Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 51, 22 Kekemapa 1894 — Page 2
This text was transcribed by: | Siira Phoenix |
This work is dedicated to: | beauty, truth, and understanding |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 5.
HE KANAWAI E EOOMANA ANA I KE KUHINA KALAIAINA E HAAWI I NA LAIKINI I NA MOKU O NA AINA E E LAWELAWE MA KA OIHANA HOLO PILI AINA MA KEKAHI MAU HANA.
E Hoohoioia o ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ka Repubaliko o Hawaii.
PAUKU 1. Ma keia ua baawi ia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e haawi aku i na laikini i na moku o na aina e e halihali i na ukana a me na ohua mawaena o Laysan Island, Lisiansky Island, Morrel Island, Pearland Hermes Beef and French Frigate Schoals a me na awa kumoku o na aina e o ko Hawaii Pae Aina. E hoopukaia ua mau laikini la no kela a me keia holo puni ana ma ka hookaa ia ana ma ka hookaa ia ana i ka Luna Dute Nui o na dala he Iwakaluakumalima ($25.00). E haawi ia he @@@a no ka huina o Elima Haneri Dala ($@@@@@) ma ka aoao o ka moku i haawi ia ai ka laikini e hoakaka ana aole ia moku e uhai i kekahi rula i hana ia e ke Kuhina Kalaiaina e pili ana i ka oihana @@@@@@ku piliaina, a i ole ia i kekahi ka@@wai e pili ana ia mea.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai @@@a hoolaha ia ana aku.
Apeneia i keia la 30 o Angate M. H. 1891.
Kakanin@aia) SANFORD B. DOLE, Pere@idena o ka Repubalika o Hawaii. Kakauinoaia) J. A. KING, Kuhina Kalaiaina.
KANAWAI 6.
HE KANAWAI E HAAWI ANA I KA MANA I KA AHA HOOKO E HANA I NA AELIKE NO KA HALIHALI ANA I NA LETA MAWAENA O NA AWA MA KA REPUBALIKA O HAWAII A ME NA AWA MA AMERIKA AKAU A E HAAWI I NA KOKUA I NA MOKUMAHU NANA E HALIHALI IA MAU EKE LETA
E Hooholoia @ ka Aha Hooko a @@ ka Aha Kuka a ka Repubalika o Hawaii.
PAUKU 1. Ua haawi ia ka mana i ka Aha Hooko e hana i na aelike no ka halihali ana i na leta, no kekahi manawa i oi ole ae mamua o elua makahiki, malalo o na kumu a lakou i manao ai oia ka mea i oi ae ka pono no ka lehulehu, me na akena a ona paha o na mokumahu e holo mau ana mawaena o kekahi awa ma keia Pae Aina a me kekahi awa ma Amerika Akau; a e haawi aku i na moku o kekahi mea hana aelike o ia ano no kona halihali ana i na eke leta me ka uku ole, i ka pono o hookuu ia ana mai na auhau a pau e pili ana i ke awa, koe ka uku bailata, a me ka uku ole i kekahi wahi hoahu @@nahu no na hana o ia mea hana aelike i oi ole aku mamua o ekolu tausani tona i ka manawa hookahi. E hanaia nohoi o kekahi kumu o ia haawi ana e ae ka hui mokumahu e haawi ia ana ia lakou ia pono aole e koi i na uku no na ohua a me na ukana i oi ae mamua o ka mea e kuki ia nei i keia manawa e ka Oceanic Steamship Company.
PAUKU 2. Aole e manaoia mamuli o kekahi mea maloko a keia Kanawai ua haawi ia ka mana i ka Aha Hooko e hoopaa a i oleia hoolilo i ke Aupuni i mea nana e uku i kekahi uku kokua.
PAUKU 3. E mana keia Kanawai mai kona la aku e aponoia ai.
Apeneia i keia la 30 o Augate M. H. 1891 (Kakaminoaia) SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
(Kakaminoaia) J. A. KING. Kuhina Kalaiaina.
Ua hookohu ia o G. P. Wilder Esq. i keia la i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Wailuku, Mokupuni o Maui. Ma kahi o C. M. Walton i waiho mai. Eia ka Papa i keia wa. C. B. Wells, Lunahoomaiu. M. P. Waiwaiole, G. P. Wilder. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina,
Dec, 18, 1894. 2525-3
Ua hookohu ia o C. P. Kanakanui i keia la i lala no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Ewa a me Waianae, Mokupuni @ Oahu.
Eia ka Papa i keia wa: J. T. Campbell, Lunahoomalu. H. D. Johnson, C. P. Kanakauni. J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 18, 1894. 2525-8
Ua hookohu ia aku o S. H. Mahuka i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu o ko Hawaii Paeaina.
