Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 6, 9 Pepeluali 1895 — Page 2
| This text was transcribed by: | Diane Poche |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia aku o A. Chalmers Esq. i keia la i lala no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Hilo Akau Mokupuni o Hawaii.
Eia ka Papa i keia wa:
W. G. Walker, Lunahoomalu,
Manuel Bronc,
A. Chalmers.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 29, 1895.
Ua hooko@ ia ka poe no lakou na m@ malalo iho i mau Agena no ka hooiaio ana i na palapala kope, no ko lakou mau apana pakahi iho:
J. W. Maele, Kona Hema, Hawaii
B. B. Macy, Hilo
J. K. Nakila, Hana, Maui.
THOS. G. THRUM,
Luna Kakau Kope Nui.
Ianuari 21, 1895.
Aponoia.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Na Koho i Silaia.
E apo ia aku no ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina a hiki i hora 12 awakea o ka POAKAHI, FEBERUARI 18, no ke kapili ana i na Halekula malalo iho :
1. Halekula elua keena ma Ulupalakua Maui.
2. Halekula elua keena ma Haleakala Maui.
O na kii a me na hoolaha ana, e ikeia no ma ke Keena o ka Luna o na Hana Hou. E waiho kaawale ia mai na koho no na Halekula pakahi.
Aole e hoopaa ana ke Kuhina iaia iho e ae i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 1, 1895.
HOOLAHA HUI.
No ka hoopau ana i ka Waikapu Sugar Company, he Hui Hawaii.
Oiai o ka Hui Waikapu Sugar Company, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo a ma ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, ua hooko pono e like me @ ke kanawai no ia mau mea mea, a ua hookomo mai ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi no ka hoopau ana i ua Hui la, me kekahi palpala hoike i hoopiliia mai e like me ke kanoha a ke kanawai.
A no ia mea, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau he kuleana ko lakou i keia Hui i ka wa i hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka ae ia ana aku o keia noi hoopau ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poalua, la 29 o Maraki, 1895, a o kekahi mea a mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manaoia aole e ae ia ke noi.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina,
KUAI O KA AINA AUPUNI MA
KAUNAMANO, HAMAKUA,
HAWAII.
Ma ka Poakahi Ianuari 7, 1895, hora 12 awakea, mamua iho o ke alo o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea kela Aina Aupuni e waiho la ma Kaunamano hamakua Hawaii, nona ka ili he 59 mau eka oi iki aku a emi mai paha.
Ua kupono keia nina no ke kana Ko, Kope a me na mea mahi e ae.
Kumukuai kiekie : He 8800.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dec. 3, 1894.
Ua hoopanee ia ke kuai maluna @e a ma Feberuari 13, 1895, ma ia wahi hookahi a me ka manawa.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 17, 1895.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KE
KOENA O NA AINA AUPUNI E
WAIHO ANA MAWAENA O
ALAENUI A ME PUUHAOA,
MA NA APANA O KIPAHULU
A ME HANA MAUI.
Ma ka Poakolu Ianuari 16 1895 hora 12 awakea ma ke alo iho o ka hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala ka hoolimalima o ke koena o na Aina Aupuni e waiho nei mawaena o Alaenui a me Puuhaoa, iloko o na Apana o Kipahulu a me Hana, Mokupuni o Maui, nona ka ili he 1,500 mau eka oi aku a emi mai paha.
Manawa hoolimalima 20 makahiki.
Kumukuai kiekie o koho aku ai he $150 no ka makahiki e hookaa mua ia ma na hapalua makahiki.
Ke kuai ia nei keia hoolimalima malalo o ke kumu aole e oki ia na laau a aole e hoolilo ia i kula holoholona ua mau koena aina la.
Ke hookoe nei ke Aupuni i ka pono e lawe mai i kekahi mau apana o na mau aina la maluna @ ko makemake ia i kela a me keia manawa no ka hana mahini, e hoemi ana i ka uku hoolimalima e like me ka nui o ka aina i lawe ia pela.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dec. 11, 1894.
Ua hoopanee ia ke kuai maluna ae a ma Feberuari 13, 1895, ma ia wahi hookahi a me ka manawa.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 17, 1895.
Hoolaha Pa Aupuni.
Ua hookohuia aku o D. Kaiwikaola i keia la i Luna Pa Aupuni ma Mala Apana o Lahaina Mokupuni o Maui.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 23, 1895.
KUAI O KA AINA AUPUNI MA
KA APANA O HILO MOKU-
PUNI O HAWAII.
Ma ka Poakahi Ianuari 7, 1895, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea he 17 mau Pa Aina Aupuni ma Kaumana. Kahoahana, Paana a me Laupahoehoe, Hilo, Hawaii.
