Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 9, 2 March 1895 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA

 

NUPEPA KUOKOA

 

- @ -

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

o ka Makahiki. --- $2 00

Na Eono Mahina. --- $1 00

 

Kaik@ ka Rula.

 

HOOPUKAIA E KA

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

GEO. H. PARIS, Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO, --- MARAKI 2, 1895.

 

KULA SABATI.

 

HAAWINA X. MARAKI 10.

 

Ke Keiki Alii Lalawai Opiopio. Mareko 10:17-27.

 

I KONA hele ana aku ma ke alaloa, holo hiki ae la kekahi io na la, kukuli iho la imua ona, i ae la. E ke kumu maikai e, heaha la ka’u mea e hana’i i loaa ia’u ke ola loa?

18 I mai la Iesu iaia, No ke aha la oe e kapa mai ai ia’u he maikai? Hookahi wale no mea maikai, o ke akua.

19 Ua ike no hoi oe i na kanawai; Mai moe kolohe oe; Mai pepehi kanaka; Mai nihue; Mai hoike wahahee; Mai alunu; E malama oe i kou makuakane, a me kou makuawahine.

20 Olelo ae la ia, i ae la iaia, E ke kumu, ua pau ia mau mea ia’u i ka malamaia mai ko’u wa uuku mai.

21 Nana mai la Iesu iaia, aloha iho la, a olelo mai la iaia, Hookahi ou mea hemahema; e hoi aku oe, e kuai lilo aku i kou waiwai a pau, a e haawi aku i ka poe ilihune, alaila e loaa ia oe ka waiwai ma ka lani; a e hele mai oe e hapai i ke kea, a e hahai mai ia’u.

22 Alaila kaumaha loa iho la kela ia olelo, a hele aku la me ka minamina, no ke mea, ua nui loa kona waiwai.

23 Alawa ae la o Iesu ma o a o, i mai la i kana poe haumana, Manomano ke komo pilikia ana o ke kanaka waiwai iloko o ke aupuni o ke Akua!

24 Kahaha iho la ka naau o ka poe haumana i kana olelo. I hou mai la Iesu ia lakou, E na pokii, he mea pilikia loa ke komo ana o ka poe paulele i ka waiwai, iloko o ke aupuni o ke Akua.

25 E hiki ke kamelo ke komo aku iloko o ka puka kuikele, mamua o ke komo ana o ke kanaka waiwai iloko o ke aupuni o ke Akua.

26 Kakaha loa ko loko o lakou, i iho la ia lakou iho, Owai la uanei e hiki i ke ola?

27 Nana mai la Iesu ia lakou, i mai la, He mea hiki ole keia i ke kanaka, aka, aole i ke Akua; no ka mea, e hiki no na mea a pau loa i ke Akua.

PAUKU GULA. Mat. 6:33. E imi e oukou mamua i ke aupuni o ke Akua.

MANAO NUI. E pono ke imi mua i ka pono a ke Akua.

OLELO HOAKAKA. Mahope o ke alahou ana o Lazaro, ua paa ka manao o ka aha hookolokolo Iudaio e pepehiia o Iesu a make. Nolaila ua noho kaawale o Iesu ma Eperaima, a hiki i ka Ahaaina Moliaola. I kona kaahele ana aku ia Ierusalema, ua halawai oia me ke ‘lii opiopio lalawai.

17. KEKAHI, --he alii oia, Luka 18:10, opiopio, Mat. 19:20, lalawai, Mar. 10:22. HANA, --ma ka manao lapuwale o kekahi poe ua manao lakou, ma keia hana hookahi e loaa ana ka pomaikai mau loa ma ke ano oia no ka uku hana kupono. Aka nae, aole e loaa ana i kekahi kanaka ka pomaikai lani ma ke ano he uku hana ia, aka ma ke ano he haawina manawalea wale no mai ke Akua mai. 18. MAIKAI, --me he mea la ua like o Iesu me na kumu e ae. Hookahi hana wale no ana i makemake ai, aka nae aole maopopo iaia o Iesu ke kumu maikai hookahi wale no. 19. KANAWAI, --ko Iehova mau kauoha he umi. PAU, --me ka manao lapuwale ua hana oia i na hana maikai a pau loa, oiai nae aole i lawa kana mau hana e hoolana’i i kona manao e pili ana i ka pomaikai lani. 21. ALOHA, --ma ka mahele ana i kona mau ano maikai, kona eleu, hooikaika, akahai. Na ke Akua mai keia. HEMAHEMA, --aole lawa keia mau ano maikai e hookomo ai iaia i ka pomaikai lani. Pela no e hiki ole ai i kela mea keia mea e paulele ana i kona ano maikai. WAIWAI, --oia no kona hemahema. Aole oia i aloha aku i ke Akua mamua o na mea e ae. Ua paa kona manao e hooluolu iaia iho. Ua like no ka hewa o na kanaka a pau loa mamua o ka hoohanau hou ia ana. Aole i paa ko lakou manao e paulele loa i ke Akua Hemolele. 22. KAUMAHA, --oiai ua haalele e oia i ka pomaikai lani, a paa kona manao i na waiwai pau koke o keia oa. 23. PILIKIA, --aole i olelo ia ua hiki ole. 24. PAULELE, me ka naupo, oia no ka hewa. Aole i kauohaia ko kakou hokai ana i ka manao a ke Akua e pili ana i na waiwai. 25. KAMELO, --he olelo kahiko keia e pili ana i na mea e pilikia ai. Ua kapaia ka puka komo liilii ma na paia pohaku o ke kulanakauhale “ka maka o ke kui humuhumu” no ke ano like. Aole nae e hiki i ke Kamelo me ka noholio hoounauna nui ke komo me ka maalahi. 26. KAHAHA, --mamuli o ka manao lapuwale, ua pili ka nui o ka pomaikai i ka nui o na loaa. 27. HIKI, --aole pili keia i ka oiaio paha, a i ka pono paha. Aole hoi hiki i ke Akua ke hana i wahi awaawa me ka mauna ole; aole hiki i ke Akua Hemolele loa ke hana hewa.

