Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 23, 8 June 1895 — Page 1
This text was transcribed by: | Diane Poche |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXIV, HELU 23. HONOLULU, POAONO, IUNE 8, 1895. NA HELU A PAU, 2549.
Hoolaha Loio.
H R. HITCHCOCK,
Notari no ka Lehulehu.
Apana Hookolokolo Kaapuni Elua,
Kaluaaha, Molokai.
W. R. KAKELA,.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale. E kipa mai a e ike kumaka.
WILDER & CO., (WAILA MA.
Mea kuai papa a me na Lako kukulu hale na ano a pau, a me na mea a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.
LELO HOOLAHA.
O na poe lawelawe hana ole a pau me ka Hui Hanai Hipa o Humuula, ke papa loa ia aku nei lakou aole e hele maluna o na alanui a ala liilii o na aina e noho mana ia nei e ua Hui la ke loa a ole ka ae ia mamua.
O na ilio e loaa aku ana maluna o ka aina, e papehiia no: aole loa e ae ia ka ho'a pua ana ma alanui.
HUMUULA SHEEP STATION COMPANY.
Kalaleha, Apr. 20, 1895.
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI O
LEWERS & COOKE.
(Lui Ma).
Ma ke kahua hema o Alanui Papu
me Moi
E LOAA NO NA
PAPA NOUAIKI
O kela a me keia ano.
Na Pani Puka, na Puka Aniani,
na Olepelepe, na Pou, na O'a,
na Papa Hele. na Papu Ku,
me na Papa Moe nui loa.
NA PILI O NA HALE O NA ANO A PAU.
A ME NA
WAI HOOHINUHINU NANI
o na ano a pau loa.
Na Balaki o na Ano he Nui Wale
Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka
o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana no ka
Uku Haahaa Loa,
E like me ka mea e holo ana mawaena
o Laua a me ka Mea Kuai.
Hele mai e Wae no Oukou iho.
HE MOOLELO
---:NO:---
Frank Reade Opio
Ka Mea Nana i Hana ka Moku Lele ma ka Lewa-lani---Ka Mea Nana i Kaapuni na Wahi a pau o ka Lewa---A mai ke Kukulu Akau a ka Hema---A mai ka Hikina a ke Komohana---Ka Mea Kupaianaha o ke Keneturia Umikumamaiwa---Ka Naauao Kelakela o ke Kanaka---Ka Haawina Makamae a ke Akua i Haawi mai ai.
[graphic: engraving of dirigible, "KA 'POAI LEWA.'"]
MOKUNA I.
Aole he mau hana i koe no ka moku lele, ua hoolako mua ia na mea apau, a ua makaukau no ka hele ana a puni ke ao nei. Aole he hana i koe o ke kau wale ae no, a hoopa aku i ke pihi o ka uwila, a o ka pii ae no ia o na moku la ma na lewaanuu lewa-alanai.
Ma ke kakahiaka o ka la e hoomaka ai ka huakai a ka opio akeakamai, ua akoakoa mai he mau tausani o na kanaka o ke kulanakauhale a me ko na wahi e ae no ke akenui e ike maka i ka lele ana o kela mea kupaianaha nui wale.
I ka aneane ana e kani ae ka hora umi o ia kakahiaka, ua hoea mai la ke kaa ahi mai Nu Ioka mai, a maluna mai oia kaa, ua hoea mai la kekahi kanaka aoo lauoho hina, me ke kino nui maloeloe a me na maka oluolu ke nana aku. O keia no ka mea kaulana i kapa ia o Kauka Vanadeka ka mae hoi nana ka leta i heluhelu ia ae la maluna.
Ua hookipa mai la o Frank Reade i ke kauka aoo me ka pumehana.