J. A. KING. Kuhina Kalaiaina. Keen Kalaiaina, Dec. 17, 1894. 2525-3
Ua hookohu ia o Mr. C. Lake i keia la i Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala Kope no ka Apana o Hana, Maui. THOS. G. THRUM, Luna Kakou Kope. Honolulu, Dec. 11, 1894. Ay ono ia e J. A. KING, Kuhina Kaleiaina. 2525-3
Ua hookohu ia o William Coates i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Kaupo Hana Maui, ma kahi o G. P. Nehemia i waiho mai. J. A. KING
Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Dec. 18, 1894. 2525-3
Ua hookohu ia o F. M. Wakefield Esq. i keia la, i Notari no ka Lehulehu no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Paeaina.
Ua hookohu ia o John J. Rice Esq. i keia la, i Notari no ka Lehulehu no ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Paeaina
J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 12, 1894. 2525-3
Ua hookohu ia o Thomas Ain Esq. i keia la, i Agena Hooiaio Palapala Aelike Paahana no ka Apana o Kona Akau, Mokupuni o Hawaii.
Ua hookohu ia o W. H. King Esq. i keia la, i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Makawao, Mokupuni o Maui, ma kahi o G. E. Simpson i waiho mai.
Ua hookohu ia o Dr. John Weddick i keia la, i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Kawaihau, Mokupuni o Kauai. J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 3, 1894. 2523-3t.
KUAI O KA AINA AUPUNI MA KAUNAMANO, HAMAKUA, HAWAII.
Ma ka Poakahi Ianuari 7, 1895, hora 12 awakea, mamua iho o ke alo o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea kela Aina Aupuni e waiho la ma Kaunamano Hamakua Hawaii, nona ka ili he 59 mau eka oi iki aku a emi mai paha.
Ua kupono keia aina no ke kanu Ko, Kope a me na mea mahi e ae. Kumukuai kiekie: He $800. J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 3, 1894. 2523-3t.
KUAI O NA PA AINA AUPUNI MA KA APANA O HILO MOKUPUNI O HAWAII.
Ma ka Poakahi Ianuari 7, 1895, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea he 17 mau Pa Aina Aupuni ma Kaumana, Kahoahana, Paana a me Laupahoehoe, Hilo Hawaii.
O na Pa Aina o Kaumana, eia lakou ke waiho nei ma kahi he 5 mau mile maluna aku o ke kaona o Hilo, a ua kupono no ke kanu Kope a me na mahiai mikiala e ae.
O na Pa Aina o Kahoahana, Paana a me Laupahoehoe, eia lakou ke waiho nei ma kahi i kapa ia ko Hilo Akau Apo Kope, a ua kokoke loa i ka Mahi Kope a Barnard.
NA PA AINA O KAUMANA.
HELU LILO KUMU-
OKA ANA KUAI
AINA ILI AINA. KIEKIE.
17 91.07 $63.65 $92.00
20 117.90 81.80 89.00
21 106.80 74.15 54.00
22 116.00 80.50 58.00
NA PA AINA O KAHOAHANA.
10 43.2 28.10 216.00
11 63.8 41.45 319.00
12 72.7 47.25 364.00
13 66.9 43.50 335.00
PAANA
8 17.4 23.00 87.00
9 9.6 12.00 48.00
NA PA AINA O LAUPAHOEHOE
2 24.8 16.10 75.00
3 19.9 16.95 100.00
4 12.4 10.15 38.00
5 92.3 60.00 370.00
6 104.2 67.75 417.00
7 20.7 16.55 104.00
8a 81.1 52.70 406.00
KE ANO A ME NA KUHIKUHI.
Aole he kanaka e ae ia e kuai a oi aku mamua o hookahi Pa Aina.
O ke ano o ke kuai ana, he kuike ke dala, a i ole ia e like me ka manao o ka mea kuai he hookahi hapaha o ke kumukuai e hookaa ma ke dala, a o ke koena aku e hookaa ia ma na puu like iloko o hookahi, elua a me ekolu mau makahiki me ka ukupanee e hookaa ia ma ka hapalua makahiki ma ka ehiku (7) pa keneta o ka makahiki.
E hoomaka koke ka mea e lilo ai e mahi a e hookomo i na hana hou ma kona pa aina i ka makahiki mua, a e hoomau aku pela ia mahi ana a pau na makahiki elua mahope iho.
I ka hopena o ke kolu o ka makahiki ina ua hooko ia ke ano o na mea a pau e ka mea i lilo ai, e loaa no iaia ka Palapala Sila e hoolilo loa ana ia kuleana nona.