I. AOLE LAWA NA WAIWAI, 17-20. Owai ka mea i oleloia ua halawai oia me Iesu ma ke ano aloha? Pehea i hoike ia ai kona eleu, hooikaika, akahai? Heaha kana ninau? Heaha kona makemake? Heaha ka Iesu olelo pane? Heaha ke ano o ka Iesu ninau? Hiki anei i kekahi kanaka ke loaa ka pomaikai lani ma ka malama ana i na kanawai? ua olelo anei oia me ka oiaio, me ka hookamani paha, me ke hoopunipuni ana paha iaia iho? He kanaka maikai anei ia? Heaha kona mau ano maikai? Ua lawa anei kou mau ano lokomaikai e hoapono ia ai? Heaha ke ola mau loa? I aha e pili paa ai ke ola mau loa, 2 Kor. 4:1,2; Gal. 5:22, 23; Hoik. 21:27? Heaha ka mea hookahi e pili ana i ke ola mau loa, Mar. 16:16; Ioane 1:22; Iak. 2:14, 18?

II. KA HOKA ANA NO KA PAULELE ANA I NA WAIWAI, 21, 22. Heaha ko Iesu manao i ke ‘lii opio? Heaha ka Iesu kauoha iaia? Ua kauoha anei o Iesu me ke aloha? O ka hoolohe ana i keia kauoha he mea anei ia e akaka ai ua paulele ke ‘lii opio ia Iesu? Heaha ka loaa o ka manaoio, ano like anei ia me na waiwai? Heaha ka mea oi aku ke ano nui mamua o ke kulana hoopono? Heaha ko Mose manao koho, Heb. 11:24, 26? Heaha ko Paulo, Pil. 3:7, 8? Heaha kou manao? Heaha ka haawi ana aku i ko kakou mau kino i mohai ola i ke Akua?

III. NA POINO MA KA HOOKIEKIE ANA I KA WAIWAI 23-27. Heaha ka Iesu olelo ao e pili ana i na waiwai? Heaha ke kumu o ke kahaha ana o na haumana? Heaha ka laou ninau? Pehea i wehewehe hou aku ai o Iesu i kona manao? No keaha la i lilo ai he mea paakiki no ka poe waiwai ke hoola ia e Iesu? Pehea e hiki ai i na mea waiwai ke hoapono ia, Tim. 6:1, 19? Heaha na waiwai io? Ua papa anei o Iesu i ka imi ana i na waiwai? Hiki anei i ka mea nona na waiwai uuku ke paulele ia lakou? Ua imi maoli anei ke ‘lii opio i ka pomaikai lani? Hiki anei i na waiwai ke kokua aku i ka hoolaha ana i ka Euanelio? Heaha ko kakou halihali ana i ko kakou laau kea? Heaha kekahi mau mea e kue ana ia oe ma kou lawelawe ana no Iesu?

MANAO PILI. 1 Heaha kau hana ano nui loa? 2 Ina paa ole kou manao e malama i na kanawai, e hiki ana anei ia oe ke komo i ka pomaikai lani? 3 Ua loaa anei ia oe na manao oiaio e pili ana i ke ano o kou kulana, ke ano o Iesu? 4 Heaha kou hemahema ano nui loa? 5 He ona anei oe, he puuku wale no paha no ka malama ana i ko ke Akua mau waiwai?

 

NA LETA

 

[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala uo na manao i hoopuka ia malalo i keia poo e ko makou poe mea kakau.]

