Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 18, 5 May 1894 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXIII. HELU 18. HONOLULU, POAONO, MEI 5, 1894. NA HELU A PAU, 2492

 

Hoolaha Loio.

 

J.S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LAHULEHU

A HE

@ena Haawi Palapala Mare

@hukona, Kohala, Hawaii. 2371-1v

 

W.R. KAKELA,

@ he Kokua ma ke Kanawai.

@E LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

 

ANTONE ROSA, (AKONI.)

@ @ he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

@a Hana ma Alanui Kaahumanu.

2@70@

 

ALLEN & ROBINSON.

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO o PAKAKA, Ho@u, make kumukuia makepono loa, no ka @maikai o ka lehulehu e makemake ana e ku @. E kipa mai a e ike k@maka

2396-q

 

E.G. HITCHCOCK, (AIKUE HIKOKI.)

Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.

E OH@A NO NA BILA AIE ME KA AWIWI.

Hilo, Hawaii. 2370

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

@io Alanui Moiwahine me Papu.

2396-q

 

JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA.)

@ Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

@ ia no na Palapala Kuai, Palapala @, a me na Palapala Pili Kana@ ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ke @ ka moraki ma na Waiwai Paa.

@ H@:  Hale Pohaku hou ma La @ ma Waikiki o ka Halewai a@anui Ka@.

2370

 

J.T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

LAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELU AKU HE NUI WALE

Alanui Moiwahine, Honolulu.

2396-q

 

Ua Nalowale.

UA NALOWALE aku kekahi lio eleele hue@ loihi mai ka hale noho aku o Dr. Hy@ ma ke alanui Beritania, i ka la 2 o Augaate @ o ka mea a mau mea paha e hoihoi ae @ ma ka lima o ka mea nona ka inoa malalo @ loaa no iaia ka uku kakana.

@(number?) WALTER C. WEEDON.

 

HOOLAHA

I ka Poe Hele I ke Kiowai o Waiakeakua, Manoa.

O NA POE a pau e makemake ana e hele i ke K@wai o Waiakeakua ma Manoa, ke hoo@ aku nei e pono e loaa m@a ia lakou ka @ ka mea nona ka inoa malala iho nei. @ a pau e komo hewa ana ma ia wahi @ ia e hoopiiia no ma ke Kanawai.

JAMES H. BOYD.

Ma ke Keena Aina, @ale Aha Hookolokolo.

Honolulu, Iune 17, 1893. 2447-tf

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai Wahine.

UA H@KOH@ PONO IA MAI KA MEA @ ka inoa malalo iho i Lunahooponopono Waiwai wahine no ka waiwai o Maluhila@ @, Hanalei, Kauai, i make, nolaila, ke @ ana a aku nei ka lohe i ka poe a pau a ka @ make i aie aku ai, e waiho mai i ka lakou @ me na hooiaio kupono i ka mea nona @ malalo iho maloko mai o na malama @ keia la aku, a i ole ia, e hoole mau loa @ a o ka poe a pau i aie mai i ka mea i  ka@oha ia nei lakou e hookaa koke @ mea nona ka inoa malala iho ma kahi @. Loio o ka lunahooponopono waiwai wahine.

HULUKAALANI.

Lunahooponopono Waiwai Wahine.

Kauai, Mar. 31, 1894. 2390-4t

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

 

E LAWE O MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:  @ hoomoe mai ke kanaka hookahi i na @ E@ma Haneri, e uku no makou i ka uku@ ma ka E@ma Hapahaneri o ka makahiki, @ aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, @ ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a @ paha ke dala a hala na malama @ ka wa e hooponopono ia ai ua helu. @ uku panee e helu ia maluna o na dala ha@ no na la elua paha o ka mahina.

            A @ uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

            He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o ke@ kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i @ BANAKO, a e l@we p@ ia mai ka buke dala i @ wa e kikoo ai.

            @ dala ke uku ia aia wale no ma ke kikoo na mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka @ pu mai i ka buke hoahu dala.