"He mea e ko'u hauoli no ka hooloihi ana mai o ke Akua i ko'u mau la a ike kumaka au i keia moku lele kupaianaha a kou noeau noeau palena ole i hana ai e kuu hoaloha opio maikai, a he mea no hoi no makou ka poe aoo e hilahila nui loa ai i ke eo ana ia oe e ka opio akeakamai naauao kelakela. Pehea la, ua ae no anei ee no ka'u noi, no ka imi ana i kela buke, ka mea e pakele ai o kela hoakanaka opio o kaua?" wahi a ke kauka aoo i kamailio aku ai ia Frank Reade.
"Me kuu uhane a pau, ua ae au, a oia hoi ka kaua mea mua e hana ai, mamua o ka makaikai ana i ke ao nei. No ia mea, ua hoomakaukau iho nei au i na mea a pau, a e haalele ana kau me o'u mau kanaka ma keia awakea koke no, nolaila, e paina ana ko kakou aina awakea maluna o ka Poai Lewa, (oia hoi ka inoa i kapa ia ai ka moku lele), wahi a ka opio.
"Nani no ka hoi ko'u laki! E ae mai oe e Frank e hoomaikai mua aku au i kou lokomaikai palena ole," wahi a ke kauka me ka puili hou ana mai i ka lima o ka opio akeakamai.
"E Kauka Vanadeka, he mea hiki ole ia'u ke hoole aku i kau nonoi, no ka mea aia ke ola a me ka make o kela kanaka maluna o ko kaua mau hokua, a ma o na lani la, ke lawe nei au i ka hoohiki, aole e hala he umi la mai keia hora aku a kaua e kamailio nei, e loaa ana kela buke ia kaua, ina aia no ke waiho la ma kahi au i hoakaka mai ai ia'u."
"Auwe no ka hoi e ! Ea, ua hapa mai ka mama o ka manu i keia mea kupaianaha ! Pomaikai maoli ko ke ao nei i ka nai o kou naauao e kuu makamaka opio," wahi a ke kauka me ka hauoli.
Mahope iho o ko Frank kamailio pokole ho ana me kona kahu malama hale, no kekahi mea e pili ana no ka hale, ua haawi ae la oia i kona aloha i kona poe kahu malama waiwai a me na makamaka, huli ae la oia a pane aku la ia Kauka Vanadeka:
"E haele-kaua no kahi o ka Poai Lewa, oiai ua hiki i ka manawa e haalele iho ai kakou. ua makaukau ka manu nui no ka lele ana, aia o Pomp a me Keoni ke kahea mai la ia kaua."
I loa no ia Frank a me Vandeka a aku aku ma ka oneki o ua moku kupaianaha la, ua hoopa koke ae la o Pomp ke kauwa paele ma ke ki o ka enegini uwila maloko o ke keena hookele maluna o ka oneki e like no me ko na mokuahi, a iloko hoi o na leo kupinai a ikua o ka lehulehu, me ke ani peahi ana a na hainaka, me na leo wawalo kohu hanehane o ka hana puhi ohe o ke kulanauhale, ua hoomaka koke ae la na eheu nunui o ua moku ea la e upoi malie, e like hoi me ka manu palanehe ma ka hoomaka ana ae e lele, pela iho la ka Poai Lewa i pii haaheo ae ai ma na eheu lailai o ka lewa-luna.
MOKONA II.
KA HUAKAI MUA NO KA WELAU
AKAU.
Me ka emoole, ua hoike mai la ka mea ana ma ke keena hookele ia Pomp, ua hiki lakou ma kahi o elua tausani kapuai mai ka ilihonua ae, nolaila me ka leo kohu kapena moku, ua hoike aku la oia i kela mea i kona haku opio.
"E kuu haku, eia kakou i keia wa ma kahi o elua tausani kapuai ke kiekie mai ka honua ae."