O na pa aina o Kaumana eia lakou ke waiho nei ma kahi he 5 mau mile maluna aku o ke kaona o Hilo, a na kupono no ke ka@ kope a me na mahiai mikiala e ae.
O na pa aina o Kahoahana, Paana a me Laupahoehoe, eia lakou ke waiho nei ma kahi i kapaia ko Hilo Akau Apo Kope, a na kokoke loa i ka Mahi Kope a Barnard
NA PA AINA O KAUMANA.
HELU LILO KUMU-
O KA ANA KUAI
AINA. ILI. AINA KIEKIE
17 91.70 $ 63.65 $ 92.00
20 117.90 81.80 89.00
21 106.80 74.15 54.00
22 116.00 80.50 58.00
NA PA AINA O KAHOAHANA.
10 43.2 28.10 216.00
11 63.8 41.45 319.00
12 72.7 47.25 364.00
12 66.9 43.50 335.00
PAANA.
8 17.4 23.00 87.00
9 9.6 12.48 48.00
NA PA AINA O LAUPAHOEHOE.
2 24.8 16.10 75.00
3 19.9 16.95 100.00
4 12.4 10.15 38.00
5 92.3 60.00 370.00
6 104.2 67.75 417.00
7 20.7 16.55 104.00
8 a 88.1 52.70 406.00
KE ANO A ME NA KUHIKUHI.
Aole he kanaka e ae ia e kuai a oi aku mamua o hookahi pa aina.
O ke ano o ke kuai ana, he kuike ke dala, a i ole ia e like me ka manao o ka mea kuai he hookahi hapaha o ke kumukuai e hookaa ma ke dala, a o ke koena aku e hokaaia ma na puu like iloko o hookahi, elua a me ekolu mau makahiki me ka ukupanee e hookaaia ma ka hapalua makahiki ma ka ehiku (7) pa keneta o ka makahiki.
E hoomaka koke ka mea e lilo ai e mahi a e hookomo i na hana hou ma kona pa aina i ka makahiki mua, a e hoomau aku pela ia mahi ana a pau na makahiki elua mahope iho.
I ka hopena o ke kolu o ka makahiki ina ua hookoia ke ano o na mea a pau e ka mea i lilo ai, e loaa no iaia ka palapala sila e hoolilo loa ana ia kuleana nona.
O ka hooko ole ia o na kuhikuhi maluna, he mea ia e nele ai i ke kuleana ole iloko o ka aina.
I ka wa e haule ai, alaila e kuai kudala ia aku ana ka aina e ke aupuni, a ina ma ia kuai ia ana ua loaa mai ke dala a oi mamua o ke kumukuai mua, alaila, e loaa ana i ka mea nana i kuai mua mailoko mai o ia huina, ka nui o na dala i hookaa ia i ke Aupuni ma o ka helu o ke kumukuai me ka ukupanee ole, a e hoohalike ia ka mahele ma ia dala loaa mai e like me kana mau hookaa ana, Ina ma ia kuai ia ana, e emi mai ana na dala loaa malalo o ke kumukuai mua, alaila e hoihoi ia aku ana no kaua mau hookaa dala ana e like me ka mahele o ia emi ana.
E kakau ia i aelike e na mea kuai aina pakahi me ke Aupuni e uhi ana i keia mau kuhikuhi a pau, a ina e hoolilo ia aku keia aelike, e nele ia i ka pomaikai ole.
E uku na mea kuai aina pakahi i na lilo o ke ana ia ana a me ka hoonoho ana i na kii o na aina mahope koke o ke kuai ia ana aku a me ka puu dala hookaa mua o ke kumukuai.
O ka palapala aina e hoike ana i na kii, e ike ia no ma ke Keena Oihana o A. B. Loebenstein, Hilo, Hawaii, kahi e loaa ai na wehewehe piha a pau i pili i keia mau mea.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dec. 1, 1894.
Ua hoopanee ia ke kuai maluna ae a ma Feberuari 13, 1895, ma ia wahi hookahi a me ka manawa.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 17, 1895.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Mokupuni o Maui, ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hana o ka waiwai o MALAIHI (k) no Waihee, Maui, i make.
No ka mea, ma ka la 11 o Ianuari M. H. 1895, ua waihoia mai imua o ka Aha, ka Palapala Hoopii a Kahale Malaihi (w), ka wahine kane make, e hoonohoia i Komisina nana e mahele a hookaawale i kona kuleana Hapakolu o ka wahine kane make.
Nolaila, na kauoha ia o ka POAKOLU, oia ka la 27 o FEBERUARI, M.H. 1895, ma ka hora 10 ma ka Rumi Hookolokolo o ia Aha ma Wailuku, Maui, oia ka la a me ka hora e hoolohoia ai ia noi, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Noi, a me ka hoonoho ana i Komisina.
Kekauia ma Wailuku, ko Hawaii Pae Aina, Ianuari 26, M. H. 1895.