O ka hooko ole ia o na kuhikuhi maluna, he mea ia e nele ai i ke kuleana ole iloko o ka aina.
I ka wa e haule ai, alaila e kuai kudala ia aku ana ka aina e ke Aupuni, a ina ma ia kuai ia ana ua loaa mai ke dala a oi mamua o ke kumukuai mua, alaila e loaa ana i ka mea nana i kuai mua mailoko mai o ia huina, ka nui o na dala i hookaa ia i ke Aupuni ma ka helu o ke kumukuai me ka ukupanee ole, a e hoohalike ia ka mahele ma ia dala loaa mai e like me kana mau hookaa ana. Iua ma ia kuai ia ana, e emi mai ana na dala loaa malalo o ke kumukuai mua, alaila e hoihoi ia aku no kana mau hookaa dala ana e like me ka mahele o ia emi ana mai.
E kakau ia i aelike e na mea kuai aina pakahi me ke Aupuni e uhi ana i keia mau kuhikuhi a pau, a ina e hoolilo ia aku keia aelike, e nele ia i ka pomaikai ole.
E uku ua mea kuai aina pakahi i na lilo o ke ana ia ana a me ka hoonoho ana i na kii o na aina mahope koke o ke kuai ia ana aku a me ka puu dala hookaa mua o ke kumukuai.
O ka palapala aina i hoike ana i na kii, e ike ia no ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina a ma ke Keena Oihana o A. B. Loebenstein, Hilo, Hawaii, kahi e loaa ai na wehewehe piha a pau i pili i keia mau mea. J. A. KING, Kuhina Kalaiaiua. Keena Kalaiaina, Dec, 1, 1894. 2523-3t.
Ua hookohu ia o H. John Ahu Esq., i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
J. A. KING. Kuhina Kalaiaina Keena Kalaiaina, Dec. 12, 1894. 2524-3t.
Ua hookohu ia na keonimana malalo nei i keia la no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Hilo Akau. Mokupuni o Hawaii. O ko lakou mau hookohu e hoomaka mai Sepatemaba 1, 1894. W. G. WALKER, Lunahoomalu; Manuel Brone,
J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 6, 1894. 2523-3
Ua hookohu ia na keonimana malalo nei i keia la no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o ka Mokupuni o Hawaii: Aug. Gramberg. Lunahoomalu
S. Lazaro. J. A. KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Dec. 6, 1894. 2523-3t
Ua hookohu ia o George Harrison De La Vergne Esq, i keia la, i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Elima o ko Hawaii Pae Aina.
J. A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 1, 1894. 2325-3t.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KE KOENA O NA AINA AUPUNI I WAIHO ANA MAWAENA O ALAENUI A ME PUUHAOA, MA NA APANA O KIPAHULU A ME HANA MAUI.
Ma ka Poakolu Ianuari 16, 1895 hora 12 awakea ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala ka hoolimalima o ke koena o na Aina Aupuni e waiho nei mawaena o Alaenui a me Puuhaoa, iloko o na Apana o Kipahulu a me Hana, Mokupuni o Maui, nona ka ili he 1,500 mau eka oi aku a emi mai paha.
Manawa hoolimalima 20 makahiki.
Kumukuai kiekie e koho aku ai he $150 no ka makahiki e hookaa mua ia ma na hapalua makahiki.
Ke kuai ia nei keia hoolimalima malalo o ke kumu aole e oki ia na laau a aole e hoolilo ia i kula holoholona ua mau koena aina la.
Ke hookoe nei ke Aupuni i ka pono e lawe mai i kekahi mau apana o ua mau aina la maluna ae ke makemake ia i kela a me keia manawa no ka hana mahiai, e hoemi ana i ka uku hoolimalima e like me ka nui o ka aina i lawe ia pela. J. A. KING, Kuhina Kalaiaina Keena Kalaiaina, Dec. 11, 1894. 2524-3t
HOOLAHA HOOHUI.
Hoopau ana i ka Hanalei Sugar Mill Company, he Hui Hawaii i Hoohuiia.
Oiai o ka Hanalei Sugar Mill Company, he Hui i kukuluia malalo o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, ua hooko pono i na kuhikuhi ana a ke kauawai no ia mau mea, a ua hookomo mai ma ka Keena o ke Kuhina Kalaiaina he noi e hoopau ana i ua Hui la, me kekahi palapalahoike e hoopili ia nie e like me ke kauoha a ke kanawai.