I kela wa, aia no o Frank a me kona hoaloha ke kauka aoo ke ku la ma ka pale o ka oneki, a me kekahi wahi luina oia o Keoni, e nanaea ana i ka nana iho ia lalo o ka honua, a ka lakoa nana iho, ua like me he palapala aina la i pahola ia mai imua o ko lakou alo, oiai na hiki ia lakou ke ike aku i ka loa a me ka laula o ka aina holookoa, a o ka mea i oi loa ai, he la malie loa ua la 'la, a ua ahuwale ka ili o ka aina, a e ike ana hoi i na kulanakauhale o kela a me keia wahi, na muliwai e moe lakee ana me he poe moo nahesa nunui la. E walea ana lakou me keia mau hiohiona nani i ka wa i poha mai ai ka lea o ka paele Pomp me he ka pena moku la. Huli ae la ka opio akeakamai a hele aku la no ka hale pailaka, oia hoi kahi e hookele ia ai Poai Lewa. I kona komo ana aku, ua pane aku la oia ia Pomp ka mea iaia ka hookele i kela wa:
"E hookele pololei oe ma ka akau-hikina, oiai he makemake au e hoea kakou ma na kapakai hikina o Amerika nei mamua o ka napoo ana o ka la."
Oiai ua a'oa'e mua ia o Pomp a me Keoni e ka opio i na loina a pau o ka hoohana ana i ka enegini uwila, a me na mea e ae e pili ana i ka moku ea, nolaila aohe he hana a ka opio.
I kela wa, ua kia pololei ia ae la ka ihu o ka Poai Lewa no ke kapakai Akelanika o Amerika, a me ka hoololi ana ae i ke ano o ka upoi ana o na eheu mai ko ka pii ana iluna a ka onou ana imua, ua lele aku la ka Poai Lewa ma kona alahele me ka mama nui launa ole. I ka nana iho ia lalo o ka aina paa, me he la e holo ana ihope me ka puahi nui.
He nani a maikai ke ano o ka lele ana o ua moku lele la, aohe oni a ano kahulihuli hoi, aka he kauaheahe malie me he la aia no i ka aina paa kahi i ku ai, a o ka hihio wale no a ka makani ma ko lakou mau pepeiao ka mea nana i hoike mai eia lakou ke nee nei imua me hikiwawe nei.
I ka hala ana he hora mai ko lakou haalele ana, ua kani mai la ka bele paina awakea i hoomakaukau ia e Keoni. Haele aku la o Frank me ke kauka aoo ma ke keena paina nani i hoowehiwehi ia me na nani a pau a ka mana o ke dala e hiki ai ke hana. O keia ka papaaina mua i paina ia mawaena o ka lani a me ka honua, a i waena o na ao kaalelewa o ka lewa-anuu.
He mea e ka mahalo o ke kauka i kau a mea o ka ono o na mea ai i hoomakaukau ia a me ka nani o ke keena. I ka pau ana o ka laua paina, ua hele aku la no ka opio akeakamai e hookele ponoi i ka moku lele, a kauoha aku la oia i kana mau kauwa e hele laua e paina i ko laua aina awakea.
He nui na mea nani a ko lakou mau maka i walea ai, nolaila mamua o ko lakou hoomaopopo ana, aia hoi, ua aneane mai la na eheu o ka po e pahola iho ma keia aoao o ka poepoe honua.
Mamua nae o ke kani ana o ka hora 3 o ua auina la nei, ua hoea aku lakou ma na aekai hikina o Makekuseka, nona hoi ka loa mai Readestown mai a hiki i keia wahi, he ekolu tausani mile a oi. Nolaila e hoomanao oe e ka mea heluhelu i ka ua mea he mama nui wale o keia moku eheu kupanaha.
He nui hoi a lehulehu o na kanaka o kela a me keia wahi a ua moku la i kaalo ae ai i hoohikilele ia na naau i keia manu nui e lele haaheo ae ana maluna o lakou me ka puahi nui, aka o ka poe nae i ike mua ma na nupepa ua maopopo koke ae la no lakou o ka Poai Lewa keia, ka moku lele kupaianaha a Frank Reade, ka opio akeakamai kelakela o ke ao nei, oiai ma ko lakou nana ana ae me ka lakou mau ohenana, ua ahuwale na mea a pau, a ma na aoao o ua moku la, e wele ana he mau hae Amerika nunui me ka hiehie nui.