Na ka Aha :
G. ARMSTRONG,
Kakauolelo Aha Kaapuni Apana Elua.
ILOKO O KA AILA HOOKOLOKOLO KAApuni Apana Elua o ko Hawaii Paeaina.
AMOE (w) kue ia AH KAI. Hoopili Oki Mare.
Ka Repubalika o Hawaii. I ka Ilamuku o ko Hawaii Paeaina, a i ole i kona Hope. Me ka Mahalo:
Ke kauona ia aku nei oe e kii ia Ah Kai mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakau ia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Elua i oleloia ma ke kau o ua Aha ia e malama la ana ma ke keena hookolokolo o ka hale Hookolokolo ma Lahaina, Mokupuni o Maui, i ka Poakolu la 5 o Dekemaba e hiki mai ana, i ka hora 10 kakahiaka, e hoike mai no k@aha la e ae ole ia ai ko noi a Amoe, mea hoopii, e like me ka mea i hoakaka ia iloko o kanapalapala hoopii i pakui ia me keia.
A e hoihoi mai oe i ka palapala kii me ka hoike piha o kau mau hana no ia mea.
Ikea ka Mea Hanohano J. W. Kalua, Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apena Elua ma Wailuku, i ka la 15 o Okatoba, 1895.
[INOA] G. ARMSTRONG,
Kakauolelo
Ke hoike nei au o ka mea maluna ao he kope oiaio no ia o ka palapala kii ma ia hihia, a na kanoha ua Aha la e hoolahaia ia mea a e hoopanee ia ka hihia a ke kau ae o Iune e hiki mai ana.
HENRY SMITH,
Kakauolelo Oihana Hookolokolo.
kakauia Ianuari 18, 1895
E Hoomaopono Oukou
He nui ko makou poe lawe pepa e nonoi mai nei i Alemanaka o keia makahiki 1895. Aohe makou i pai i Alemanaka kaokoa i keia makahiki, aka ua pai la no nae he Alemanaka ma ka aoao 1 o ka helu mua o ka pepa o keia makahiki.
Eia wale no ke anuu, ua pau loa na helu ekahi o keia makahiki a ua lawa ole na poe lawe. Nolaila, ua pai hou aenei makou i Alemanaka ma ka aoao I o ka pepa o keia la, a ma ia hana ana, ke manao nei makou e hoolawa ia ana ka makapehu. E oki ae ia Alemanaka, a e kapili ma kahi e ike mau ia ai o ka hale.
O na kauoha nupepa hou loa a pau e noi mai nei e hoouna aku i nupepa mai ka helu mua mai o ka makahiki 1895, ke hoike ia aku nei ka lohe ia lakou aole e hiki ka hoolawa ia aku me na helu mua 1, 2 a me 3, no ka mea ua pau loa kela mau helu. Eia nae, ua hiki ia makou ke hoolawa mai ka helu 4 aka a puni ka makahiki a hiki loa aku i ka helu 3 o ka makahiki 1896. Pela auanei e lawa ai ka makahiki piha.
KA
NUPEPA KUOKOA
---ME---
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki ... $2.00
No Eono Mahina ... 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA 1 2 3 4 5 6
ANA. Pule Pule Pule Pule Pule Pule
1 Iniha $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 3.50 $ 4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
[graphic: index finger] O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a me aole, aoho hookomo ai.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
GEO. H. PARIS, Luna Nui,
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, ... FEBERUARI 9, 1895.
Imua i ka Hoohuiaina.
Ke mahuihui mai mai nei makou, mamuli o ko kekahi poe kuikawa mamua iho nei ike ana i keia wa i ke kupono ole ia Hawaii ke hoonioni mau ia e na haunaele kuloko e kulanalana a pioloke ai ka noho ana me ka maluhia ole, nolaila ke hooikaika nui mai nei lakou i ka manao he mea pono i na kanaka Hawaii ke ku lokahi mai iluna, kakau inoa malalo o kekahi palapala hoopii i ke Aupuni o Amerika Huipuia e nonoi ana e ae mai ia Hawaii e komo aku malalo o ka malumalu o kona mau eheu.
Ua nui loa ka poe a makou i lohe ai e apono ana i keia noonoo, a e komo ana lakou e hooholo lea ma ke kakau ana i na inoa i mea e loaa ai ia kakou ka maluhia o ka aina a "e meha ai ke kula aohe lele pueo."
A oiai o kakou no o Hawaii nei ka Amerika Huipuia keiki hookama ma ka hoomalamalama ana mai ia kakou, nolaila he mea pono i ke keiki ke holo aku iloko o ka poli o ka makua ke ike oia i kona mau pilikia a e loaa hoi na hoomaha ia mai.
O ka makou e hooho aku nei, e pupukahi ae kakau a hooholo lea aku i keia kumuhana no ka holomua o ka aina a me ka pomaikai o ka lahui.
