua halawai ae kekuhi poe lawelawe oihana 0 keia kulanakauhale me ka Aha e kukakuka no keiā kumuhana a Mr. Spalding i lawe mai nei. Ua kamakamaiilo lakou ma keia kahua b»na e onou ia mai nei ma na ano a pau, a me he mea la ma ka hoomaopopo ana, o ka Mr. Spalding hoolalu hana i waiho mai ai, oia ka 01 ona inea a pau i ikeia e kakou. Ua aelike ia, iloko oka manawa e hoomau ia ai ko ke Aupunl Hawaii uku kokua ana i keia hui, e hookuu wale ia na elele paiapala a pau a ke aupuni, a e hooholo ia hol ona uku kuikawa kupono no na elele palapala a na hui kalepa e hoouna ai maloko 0 kela waeaoieio. Ua hoomaopopo ia I keia wa, ua lokahi fee aupuni a | me Mr. Spalding ma na mea e ae, koe ka auhau a ka hui e kau ai maluna oka huaolelo hookahi a iūß i kekahi mau mea liiiii e ae. Aia a lawe ia mai ka bila waeaolelo hou ma na oleio elua imua o ka Ahaolelo e ike paka ihoai kakou 1 ke au nui a me ke au ikl. Ke keu mai nei kekahi poe no keia puu dala nui e kokua ai i keia hui iioko o ka makahiki. Aka he makemuke kakou a pau e launa mau kakou me ke ao holookoa i na la a pau, ina he ua a malie, e ake o ka lohe i na wea e hana ia ana a i ulia mai la tna kela wahi keia wahi oka honua. Aole e hoeko ia keia moeuhane pomaikui ina he noho wale iho no k* kakou e palaualelo ai. A ke komo mai nei hoi na hoonui noonoo o kekahi poe ma ka hookomo ana mai i kela hoolala manao e pau ai keia uku kokua waeolelo, oia ke kau i auhau aupuni i hookahi hapawalu kenela maluna o na waiwai lewa. Ma ka manao o kekahi poe ike lawelawe oihana, iloko o ka makahiki mahope o ka paaana o ka waea a kamailioia, e iawa ana ka nui o ia auhau no ka uku ana i na mea a pau. Mahope iho o ka paa ana o na mea maluna ao i ka hoonohoia, ua | hoolahaia mai la ma kn olelo namu | na hooiala hana a Mr. Spaiding, a ke lawe mai nei makou ma ke ano j nui, penei: | 11 e mau maiama kona oka huli | ana e loaa na mea oiaio a me na huahelu no na mea pili i ka lioomoe ana i waeaolelo mawaena ona mokupuni iho nei ame ona waeaoielo mawaena o Honolulu a me Kaleponi, ao ka hopena ua ioaa iaia na mea m pau mai kekahi anaaina naauao mai o Ladana.

| Ua loaa na huaheiu ona lilo uo ka haua, hoomoe a me ka hoolako ana i ua wueaolelo elua, oia ka laina piiiaiua ame iaina Kaleponi a me ka moku hana waea. Ua hoolala oia a holopono kahi e loaa ai na da!a e hapai ai i ka haua. Ona kahua kahi e hoiopono ai keia mau hoolala ana e loaa ke dala, oia ka loaa o kekahi uku kokoa a hoopaa paiia mai na Aupuni mai d hoopomaikai ia ana, no ka mea ua hoomaopopo ia aole e uku ia ana na lilo ponoi o keia hana no kekahi inau iiiaiiHwa. , Ua makaukau au i na mea a pau no ka lawelawe koke i ka hana, koe wale no oka maopopo ole oke aha la ka nui o ka uku kokua e hiiinai aku ai e ioaa ana mai na aupuni mai e hoopomaikai ia ana. Aole oia i makemake e hana aku ke Aupuni Ilawaii aoi mamua o ka mea i maopopo a akaka no kona mau pomaikai iho, a nolaiia i waiho mai ai oia i na hoolala ana; aole e hookomo ia ke aupuni ii»k« oka pilikia; oka makemake wale no e loaa mai onā uku kokua haahaa a e hoopaa no ka hoomau ana a me ka maikai o ka waeaolelo. Eia na hoolaia ano fiui e hoohul ia ai iloko o ka aelike mawaena 0 ke Aupuni a me a'u. 1. Na'u e iawe ina lilo & pau i j hooiilo e ia iho nei ma ka imi ana e ioaa na ike i hoike ia mamua aenei a me na liio hou o ia ano e hikl mai ana. 2. Na'u e auamo ina lilo me ko ke Aupuni komo oie mai, no ke kukakuka ana e loaa na aelike me na Aupuni eae, Uaanaaina, ka waea a u»e ka moku hoouooe waeaolelo, na agena <lala, a e kaikai i na iilo e ae a pau e hoea mai ana no ka hoo-1 ko anu e holopono ka hana. i