            I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na @ a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na p@ dala a pau e waiho ana me ke @ ole ia e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ka wa @ku e hui ia me ke kumu paa mua.

            @ paa dala h@omoe mai maluna, elima @ dala e lawe ia no mamuli o o aelike ana.

            E hamama ana ka Banako ma na ia a pau o @ hebedoma koe na la Sabati a ma ua la Kuaia.

BIHOPA MA.

Honolulu, Iau 2396-q

 

HE KAAO HOONAUE PUUWAI

 

NO

 

PUAKAOHELO

 

KE

 

Kaikamahine Alii.

 

KA

 

Ui Oi Ke@akeia o ka Nani a me ka Maikai.

 

NANA

 

I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI.

 

KA

 

Uii Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowaikupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

 

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII.

 

            I ke kahu hanai i hoopuka ae ai i ka inoa o Puakanakamaikai, he mea e ka lele o ka hauii o ka ui Puakaohelo, a hina aku ia oia mai kona noho aku, a ua hoopau ae @a hoi kona kahu hanai i kana kamailio ana, a lele aku la maluna o kana hanai e lomi ai, kana alii a luhi hoi o ka wa heu ole.

            Oiai oia e waiho ana me ka pane leo ole, e lomi ana kona kahu hanai me ka opa ana me kona manao kuhihewa he mai, eia ka aole, eia ka he mai rumatika, oia hoi he mai ma na ami a pau o ke kino, a he aloha kunane hoi ma kahi olelo ana.

            Oiai no hoi oia e haanipo ana i ka eha lima ole a ke aloha, ua hoomanao ae la ka mea kakau i keia wahi lalani mele a ka poe loea

 

Aia i Honolulu ke aloha

I ka pua lai o ke kaona

Onaona pua o ka pikake

I paoa aala i ka nahele

Hele no oe @ ike mai

Kikaha na manu ka pali

O ka ono o ka pua Koolau

Mikiala pinepine ilaila

E ake na manu e inu

I kahi wai ono e Kalona

A he hailona mua no ka’u

I loaa i ka welelau lima

Haina ka lei e kohu ai

Owau, oiala he inoa

 

            Aia no ke kahu hanai ke lomi la me ka manaolana ole he pono ke loaa mai ana, a he mau hora hoi ia o ke kupilikii loa, a no ka manao o Punahoa ua kupouli loa ka moopuna kane no keia mai o kaua hanai, ua hawanawana iho la oia ma na pepeiao o kana moopuna kane; eia nei mai kuhihewa oe he mai kena o ko hanai, he mai aloha kena i ke kaikunane no kona lohe ana i ka inoa, e waiho pela a nana no e ala ae.

            Oiai ka ui e waiho a make ana, a e noho pu ana hoi me ka ui Kahakauakoko ma kona aoao, a e like no me ka Puakoolau e hana ana, pela no hoi kela kaikamahine alii, a pela pu no hoi me na lii a pau, e uwe ana, e lomi ana; aka ae ua kuhihewa loa ia lakou, a pane aku la o Puakoolau i na mea a pau e waiho iaia pela, a nana no e ala mai aka, aole he pau iki o ka manao o ka ui, oiai kona manao e haalipo ana no ke aloha i ka hoahanau e waiho a make ana, mahope iho o ko lakou luakaha ana no kekahi manawa loihi, ua pohala ae la ka ui mai kona waiho a make ana me na maka i hele a haikea, ala ae la ia a nana ae la i ko ka hale a pau oiai lakou e nonoho like mai ana, a ua lele mai la hoi ka ui o ka aina lewa a puili i kona hoahanau.

            E na hoa heluhelu, ua ala mai la ka mea nona keia moolelo mai kona haanipo ana i ke aloha o kunan@, a ua naue aku la na mea a pau e paina.