E Hoopolo lei i ke Alahele i
keia wa.
Mahope o ko Liliuokalani noho hoopolo ana ma kona wahi ma ke kulanakauhale nei iloko o na makahiki elua i hala, me ka hoao ikaika ana e hoi hou iluna o ka noho mana ana ma o ka hoouna la i na komisina i Wasinetona no elua manawa moewaa like ole e keakea a e pekapeka ai i ke kumuhana hoohuiaina a ke Aupuni a ko ole; ke kuko no ka hiki hou i ka nuu o ke kalaunu, me ka hoolako mau ana ma kona alo i na kanaka he lehulehu, e hookulukulu kiai ai e malama i kona oia e like me kona wa e noho aliiaimoku ana; e hoolilo ana i kona hale ponoi i wahi hoahu pu, na lako kaua a me na mea luku pepehi kanaka maweaewa he dainemaita a na poe powa ino haalele loa o Europa e hoao mau mai nei i ko lakou mau enemi; kona hoomomoa i ka manaolana i ka hoi hou ae i ka nohoalii ma ke ano he mau koi oiaio kana, me kona ike no na uhaki oia i ka aelike mawaena ona me na makaainana; kona hoolana mau aku i ka manao e alii hou ana oia i ka poe e ninau ana iaia, me kona lohe pono no mai a Cleveland mai aole e hoihoi hou ana o Amerika Huipaia iaia i alii; a me kona ike ne @na hoolako a me na hoolala kaua e hana ia ana no ka hookahuli i ka Repubalika a e hoihoi hou iaia i alii ma ka mana hookahuli aupuni, me ka maopopo lea iaia o ka hopena awahia o ia hana, eia nae hunakele no oia ia mea mai ke Aupuni aku e ku ai oia i ka hewa huna a kokua kipi.
I kona hopu ia ana a lilo i pio, ike iho la oia i ka hewa o kona mau alanui hele mamua aku, nolaila ma ka la 24 o Ianuari, kahakaha iho la kona pulima maluna o kekahi palapala haalele kuleana nohealii, a ao aku la oia i ka poe e hoolohe mai ana iaia, o ka Repubalika o Hawaiii oia wale no ke Aupuni oiaio hookahi e ku nei o ka aina, aohe aupuni e aku.
O keia nupepa, oia hookahi no ka mea nana i kuahaua mua aku o ka Repubalika oia ko kakou Aupuni e noho ai i keia wa o ka aina, a o ka poe i lohe i ka makou, ua pakele lakou mai komo pu iloko o ka lumilumi ia e ke kai hoee o ke kaua kipi iho nei o Ianuari. Nani wale ko lakou pakele ana.
A e aha ana ka poe i koe e ku mai nei aohe komo mai iloko o ke kai malino maloko mai o na kuaau o ka Repubalika. Eia ka lea ola, komo mai iloko o ka puali hhookahi a lakou e huki nei i ke kaula o ka hoohuiaina, ka mea e loaa ai ona aupuni onipaa e hilinai ia ai e ko loko nei o ka aina a mahaloia mai e ko waho, alaila holomua ka aina ma ka waiwai a me ka lahui ma ke kuonoono.
Ke Kanawai Kipi.
Ma ka la 2 o Ianuari, 1893, oiai ke Aupuni Kuikawa e ku ana, ua hooholoia kekahi kanawai e hoololi ana i ka Mokuna VI o ke Kanawai Karaima.
A ua mahelehele ia na hewa e pili ana i ke kipi e like penei:
Akahi---O na mea a pau i ku i ka hewa no ke kipi, he make ka hoopai; a i ole e hoopaiia ma ka halepaahao aole e emi mai malalo o elima makahiki, a e uku hoi i ka uku hoopai aole e emi mai malalo o elima tausani dala e like me ka manao o ka Ahahookolokolo.
Alua---O ka huna i ke kipi, (misprison of treason), e hoopai ia ka mea e ahewaia ana pela, ma ka halepaahao no ka manawa aole e oi aku i na makahiki elima, a me ka uku hoopai dala aole nae e oi aku i ka elima tausani dala.
Akolu---O ka mea hewa i ka ohumu kipi, e hoopaiia no oia ma ka uku hoopai aole e emi iho malalo o elima haneri dala, a aole hoi e oi aku mamua o elima tausani dala; a i ole ia, e hoopaaia ma ka halepaahao no ka manawa aole e emi iho malalo e eono malama, a aole hoi e oi aku mamua o eono makahiki; a i ele ia e hoopai ia no ma ka hoopai dala a me ka hoopaahao pu.