 

Kalaupapa ia Wailuku.

 

Yong Men’s Chritian Association, Kalaupapa, Feb. 15, 1895.

I ko makou hoaloha nui a maikai, Hon. Jno. W. Kalua, Peresidena o ka Ahahui Opiopio I@ipono Karistiano o wailuku, aloha oe.

Mamuli o ka loaa ana mai o ka oukou mau leta i hoopihaia me na manao aloha he nui, no makou a me ko oukou hoomanao ana mai ia makou me ka oukou makana hiwahiwa lua ole o ke aloha, no ka pona a me ka pomaikai o ko makou nei ahahui imipono.

Ua lilo i mea hiki ole ia makou uuku iho, i ka lilo mau ana i kou ahahui o ka eo ma ka hiki mua o na kokua aloha i ko makou nei ahahui, mai kona hookumuia ana a hiki i keia la, a mawaho ae no hoi o na mea a pau, ua eo no i ka malu a ke ao @ haaheo mau ai o Maui.

Ka loaa ana ia ko makou nei ahahui he Peresidena kupono mai ka poli o k@ oukou ahahui kaulana, he kanaka hiki ole hoi ke hoopuhiliia e na hoomaloka a pau o ka po, a no oukou hoi a pau ko makou aie nui ana, e poina ole ai iloko o ko oukou mau puuwai pakahi a hiki i ko kakaou hui like ana iloko o kela ahahui imipono karisiano mau loa ma kela ao.

Nolaila, e hooholoia, o makou o na lala a pau o ka Young Men’s Christian association o Kalaupapa.

Ke nonoi haahaa aku nei i kou lokomaikai e ka mea hanohano e oluolu oe a me na lala a pau o kou ahahui a me ka poe no hoi a pau i haawi mai i kou lima akau o ke aloha ia makou.

A lawe aku i ko makou mau hoomaikai nui no ka oukou makana aloha, a e hipuu iho hoi a paa iloko o ko oukou mau puuwai pakahi, me ka hoomanao ana iho. E nonoi mau ana ka leo no ka makou pule i ka lokomaikai o ke Akua kiekie loa, e uhai ia na la a pau o ko oukou ahahui me ka holomua iloko o na pomaikai he nui.

O makou iho no me ka haahaa ma o ko makou komite la.

J. A. KAMANU
KUIKEOLANI     Komite.
KAPENA PAOA

 

S. B. Kaalawamaka.

 

Mr. Lunahooponopono, aloha oe.

            E oluolu oe e ae mai ia’u e hookomo ma kau nupepa waiwai nui e pili ana no S. B. Kaalawamaka i make ma Honolulu i ka la 17 o keia malama.

            Ua hanau ola ma Kal@oa, Kona akau, Hawaii, M. H. 1853, ua hoonaauao mua ia malalo o T. N. Simeona, kumukula apana o Kalaoa, i ka M. H. 1870, komo i ke kula nui o Lahainaluna malalo o S. E. Bishop a pau na makahiki eha, ua komo i ka Royal School no 2 makahiki, ma keia manawa ua hiki ole ia maua ke hele aku i mau kula hou e hoomahuahua ai i ka ike, mamuli o ka ilihune o ka noho ana, no ka mea, iloko o na makahiki eono ma ke kula, ua hele ia ka hapanui o ia manawa kula, e huli hana ai i loaa ke dala e kokua ai i ka uku kula a me na pono kino o ka noho ana.

            I ka M. H. 1876, noho makai hookahi makahiki ma Kawa, i ka M. H. 1877, mare me Mrs. Kamakau o Hamakua, Hawaii, ua hoi a noho kumukula apana ma Honokaa malalo o ka lunakula maikai J. Bicknell, M. H. 1885, na laua mai na keiki elua e ola nei.

            I ka hookah@li aupuni o ka M. H. 1887, ua komo oia ma ka aoao hoomaemae, ua hoomau oia ma ia aoao kalai aupuni a hiki i kona make ana, i ka M. H. 1888, ua lilo oia i lunakanawai apana no Kona akau, ua hoomau oia ma ia noho a hiki i ka hapa mua o ka M. H. 1893, a mamuli o ka hoomailo loihi ana a ka mai, ua waiho aku oia i ka oihana, a ua hoi aku no ka haukapila; a no ka hiki ole ke ola, ua manao ia e hoi ola mai ana la, aka, ua make ma Honolulu, a ma ka Malulani o ka la 15 nei, ua hoihoi ia mai kona kino wailua ma ke one hanau, e hui pu me ka ohana luuluu. He hoahanau ikaika oia no ka ekalesia o Kekaha malalo o Rev. G. P. Kaonohimaka. I kona make ana, ua waiho iho he wahine kanemake me elua keiki a me ka ohana e puili aku ma keia kapa o ka muliwai.