I ka uhi pono ana iho o na eheu o ka po, a mahope hoi o ko lakou paina ana i ko lakou aina ahiahi, ua hoololi hou ae la ka opio i ko lakou alaholo lewa a i ka akau pololei, oiai aia lakou ke lele la ma kahi he ekolu a eha mile mai ka aina mai, a o ka moana Akelanika uliuli ooloku malalo pono ae o lakou, me ka hoemi ia iho a ma kahi o elua haneri kapuai maluna ae o ka ilikai, a i ka lakou nana iho, me he moena nui la i kinohinohi ia me na maawe wai dala la ke alohilohi imua o ko lakou mau maka, a oiai hoi e oili ae ana ka mahina piha ma ke kukulu hikina o ka poepoe honua, he mea e ka nani, a ua like ka hulali me he daimana la ka anapanapa. Huli ae hoi ia uka o ka aina, he pouliuli puukiuki ke kukui, nolaila ua maopopo iho la ia lakou kahi o ke kulanakauhale a me kahi noho kawalawala ia e kanaka.
Aole i pau.
KA HUAKAI I MOLOKAI.
KA MAKAIKAI ANA O KA PAPA OLA
I KE KAHUA MA'I.
Haawiia na Lako Mea Kani Hou o ka
Bana o ke Kahua Ma'i Iloko o ko
Lakou Mau Lima.
Ua Hookipa ia Mai o Kapena Coch-
rane me na Leo o ka Piha Mahalo
me ke Aloha -- He mau Haiolelo
me na loo Huro i Papahiia
mai maluna ona -- He haa-
waina ohohia kai papahi
ia maluna o Peresi-
dena Kamika me
W. W. Hall.
Ua aolo aku ka Lehua i kekahi mahele nui o ka Papa Ola a me kekahi mau hoa e ae i poloai ia, a i hoike ia ma ka nupepa o kela pule aku nei, a ua pae aku la ma ke kahu ma'i lepera ma ka hora 7:30 o ke kakahiaka Poaono ae, a ua hoea hou mai la ma ke awa lai nei o Kou ma ke aumoe o ka po Poaono me na ohua i hele a luhi.
O ka huakai mai nei aku, ua hookui ia mai e na makani pakuikui me na ale kawahawaha a lilo ai he wa loihi ma ia holo ana aku me ka oluolu maikai ole o ka noho ana iho, aka ua alo wale ia no nae e na hoa a pau me ka hauoli a me ke kulana olioli ma na mea a pau mai ka holo ana aku, ka lele ana ma na waapa a me ka holo ana maluna o na lio.
Ua hoopilikia la ka lele ana aku ma na waapa mamuli o ka emi o ke kai, a papau hoi na apoopookai pohaku kahi hoi i maa mau no ka lel@ ana aku, a i ka emi ana aku o ka nalu, ua ili iho la ka waapa iluna o na ako'ako'a, a mai lilo paha i mea poino no ka waapa me na ohua oluna ina i loaa hou mai i ka nalu a palahuli ana iloko o ke kai, eia nae, ua loaa e mai la i na lima kokua o kekahi poe kanaka na lakou i kaialupe aku i ka waapa a kau loa iluna o kahi maloo. Ua manao ia o kahi hoolilo o hookahi haneri dala e lilo ana no kela wahi i awapae maikai kupono.
Ua akoakoa mai ka puali puhi ohe lepera me ka lehulehu o na wahi noho elua ma ke awa no ka poloai ana mai i na malihini me na leo hone o na mea kani, a i ka ike ia ana mai o kapene Cochrane kekahi iwaena o na poe makaikai, ua hookani ia mai ia ka "Star Spangled Banner," a o ka panina hope he ekolu leo huro. Ia wa, ua hoolauna aku la o Charles Kealakai ke alakai o ka bana, iaia imua o kana poe puhi poe, ma ke mele ana mai ia "Aloha oe" me ka panee ana he mau olelo hoomaikai ma ka olelo Beritania me ka maikai a ku no hoi i ka mahalo ia.
