Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 4, 26 Ianuali 1895 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

 

BUKE XXXIV.         HELU 4.         HONOLULU, POAONO, IANUARI 26, 1895       NA HELU A PAU, 2529

 

Koolaha Lolo.

 

H.R. HITCHCOCK,

Notari no ka Lehulehu.

Apana Hookolokolo Kaapuni Elua,

Kaluaaha, Molokal.

2514-@@

 

W.R. KAKELA,

Lolo a he Kokua ma ke Kanuawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2870

 

ANTONE ROSE,

(AKONL)

Lolo a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Ilana ma Alauu Kaahumanu.

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa uo ma ka UWAPO O PAKAKA, Houolulu, make kumukual makepono loa, uo ka pomaikai o kalehulehu e makemakeana e ku kuluhala E kipa mai a e ike kumaka

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na men e ae a pau e pono ai o ka hale.

Kibi Alanui Moiwahiue me Papu.

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA.

loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Noolimalima, a ma na Palapala Pili Kanawai a ne ma ka olelo Hawaii. Dala no ka boaie ma ka moraki wa na Waiwai Paa.

Keeua Hana: Hale Pohaku hou ma ka hoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.          2370

 

J.T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na ole Nani Panio!

LAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE MUI WALE.

Alanui Moiwahiue, - - Honolulu.

2396-q

 

OLELO HOOLAHA.

Mokuahi "KIHALANI" Lane Kapena

E, haalele ana ia Honolulu, o like peuoi:

Poalua, Ianuari 22, Poalima Feb, 1. Poalua, Feb. 12, ma ka hora 2 p.m. a e holo ana no Lahaina, Mahukona, Laupahoehoe, Honohina, Hakalau, Honomu, Pohakumana a me Hilo.

I ka hoi ana mai, e haalele ana ia Hilo, hora 6 P.M. Poakahi Ian. 28, Poaha Feb. 7, Poakahi Feb. 18, a e kipa ana ma Laupahoehoe ia la hookalu. Haalele ia Mahukona hora 7 A.M. Poalua Ian. 29, Poalima Feb. 8, Poalua Feb. 19 e kipa ana ma Lahaina ma ia la, a e ku ana ma Honolulu ia po no.

WILDER'S STEAMSHIP CO.

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.

I KULIKE AI K LIKE WA NE HOOKO ANA a kekahi moraki i hana ia ey KAWKLU a me KLENA kana wahine e Waipio Namakua Mokupuni o Hawaii, ia W.M. Richard, Kahu o ka Malle lodge no 4 Knights of Pythias o ua Hamakua la, ma ka la @ o Dekemaba, 1891, kope ia ma ka keena Kakeu Kope Buke 129 ma na @@@@ @@@ a uia 433, ke hoolaha la aku nei ka lobe ka makemake pei o M.V. Melmes o ua Haiuakua la, ka Hope o W.H. RIchard e hooko iku i us moraki ule ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.

Ka hoolaha ia aku nei ka lohe i na mea a pau, o ka waiwai a pau i paa maloko o ua moreki la, e kuai la aka aua ma ke kuuala akea ma ka hale Kudaia o Chas. Williams ma monokas Hamakua ma ka POAONO la se o IANUAKI, 1896, hora 12 awakea.

O ka waiwai i paa maloko o wa moraki la, penel ke kuhikuhi ana: Ka hoo@ahi hapaiwa (1-9) kuleana i mahele ole la o @@aweloiloko o na aina malalo iho i haawi la la Kukahekahe, ka makuakane o ua 8. Kawale la.

1-O kela apana aina a pau a walho la ma Kukuiha@le ma Namakua i kuhikuhi im @okee ka Palapala Sila Nui helu @. nona ka lll he 17 73-100 mau aka.

2-O kela apana alua a pau e waiho la ma Kukuihaele Hamakua, ola ka akahi hapakolu o ka aina i kuhikuhi ia lloko o ka Palapa'a olla Nui Helu 900, nona ka lll he @ 16-100 mau eka.

            M.V. HOLMES

Kahu Waiwai o ka Maile Lodge No 1 Kinghts of Pythias.

Kuika ka Dala. Na Uku hana palapala i ka mae e lilo al.

No mamae i koe, e niaau la Chas. Williams, Lolo no ka moraki.

Kak@la Hamakua, Dec. 22, 1894.

 

@ Ua hoopanee la ke kuai malupa @@ @ hiki l Feberuarl 9, 1895.