            Owau iho no kona pokii iloko o ka naau kaumaha luuluu.

J. H. WAIPUILANI,

Kau, Hawaii, Jan. 31, 1895.

 

HE HOALOHALOHA, HE U, HE KUMAKENA WALOHIA NO SAMUELA BENIAMINA KAALAWAMAKA. ALOHA! ALOHA PAU OLE!!

Ia Mrs. Kekapa Kaalawamaka.

            O makou iho me ka haahaa, ka papa loio, a me ka puali makai o Kona akau, Hawaii. A no ka mea hoi, ma Honolulu, Oahu, ma ka la 17 o Ianuari, 1895, ua oluolu i ka makua mana loa ka lawe ana aku i ka hanu hope loa o kau kane i aloha nui loa ia, ko makou hoaloha hoi i hoomanawanui pu ai i na inea a pau o keia noho ana, a makou hoi e olelo ae nei, ua hala kekahi pou hanao ka hale o Sanford B. Dole, a ma ia ano, ua hoonele ia mai makou me ka hoaloha ole.

Aloha na Keaaukukuiula e lupea mai la o ka hau

Aloha ke one o Kaiakekua a i Ahuene aku i ka poho nau kahi a kamalii e kaohi la i ke kukuna o ka la

Pumehana wale ia aina

Aloha na kalopelekei i Kalaieha la e, aloha

Aloha na hoa o ka nalu mua a Kau

O kulana kai a ke kaulu e

He kaulu aloha keia ia oe e Mahola Kinau ka lani o Laauli

O Lanikele, o ka mahukele a ola

O ke kanaka o ka pali komo i Peapea

Komo i ka hale pea lau niu

Hale pili ole o Kekaha ke noho oe

Ua kaha aloha la au e noho ai

Ua hala, ua nalo

Ua moe i ka moe kau moe hooilo

E kali ana i ka pu a ka luna anela.

1. Hooholoia: Ke komo pu aku nei makou e u pu me oe iloko o keia wa kaumaha.

2. Hooholoia: O ka makou mau leo pule i ke kolu o na lani, e hoomama mai i kou naau kaumaha, a nana no e malama mai ia oe, a me me na keiki makua ole.

Me ka lana o ka manao, e kokua mai ke akua kakou.

Me ke aloha nui, o makou iho no,

J. K. Nahale, D. P. Namauu, Sam’l Haanio, J. Kealoha Maui, W. D. Kaea, Ben Tenonio, H. P. K. Malulani, S. W. Pa, J. W. Keliikoa a me J. Kaelemakule.

N. Kona, Hawaii, Ian. 31, 1895.

 

Na Anoai o ke Kamalino a Ehu.

 

            No na anee alii: -- Mumule loa ka waha o na anee alii o makou nei i keia mau la, aohe onioni a’e, aohe hoi e like me mamua aku nei ke kanikani mau no ka hoihoi ia’e o ka Moiwahine ma ka noho Moi o Hawaii a pela wale aku, aka, i ka wa nae a lakou i manao ai, oia ka wa maopopo loa e hoi ae ai ka moi o lakou, aia ka he wa ia e pau pulu ai aohe lau koe, pupuu hoolei loa nui ana, noho ana i ke anapuni o Limaloa hookahi hana o ka mihi’ku a mihi mai, ehia ka hoi mea aloha o ka wahine me na keiki, oiai ke kane e noho mai la iloko o ka Hale paahao, nuinui pilikia lo, ia wai makana kaukau lakou lo, a no keia kumu lakou nei ma la e mumule kuouou mai nei.

            I ka wa i loaa mai ai o kekahi lono ia makou nei e pili ana no ke kana ma Honolulu, a ma ua lono ala e olelo ana “ua paa pio he 70 poe @ ka aoao Ripubalika i ka aoao o na anee alii, a he elua hoi i make loa,” i ka poha iki ana mai no o keia wahi lono, nana aku oe i ua poe anee alii nei la, na kane, na wahine no hoi, aole @ kana mai o ke kanikani mau o na waha, a ua ku maoli no ka lakou hoaikola. A no makou hoi ma ka aoao o ka Repubalika, eia no makou iloko o ka hamau, no ke kali ana no i ka mea oiaio, he mau la mahope mai, ike @a aku nei kekahi mokuahi ma Kealakekua, eia ka o ua mokuahi ala, he Okohola, a ma ia moku i loaa hou mai ai he lono, a i kokua @a hoi ua lono’@a e kekahi nupepa haole, oia hoi, o na anee alii kai paepio iloko o na lima wikani o ka Repubalika, i ka loaa ana mai o keia lono hou, ela ka ua poe anee alii nei, he hoopunipuni a pela wale aku, kau nui hou aku nei ka manao o ua poe anee alii nei o ka mokuahi Malulani o ka loaa lono kokua ma ko lakou aoao, aka i ka hoea ana mai nae o ka Malulani io makou nei, ua loaa mai la na lono mahuahua nana e pakuikui i ko lakou mau manao polopolana a

lilo i mea ole, ua oki nae oe i ua poe aloha aina ole wale nei a hiki no i keia wa a’u e kakou nei, o ka’u wale no e leo nui aku nei, hoi mai kakaou apau malalo o ka malumalu o ka Repubalika.