Maluna mai o ka waapa hope o Prof. Henry Berger, a iaia ke kia ana o kekahi holowaa nui, a i loko oia pahu na mea kani hou o ka bana, kekahi hoi o na mea nana e hoohauoli nui i ke anaina. Mahope iho o ka hiu ia ana ae o ua pahu ala mai luna mai o ka waapa, ua lilo aku la iaia ka mahelehele o na mea kani hou iwaena o na hoa o ka bana, a he mau hora okoa hoi o kona manawa i lilo no ia hana.
He manawa pokole, ua pau ae la na hoa i ke kau maluna o na lio no ka hele ana e hooko i ka lakou mau Misiona. Ua hoomaka aku ia o Peresidena Kamika, na lala o ka Papa Waterhouse, Lansing a me kauka Wahie i ka makaikai ana ia Home Bihopa o na kaikamahine me ka hoomau ana a hiki i ka pau pono ana o na wahi i ka makaikai ia. Ua hooia mai ka poe i makaikai mua i ke kahua ma'i, ua oi aku ka maikai o ke kulana o na mea a pau mamua o ko na wa i hala. Ua nalohia aku ke ano kuakea pu o na hale o ke au i hala mamuli o na pena ahinanina, kalina a melemele, a he nanaina oluolu ke nana aku me ka maemae.
Ua lokahi ka manao o na poe a pau o ka Home Balauina o na keikikane ka helu ekahi o ka maikai me ka maiau o ka hana ia ana o na kahua hooluolu e hoopuni ana i ka home, a no ia mea, ua haawi ia na mahalo kiekie ana maluna o Brother Dutton ka mea iaia ka malama ana, no kana mau hana eleu a ah@ Ua haawi ia na hoomaikai ana ia Mr. a me Mrs. John Babecock he mau opio akahi no a mare, a he mau kupa ponoi no ka aina nei. He wahi hale maikai ko laua, a ma ka nana aku he hauoli maikai ko laua noho ana.
Ma ka hora 2 ua kau-o ia ae na hoa malihini e ka pololi maloko o kahi o na poe makaikai kahi hoi o na mea ai ono e waiho ana me ka makaukau, a ua ai ia me ka ono. I ka wa hoi e hoonanea ana me na puhi paka ana ma ka lanai akea oluolu ua hoolealea ia mai la na mahini me na leo mele, a oia hoi ka wa i panee ia aku ai o na mea kani hou i ka bana. Ma ka poloai ia ana, ua haiolelo pokole aku la o Kapena Cochrane ma ka olelo Beritania a i mahele ia hoi ma ka olelo Hawaii e Thos. K. Nathaniel, he mea i kamaaina nui ma Honolulu me ka maikai a me ka makaukau. Ua hookukulu ia ae la na hoa o ka bana ma ke ano hapapoepoe, a mahope mai hoi o lakou ka lehulehu o na lepera he mau haneri, a i ko lakou alo aku i ku aku ai o Kapena Cochrane, me ka hoopuka ana i keia mau mamala olelo:
"E o'u maa hoaloha: Ia'u ia nei nei i ka makahiki i hala, oia hoi ka'u huakai mua, ua hoi aku au me ka manao e hana i kekahi mea no oukou. Heaha la a pehea la aole e hiki la'u ke hoomaopopo iloko oia wa. He mau mahina pokole mahope mai ua kauoha ia mai la ka mokukaua Piladelepia e hoi no Kaleponi, oiai o wau hoi kekahi o luna oia moku, a ua noho hoi malaila no kekahi wa loihi a ano maopopo ole ka hoi hou ana mai. Eia nae hoi, ua huli hoi i@ mai la no, a ma kekahi la o Maraki i hala iho nei, ua ike iho la au i kekahi kukulu manao nupepa o ka nupepa Pacific Commercial Advertiser, e hoike ana i ke akenui ia e