            Ia lakou e luana nei, eia ka aina o Kanehunamoku ke hele la i ka papaku o ka moana. He elua mua makahiki ko lakou hele ana i ka moana, a i ke kolu o ka makahiki, ua hoomaka ae la ka aina e pii iluna o ka ilikai. O ka lakou hana i ka wa e hele nei ka aina i ka papaku o ka moana he makaikai, i na alu, i na pima o ka aina, a he hula wale no hoi ka hana a na kanaka o ka aina, a iloko o ia mau makahiki ua ku a hoohihi loa ia ka ui i ka nanai o ka aina a me na mea no a pau, aka nae, he mea ole ka manao o ua ui nei i ka mana o Punahoa. O ia hele a piha na makahiki elua me hapa, ua pii ae la ka aina iluna, a i ka lana ana a ka aina iluna, akahi no a pane mai o Punahoa ia Puakoo lau ma ka moeuhane no ka manawae haalele ai i ka aina o Kanehunamoku, penei:

            E a’u moopuna aloha, e haalele ana kakou i keia aina, i ka piha ana o na makahiki ehiku, e hai aku olua i na iii o ka a@a no ko olua haalele ana i ka aina o Kanehunamoku.

            I ka hiki ana mai o ka manawa e haalele ai laua i ka aina, ua kamailio aku la laua i na lii a pau, a i ka lohe ana o ke kaikamahinealii Kahakauakoko i ka wale e haalele ai laua no ka aina o Kuaihelani, he mea e ke kaumaha o kona noonoo no ka haalele ana mai o kona hoahanau ma ke kino. Ma ia manawa koke no hoi, ua hoolahaia he kuahaua i na makaainana e hoomakaukau i na mea ai o na ano a pau, no ka malama ana i ka hanohano o na mea nona na pomaikai i hoomakaukauia.

            He manawa ole, ua makaukau na mea ai e lawa ai no eono malama, a he hula wale no ka hana a na lii me na makaainana i na po a pau, a o ka hele ia a piha na mahina eono i olelo ia no ka hele, he mau la ia no ke kaumaha o na kamaaina a me na malihini e ku ana a haalele iho i ka nani a me ka maikai o ka aina o Kanehunamoku a me kona ulumahiehie i hele a lupea ia e ke ala a me ke onaona, oia ka ka mea haku kaao i hooheno iho ai,

 

Auhea oe e ke onaona

E ke onaona o ka Makahala

E halialia nei i ka puuwai

I ka eha koni a loko

I hoa pili no Roselani

Kuu hoa i ka iu ana

Haina mai ka puana

Owau o ala he inoa

 

            I ka pau ana o na malama eono, ua makaukau ka huakai hele no Kuaihelani.

 

MOKUNA II.

 

            Ka haalele ana o ka ui aukai i ka aina o Kanehunamoku. – Haalele i ka po o Hoaka, no Hoaka ka po, a nona no ke ao – Ka hiki ana i ka aina o Kuaihelani, ka hele hookahi ana o Puakaohelo oia hookahi wale no no ka halealii – Ka noho ana o Puakoolau i kahi a laua i pae aku ai – Ka haule loa ana o ko Puakaohelo manao no kona kahu hanai – Ka hopu ia ana o Puakoolau e na ilamuku o ka aina, kona paa ana ma kahi paa – Ka hookolokolo ia ana – Olelo hooholo a ke alii Kaneluhonua a me ka olelo pale a ka moo nui Kihanuihalulumoku, kona pakele ana – Ka hui hou ana me ka ui Puakaohelo.