            Ka la konohi o na Pake: -- Ua hoomaka ia ka malama ana o na pake i ko lakou la makahiki hou, mai ka hoomaka ana o ka la 25 o keia mahina a hiki no i keia la a’u e kakau nei i keia @ uhou. O ka mea ano nui i loaa ia’u ma keia mau la nui o na pake, a aia maluna o na kanaka ke ano kahiohio ke nana aku iloko o keia mau la nui o na pake, a he waipahe maoli no na pake, nuinui maikai lo. Ma ka mokuahi o ka la 21 o Ianuari nei ma Kau mai a ma ua la ala, ike aku nei au i kekahi palapala loihi ma ka lima o kekahi kanaka, e lawehele ana hoi imua o na kanaka, i kou ike ana aku i ua palapala ala, h@lo aku nei au e nana, a i ko’u nana pono ana i ua pepa ala ike iho la au i ka manao oloko o ua pepa la, he palapala hoopii no Thos. H. Wright, oia hoi e hoopau ia ko Wright noho makua ana ma ke kanawai no ka apana o South Kona nei, malalo o na kumu, a ua kakau ia no hoi na kumu. A o ka’u kumu nae i hoomaopopo iho ai i ko’u wa e heluhelu ana, oia hoi, no ka ona mau o Wright ka makua ma ke kanawai, a i ko’u nana ana iho no hoi ua nui no na inoa i paa ma ua palapala ala.

            A i ko’u ike ana i na manao o ua palapala ala, ua lilo ia he mea na ko’u naau e nalu ai no keia mau ano hana, o ko kakou mau no ia ko ke kanaka, i ka wa @ kau a’e ai o kekahi ma kekahi kulana, oia no nae ko kakou wa e kii koke aku ai e elieli a haule mai ia, o keia ka mea maaloa i waena o kakou na Hawaii, a he pula maikai ole nae Malia paha, ma keia lawelawe ana o kela kanaka i keia hana me ka manao ana, i na pau a’e o Wright mai kela kulana a’e alaila o ke noi aku no ia o kona inoa ma ia wahi, malia oia aku ana ka hope o keia mau hana, aka o ka’u hoi e kaua aku nei ma kela wahi, he mea pono i na poo ma ka oihana e nana pono i ka mea kupono, i na e manao ia ana pela, aia no he mau kanaka kupono ma ke kikowaena o ka apana o Kona Hema nei, he mea pono no i na poo ma ka oihana e ninau ia lakou i ka mea kupono a lakou i ike ai e noho ma ia kulana, i na e manao ia ana pela, e iike me T. K. R. Amalu, Rev. G. W. Waiau, S. Lazaro, C. W. P. Kaeo J. D. Pairs a me J. W. Kuaimoku, he mau kanaka koikoi keia o ka apana o Kona Hema e hiki ai ke hilinai ia ka lakou olelo, a malia ami a lakou mai a lakou mai e loaa ai ka mea kupono e noho ma ia kulana, ke manao ia pela.

            No’u iho hoi, aole no hoi au e hewa ke hoaiai mua aku i ka’u wahi inoa a’u i manao ai oia ke kanaka kupono ma ia kulana.

            Iloko o na mahina mua o ka makahiki 1894, oia no ka mahina e hoomano ana na noi no ka inoa lunakanawai, iloko no o ia manawa au i ike iho ai i kekahi palapala hoopii imua o na poo aupuni ma ke ano e waiho aku ana i ka inoa o G. Waiau opio, ma kahi o ka lunakanawai no Kona-hema, a owau kekahi i kakou ma ia palapala, a ua haule nae ka makou inoa, a no ka pau ole no o ko’u minamina i kela inoa, oia ka inoa o G. Waiau opio, hoohua hoi ko’u ike ana iho nei i kela palapala hoopii no Thos. H. Wright, nolaila, hoomanao hou ae la au no ka’u inoa o kela makahiki aku nei.