loaa ona mau mea kani hou no ka bana lepera, a ua wehe ia he lulu dala ma ia keena no ka poe e manawalea aku ana. Mahope iho o ko'u kakali ana he mau la, ua hele aku la au e ninau i ka Lunahooponopono pehea la ke ano o ka lulu dala, ua pane mai la keia ia'u he $20 wale no mau wahi dala i komo mai. Ia wa ua manao iho la au ua hoea mai ka wa kupono e hiki ai ia'u ke hana i kekahi mea no ko oukou pomaikai. Nolaila ua nonoi aku la au iaia ina e pa'i ana oia he mau olelo hoolaha me ona poe kikiki, alaila e haawi hoi au i elua anaina haiolelo me na kii hoolele-aka me na leo mele, ua ae koke mai la kela. Ia wa, ua hele koke au e ike ia Peresidena Dole a ma kona oluolu, ua ae mai la oia ia'u ka Halepaikau nui me ka bana aupuni, a ua hooia mai la hoi o Prof. Berger e kokua mai oia ma na a mea pau e hiki ana iaia me ka lokomaikai piha. O Mrs. Dole kekahi i kokua nui mai no ka hooholo mua ana i ka hana, a o Mr. W. O. Kamika ma ke ano he Peresidena no ka Papa, ua haawi mai oia i kona ae me ka hauoli, a ua aie nui hoi oukou i kana kaikamahine a me kona mau hoaloha lede opio e noho ala ma ke awawa o Nuuanu no ka hoolilo ana i na kikiki he $100 ka waiwai io. Ua manawalea mai hoi ka Adimarala Amerika i ka bana o ka moku lawe hae Piladelpia e hookani no ka manawa, a ua hoike mai hoi ka poe maikai o Honolulu i ka lakou mau kokua nui ana ia oukou mamuli o ko lakou hele ana ae a lehulehu ma kahi paha o ehiku haneri o ka po hookahi."
A o ka hopena, ua loaa ia makou na dala mahuahua e lawa ai no ke kuai ana i na mea kani me ke koe he huina nui kupono e hoohana ia aku ana no ka pomaikai o ka lehulehu o na ma'i lepera. E loaa ana he mau kokua ana no ka Ahahui Imi Pono Karistiano a pela pu hoi i ka Holo Beritania, oiai he mau wahi hooluolu laua a i elua no ka lehulehu.
Nolaila, ke ike mai la oukou ma keia mea, he lehulehu wale ko oukou mau hoaloha ma Honolulu, aole wale hoi malaila, aka aia maloko o Amerika Huipuia a me Beritania Nui. Aole oukou i poina ia. Ua loaa i na lehulehu o Hawaii nei he mau manaolana ohohia hou no oukou, a ke manao nei au o ko lakou manao nui o ka hana ana i na mea a pau no ko oukou oluolu me ka hauoli. Ke hooikaika nui nei ka Papa Ola e imi a loaa ona laau e hiki ai ke hoola ia ko oukou ma'i paakiki, ke no@ akahele ia nei e na poe naauao i keia wa, a ma ko'u manao e loaa io aku ana no ka laau, (huro ia). Ke ike nei au ua oi aku ka maikai o ko oukou mau hale mamua o ko ka makahiki i hala, (huro hou ia), a ke lana nei ko'u manao e hoomau aku ana na hiona oi ae maluna o oukou, (huro nui ia.)
O na lako mea kani nani a oukou e paa ala i keia wa, ua loaa mai la mai Kapalakiko loa mai. He puu dala nui kona kumukuai, a ke lana nei ko'u manao e malama ana oukou ia mau mea me ka maikai i hoike maikai na oukou no ko oukou poe hoaloha lokomaikai ma Honolulu ka poe hoi nana na dala i lulu mai no ke kuai ana a loaa mai ua mau mea kani ala.