            I ka pau ana o na la o ka noho ana ma ka aina o Kanehunamoku, ua halawai mai la ka uhane o Punahoa me kana moopuna kane, penei kana olelo:

            E haalele ana kakou i keia aina i ka po i o Hoaka, ma ka oluolu o Kanehunamoku, ua ae mai ola e lawe aku ia kakou a hoopili aku i keia aina me ka aina o Kuaihelani, a eia ka mea hai aku ia oe, e loohia ana oe i na pilikia, e hookuu aku ana oe i ko hanai oia wale no ke hele a hui me ke alii nui o ka aina, e noho iho ana oe i kahi a kakou e pae aku ai, aia a pae kakou i kula, e hoolilo oe i kuu alelo i uku papa a kau ae ma ko maka, alaila e noho ana oe ma ia wahi, a e poino ana oe i ko hanai me ka manao ole mai ia oe, a e paa ana oe i ka hopu ia a hoopaa ia ma kahi paa.

Aole i pau.

 

 

 

KE KII O KA HALE HUI A.O.I.K.

 

KA A.O.I.K. O HONOLULU,

 

Hoike o ka Makahiki i pau.

 

Ka Puni Ana o ka Hapaha Keneturia.

 

            Ma pa po Poaha, Aperila 20, ua piha kui ka hale Hui Opiopio Imi Pono Karisitano a na haole ma Alanui Hotele i na lala a me na hoaloha i akoakoa e hoolohe i na hana o ia po, oiai o ka piha ana ia o na makahiki he 25 o ke ku ana o ia hui imipono karistiano ma Hawaii nei. Ua hoolaha ia na Peresidena Dole e haawi ka haiolelo o ia po, oiai o Dole no ka Peresidena mua loa o keia ahahui opiopio, a mamuli o ke alakai oluolu a ke akua a me ke ohohia o ka lahui, oia no ka Peresidena mua loa o ke Aupuni Kuikawa @ ko Hawaii Pae Aina. He mea kupanaha keia, aka, oia iho la no na hana pahaohao a ke Akua. No ka lohe nui ia na Peresidena Dole e haiolelo ana, ua piha loa ae ka rumi o luna o ka Y.M.C.A., a he mea e ka mae o na nanaina o ka poe i akoakoa ae i ka hoolahaia mai aole i hiki ae ka Peresidena mamuli o ke onawaliwali.

 

D.W. CORBETT.

 

Ua hoomakaia na hana me ka alana ana o Rev. O.P. Emekona imua o ke kuahu hoano o ka mea Mana Loa i kekahi pule anoano. Mahope o ia ua heluhelu mai ke kakauolelo nui i kana hoike makahiki, a eia na mea ano nui malalo iho:  Mamuli o ka pioloke o ka aina i ka makahiki i kaahope iho la mamuli o na mea pili aupuni, ua ano kuemi hope na hana o ka A.O.I.K. O na hana ano nui a keia ahahui, oia no ke kokua ana i ke kanaka ma na ano a pau a loaa iaia ke kulana pono uhane, pono no ka noonoo, pono no ka hoalauna, a pono no ka hookaika ana i ke kino, aka, e kukuluia aku ana nae. O ka huina pau o na lala o keia ahahui i ka la 31 o Maraki, he 274; a he 49 e keia huina i komo mai ka makahiki i pau.

            Ua kukulu keia ahahui he mau kula hoonaauao ahiahi no ka poe hele i ka hana, a o na lala o ka ike i ao ia oia no:  Ka malama buke waiwai, kaha kii, kakau pokole, a me ke ao mikini kakau. He 107 opio i komo mai ma keia mau kula ahiahi. Ua ao manawalea mai o Mr. W.A. Bowen i na opio ma ka ike malama buke waiwai. Mamuli o ka holomua o kekahi haumana ma ke kakau pokole, ua hoike mai ka hui o Kakela me Kuke i ko lakou ohohia a hoihoi nui ma ka haawi manawalea ana mai he $100 i ke kakauolelo nui o k ahahui. Ua kamailio nui ke kakauolelo e hooikaika e hookiekie hou ia ae ke kulana o ka ahahui, a e hoolilo ia wahi e haiamu nui ia ai e na opio, oiai o kekahi o lakou, he poe malihini, a ina e ne@e ka ahahui i na mea e huki mai ai i keia poe opio, alaila e pikokoi ana no lakou ma na hale inu rama a me na wahi lealea o ke kulana haahaa e ae. He piha @lani ka manao o na opio, aia wale no ka pono a lawa ka ahahui i ka hookipa oluolu ana mai ia lakou, alaila pipili ia mai keia makaha o ka pono.