A no ia mea ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau he kuleana ko lakou i keia Hui i olelo ia i ka wa i hala a i keia wa paha, e hookomo mai lakou i ka lakou mau keakea no ka ae ia ana aku o keia noi hoopau ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka Poaono, la 19 o Ianuari, 1895, a o kekahi mau mea paha i makemake e lohe ponoi ia, e hele mai lakou ma ko'u keena ma ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 10 kakahiaka o ia la, a e hoike mai i ke kumu i manao ia aole e ae ia ke noi. J. A. KING. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Nov.12, 1894. 2520-10
A PANA HOOKOLOKOLO EHA O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono ana i na Palena Aina o ke Ahupuaa o Mauiua Nui, Apana o Hilo Hawaii.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a A. B. Loebenetieu, Hope no Geo. Robertson a me na ona aina o Maulua Nui, a e noi ana e hooponopono ia na Palena Aina o Maulua Nui.
Ke kauoha ia nei, o ka POAONO, la 5 o IANUARI A. D. 1895, ma ka hora 10 AM. oia ka manawa i koho ia ne ke hoolohe ana i ua noi la ma ke Keena Hookolokolo o ka Aha Hoomalu ma Hilo Hawaii, a ma ia manawa, a ma ia wahi e hele mai ai ka poe a pau i loaa kekahi kuleana ma keia aina, a me na aina pili pu me ia, e hoike mai i ko lakou ike e pili ana i na palena aina o keia aina.
Kakauia ma Puna Hawaii K. H. P. A. Dec. 1, 1894. RUFUS A. LYMAN. Komiaina Palena Aina Apana Ekolu a me Apana Eha 2523-3
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA. Eha o ko Hawaii Paeaina. Ma ka Keena. Ma ka hana o ka waiwai o KAULA (w) i make o Kawainui Hilo Hawaii.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka hoike helu waiwai a E. Kahaleoku a me J. Pinao, na Lunahooko Kauoha o ka waiwai o Kaula (w) i make o Kawainui Hilo Hawaii, a maloko oiaiia e noi mai ana e ae ia aku laua e hoolilo i ua dala he $364.67 mailoko mai o ua dala he $334 i loaa ia laua, e nana a apono ia, a e kauoha ia e maholo aku i ka waiwai e koe ana iloko o ko laua mau lima i ka poe i kuleana ia waiwai, a e hookuu ae ai laua a me ko laua mau hope mai ia noho ana.
K@ kauoha ia nei e ka POALIMA, la 23 o Dekemaba A. D. 1894, ma ka hora 10A.M. i@ua o ua Lunakanawai la ma k@ Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia kahi a me ka manawai koho ia no ka hoolohe ana ia noi a me ka papa helu waiwai, a o ka poe a pau i pili malalia e h@le mai a @ hoike ina he kumu ka lakou e a@ ole ia ai ke nei, a malaila @ waiho mai ai i @a ike no ka poe i kul@@na i ua waiwai la.
Kakauia ma Hilo, i keia la 9 o Novemaba A. D. 1894. Ma k@ kauoha a ka Aha: DANIEL PORTER, Kakauolelo 2523-3
A HA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA. Eha o ko Hawaii Paeaina. Ma ke Keena. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai a AKU (k) o Kuhua Hilo Hawaii, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ke noi o Keaka (w) o Kuhua Hilo Hawaii, e olelo ana o Aku (k) o Kuhua Hilo Hawaii. Ua make kauoha ole ma---------------ma k@------o--------------A. D. 1@76, me ka waiho iho ke waiwai ma ko Hawaii Paeaina i kupono ke hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia o@a kauoha e keia Aha i na hooilina o Aku (k).
Ke hoolaha ia nei o ka POALIMA, la 23 o Dekemaba A.D. 1894, hora 10 A.M., oia ka manawa a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi ia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Hilo, Hawaii. A ma ia manawa a ma ia wahi @ hele mai ai ka poe a pau i pili @ hoike ina he kumu kekahi @ ae ole ia ai ua noi la. Kakauia ma Hilo, Novemaba 20, A.D. 1894. Na ka Aha: DANIEL PORTER, Kakauolelo. 25@3-3
KA
NUPEPA KUOKOA
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula
PUKA 1 2 3 4 5 6
ANA Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.30 3.50 4.50 5.00 5.30 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.30
5 Iniha 3.60 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pan e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
GEO. H. PARIS, Luna Nui.
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, DEKEMABA 22, 1894.
Aloha Karisimaka Kakou a pau.
A keia Poalua iho e olino mai ai ka la hanau o ka Haku ma ke kino, ka la hoi e kapaia nei e ke ao karitiano ka La Karisimaka, oia hoi, he la haawi makana, hoomanao haipule, a hoakoakoa i na ohana ma kahi hookahi ma kekahi mau wahi. Aole no i kuikahi loa ka poe naauao ma ka olelo ana , o ka la hanau maoli keia o ka Haku, aka ua lokahi lakou ma ka hooia ana ua hanau io ka Haku ma ke kino, a nolaila he mea pono e hookaawale ia kekahi la o ka makahiki i la e hoomanao ai ne kona hanau ana mai.