Eha---O ka mea i hewa no ka hoolako ana i na koa kue mai i ke aupuni, a wehe paha i wahi no na koa e hoomakaukau ai e kue i ko aupuni, e hoopai ia no oia i na dala aole e emi mai malalo o elima haneri, a aole hoi e oia aku mamua o elima tausani, a me ka hoopaahaoia ma ka hana oolea no ka manawa aole e emi mai malalo o eono malama, aole hoi e oi aku mamua o eono makahiki.
Elima---O ka mea i hewa ma ke ano, ua komo i koa kue mai i ke aupuni, e hoopaiia no me ka uku hoopai he hookahi haneri dala a me ka hoopaahao aole e emi mai malalo o hookahi makahiki, aole hoi e oi aku i ka ekolu makahiki.
O ka hewa kipi a kokua paha i ke kipi, ua pili like no ia hewa i na kanaka a pau e noho ana iloko o keia aupuni, me ka nana ole ia ina paha he haole oia a mea hoi i hanau ia ma ka aina e.
Mau Malihini Hanohano Me luna o ka
Piladelapia.
Ua oluolu ia Peresidena Dole, i ukali ia e Kuhina J. A. King a me Akukana Generala J. H. Soper ma ka hora 2 auina la Peakolu iho nei, o makaikai aku ia Adimarala Beardslee maluna o kona papu lewa a hoohala iho la no ka manawa he hapaha hora, a na papahi ia mai i ka malihini aimoku na hoohanohano kiekie ana a pau i ku i kona kulana ma ka hiki ana aku a me ka hoi ana mai me na kipu ana papalua ma ka pa iwakalua kumamakahi hoonakolokolo hekili ana a ko ka Adimarala papu.
Ua kipa pu ae no hoi e ike i ke aliimoku kiekie i ka Poakolu nei, ka lunakanawai kiekie Judd, ke kokua lunakanawai kiekie Bickerton a me lunakanawai kaapuni Cooper, a ua pane@ mai ia lakou ko lakou mau kahi pu oihana.
Ka Malamalama Oikelakela.
Hookahi wale no nupepa olelo Hawaii e ku nei i ka nuu i keia wa, oia ka Nupepa KUOKOA ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA, ka mua ma ke kukuluia ana, ka mua ma ke oia loihi a me ka mua ma ka hookele ia ana ma ka naauao a me ka pololei. O ka nui o na nupepa Hawaii e ae i hoopapa mai ai e kakele hooioi a enemi maoli mai ma na ano a pau, e nuku ino wale mai ai a kuamuamu pilikino maopopo mai, e alakai hewa ana i ka lehulehu ma na mea oiaio ole, e haanui ai i na hakuepa me ka manao o na alakai manao hoouluahewa no noo ka mea e mahalo ia mai ai a oia loihi, ua pau aku lakou a pau i ka make a ua kanu iia iloko o ka luakupapau o ka maewaewa o ka lakou mau hana o ka haunaku ana iho nei, a aohe wai maka e hookahe ia no lakou, no ka mea he hana ino ka lakou maluna o ka lahui he alakai paew ewa.
Ua hookooia keia pepa i ahailono no ka lahui a i kukini hai aku i na mea a pau me ka pololei a me ka olaio me ka hopo a wiwo ole. A o ka poe i heluhelu ole i keia pepa i na makahiki elua i hala, o lakou no kai lilo i mea hoounauna na ka poe manao ole no ka pono o ka aina a me ka lahui e uwouwo mai nei mai kela a keia pea.
Mamuli o ko makou hookoe ia ana i elele hookahi wale iho no na ka lahui mai o a o, ke makemakeia nei ko makou poe haku manao, hanu mea hou a pela aku, e hoomikioi mai i ko lakou kakau manao ana i hiki ai ia makou ke auamo me ke koe koena ole i kela a me keia wa.
PANE A KE AUPUNI I KA PALAPALA!
Haalele Kuleana Aliiaimoku a Liliu-
okalani Dominis.
Ua pane aku ke aupuni i ka palapala haalele kuleana alii a ka Moiwahine i pau, ma ka Poalua, Ianuari 29, me keia mau huaolelo malalo iho:
HALE MANA HOOKO
Honolulu, Ianuari 29, 1895 }
E Madame:---O kekahi palapala i hookoia e oe nona ka manao maloko e haalele a hookuu @ ana i na pono aliiaimoku a pau ou mamua aku nei au e koi nei, ua haawiia mai noi i ka Peresidena ma kou inoa.
Oiai oe e paa ana he paahao i ka wa i kakauia ai keia palapala, ua makemakeia mamua o ka ae ana aku e waiho mai, e maopopo lea ia oe, i mea e ala ole mai ai kekahi kuhihewa ma keia hope aku, ina manao e ke aupuni ma keia mea:
1. O ka hooko ia ana o keia palapala, aole e pono ke lawe ia ua hookuuia oe mai kekahi wahi lihi iki mai o kou hewa pilikino a ponoi ae no ke komo ana i ku i ka ninaninau a hookolokolo ia e puka mai ana o oe kekahi i ka hewa ohumu kipi hope iho nei e kue ana i ke aupuni a me ka hopena poino o ke ola; o ia kulana ua ae mai oe maloko o kau palapala.