            Ma ka hoike a Puuku E.A. Jones, he $4,029.65 i loaa mai i ka M.H. 1893, a he $4,016.37 i hooliloia, a koe ma ka waihona he $12.28.

            Oiai ua kaawale ka Peresidena o C.B. Ripley i Kaleponi, na Mr. Weedon i heluhelu mai kana hoike makahiki.

            O ke ano nui o kana hoike, oia keia:  Ua hui keia ahahui ma na po halawai a pau o ka makahiki i kaahope aku la a oiai no nae o na hoa o keia ahahui he poe kalepa lakou, aka, iloko no o ko lakou pilikia i na mea e pili ana no ka lakou mau hana ponoi, aole lakou i hooneie i ka hele ana mai i na po halawai aole nana ae i na hana hookahuli aupuni e hoano e ai i ka noonoo. Na keia mau kupilikii i hoopii mahuahua ae i ko lakou hilinai piha i ka ahahui, a ua hooi ae lakou i ka lakou mau kokua manawalea no ka hooholomua ana i ka ahahui. He kumu no keia e hauoli ai kakou ka loaa ana o na lala o keia ahahui o keia kulana. O ka mea kupono, o ka Peresidena mua loa ke haiolele mua a mahope aku au, aole nae hoi e hihi, ua kali kela mahope, a owau hoi o ka mea hou loa ke haiolelo mua aku ana. O ko kakou kakauolelo mua o Rev. H.W. Peck, ua waiho mai oia i ka hana, a o D.W. Corbert o Canada kona pani. Ua waiho mai he kanaka hoopono karistiano oiaio, aka, ua pani ia kona makalua e ka mea i like loa ke kulana me ia ma ka lawelawe ana i na hana o ka ahahui. Mai kuhihewa nae kakou mamuli o kona makaukau ua hiki iaia ke hana i na mea a pau. O ka hana a ke kanaka hookahi wale no ke hiki iaia, a o kakou pakahi no ke hana pu e kokua iaia i holomua ai ka kakou hana.

            Ua oolea a paa kulana o ka ahahui i keia wa, mahope iho o ke kaapa ana no 25 makahiki. Ua ulu kakou a nui a ikaika, a e hoike aku kakou ia kulana ma ka hoolako ana i na mea e huki mai ai i na opio, i pau ai ko lakou puni a makahehi kuhihewa ana i na lealea hoowalewale lapuwale no na hale o ka poe haahaa. Ina aole loaa ia kakou keia poe opio, aole e nele ko lakou loaa mai i na hale inu rama a me pahupahu, O ka loaa mua i ko kakou poho lima ka pakele. Ina e hookuu ia na opio e nanea ma na hale ino o ke kulana haahaa, e lilo aku ana no lakou i poe lapuwale:  pela no hoi, ina lakou e maa i ka hui pu a kukai olelo mau me na hoa o ke kulana maikai a hanohano, aole e nele ke komo o na manao maikai ia lakou, a pomaikai lakou, pomaikai ko lakou poe makua, pomaikai kela aina a pomaikai no hoi keia ahahui i ka hoopakele ana i na opio. A me keia mau olelo hoolana, ke waiho aku nei au i ka ahahui i ka Peresidena hou.

            Mamuli o ke noi ia, ua ae oluolu mai o Gen. Wells, he K@aaina mua no ka mokuaina o Vireginia, Amerika Huipuia. He kanaka koikoi keia ma kona aina, a he loio kaulaha no hoi, a he haipule oiaio.