            O G. Waiau, he ano opiopio no kona nanaina, aia paha maluna o ke kanakolu kona mau makahiki. Opiopio no, aka, ma ko’u hakilo pono ana i ke kulanao kana mau hana, aole ia’u kekahi mea e ka@alua ai nona, ma ka hakilo ana i kana mau manao hana, ua hiki au k@ olelo ae, aia oia ma ke alanui o ka hoopilimeai ole, oia ka’u i kilo ai nona, a he manao kaokoa no hoi kona,he kanaka hoopono ma ka noho ana, he opipio ma ke kulana, aka, he kanaka makua nae ma ka noho ana, a he haipule oialo no ke Akua, o kona kulana iloko o ka ekalesia o Pukaana, he haumana oia no ke Kula Sabati o Pukaana, he luna no ka ekalesia o Pukaana, a he Peresidena oia no ka Ahahui Opiopio Imipono Karistiano o Pukaana o keia kona kulana iloko o ka Ekalesia, a ua hilinai maoli ia no oia iloko o ia kulana hoopono, aole hoi e hiki ia’u ke hoike aku e, he kanaka naauao ia, aole, aka, he wahi naauao iki no nae e hiki ai ke malama i ka hana, o ka mea nui wale no o ka loaa o ka @  kuokoa i ke ka@aka, malia nae paha o kanalua ia keia inoa, mamuli o ka pili ana i ka hope makai nui o Kona-hema nei, a hoopilimeaai wale aku mahope ona, a hoopilikia wale aku paha i ke kanaka, aole loa pela, ua hoike mua aku nei au, he kanaka kuokoa maopopo ia, a ke nana aku, ke hana nei oia ma kona manao kuokoa, a oia ke kumu o ko’u waiho aku i keia inoa.

He kanaka naauao e ae no kekahi i kupono ma ia kulana, oia ko makou loio D. Z. Naahielua, aka, eia wale no ka pilikia, ua like no kona kulana me ko ka niua ae nei, oia hoi he kanaka ona oia, a hokae maoli no, nolaila, ua oki ka noonoo ana no ia inoa.

No ke alanui – Ke hoomaemae hou ia nei e moe la mai Hookena aku no Honaunau a hala loa aku no Napoopoo malalo o ka hoohana ana a S. Lazaro, kekahi hoa o ka papa alanui o Kona-hema nei, ma na wahi i pau i ka hana ia, he oi aku o ka nani a me ka maemae e hiki ai ke holo me ke kaa, he nani keia i ike ole ia i na makahiki loihi i hala aku nei, a e hoohewahewa ai @a poe i ike mua i keia alanui, nolaila, imua e S. Lazaro no ka maemae o ko kaua alanui a no ka maemae hoi o na hana o ka Repubalika o kaua, kulia imua.

Ua lawa kaua maanei, a uwila hou aku no. Kou oiaio,

MOKUOLALI.

            He Repubalika wikani mailoko a waho.

            Ae kai o Hookena, S. Kona, Hawaii, Ianari 28, 1895.

 

 

Na Mea Hou o ka Mokupuni o Kauui ke Kihapapua o ka Repubalika o Hawaii.

 

NO HANALEI, - Ua make ka wahine a Rev. W. B. Kapu ma ka Poakolu, Feb. 19, 1895. Ua hanau ia oia ma gilibati, he mau makua o ia lahui, he nui ke aloha nona, a ua hoonele ia ke Kahu o ka Ekalesia o Hanalei i ke kokoolua kupono. “He mea manao nui ia ka make ana o kona poe haipule. Pomaikai ka poe make ke make iloko o ka Haku.”

Ke waiho nei ke kapena makai o Hanalei nei i ka nawaliwali, mamuli o ka okupe ana o kona lio kaa, a ua haule oia ilalo, a loaa i kekahi mau palapu, a ke pii malie aenei nae kona ikaika. He oia mau no ka ai mau o ka mai i ka mea mahalo ia J. W. Lota a ua papaana iki ae nae i keia mau la.

Ke kahe awai nei na kanaka o keia apana i ka inu uala, na kane na wahine a me na keiki e uwe alala ai ma na alanui o na kauhale i Waioli a i Hanalei. Walaau ano ole ma na ahiahi poeleele.

NO KILAUEA, - He oia mau no ka noho ana o na kanaka aole ano hou ae, ke wili nei ke ko.

NO KOOLAU, - He omaimai ko ke Kahu Ekalesia S. K. Oili, a ua ano oluolu ae i keia wa, he oia mau @a hana ma ia Ekalesia.

NO ANAHOLA, - Eia ma keia wahi e noho nei ka lunakanawai me kona ohana, ke ao nei i kekahi poe opio i ke puhi ohe (band), e uniki ana ma ka po o ka la 30 o Maraki aenei, ke ole he mau ku@a. He kupono loa oia i kumu no ke Kula o malumalu. A no keaha la i lawe ia ai ke kanaka i makaukau ole ma ia hana a haawi i ka hana ana i maa ole ai.