3. Na'u e haawe, me ka lilo ole o ke Aupuni, no ka hoolako ana i ua Uala kupono e kukulu ai i na waeaolelo elua ma ko laua kulana e haoa ai me ka maikai, komo pu me ka hoomoe ana i na laina maiuna o na aina e hui ai na laina o ka waea-

olelo kuioko a me na kahua e hiki ai ke hoohanaia, me ko ke Aupuni wahi hooiilo daia ole mal a aie dala ia aku paha. Koe wale no kahi kokua dala e aelike ia ai e uku. 4. Na'u e lawelawe e hooholo pooo ina mea a pau a hoomaka i ka hana ana o ka waea olelo maloko mai o umikmamawalu malama mai Okatoba 31, 1895 aku, a paa pono na laina elua maloko mai o umikumamawalu mau malama, oia hoi ma Okatoba 31, 1895. 5. Na'u e lawelawe, iwe ko ke Aupuni lilo o!e, e hoomau i ka malama maikai ana i na waeaolelo eiua e hoohana mau īa ai laua no ka manawa he 20 mau loakahiki ka loihi. 6. E hooki ia ka uku kokua a ke Aupuni ina e hoohana ole ia na waeaolelo elua mahope o ka paa ana a hala na la he 90 nee papa. O iahioki ana ma ka $10,000 oka makahiki no ka waiho hana ole o ka waeaolelo kuloko, a ma ke $40,000 ina no ka waeaolelo kuwaho. Ina e hala ka makahiki mahope aku oka pau ana o ke 90 mau la nie ka hoohana ole ia, alaila lie mana ko ke Aupuni e hoopau ai i ka aelike no ka īaina e moe hana ole ana. 7. Ua hlki ike Aupuni ke hoouna wale i na elele waeaolelo maioko ona waea elua, me ka uku ole, a hiki ī ke $50,000 o ka makahiki, e heiu ia ma ka uku huaolelo mau. 8. E hoonohonoho ia a e aelike ia ona papā no ka uku o na huaolelo o ka waea kuloko nei a hookomo ia iolko o ka aelike. O ka uku huaolelo o ka waeaolelo kuwaho, aia me ka uku e lioopua ia ai me ka aelike me na aupuni kuwaho e kokua (lala ana i ka waeaolelo, me aa uku e hoemi aua i ko na nupepa uku. 9. E waiho aku au me ke Kuhina Waiwai ī $25,000 ma na bona Hawaii, ke kakauinoa ia ka aelike, a e paa ia e ia ma ke ano hoopaa e hana au a hoomoe iua mau waea olelo la e like me na olelo o ka aelike. E ae ia au i umikumamawalu uaalama e hooholo pono al i ksi'u mau hoolala ana a e noonoo i ka nul o na kokua e loaa mai ana ia'u mai na aupuni e mui. E hoihoi ia mai na bona iu'u ina iloko oia munawa ua hoike aku au i ke Aupuni aole e hiki ia'u ke hooko, a i ole ia ina mahope iho ma ka aeiike ana uie ke aupuni no ka hooloihi aku a hoopau paha. 10. E hoolilo aku no au ike Aupuni maloko o hookahi makahiki mai ka paa ana mai o ka waeaoleio kuloko, I ua waeaolelo la me ka aie ole, ke uku niai ke Aupuni i na 1110 ponoi wale no o ka hana ia ana o na ialna aina a me na kahuu e pili ana ilaila.

A ina i makeinake ke Aupuni pela, aiaila e ae ia aku no ke Aiipuni e hoohana i ka moku hoomoe waeaolelo 1 pili i keia iaina ae no ka hana hou ana paha ma ka lilo ponoi waie no. No ka noonoo ana i ka mea pono no ko'u aoa« no keia hana nui, o ae mai ke Aupuni i keia: 1. E uku mai i $50,000 uku kokua no ka makahiki a no ka manawa he 20 uaakahiki ka ioihi. 2. £ haawiie» mai ia'u ka pono kaokoa oka hoopae ana i na iaiua waeaoleio ma na mokupuni o Hawaii mai na kapakai komohana o Amerika Akau a mawaena o na mokupuni no ka manawa he 20 makahiki. 3. Eae mai ke Aupuni e hookomo mai- me ke dute oie a mau uku e ae paha i na pono haua waea- | olelo a pau i piii i ka waeaoieio. | 4. Eae mai ke Aupuni ina aina aupuni e iawe ia ana e hoohana ia | me ka uku oie no ke kukuiu kahua ano ka manawa he 20 maltahiki | a me ka pono e hoopae a me ke ala e heie aku ai ame kekahi mau pono *e ae. 5. Ina aole e hana ia a paa kela waeaolelo maioko mai o 18 maiama mai Okatoba 31, 1895 aku, aiaiia he mana ko ke Aupuni e hoopau mahope o ka hala ana o keia manawa i ae ia ai e hana. Oka manao hoolaia no ka la welawe ajpa i ka hana hoomoe waeaolelo, oke kukulu i hui Aoaen-ika no ka laweiawe a hooponopono ana ia waeoieio ma Amenka Huipuia a me l(e kukulu ana i hui raa Hono iuiu no ka malama ana i ka waeaolelo kuioko. E noi ia aku ana ke Aupu ni o Amerika Huipuia e kokua mai i keia hana.