            Hauoli au i ke kamailio imua o na aina o keia ano, me he la ua kamaaina oukou ia’u. Ua oi ka holomua o na hana karistiano i na makahiki he umi i kaahope aku la mamua o na 500 makahiki mahope mai o ka make ana o Karisto. O ke Kula Sabati ke kumu i holomua ikaika loa ai na hana a ka Haku. Mamuli o ko’u kulana luna ekalesia no ko’u ekalesia ma Wasinetona, Amerika, ua ike au o ka hapanui @ na poe komo hoahanau no ka halepule, mailoko mai no lakou o na papa kula Sabati. O ka mea kamahao kiekie hookahi o ke ao holookoa, oia no ke kulana ikaika o ka aoao karistiano. Owai ka moi o ke ao holookoa? E ninau i na miliona kanaka o Aferika, Inia, Kina, Europa, Amerika, a e hooho pualu like mai no lakou, “ka Haku Iesu Karisto.” Aia ma Wasinetona he kia hoomanao he 500 a oi kapuai ke kiekie. Ina e haalele ka malihini ia Amerika no kona home, o ke kahoaka o lakou e lawe ai a hiipoi mau, aole o ke Capitala, aole ka hale o na Senate a me Makaainana, aka, o ke kia hoomanao o Wasinetona e oni ana kona piko e hooipo me ke ao opua, a e kahiko mau ia ana kona mau aoao e na kilihune wai hau o ka hooilo. He 1,900 makahiki i kaahope aenei, ua kukulu o Iesu me kana poe haumana i kiahoomanao, a oia ka ke ao holookoa e hilinai nei.

            Oiai, aole i hiki kino mai o Peresidena Dole, na Lunakanawai Kiekie Alapaki Kauka i hoike mai kekahi moolelo pokole o ke kukulu mua loa ia ana o ka Ahahui Opiopio Imipono Karistiano he 25 makahiki i kaahope ae nei. O na poe he @ i halawai ai ma kela halawai mua loa i ka M.H. 1869, eia no lakou a pau ke ola nei, ao ka hapanui o lakou eia no ke noho akoakoa nei ma Honolulu me na oia kino ikaika maikai.

            I ka pau ana o na haiolelo, ua kono ia mai ke aina e iho aku i ka hale Halo, malaila e hoonuu ai i na ice-cream, na mea ono a me na mea hoonoono lehulehu e ae. Ua ai na makamaka a me na hoaloha a ua lawa kupono.

 

He Moolelo Hawaii

 

Papa Hoike Manawa o na mea ano nui o Hawaii nei.

 

            1735 – Ku mai o Lode, Olo, o Kapulimoku me kapena Kane, a nolaila mai kela ilio o Boti. Noho mai o Amala me Kaeo, loaa mai na ilio hae o Kamakaeha ma.

            1786 – Hoouna o Kamehameha ia Kalanimalokuloku kona hoahanau e lawe hou mai ia Hana a me Kipahulu; a hoouka ia ke kaua ma Maulili, Kipahulu, a auhee aku ko Hawaii poe mai ka aina aku.

            1786 – Kau mai o Lopailani.

            1787 – Holo o Kaiana i Kina me kapena Kane (Capt. Meares) mai Kauai aku.

            1787 – Hanau o Poki kamauleule na Kekuamanoha me Kamakahukilani.

            1787 – Hanau o Heneri Opukahaia ma Ninolo, Kau.

            1788 – Ku mai ka moku Koneaka me Makalawena, he aikane na Kalanikupule.

            1790 – Kaua o Kamehameha me Kalanikipule ke keiki a Kahekili, ma Iao, a luku nui ia ko Maui. Pakele mahunehune o Kalanikupule, a mahuka i Oahu. Oia ka Paniwai o Iao.

            1790 – Holo aku o Kamehameha i Kaunakakai, Molokai.

            1790 – Make o Ka@oia ka Kalaniopuu wahine a makuahine o Kiwaloa ma Kalamaula, K@alae, Molokai.

            1790 – Holo o K@oua Kuahuula i Hilo e kaua me Keawemauhili, a make ia ma ke kaua i Alae ia Keona.