 

HOEHU KAUA A NA ANEE ALII!

 

Ke Kipu a me ka Make ana o

Charles L. Carter.

 

PAU I KA HOPU PIO IA NA KIPI!

 

Hakihaki na lwikuamoo o ka Poe Kipi Hoe Wale.

 

PAA PIO WILIKOKL NOWLEIN, GREIG, WIDEMAN, MARSHALL ME PIPIKANE.

 

Puehu liilii ua Kipi o Lae Ahi i ke Paho ana o ka Poka Pahu-Pee na Kipi a Haawi Plo Okoa Mai- Lia ka lo o na Alakai Kipi-HeUwe Walo no ka Hana no ka Make.

PAA PIO O LILIUOKALANI HE PAAHAO!

 

KA MAHUIHUI MUA O KA HOAKOAKOA ANA NA KIPI.

Mai ke kukahiaka a hiki i ka aulma la o ka la Sabati, Ianuari 6, ua ikeia na kanaka o kakahe ann i Waikiki, ma na llo, na kaa hapau mi a me ka hele wawae ana, Nolaila, us hoohuoi ia ke liuliu nei na anee alii e lele kaua kue mai maluna o ka Republika a nie kekahi mau lohe e ao no hoi i liu ia. No lalla i hoopukaia ai he palapala huli i ka hale nolio o H.F. Bertelmann makai ponoi o Lae Ahi

Ua hoouna ka Ilamuku ia Hope Ilamuku Brown, Kapena Makai nui Waipa a me 6 mau makai e hooko i ka palapala huii. Ia hele ana aku, ua kue ia mai, a ua emi mai la na makai ihope, oiai ua ka mai la o lutanela Holi i ka pu a ka enemi. Ua holo mal o Mr. Brown a i Sans Souci telepone i ka Ilamuku, ua kipa ia a ua ka o Holi, o hoouna hou la aku he puall makai malalo o Kapena Kahookano, a ho lutauela King a me coyne.

Ua hoouna koko la ka lohe i ka oihana koa a ua kahea ia na kiai kamaaina o ke kulanakauhale. Emoole ua akoakoa ma na pualikoa pualu a ua hoonoho kiai ia me na puali kumau elua Ea me F. Ua ku laua me ka makeukau i na wa a pau, maloko o ka hale Mana Hooko. O na komopani pualu, e like me A., kapena Smith, ua hoonohe kiai la ma ka hale hookolokolo; o ke komopani C, kapena Camara, ua hoonoho ia ma ka hale paikau ma Manamana; o ke komopani D, kapena Chan Wilder, ua hoonohoia ma ka hale paikau ma Haimoeipe; o ka hapalua o ke komopani kipu pololei malalo o kapena Kidwell, ua hoonohoia ma ka luakini o Kauk@ano, a o kekahi hape o keia komopani, malalo o lutaaela Dodge, ua hoonohola ma Kawaiahae.

O na kiai kamaaiaa lehulehu pualu e k@ kulanakaukale malalo o na kapena McStocker a me Murray, ua hoonehoia ma ka hale oi hana makai me ka Ilamuku, a na laua aku e hoeuna i o a lanel ma na wahi i makemakela al na hookauwa ana a na kial. Ua makaukau maeli ke aupuni me kela mau puall a ua hilinai maoli ia e kela poe. Ua hoonuhola la@ou ma na huina alanui ano nui a @ u@i ke kulanakauhale.

I keia wa, ua noe hou aku no ka lua o ka manawa ka puali makai malalo o Brown a me Waipa no ka hale o Batalamana me kekahi mau poe kokua e ae C.L. Carter, A.W. Carter, Jas. B. Castle a me Jake Atkinson. Ia Brown e heluhelu ana i ka palapala huli, ua paapaaina mai la na kipu a na enimi mawahe o ka hale, a ua ku mai la o C.L. Carter i na poka a ka enemi a make ma ka wanaao mai o ia la ae. Oiai ka hope Ilamuku a me kekahi makai o Luahiwa a me J.B Castle e malama ana ia C.L. Carter iloko o ka hale e paa ana ia Bertolmann, ke lohe nei lakou i ka paapaaina o ke kani a na pu, oiai hol o Kapena Waipa a me kekahi makai e ae e pale ana me ka lima ikaika l ole ai e ki hou la mai, aka, aole no nae i nele ka hihie ana mai o na poka mai na wahi e mai. O ka mea pomaikai wale no, o ke ku hou ole mai o kekahi mea, oiai ua naholo liilii aku la i o a ianei ka enemi. Ua alualu aku hoi i e a manei me ka paa i na pio a hiki i ko na makai kauliilii ana i o a ianei, aka me ka mano paa nae no ka hookauwa kupaa @malalo o ke aupuni. Ua nalowale o kapena Waipa a me kekahi mau makai, me ka hopohopoia, ua make paha, a i ole ua hopu poi ia e ka enemi. Aka, i ka hora 5 wanaao, ua hoea mai o kapena Waipa i ke kuanakauhale nei me kona mau makai.