Mahope iho o na lea huro ekolu i haawiia, ua panai mai la o Mr. Ambrose Hutchinson ka Hope luna nui o ke kahua ma'i lepera, a o kekahi hoi o na ma'i kukonukonu loa he mau mamala olelo pokole i ku i ka eehia a me ke kuliu ma ka olelo Hawaii, a ua unuhi ia mai ma ke ano nui e Nathaniel ma ka olelo Beretania e like me keia:
"Ma ka aoao o ka bana lepera a me ka lehulehu a pau o ke kahua ma'i, wahi ana i pane aku ai ia Kapene Cochrane o na koa marina o Amerika Huipuia a me ka poe hoaloha a pau i kokua pu mai me ia i kana mau hoomaikai oiaio, a wahi ana i puana ae ia. Ua palua ia na lokomaikai i hana ia mai ia makou e oe, a ua hoolana nui loa ia hoi ko makou huaolelo oluolu a hoolana manao i keia la, he hoolana hoi i loaa mua ole ia makou. Ua hoopepe loa ia ko makou mau puuwai me ke kahaha nui hoi, oiai aole oe no ka lahui hookahi me makou. He malihini oe, a aole hoi e makou kuleana e manao aku ai e loaa mai na kokua nui e like me keia mai ia oe mai.
He nui ko makou hauoli i ka ike ana he lehulehu loa ka ko makou poe hoaloha, a e hooi ia ae ana ke kulana o ko makou ola ana ma ke ano he mau kahoaka e manaolana ai me ka hoohauoli hou ia ae. Ke hoomaikai aku nei makou ia lakou a pau, a e hooikaika hoi makou ma ka hoike ana aku he kupono makou no ka lakou mau manawalea nui ana. Na ke Akua e hoopomaikai a malama mai ia oe."
ua kulu na waimaka o kekahi poe mamuli o ke kino ma'i o ka mea kamailio a me ke ku o kana mau olelo i ke aloha a me ka noeau, he keiki oia na kekahi Kuhina Kalaiaina o ke au ia Kamehameha V.
O@ ua kamaaina mua o Kapena Cochrane ia Kuhina Hutchinson iloko o na makahiki he iwakaluakumamalima i hala, ua lulu lima pu oia me kana keiki me ka hoomaikai aku no na mamala olelo maikai a ka opio i puana mai ai, a ma la wa i pau ai ka hui akoakoa ana.
I ka wa hoi e hana ia ana na hana ua hoolele aka ia ke anaina e Kauka Wahie me kana mea pa'i kii, a o Mr. E. G. Hikikoki hoi, ka Ilamuku o ka Repubalika, ua haawi hele ae oia i kona papale imua o ke alo o na poe makaikai, a ua loaa iaia na dala he $25, a na Prof. Berger hoi i mahelehele aku iwaena o na lala o ka bana.
Ia wa, ua hele aku la o Kamika, Hall a me kekahi poe e iho no ka Hale Ahahui Imi Pono Karistiano, no ka hooponopono ana i kekahi mau pilikia i ulu ae mawaena o kekahi mau luna nui o ka hui. Ua loaa aku ia laua na laka elua e kau mai ana ma ke pani puka o ke alo a me ka poe kue e kakali mai ana o ka aha uwao, ma kahi o 200 poe kanaka e akoakoa ana no ka hoolohe ana i ka hoopaapaa, a mahope o na kalaiolelo ana, ua hooholo ia he mea pono e hoopau ia na luna nui kuee, a e koho hou ia i mau mea hou ma ko laua wahi. ua kamailio mai hoi o Rev. Mr. Birnie i kekahi mau huaoleo hoolana manao, a ua hooku u ia ka halawai e ke kahunapule Hawaii Rev. C. M. Kealoha.
He mea maopopo aole he ino o ka lolo o ka poe ma'i lepera, oiai na hoike ia mai mamuli o ko lakou eleu ma ka hapai mau ana i na hana hoolana manao. I ke kani ana o ka hora 5 ua kau hou ka Papa Ola me na hoa i kono ia ma ka moku no ka huli hoi ana a pae iloko o na hora he eono.