Nolaila, mamua o ke ko ana mai o ke kehau o ia la nui a kakou e hoopalahalaha aku nei i ke kulaia ana, ke pahola e aku nei makou i ko makou Aloha Hauoli Karisimaka i ka poe a pau e kilohi ana 1 ko makou nani a e anoi ana i ka wehi, mai ka poe ma ke aio ponoi a i ka poe ma kahi mamao, mai ka poe e noho ana ma na pupupu hale a i ka poe ma kahi kiekie, mai ko makou poe luna a i ka poe lawe, mai na hoaloha a i na enemi hoomauhala ole ma na kala@ olelo ana, me ka manaolana no ko oukou holomua, pomaikai a me ke ola oluolu.
Ka Ripubalika Wikani o Hawaii.
Mamuli o ka ako e ia ana ae nei o ka ohumuhumu hookah@li i ke aupuni e ku nei, iloko o ko na poe paipai kipi wa e hoolala ana e hoala i ke kaua kipi me ka lima ikaika ma ka hopu pio ana i na poo o ke aupuni a me na poe koikoi o ka aina, paniku ana i na huina alanui i keak@aia ai ka holo ana aku o na kiai o ka lahui i kokua i na koa kumau o ke aupuni ma ka Hale Mana Hooko, ke kaili ana i na hale aupuni, ka huli ana i @a hale kalepa kuai pu, ke puhi i na mahiko i komo kuleana like ai na poe hoohuiaina a me anee alii, a me na mea a pau a lakou i noonoo ai no ka hooko, aia hoi iloko o ko na poe ohumu kipi mau anaina he mau hoaloha no kekahi o ke aupuni iwaena o lakou. E haawi ia na mahalo a nui i ke aupuni mamuli o ka makaala a me ka eleu i ka hakilo ana i keia mau mea a na enemi o ke aupuni e liuliu ana e lele mai e pakaha i ka Repubalika. No ka mea mai hookahe ia ke koko ma ke kulanakauhale o Honolulu ina i mahuihui a makaala ole ke aupuni, aka, ua pomaikai kakou ua o muo e ia i ka wa opiopio.
Ke hoike nei ke aupuni i kona makaukau a wikani e malama i ke ola o ka lehulehu a me na waiwai o ka poe kuonoono maluna o ka aina, a he hana nui hoi nana e kaikai ae i ka Repubalika i anuu hou ae o ke kiekie ma o ka hilinaiia e ko ka aina nei a me ka mahaloia mai e ko na aina e. Ua manao na poe paipai kipi, o ka opiopio la o ka Repubalika i keia manawa he mea ia no lakou e hooholo lea ia ai ka lakou hana kipi, aka aole loa pela. Ua haule auanei i ko ai ka olelo, "aohe kipi e lanakila."
Ua Piha ko Buki Kiaha o ka Inaina ia.
Ua piha ke kiaha o ko Ailuene Buki inaina ia i keia wa, a nolaila, ua hoopaiia mai oia me ka ehaeha ma o ka hoohaikila ana o kona lanakila a me ke kuokoa ma ka uhaoia ana iloko o ke puhi o ka hoohaahaa loa ia.
Iloko o na makahiki elua e kokoke nei e pau, ua hoopuka mau aku oia ma kana mau nupepa i na olelo wahahee a hoopunipuni loa ma na mea pili aupuni, a apuhi wale aku me ka ike no aohe oiaio. Ua nuku wale aku i kela a me keia mea a kona lunaikehala i hoomawhala ai a me ka poe i like ole ka noonoo me kona.
Ua kepa aku oia e like me ko na puaa nahu ana i na misionari me kona nana ole iaia iho a me kana mau hana, a aole hoi hoopololei i kana olelo aia na ka mea hewa ole e pehi mua i ka pohaku. Ua ike no oia i kona hoopai a me kona hopena i kona wa e hoino kumu ole wale aku ai ia hai, ina he lunaikehala kona e hiki ai e hookaawale i ka pono mai ka hewa mai, aka aole pela. Ua hoonaaupo oia iaia iho a naku poeleele aku la me ka manao o na hoolaha hoopunipuni lapuwale aku ka mea e hoomau ia ai kona mana. Aole pela, a ua kuhihewa loa.
