Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 30, 28 July 1894 — Na Hana Kuloko a Kauikeaouli i Kapaia "Ka Moi Ka-Mehameha III." [ARTICLE]

Na Hana Kuloko a Kauikeaouli i Kapaia "Ka Moi KaMehameha III."

i;, t r»»i kikou i kei* 1», I«w>l «v »n« i keknhi n u? i h"-»:n!i <« *> k* M-»i !i, ') ni M »i i aloha Qui i* ® k« !i.i hhu uuka&iiuna a me na poe {rf>n-« o ka ain». Ua hanau ia ola i fc* l.t 17 o M*r-tfci, HM, ran K«iuhou, Koaa-akaa, llawnii, oU no hoi ka lua o m keikikano mai n« pohaka rnai o Kamehameha I, ka nal aupuni ame Keopuolaoi, he alliunhine kiekie. Ua ho<>n*auaoia oia 1 kona mau U opio mal;tio o ke ao ana a ka Makua Binimu. I ka wa ī makeal o Kamehameha I, ua iii ka nohoalii ia Liholiho, 1 kapaia o Kamehameha 11, oia no hoi ke kaikuaana pouoi o Kaukeaou--1(. Ua holo aku o Lihoilho aae kana Moiwahine Kamamalu i Pelekune ma ka makahlki 13:!3, a ma ka nnhnni o lulai 1824, kuu mai la ko mau uhane i keia ola aua. I ka loaa ana nni o keia iono ehaeha, ua kukala ia mai ia o Kaukeouli i Moi ma ka li C o lune, IS2o, 1 ka 11 w.tle ih» o kona mau makahiki, a u:t kukala pu ia mai ia lioi ia wu o Kaahuinanu i kahu no ka uiei o«) ole. M!t ka mukahiki 1833, ua lilo kao koa loa ke Mupuni inalalo o kana hooponop >no maoli ana,a ua hoopau ia ko Knahumanu noho kahu ana. U.i wae mai oia i Aha Kuhina nona m <il«»ko m;ii o na p«.»e kupono, naau* ao a hoop..»no hoi o ia niau la, maw.iana oia poe, e hoopoina ole ia kei i m:»u ino:»: Kmnu w, Kekauluohi, Wale, Kauka, Keeoril a me Li* kek^. Uit ;to aku lakou i ka Moi ina na mea e onipaa ai ka nohoalii a e holomua ai hoi ka aina, ua hoolohe aku hoi ka Moi i ka lakou mau ao aaa me ka hiani nui. Ma ka la y o Okatol»i, 1310, ua kukala mai la oia 1 ke Kumukanawai mua loa i kakauia a ma ka mukahiki 134"», ua weheia ka Ahaolelo mua loa malalo oke Kumukanawai o 1840, alaila ua hnnaia na kanawai. M» ka malama 0 lulai, 1S ID, ua ku mai la ma llonolulu in-i ka mokuknua Art«mise, kapeua La i'laee, a koi mai la i ke aupuni e uku i $-0,000 i mea hoopaa ma ko ke aupuni aoao, no ka mala(iiii pono ana i na makaainana Farani. l' i hanaiu keia kuikahi a kakauinoa akti la o Kekauluohi a me Kekuanaoa. () ke aupuni Ilawaii ia wa aole ia 1 iko ia mai e na aupnni o Amerika, Euelanl a me Kai'iini um keano aupuni kuokoa. 1 ka holop»no ana o keia hanaa na komhina, ua kamoe loa aku la ka laua huakai no naaupuni o i:uropa, a oiai laua mawaenakonu o keia nlahele imi pomaikai, ua ku mai la ma ke awa o Honolulu nel ka Ilaku Keoki Paulete kealiimoku kiekie o ka inokukaua I3eritania Or\\<fort i Feb. 10, 1843. Ama ka la 17 ae noo ia mahina, ua koi raai h\ oia i ka Moi e haawi pio aku i ke aupuni. Ua liooi loa ia ka pilikia o ka moi a me ka luhui a me na poe a pau e noho an.t ia wa maluua o ka lepo o Ilawaii, no ke koi kakauha a

kokalii aupuni inaim nui a ikaika hoi oka Uouuu uei i kekalii wahi Hupuni uuku a nawaliwali loa akahi no a omaka ao. l T a kukala ae la oia e |»elu na kuli o na makaainana ilalo no be noi ana aku i ka lokomaikai o ua lani e kokua mai. Ua kuka pu oia me kona nau alakai, a o ke jK)okela loa paha o lakou oia no o (_». P. Juihl ka mea nana na ao naauao loa i ka moi, a haawl ia aku la ke aupuui malalo o ua kumu kenkea i ka la 25 o Keb. me ka manaolana pihoihoi <»le o ka M©i e hoihoi ia mai ana no koua aupuni. l'a huki ia ba Uae Hawaii ilalo, a kau ia ae ia ka hae o Beritauia iiuna. M* ka ia _o o I ulai o ia makahiki n», ua ku mai luo AilimaralaThoiaas o na aumokukaua Beritania o ka moana Pakipika nei, a ma ka la 31 o lulai o ia makahiKi no, ua huki iho la oin i ka hae Ber'itania ilalo, a kau hou ne la i ka hap Ilawaii iluna. Ua hoopomaikai ia tuai na Komisitia imi kuiknhi ma ka loaa ana he Kuikahi o keia aupuni me na aupuni o Eneiaui ame Fdratii, no ka mea ma ka la 2S o N T ovewaba 1843, ua ae hui mai laua ike kuokoa o Hawaii. Ma ka luakahiki IS46 } ua kohoia na Komisina mahelehele aioa, a oia ka wa i liaawiia ai ka aina i kela ame keia kanaka, ka hana hol a kona mau makaaiuana aloha e peina ele nei a hiki i keia la. Ma ka makahiki 1352, oa hoo* pau aka oia ike Kumukanawai o tS4O, a kukala mai la i Kumukanawai hou, a oia no ke Kumukanawai a hiki i ka wa i nohoalii ai o Kauiehameha V, akahi no a hoopauia. He alii ake ike ota a he makemake i ka pono. Penei kana olelo kaulaua loa: "U ko'u inpuni heaupuni palapa!a, oke kanaUa j»ono f «.."a ko'u kauaka."

t"si koprtJ I*l k« moi mi keia m.i. nao, n ua hoonoho aka s nsi kan*ka omu)tna hty»p>-Hf jii» n« !s♦".* ?-h:.i* n V*' w kv»a UA lilo svīj i inea h*-K»holo i ka naauHO » uie na hana a ka*H^kn f iw ka mea, ma ka makahiki ua oui loa na kanaka i huil i k* pono, aoie loi mamoa aku, aole no hoi mahope mai a hiki i keia la, ka ike aui ia o na kanaka e huii ana i ka pooo. He aiii oluolu I«ia oia, he aluha i kona mau makaaioana t a nolaila, ua pilipaa ke aloha o na meu a pau iaia. He aiii kokua ina haoa aka Haku, ma na iuakini a me ua hana e ae e piii ana I ka peno, ota no ke kokua nui i ka wa i kukulu ia ai ka luakini o Kawaiaba« nei. Ma ka la 15 o Dekemulxt, 1854, ua kuu mai Ia oia i keia o!.t aua i ke 4i o kona mau makahlki, a i ka 29 boi o na m*ik*b:ki o kona nohoalli ana.