NO KAPAA & KEALIA, - He mahiko ma keia mau apana, oia ka mahiko o Maki (James Makee). O Kealia holooko no Col. Z. S. Spalding, a ma Kapaa no James Makee i make, a ua ili i kona mau hooilina, ma ka hoolimalima keia lilo ana. O ka luna nui hou i hookohu ia mai nei e Mr. Spalding, o George H. Fairchild, elua mau hope ona, o S. H. Hundly no Kealia a me C. B. Makee no Kapaa, ke wili nei no ke ko. Ua hoohui ia o C. B. Makee iloko o ke apo gula maemae o ka mare.

Ke noho nei no ke makua Rev. J. M. Kealoha a me kona ohana ma kona home aekai ma ka Luluomoikeha, me ke ola maikai o ka ohana. He kakikahi wale ka poe hiki mai i na halawai haipule o ke Sabati, nana a me kona ohana i hoolehulehu ia mau anaina pule ma ka la Sabati. O ka poe manao Akua ole ma ia apana, ke hele nui nei i ke @a i na la a pau, aohe la hae, ko uka, ko kai, ko nae, ko lalo mai. Aohe mea la komo iho iloko o ka hal@pu@e. Hooka@i h@ahanau o keia ekalesia i make me ka wa@ohia, - “ua kom@ paha oia i ka olioli me kona Haku.” He maikai ke ola o ke ‘lii makai o ka apana o Kawaihau a me kona ohana.

NO HANAMAULU, - Eia ma keia wahi kahi o noho ai ka Hon. A. S. Wilcox me ke ola maikai a me ka hoopono o kana oihana mahiko, @a paa na alanui hao lawe ko me na kaa mahu, k@ hoho pu nei no hoi kona pokii me ia, oia o Henry Wilcox, ka hunona a Porter Green o Makawao. He kanaka akahele ma ka olelo a he mikiala lua ole ma na hana a pau i pili i ka mahiko. He oluolu maikai ke ola o kana ewa.

NO LIHUE, - O keia ke kikowaena o ka mokupuni, ke kihapai pua o ka Repubalika o Hawaii. Eia maanei kahi i noho ai na kanaka waiwai nui ponoi o Hawaii nei, a me ka noho ana o na oihana poo aupuni, e like me ka lunakanawai kaapuni ma ke kau a ma ke keena, a me ka noho ana o ka makai nui o ka mokupuni. Ke noho nei me ke ola maikai ka Hon G. N. Wilcox, ka Makai Nui Samuel W. Wilcox a me kona ohana, Hon. J. Hardy, Rev. Hans Isenburg a me kona ohana, Rev. J. B. Hanaike, H. R. Hapuku, Hon. S. K. Kaeo, J. Kanoho, Maanei e noho mau ai ke kau jiure. Poakolu mua o March a me ka Poakolu mua o Sept o kela a me keia makahiki, ke noho nele nei ka ekalesia o Lihue i ke kahu ole. He komite nae. Eia maanei ke Kula Nui o malumalu kahi e hoonaauao ia ai na keiki i ka naauao maikai. Na Opio Hawaii nei e oia ai.

NO KOLOA, - Maanei e noho paa nei ka lunakanawai J. Kala me ka ohana a me ka kapena makai Hipa, Rev. L. H. Michell. O Koloa kahi i noho ai ka Makua Rev. J. W. Kamika, a kukulu a hoomaka i ke kula kaikamahine, he kula i mahaloia, a he nui ka poe e noho makuahine nei no loko mai o keia hoonaauao ana. O ka makua Kamika, oia no paha kekahi o na makua i piha i ka lokomaikai i na kahu ekalesia o Kauai nei iloko o kona mau la e ola ana. O ka lua o Abener Wilcox, he makua aloha oia i kana poe haumana a me na malihini ana i ike oie ai. a ma ko’u hiki malihini ana ma Hanalei, ua kono ia au e komo pu iloko o kekahi anaina hanohano ma ka noho pu ana iluna o ko lakou papaaina, owau a me ka’u ewa. Aole ona hookae i ke kanaka Hawaii ili ulaula ke ai pu me ia ma kona papaaina Ke manao maopopo loa nei no au, o kana mau keiki a pau loa, ua pau loa ma @a ahaaina ahiahi iloko o Augate 1867.

NO WAIMEA, - O kekahi keia o na ekalesia makua o Hawaii nwi. o Kailua i Hawaii i noho Kahu ia e Rev. Asa Kakina. O Kawaiahao i Honolulu i noho Kahu ia e Rev. H. Binamu. O Waimea Kauai i noho ia e Rev. S. Wini.

Ma Waimea i noho kahu ai o Rev. G. B. Rowell a me Rev. Alexander Kaukau. He ekolu wale no kahu ekalesia o Waimea a hiki i keia wa. He komite kumau o L. K. Kapa. O J. H. Kapuniai ke kahu kanawai i keia wa. He aina ponoi nona a aole he auwana wale ma kahi e, oia no kekahi kanaka naauao i koho nona iho. Aohe hoopilimeaai ma ka aoao anee alii, oia ke ano o ke kanaka hiki ke hilinai @a.