Ke hoi mai nei e nahu kaua mau olelo ponoi iaia iho, ke noho nei oia ma ke kehena o keia honua, ua hookaawale ia oia mai ka ohana a me na makamaka aku. Ua pokole ka wa i ola ai kana mau epa a ako koke ia ae la. E like anei kona hopena me ko ka popoki uhane ola ole?
Heaha ke ano o keia?
Auwe kakou e! Pehea, "e kui i ka hao oiai e wela ana," ea! O ka pono paha ia,--O i a !! Alia paha, o umi iki iho ka manao. Oia paha ea! O i hoi ha!!-
-Makaainana o Dekemaba 17, 1894.
Heaha ke kaona o keia mau mamala olelo pokopoko a ka nupepa Makaainana e pu'a mai nei i kona poe heluhelu? He hoolalelale kaua paha, a i ole he kauoha maoli no paha e hoala ia ke kaua i keia wa, oia hoi, e kaua koke ano, oiai e wela ana ka i@aina.
Eia nae, he mau wahi olelo hookuihe no kekahi mahope e like me "alia paha" a me "umi iki iho ka mauao." Malia ua ike aohe i makaukau i keia wa i hoehu ai ke kaua, nolaila hookomo ai i keia mau huaolelo hope. A ina aole ia, alaila ua kuihe paha no ka hopu e ia ana iho nei o kekahi poe anee alii hoomakaukau kipi i loaa aku nei kekahi e lakou me na lako kaua i hoahuiu ma na hale noho.
Aole anei ua lawa ua ohuuhumu kipi ana mahope iho o ka huea ia ana ae nei o kela mau laau moe wai o lakou e kaulai ia mai nei ma ka luahi o ka honua, a e leha aku na noonoo imua no ka pono o ka aina a me ka pomaikai o ka lehulehu, aole hoi ke kuaki lili maka ewaewa wale iho no he hoopau koalaala ka mea loaa.
O ka makou olelo ao i ka poe a pau e nana mai ana i ka makou, mai hooulu hakaka mai na kanaka maoli me ka manao e lanakila lakou ma ka wai ke paea. Ua lawa na kino uhane ehiku i ulupa ia ai i ka 1889 a me na maewaewa o ia makahiki no ka pulumi loa aku ia mau noonoo mai na umauma aku o ko kakou mau wahi heluna kanaka uuku i koe, no ka mea ke ike e nei makou ina e ulu mai ana he haunaele, alaila o na Hawaii maoli no ka poe @i loa aku o ka poino. Nolaila, e noonoo me ke akahele a hoopau.
KA LA KAMAHAO O KE KULA KAMEHAMEHA.
Hoomanao i ka La Hanau o ka Lede Nana i Kukula.
He la nui hoomanao ka la 19 o Dekemaba no ke Kula Kamehameha, no ka mea, oia no ka la i hanau ai o ka lede Bernice Pauahi Bishop, nana i hookumu i ka noonoo i hookaawale i kona waiwai nui no ka hoonaauao ana i na opio o kona lahui ma na ike lehulehu a me ka hoomaamaa i ka noho ana pono ma ke ola kino ana. Nolaila ma ka Poaha iho nei o keia hebedoma, ua hoomanao ia keia la ma ke kahua o ke kula, ma ke ano e hoau ai i ke Kula Kaikamahine a me ka Hale Hoahu o na mea kahiko.
Ma ka hora 8 kakahiaka, ua kahiko iho na keikikane he 100 paha ka nui i ko lakou aahu koa, kau ae la maluna o na kaa hali ohua nunui, holo mai la a lele ma ka huina o na alanui Nuua@u a me Moi, alaila kai like aku la me ua lei, i alakai ia e ka puali puhi ohe o ke kula ponoi mamua me Prof. H. Berger kumu puhi ohe, a hiki i ka halelua o na alii ma Mauna Ala, hoowehiwehi iho la i ka lua o ka wahine Hawaii hanohano nona ka la.
Ma ka hora 2 auina la, oia ka manawa no na hana hoau maloko o Bihopa Hale. Mamua o ka hiki ana mai o ia wa, ua hoopihaia o loko e na makamaka a me na hoaaloha o ke kula a koe aku he hapanui okoa iwaho.
Maluna o kahi kiekie i huonohoia ai o Rev. C. M. Hyde D.D., Mrs. A. A. Haalelea, Col. W. F. Allen, Miss Dodge a me Rev J. Waiamau. Ai ka hiki ana i ka manawa, ua wehe mai @ Rev. J. Waiamau me ka pule. He himeni na ke kula mahope mai, alaila, ua haawi mai o Kauka Hyde he haiolelo pokole heahea nona ke ano nui i hopu ia aku ua kukulu ia keia mau hale aole wale no ka hoomau aku i ka inoa o ka mea nana i kukulu aka no ka hoomau aku no ka pomaikai o ka poe e ae no lakou i lini loa ia ai e hoohalike me kona ola ana. Alaila ua hele ae oia ma kekahi mau mea pili i ko Bihopa makemake e kukulu i hale hoahu o na mea kahiko, a me ka moolelu o ka Bihopa mau hoolala hana i haawi ia ai malalo o na kahu waiwai, a pela aku.