Ua paa mai i ka hopu ia i kela po Sabati, o Henry F. Bertelmann, S. P. Moi, Kalua, John C. Lane, David Kealoha, Kiha, Kamiko, Hikiau, Pipi, Peter Kala, Jas. C. Lane, W.C. Lane, Honolulu, Kaawa, Kaholu, a eia lakou a pau ma Kawa e hoopaa ia mai nei.

E hoomaopopola, ma kela po Sabati, oiai e kipu ia ana na makai ma kahi neho o H. F. Bertelmann ma Lae Ahi, aia hei, ua hoohele mai ko Samuel Nowleia mau koa eloi mua e hiki i ka uwapo o Kamoiliili, eia nae ua hiki e aku na makai malalo e Kanae i ka huina o na alanai Walalae a me Kaiulani. Neiaiia, i ko na poe koa kipi he umi hoea ana mai me ka makaukau i na pu a me na lako kaua, ua halawai lakou me na makai a ua hopa ia aku. I kela wa, ua ki mai la kekahikipi i kana pu a ua ku mai la o David Lokana ma ka Uma, aka, ua hopu ia aku no mae a ua paa mai he ekolu mau plo. Ela Lokaua ke lapaau ia nei ma ka halemai a o ola ana.

I ka wanaao Poakahi, ua hoouna ia o T.B. Murray a me kona puaoo kiai ma na kaa lio ma Kamoilili e kaua aku i na kipi. Ua holo aku lakou me ka lona ole o ka enemi, a i ke kokoe ana ma Palolo, akahi no a ikeia ka enemi e kipu mai ana ia lakou mahope mai o ka pa pohaku, Ua emi mai ke Murray puaii kiai i hope, a ua holo loa mai oia i Honolulu nei e hoike ai i ke poo oihana kaua. Ua me'kapena Zeigler i Palolo me kekahi pukuniahi.

 

NA POE HALA OLE I PAA PIO IA E KA ENEMI.

I keia Sabati lieokuhi no, oiai kekahi poe haole kane a me wahine oia o J=H.A. Isenburg, J.J. McDonald Mrs. Pray, Miss Able Gurney a me kekahi-poe e ae, e hoi mai ana mai Waialae ma Kaalawai ae, aia hoi ua hopu pio ia iho la kela poe haole e na kipi i akoakoa ae malaila a hoopaaia aku la iloko o ka hale noho hoomaha o Antone Rosa ma Kaaiawai. Ua manao ma kipi o ka hoopaa ana ia lakou malaiia aole e hoi mai i Honolulu nei, oia ka mea e lohe ole ai ke kulanakauhale i ko na kipi hoakoakoa ana a hiki i ka wa a lakou i manao ai e kai huakai poipo mai maluna o Honolulu i ka hora 1:30 wanaao Poakahi, Ianuari 7, 1893.

 

KA MAHELEHELE ANA I NA PUALI KIPI.

Me he mea la, ma ia Sabati no, ua mahelehele ia na puaii kipi, o Sam Nowleia a me kona puali ma Palolo mai, a o R. W. Wilikoki a me kona puali ma Lae Ahi. O ko lakou makemake e kai mai keia mau puali ma kela mau alanui elua a hiki i Honolulu nei i ka wa e napoo ai ka mai@@@ o ia po Sabati a lele kaua mai@@@ kulanakauhale. Eia nae, ua hoopahua e ia mamuli o ka mahui e ana o ke aupuni i ka lakou mau hoolala hana.

 

KO NA KIPI HOAO ANA E LOAA KE ALAHELE O KAMOILIILI.