NO KEKAHA, - Eia maanei he wili ko e ku nei, a he mau halekuai no Adam Lindsay, a he naui no hoi ka waiho kahela ana o ka aina ulu ia e ke ko.

NO MANA, - Kahi keia a A. Knusden e noho nei, he haole waiwai nui, a aia malaila kekahi luawai aniani, o ke kiekie o ka pio ana o ka wai i kekahi wa, he 3 a 4 kapuai ke ana kiekie ke ikaika ka wai.

O ka mahiko o Makaweli, oia paha kekahi mea ano nui ma keia makahiki ana, aole no i nui loa ke ko o keia mahiko mamua o na mahiko e ae o ka mahiko o Kauai nei, eia nae, ua holomua na pomaikai. Ua olelo ia o ka mahiko o Lihue ka helu ekahi o na mahiko ma na ano a pau, @ loaa mau ana ka mahele kuleana ma ka puka i kela a me keia makahiki, aole he wa e poho ai.

O keia ka mokupuni oluolu mau o ka ea i na wa a pau, a nolaila i kapaia ai he Kihapaipua no ka Moana Pakipika.

IOSIA MALIETOA NORTON.

Waimea, Kauai, Feb. 23 1895.

 

            I ka 1894, ua hoouna ia aku mai Hawaii nei, i Iapana, he 81,862 mau leta a me 5113 mau nupepa. Ua hoouna ia mai hoi i Hawaii nei ia manawa like mai Iapana mai, he 78,116 mau leta a me 7022 mau nupepa.

 

@laha @ma@.

  

Aole loa e maikai a oluolu ke ola ana o kekahi @ kino uhane ola ina he aaiole kona akepaa a hiki ole ke lawelawe i kana mau hana me ka hololea. E hahai ana ka nalulu a me na nawaliwali e ae ma ka moali o ke ake ponalo. He mea oiaio keia i hooiaio ia ma na wahi o na poai oluolu akau iloko o ka hapaha keneturia, o na

HUALE A AYERS.

oia wale no ka LAAU HOOLA AKE maikai loa i ike ia. E hoola ana i ka lepop@a, ka nalulu eha, na ma@ oloko o ka opu, a ma ke ano LAAU OHANA aohe @na lua e like ai.

            O ka Ayers Sasaparila, oia ka Laau Hoomaemae Koko kilakila, e haawi ai i ka ikaika a me ka hooponopono ana ia loko o ke kino o ke o ka ili, e hoopau ana i na maluhilukanaka. E pepehi a ulupa ana i na PUHA, e hoola ana i na pohapoha hi o ke ola ana a e kipaku loa ai i na ano ma’i a pau. O ka poe ma’i na ka wali pono ole o ka ai, ka nawaliwali mau a ano ma’i e ae i ulu ae mai ke koko ino mai, he mea pono e inu i ka laau

SASAPARILA A AYERS.

He laau e hooikaika ai i ka nawaliwali, a e hoopuipui mai ai i ke kino. ma ka inu ana i keia laau, e hoonoono ia ai ka ai ana, oluolu ka moe ana a maikai ke ola ana.

            O ka ayers Cherry Pectoral laau, aohe lua ma ka hoola awiwi ana i na KUNU, ANU a me na PUU EHA. E hoola ia na KUNU KALEA a me na ma’i pili i ke ake me ka hikiwawe loa.

            O na Huaale a Ayers, na Sasaparila a me ka Ayers Cherry Pectoral, aia kahi e loaa ai ma ka Haekuai o ka

Hollister Drug Co. Lt.

Na agena ma ka Paeaina Hawaii.

2514

 

KAKELA

ME

KUKE

 

Ka Halekuai Nui

O NA

 

Wa@Wa@ LIKE OLE

 

MA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao kukulu hale,

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahao ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope halu,

Na Pulup@ia.

PALAU LIO

Na mea mahiai,

Na au ho,

Na au koi,

Na kua hipi,

Na lei hipi,

Na kaulahao hipi,

Na uwea pa,

Na kaa palaia,

Na mea pi@la,

Na ipuhao.

 

Makau me Aho Lawaia

 

Na iliwai,

Na kaula,

Na hulu pena,

Na pu@umi,

Na pena, me ka aila,

Na kopa,

Na aila mah@

Na p@keke

Na pak@k@ hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kuka@l@,

Na uwiki, a me

Na ipukukui.

 

Mikini Humuhumu Kaulana

 

Wilcox, & Gibba Hookahi Lopi.

 

ka Remington, Elua Lopi.

 

            A me na ukana he nui loa, o kela an@ @ me keia ano.

 

Kakela me Kuke

@