2. Aole e hiki ke ae iki ia aku o na pono a me na koina au e hookuu kaokoa wale mai nei i keia wa, he kuleana ku i ke kanawai e keehi iho ai mai ia Ianuari 14, 1893 mai, oiai ma kau kukala akea ua hoole oe aole oe i paa malale o ke kanawai kumu o ka aina au i hoohiki ai e lawe i ka oihana, a ma kau mau hana o ka hoao ana e lawelawe e like me kou manao iho e kukulu i ano aupuni hou, ua hoopau wale ia kela aelike e paa ana mawaena ou a me na makaainana, a o na pono aliiaimoku a pau e waiho ana iloko ou ua make mai a oe aku. O ka olelo a na lala o kou aha kuhina o ia wa aohe e hiki ia lakou ke hoomalu i kau hana i hoolala ai, a me ko lakou hoopii ana i na kamaaina o Honolulu no na kokua aku, oia kekahi o na keehina nana i alakai e lawe na makaainana i ka mana o na pono o ke aupuni.
Ma kahi o kau palapala e lawe ia ai he nonoi no i ka poe Hawai i alakai hewa ia o kou makemake e ike mai lakou i ka Repubalika oia wale no ke aupuni oiaio a ku i ke kanawai o ka aina, ke mahalo piha ia nei. Ma keia pili ana, o keia koi au e loaa la lakou ka poe i komo kino i ke kipi hope iho nei ka haawina aloha e hiki ai i ke aupuni ke haawi aku, e noonoo pika la ana no ia.
[Kakauinoaia] WILLIAM O. SMITH,
Loio Kuhina.
Ia Mrs. Liliuokalani Dominis.
He mau puhi ahi Kolohe ma
Honolulu nei
Mahope iki iho o ka hora 10 o ka po o ka la 21 o Ianuari, ua hoomaka ao ko ahi e hoiapu i ka hale kamana apulu o Hanale Batat@mana e ku nei ma ka aoao mauka o Alanui Moi a mawaena o ka halekuai mea hua ai a ka Pake a me ka halekaa halihali ukana, aia iwaenakonu o ke kulanakauhale a he lalani hale laau wale no malaila. I ke kaui ana no o ka bele, emoole ua hiki koke mai la ma kaa wai kinai ahi, ua kinai ia me ka awiwi e palahalaha ole aku ai ma o a maanei a ua pio. He ahi pahi kolohe ia keia e ka naau nekoneko uhane ole.
A i ka hora 11 mai no o ka po o ka la 1 o Feberuari nei, ua ho@o ia ae no e puhi kolohe ka hale noho o Samuel Nowleia ma K@ia, alanui Moi. A e ole e ike koke ia e kekahi wahi keiki, hooho ia he pau ahi, holo ia e kinai a ala mai o Mrs Nowleia a me kona kaikaaana, oiai o laua wale no ko loko o ka hale. Ua pie e no keia ahi me ka nui oie aku.
O na m@ nona keia mau hale a i elua, eia wale no laua ke paa nei maloko o ka hale paahao no ke kipi, olai o laua na alakai a i komo kuho honu iloko o ka hoolala ana e hookahuli i ke aupuni Repubalika e ku nei a i puka a maka okoa ae ai ma ka la 6 o Ianuari i hala. Ua ae keia mau mea a i elua i ko laua hewa kipi i mua o ka Aha Koa; a ke hoohana ia nei laua i mau hoike e ke aupuni ma na hihia o ka poe e ae i komo pu me laua ma keia kipi. Ke koho ia aku nei, o keia mau puhi ahi, he hana kela na na makamaka a mo na hoaloha o ka poe a laua e ku hoike hoahewa aku nei i mua o ka Aha, a ma ke ano e hoike mai ana i ka hoonaukiuki ia laua.
Aka, eia keia mau pau ahi ke hanu la nei e loaa na moali e ka puali makai kiu, a ke kali aku nei keia anaina o ka loaa o ka poe kolohe, a e lawe ia imua o ke kanawai e hookolokolo ia ai, a ina ua ku ka hewa, alaila e hoopai e like me ka wikani o ke kanawai.
KA AHA HOOKOLOKOLO KOA.