Mahope iho o ka lono ia ana mai o ka hoala kaua makai o ka hale noho o Bertelmann, ua lohe pu ia mai aia kekahi huakai mauka mai o ko alanui o Waialae e hele mai ai i Kamoiliili, aka, mamua o ka hiki ana mai o na kipi e lawe ia wahi ia pi, ua puka e aku o lutanela makai Kanae a me kekahi mau makai malaila a loaa aku la na kipi e iho mai ana e hiki i ka huina o na alanui Kamoiliili a me Kaiulani. Malaila, ua hakaka na makai me ke kuio me na kipi a hiki i ke ku ana o Lokana makai i k@ pa a ka enemi aka ua paa mai no mae he mau pio ia poe makai.

 

NA ALAKAI O NA KIPI.

O R. W. Wilcox a me Samuel Nowleiu, o laua na alakai kino o na kipi ma ke kahua kaua, a o ko laua mau paalalo iho, oia o Carl Widemann, J. W. Pipikane, Charles Warren, Lot Lane, W. H. C. Greig. O na poe malalo o R. W. Wilcox, ho pee hou loa i ike ole i ke kipu.

 

KUKALA IA KE KANAWAI KOA.

Mahope iho o ka hora 7 kakahiaka Poakahi, Ianuari 7, ua kukaia ia ke kanawai koa o noho mana ma ka mokupuni o Oahu, a nolaila eia keia mokupuni malalo o ke kanawai koa.

 

NA HOOLAHA PAPA.

Ma kn Peakahi no, oiai ua kukala ia ke kanawai koa ma Oahu nei, ua hoopuka ae ka Akukana-Generala Jno. H. Soper malalo o ke kauoha a ka Aiihikaua Nui ka Peresidena o  ka Republika, oia ke Kauoha Helu 13, e hoikeana o ka poe a pau e loaa aku ana mana alanui o Honolulu mawaena o na hora 9:30 o ka po a me 5 kakahiaka, o hopu la akou aia wale no ka palekaua al heolako mua ia me ka palapala ae hele po.

Ua hoolaha ia mai na poe a pau e paa ana i na mea kaua e hoike aku i ka Iiamuku mamua @e o ka hora 12 o ka Poalua, Ianuall 8.

Ua hoopuka hou mai ka Akukana Generala J. H. Soper i ke Kauoha Helu 14, e papa ana i na kanaka a pau, aole e komo aka mawaena o na laina koa e kiai ana mai Palelo mai a hiki ke haalele iho ia Honolulu nei a holo no na mokupuai e ae me ka loaa ole o ka palapala ne.

 

O KAHALA KAHI I HOOLELE IA AI NA LAKO KAUA A NA KIPI.

Mahope iho o ka hoopahu'a ia ana o ka hoolele ana mai i na pu a me na lako kaua e ka mokuahi Waimanalo a kiola maloke o ka pa heahu aila mahu ma Kakaake i ka po Poaha Ianuari 4, kahi mua i hooholo ia ai malaila e hoolele ai, kaana aku i na anee alii, maka aku me ka malu a poipo maluna o na pa hale aupuni, ua emi hou aku ka Waimanalo ihope a hoolele ae la ma Kahala ma kela huli o Lae Ahi. Malaila mai i hoohikihiki ia ai ma ka aina a hiki i Kaalawai ma kahi o Antone Rosa a me W. Jas. Smith. Ma ia mau wahi i wehe ia ai no ka hoohana ana no ke kaua aku i ka wanaao Poakahi ae. O ka houluulu ana nae i hoolala ia no ka maki mai i ke kulanakauhale nei ma ka hale noho o Batalamana, eia nae ua hoepuhili wale ia uo a hiki i ka paa pio ana o na poe kipi a pau.

O ka hale o Hanale Batalamana, ke kahua hoomoana o na anee alii ma ka la 6 o Ianuari, a o kahi i kukala mua ia ai ke kaua o na kipi i ka Repubalika, i ka wa a na makai o ka oihama hoomalu e hele aku ana e huli me ka palapala hopu ma o na lohe la i loaa i ka Iiamuku ala ke hoahu ia nei na mea kaua malaila. Eia nae, i ka hooko ana i ka mana o ke kauawai, ua kipu ia mai la na makai a ku o Holi, a pakele mahunehune aku ka nui me ke kapena nui a me ka Hope Ilamuku, oiai hoi e uwe ana o Mr. Carter no kona eha nui i ke ku ana i na poka a make aku ai. O ka halau maluna aku o ke kii malalo, he wahi ia no na waapa e kau ai. A o kela mau waapa no, na mea hoohikihiki pu.