Alaila, ua kahea ia o Col. W. F. Allen ma ke ano he elele no Mr. Bihopa e haawi mai i kekahi mau olelo, a ua pane pokele mai oia penei:
Ke ike nei au ua minamina oukou apau loa i ko Mr. Bishop hiki ole ana mai ma keia hana, a i ka wa i noi ia mai ai au e ku i elele a e kamailio nona, he makemake loa au e hoole, aka manao iho la ua he hana keia na'u e lawe aku ai. Eia no o Mr. Bishop me oukou i keia la ma ka uhane, ua kaawale nae ma ke kino, aka o koana kuleana iloko o keia mau kula, aole loa i emi iho. Mamuli o na holo palapala ana me na kahu waiwai, na kumu poo a me kekahi poe e ae, ua maopopo loa iaia na mea a pau a oukou i hana ai. Ma keia la hanau o Bernice Pauahi Bihopa, ka la i hoala ia ai o keia halekula, keia kia hoomanao hanohano o kona aloha a me ka makee no kona lahui, ua hala loa aku mawaho o ko'u mau mana ka hana aku i ka mea pono ma keia wa. Ua ike piha o Mrs. Pauahi Bihopa a me kana kane o ka malama pono a me ka hoonaauao ana i na opio oia wale no ke alanui e hoola ai i ka onipaa o ka lahui, a nolaila laua i hookaawale ai i ko laua mau noonoo maikai a me ka hapanui o ko laua mau waiwai no ka hooko aku i ko laua inau iini.
Un haa maluna o oukou e na kahu waiwai, na kumu poo a me ua kumu ke koikoi o ka lawelawe ana aku e hooko i ana iini o na mea nana i hoala keia kula, a mai na ike mai o na makahiki kakaikahi i hala mai ka hoomaka ia ana mai, nolaila aole he hopohopo ana e hookomo ia iho ai no ka hopena pomaikai.
Ia oukou hoi e na keikikane a me na kaikawahine o ka kula Kamehameha au e olelo aku nei i hoike no ko oukou mahalo i keia mau makana nui o ko oukou mau pomaikai, he pono ia oukou e hooikaika e apo mai i na mea a pau maanei e haawi ia nei ia oukou, i hiki ai la oukou i keia mua aku ke hoike ma ko oukou mikiaia hana a me ka aoho ana pono i ka ke Kula Kamehameha i ao ai no oukou.
Ma ka inoa o Mr. Bihopa, ke aloha aku nei au no ko oukou hoike ana mai i keia mahalo no ka hana kaulana a me ka hoomanao i ka mea nana i kukulu keia halekula--Bernice Pauahi Bihopa.
Alaila ua kamailio mai a Kauka Hyde no ko Mrs. Pauahi Bihopa ola ana a ma ka heluhelu mai i na meolelo o na halawai a na Kahu Waiwai a me kekahi mau olelo kupono loa no Pauahi.
Hoolauna ia mai o Mrs. A. A. Haalelea imua o ke anaina, no ka mea oia kekahi haiolelo, a heluhelu mai la i ka haiolelo malalo iho:
E na makamaka a me na hoaloha, na makua a me na opio o ka lahui Hawaii:
Me oukou a pau ke aloha:-- Mamuli o ka olelo hooholo a na kahu malama waiwai o na aina hooiliua o ke alii wahine Burniece Pauahi Bishop, ua kono ia au i keia la e kamailio pokole i na mea e pili ana i ka mea Hanohano nona ka la hanau a kakou i akoakoa mai nei.