Ua pau ka hapanui o ka hebedoma i hala ma ka hookolokolo ana i ka hihia hookahi wale iho no V. V. Ashford i hoopii ia ai no ka hihia huua kipi. Ua hoole oia i ka hewa i hoopiiia ai, a ua lawe ia no hoi na hoike pale no hoi. Ua lawe pua ia no hoi ka mea hoopiiia e hoike pale nona iho, aka o ka Loio pale aohe ana olelo hoonohonoho no ka pono o kona haku o ka aoke ana i ka ninaninau i na la eha a keu. Eia nae ua waiho aku oia he noi i ka Aha Koa e hookuu i ka lawehala. Na ka Loio o ka aoao o ka lehulehu i ka pono i ka Aha Koa ke kaupaona i na olelo ike a ka mea i hoopiiia a me ka na hoike o ka aoao o ka lehulehu, a e hoopai i ka hewa. Eia kona hihia ke noonoo ia nei ka olelo hooholo.
Ma ka noho ana o ka Aha Koa i ka auina la o Feberuari 1, ua lawe ia ae na paahao malalo iho i hoopii ia no ke kipi, oia o Keki, Keoho, Tommy Ai, Inoaole, John Piko, W. Kekoa, Kaanaana, Ulukou, elia, Sam Hookano, kahikikolu, Koia Kap@na, Waianae, Keawe, Hikileo, Geo. Makalena, Kamae, Kalawalu, Jas. H. Bush, Buff Moepali, Manuel Rosa a me John H. Wise.
Ua ninau pakahi ia keia poe a pau ina he makemake lakou i loio. Ua hoole mai he 21 aohe makemake loio, a o J. H. Wise wale no kai makemake e pale ia kona hihia e Loio Neumann. Nolaila, ua waiho ia ko Wise hihia no kekahi wa e aku, a lawe ia aku la i waho.
O Ulukou hookahi o na lawehala kai kue i ko Kapena Camara noho ana mai e hookolokolo, a ua hookuu ia o Camara mai ka noho ana i ke Komisina. O na lala e ae o ke Komisina Koa aohe mea hoohalahala.
Ua heluhelu ia na kumu hoopii a ninau pakahi ia ka lakou pane. Ua ae mai na inoa mua ehiku i ko lakou hewa, a o ke koena aku ua hoole. Ma ka ninaninau la ana o na hoike, ua hoomaopopo ia iwaho wale no lakou i ke kahua hoomoana kaua kahi i lawelawe ai i na mea kaua, aka, ma ka olelo a kekahi poe i hookikina ia a hoowalewale ia na kumu o kekahi poe o lakou i hiki ai i kahi o ke kahua kaua. Eia ko lakou olelo hooholo ke noonoo ia nei.
Ma ka hora 11:15 awakea Poalua, Feberuari 5, ua lawe ia ae o Liliuokalani Dominis, mai kona keena i hoopaa pio ia ai maloko o ka Hale Mana Hooko a i ke Keena nui e malamaia nei ka Aha Hookolokolo Koa, i hoopiha ia e kekahi anaina nui o na poe makaikai. Na Mekia Potter i lawe ae ia Mrs. Dominis i ukaliia e Mrs. C. B. Wilson a ma ka puka, alaila na Lutanela Kenake loa aku i hali iloko a hoonoho ma ka aoao hema o kona loio o Neumann. Ua aahu iho o Mrs. Dominis i ke kahiko eleele a me ka papale o ia waihooluu, a o kona hanohano a kapukapu alii o na makahiki oiai oia e noho ana i ke kalaunu, ua haule mai a ia aku a ua okaoka liilii. Ua heluhelu ia mai na kumu hoopii ia Mrs. Dominis no kona hewa i hoopiiia ai he huna kipi, aka na hoohalahala kona loio ma ke nei ana e hoopanee i ka hihia a kekahi ia ae. Ma ka Poakolu a me Poaha mai ka pane a ka p@hao a me na eleloike. Ua hoole loa o Mrs. Dominis aohe ona wahi lihi ike iki no na hoolala kaua, aka ae no ua hana la i mau hookohu aha Kuhina hou nona.
Mai ka Hewa a i ka Pono.
Eia ke hoolaha nei e kukulu i Ahahui Hooh@ no @ kanaka maoli, o J. F. C@, Samuel Parker, J. K. Kahook@, Enoch Johnson, J. M. Kaneakua, C. B. Wilson, W. Aylett, J. Long, R. H. Baker, W.E. Smithies, @ L. Hopkins, J. M. Poepoe. Ua h@wai lakou i ka Poalua in@ nei a ua ninau ika i ke aupuni ma o kekahi komite @ i ke kumuh@ a ke aupuni no keia m@ aku e pili ana @ ka h@aian a @ pah@ he hiki ke @ @ na hilawai kalaiaina o kela a@ ma Honolulu nei, oi ai ke k@ k@ e noho mana aha.
Ua pane ia mai, a ko ke aupuni kumuhana, oia ka mea i hookahua ia ma ka Pauku 32 o ke K@akanawai o ke aupuni Repubalika e ku nei. A o ka malama @ ana, ua hiki no ke akoakoa me ka hoike mau aku i ka Hamuku mamua ae o na halawai ana.