O Henrey F. Bertelmann, ka mea nona ka hale i kiiia ai o Chas. L. Carter a make i ka po o Ianuari 6 makai iho o Lae Ahi, ma kahi i kapaia o Kaluaahole, ke kahua i hoolala ia ai na mea kaua kipi a na anee alii, a i manao ia malaila e kaana ia aku ai na pu i na kanaka. Eia hoi, mahui e ka aupuni a hoaka e ia mamus o ka hooholo lea ana i na papa kuhikuhi hana o ke kai ana i ke kulanakauhale o Honolulu i ka wa e napoe ai o ka mahina ia wannaao ae, Ianuari 7, me ka manao e lele poipo mai a kiki pu aku i kela a me kela kino uhane a lakou i manaoino ai, a e puhi aku hoi i no hale e ka poe waiwai me na dainemaita.

O kapena Wm. Davis o ka mokuahi Waimanalo, ka mea nana i kii i na pu a me na lako kaua a na anee alii kipi a loaa aku iluna o ka mokukuna "H. R. Wahlberg" mai Kapalakiko mai. Ua kohoia he 1000 ka nui o na pu raifela a me 40,000 poka i lawe ia mai a hooiliia iluna o ka mokuahi Waimanalo mawaho o ka moana, na Waimanalo i lawe a hoolele liilii ma na wahi i kuhikuhi ia ma Oahu nie. Ua hoolimalimaia keia kapena e W. H. Richard e kii i na pu me na poka no ka uku he $10,000, aka he $20 wale no i hookaa mua ia i kinohi.

O W. H. Richard, ka mea nana i hoolimalima i ka mokuahi Waimanalo e kii i na pu a me na lako kaua a loaa aku iluna o ka mokukuna kuwaho H. R. Wahlberg, he luna mahiko nui oia no Honokaa, Hamakuna, Hawaii mamua, he haole kuonoona a kamaaina ia Hawaii nei. Eia ole ke noho nei Honolulu i keia mau la aku nei i hala me ka ohana.

O Samuela Nolena a me Robata W. Wllikoki, na alakai hohe wale o na anee alii kipi i ka Repubalika, na hapahaole puhikole a me aeahau kae hoouluahewa i ka manao o na kanaka lolo hehee a i paipai e hapai i na mea kaua me ka helu pu ole i na hopena ehaeha a me na hoopai kakauha o ke kipi me ko laua ike no he mau mea laua i honi ole i ka uwahi o ka pauda, a i komo ole i na kahua kaua i ka wa hakaka. Maluna o ko laua mau poo e kau ai ka maewaewa o na kamalii a me na kanaka makua hupo i alakai hewa ia a puni wale, no lakou ua makuahine a me na wahine e paiauma mai nei no ka lakou mau kamalei aloha.

O Carl Widemann, ke keiki a kekahi kanaka nui kuonoono iloko o ka aina, he ohana inoa hanohano a mahalo ia, oia kekahi i komo pu iloko o ka naele o keia kaua kipi i ka Repubalika, ka hewa hoi nona ka hoopai he make wale no. He mea haohao kona hui pu ana iloko o keia puali o ka poe unu i helu oleia e a e mauna i kona ola. E puhili anei ka mana o ke kanawai no ka poe e like me ia, a L ole he kanawai okoa auei ko ka poe kiekie mai ka poe unu pehi iole aku. E hookuu aku i ke kanawai e hele ma kona ala o ka pololei.

O W. H. C. Greig, kekahi o na lutanela o ka aoao kipi malalo o Wilikoki, a i pee like ma kahi i huna maluia ai ma Kanewai Kamoiliill, ua hanau ia oia e na makua Beritania ma ka mokupuni lepo manu o Fanning, a i noho paahana loihi me Lewers a me Cooke he mau makahiki, a e ohi ana l ka uku hana maikai. He anee alii ikaika oia ma na ano o pau, a me he mea la me ia ano no oia i hihia ai ma ka umiumi me keia poe ae la.

O Louis Marshall, kekahi o na kanaka opiopio i hei i heia kipi akea mai i ka Repubalika o Hawaii, Beritania kona mau makua a maloko o ka halekauai ili o W. E. Foster ma alanui kaua hana. Ke olelo laula la nei, mailoko mai o kona wabi hana i hoolako ia ai na kahei ili waiho poka ki kanaka o ke kuko ana.

 

NA KOKUA AKEA I KE AUPUNI.

Honolulu, Jan. 14, 1895. O makou e na hui no lakou na inoa malalo iho, ka poe no lakou na kakauolele a me na poe hana e hookauwa nei ia.

 

{E Nana ma ka Aoao Eha.}