O ka maka mua o n@ manao i haupu ae nei 1 kuu noonoe, o ke aloha i ke'lii ka mea nana 1 hoala kekahi hana pookela o ka nani a kaulana, oia hoi kona hoomanae ana e kukulu i mau hale kula hauai no na keiki Hawaii i mea e kokua ai i ka hoonaauao ana i na opio o kona aina hanau. O ka iini nui no la o kona noonoo o na kamailio pinepine i na mea e pili ana i ka pono a me ka pomaikai o ka lahui. E ake no ia e pau lua ua keiki Hawaii i ka hoomalau @ ua i i@ @ ike a makaukauk@@ l@@ i m@@@@@@@, i ua a me no h@na maikai e ao e@@ no ai, a o m@@@ @ ai @@@@@@ @ n@. He mea nana i makan@ke nui k@@@ ho ana moon@@@@ @e k@@@@@. No ka mea, w@hi au @@@@@@@@@u he holomua kua lahui ma ia mea @@@@nauao. E like me k@n@@ @ @@@li pinepine ai, peia no ku @@@@@@@@ i h@@ana, he maemae, @@ @@@pono, he @@@hiu@hi ma na han@ @ @@ @e kamailio ana, aole i lohe ia ua olelo @@o e, na olelo ana papalua mai kona waha mai. He makee a wakaala ia i na hana Karistiano, na lawelawe nui ia i na hana pono e kokua aku ai i ka poe iloko o ka pilikia, he kumu hoohalike maikai ia uo na mea a pau e nahai ana aiah pe o na hana maikai. He alii i manao nui ia a i aloha nui ia e ka lehulehu.
O ka lua o na manao, aia maluna o oukou e na kaikaiwahine, na hooilina pomaikai o na mea hoonaauao, ka mea a @a kupuna o kakou i moe uhane ole ai. Oia hoi, ua hoomakaukau ia no oukou he mau hale kula hanai, i wahi no oukou e imi ai i ka naauao i waiwai io no oukou. No ia mea ua lilo oukou i poe aie i ka lokomaikai nui i hooili ia mai maluna o oukou me ke kumukuai ole, a me ka luhi ole. Nolaila, e apo mai oukou me ka iini nui e loaa ia oukou ka waiwai makamae, ka waiwai i oi ae ka nani mamua o ke gala a me na waiwai e ae o ke ao nei, ke loaa ka naauao aole he mea nana e kaili mai ia oukou aku. E hoolohe oukou me ke aloha i ka leo o na kamu, e makaala i na haawina a oukou, e haahaa malalo o na aiakai ana a lakou, e mikiol a maemae ka noho ma. E hoomanao nau oukou i ke ano o ka noho ana o ke alii Pauahi, ka maemae, ka hoopono, ka nihinihi ma ua hana a me ke kamailio ana. E ima ikaika oukou i ke kulana hanohano o ka wahine noho pono. Pela e ili mai ai na pomaikai maluna o oukou--A pela hoi oukou e hooko ai i ka makemake o ko oukou Makua iloko o ka lani.
O ka manao hope me oukou e na makua.--Aia maluna o oukou ka hoomaka ana o ka pono o na keiki ma ka oukou alakai ana e pono ai a e pono ole ai lakou. Aia iloko o ko oukou mau lima ka mana hiki ke hookele i na keiki ma na mea a pau a oukou i makemake ai. He kumu hoohalike ka makua no na keiki, e like me ka ka makua mea e hana pela no na keiki e hoopili mai ai. I na e kue ka oukou mau hana m@ ka oukou ao ana i ka na kumu, alaila e poho ana ka ike i ao ia ia lakou. Nolaila, e oluolu oukou e na makua e hoomana wanui i ke kakou a huki like me na kumu ma ke ala malamalama o ka naauao, e hiki ai na keiki a kakou i ka kulana kiekie o na hana maikai a pau, alaila makepono ka luhi ana, a hauoli no hoi oukou na makua.
Ma keia mau maawe ekolu, oia hoi na kumu, na haumana a me na makua, e loaa ai ia kakou ke kaula ikaika nana e paa a hoomau i ka pono, a me ka pomaikai o ka lahui, no ke au e hiki mai ana. Pela e hoopomaikai mai ai ke Akua ma na hana a pau a kakou e lawelawe ai.
I ka pau ana o ka haiolelo ua malama ae ka puali puhi ohe Kamhameha he mele, alaila heluhelu mai la o Kauka Hyde i ka hapa o ka palapala hooilina a Mrs Pauahi Bihopa e hooili ana i kona waiwai no ke kukulu a malama ana i ke kula Kamehameha. Ia manawa, ua haawi ia aku la, haawi ia aku la na ki o ka Halekula Kaikamahine ia Mi@@ Pope, ke kumu poo, a apo mai la i na ki me na huaolelo kupono, a pela aku.
Ua hookuu ia no hana me ka himeni a na haumana, a i komo ia mai e ka puali puhi ohe. Puu malaila, alaila ua komo ka lehulehu e nana i ka Hale Hoahu Mea Kahiko.
Mahope iho, ua mala@a ia h@ mau lealea e na kamalii.
E hoomaka ana ka hoomaha Karisimaka o na kul@ aupuni a me malu mai ke@a hebedoma aku a o hoomau ia no elua hebedoma.