E noho hou ana keia ahahui @ Arion Hall i ka hora 7 ahiahi Poakahi ae nei.
Ke kokua nui nei makou i no ahahui e kukuluia ana no ka h@huiaina, no ka mea oia no ko makou kahua e kakele a e paio nei. Aka o hoonaauao ka lehulehu o ka Repubilika o Hawaii he aupuni ia i ike puni ia mai e ko ke ao nei a pau, a o ka poe hiki ke hoohana a lawelawe i ko lakou pono kalaiaina, o ka poe wale no i hoohiki malalo o kona kumukanawai. he oi aku ka olioli o ko Hawaii puali hoohuiaina i kekahi me i hookahi e huli mai ana ina nae hoi he huli io a hookauwa i na poohiwi no ke kumuhana maikai, aole hoi ka hoohoihoi makuahonowai a mahope nonohua hou iho.
Ili ana o ka Mokuahi "Kihala-
ni."
Ma ka hora 2 auina la o Ianuari 25, ua ili aku la a nahaha loa ka mokuahi Hawaii "Kihalaui" o ka Hui Mokuahi o Waila, ma ko awa o Hakalau Hilo Hawaii, oiai oia e hoolii kopaa ana a ua loaa paha he 450 mau eke kopaa oluna. Eia kahi moolelo i loaa mai:
Ia Kihalani e hooili kopaa nei ma Hakalau, ua pa mai la he makani oolea ma ke komohana akau. Ia wa ike iho la o kapena Lane o ka mokuahi e ikaika loa mai ana keia makani, nolaila hoomakaukau iho nei oia o puka aku iwaho i ka moana akea. Ua hookuu mua ia i ka wa i ku ai he heluma mamua o ka iho o ka mokuahi a ua hoopaa ia hoi he hookahi laina mahope o ka mokuahi a paa i ka mouo, a he laina okoa o ae mai ka moku a ka uapo.
Ua huki ia mai la ka laina e paa la i ka uapo, a o ka laina hoi e p@a la i ka mouo, ua kauoha aku ke kapena i ka hulipahu e ku ma kahi o ka laina a e hookuukuu aku i ka wa e nee ai ka mokuahi imu @ i kahi o ka heleuma. Ua kauoha aku la ke kapena i ka wiliki e nee imua, me ka huki mai i ke kaulahao o ka holeuma omu@. I ka wa a ka mokuahi i nee ai a ku pololei maluna o ka heleuma, ua pii mai la ka wiliki mailalo mai o kona wahi hana a olelo mai la i ke kapena, ua hihia ia ka huila, a ua hiki ole i ka huila ke wili. O ka mea i hihia ai, i ko ka hulipahu ike ana i ka ne@ o ka mokuahi imua, manao iho la ia ua holopono na mea a pau, nolaila kiol@ pau loa aku la i ke kaula o hope i kauoha ia ai o hookuukuu malie. A no ia kumu la, ua hihia ae la ke kaula i ka huila a pakaawili ae la paa loa. Ua hoalu hou la ke kauahae, aka aohe pono i koe, no ka mea o ka ikaia aku la no ia iluna o na pohaku. Ua noho ke kapena, na malamamoku elua a me ekolu luina iluna o ka mokuahi poino ahiki i ka wa i ike ai lakou aohe wahi e hoopakele ai, akahi no a haalele i ka moku, maluna aku o ka pohaku ka lele ana, oiai hoi kekahi poe e ae ua pae e aku la i kula, a o kekahi waapa hoi ua hoouna loa la e kii ia Hawaii i Hilo-kaona e holo mai e kokua.
Ua panihakahaka ia keia mokuahi no na dala 35,000, a nolaila aohe no i poho nui loa.
Ke Noho nei he Pio.
Ma ka hora 7:30 ahiahi Poalima i hala, Feberuari 1, ua hopu ia a hoopaa ia ma ka hale hoopaa lawehaia o Kuapapanui, o Keoni Rikikini o Wailuku, a o ka piha ana no hoi ia o kona hebedoma i Honolulu nei o ka noho ana. O kona hewa i hopu ia ai, he kipi. Aole oia ma Honolulu nei i ka wa i hoomaka ia ai ke kaua kipi, aka me he mea la paha mamuli o kona ano kulana anee ali@ mai kinohi mai, a he iwihilo no ke "kumuhana manaelana poho" i hoohuoi ia ai a hopu ia iho la ia.
Ua hopu ia e Mr. W. H. Rice ma kauai, a ua lawe ia mai i Honolulu nei i ka Poaha iho nei, o Juni@ Kane a me kana wahine, no ke kipi. Ua lohe pu ia he mau huakai hoomanamana kekahi a laua i kaupuni mai nei ma Kauai.