            1790 – Hooiawehala o Keona ia Kamehameha, a kohi-ku ia na loi kalo o Waipio, me ka luku wale i ko Kamehameha mau makaainana.

            1790 – Hoi mai o Kamehameha mai Kaunakakai, Molokia mai, no ka hana ino o Keoua, a kaua laua ma Koapapaa, a hee loa o Keoua, a lilo holookoa o Hawaii ia Kamehameha.

            1790 – Pahu ka pele o Kilauea, a pau kekahi hapa o na koa o Keoua i ka make i ke one wela me ka lepo pele.

            1790 – Ku mai ka moku Elenora ma Honuaula, kapena Metcalf a me Fair Amerika, he wahi moku kiakahi ia, o Okaka kekahi inoa ona.

            1790 – Kaua ka moku Elenora ma Honuaula no ka lawe malu ia ana o ka waapa. A kaua hou ma Olowalu, oia ka lolo-pa hu.

            1790 – Ma ke kauoha a Kamehameha, ua aua ia o John Young (Olohana) a lilo i punahele na Kamehameha.

            1790 – Pepehi ia na haole sela a pau ka moku kiakahi Okaka (Fair Amerika) e Kameeiamoku ma Kaupulehu, Kohala Akua. Pakele mahunehune nae o (Isaac Davis) Aikake. A malama ia oia a me Olehana, a lilo laua i mau punahele na Kamehameha.

            1790 – Ku mai ka moku o kapena Kane me Kaiana mai Kahiki mai, ma Kawaihae.

            1791 – Holo mai o Kaeokulani ka moi o Kauais a hui me Kahekili, a holo laua e kaua ia Kamehameha.

            1791 – Pahu o Kaeokulani i kana laau pololu iluna o ka lani ma ka puu o Kuaiki, Hana, no ke olelo ia o “Hana aiana ua lani haahaa.”

            1791 – Pae lakou i Waipio, a hoohiolo ia e Kaeo ka paepae kapu a Liloa a me ka nioi o Pakaalana.

            1791 – Hui lakou ma Kohala, a kaua ma ka moana ma na pali Hulaana a pio laua, a pae olulo i Maui.

            1791 – Kaua o Kaiana me Keoua Kuahuula ma ka lae o Ohulei@a a me Puuokokiki.

            Dec. – 1791 – Pau o Peapea i ke ahi, a pahu ia e ka pauda ma ka puu o Kauiki, a make ma Honokohau; he alii kaulana oia.

            1791 – Make o Keoua Kuahuula ia Keeaumokupapaiaheahe me ka mainoino ma Kawihae, a hoihoi ia i Puukohola.

            1792 – Hiki mai o Oliva Holmes a noho me Kalanikupule.

            1792 – Hanau o Kekuakamauna na Peapea me Lonohiwa.

            1792 – Hanau o Ahukai na Manono Kauakapekulani me Kailinaoa.

            1792 – Nohoalii o Kaeo no Maui.

            1792 – Ku mua mai o Wahinekopa

            Maraki 3, 1792 – Hiki mua mai o Venkouwa i Hawaii nei me na moku elua, o Discovery a me Chatham mai Beritania mai, kalewa wale no ma Kealakekua.

            Maraki 5, 1792 – Ku ma Waikiki a holo kekahi moku ma na koolau o Oahu.

            Maraki 7, 1972 – Ma Waimea i Koolau, Oahu, pepehi ia o Lutanela Hergest a me McGooch he ao hoku o kekahi moku o Vanekouwa, i holo iuka i ka ukuhi wai.

            1792 – Ku o Vanekouwa i Kauai, a ike oia ia Kaimualii he kamalii wale no, a holo loa aku oia no ke komohana o Amerika.

            Feberuari 14, 1793 – Hiki elua mai o Vanekouwa ma Hawaii nei, a ku ma Kawaihae.

            I Feberuari 20, ku oia ma Kealakekua a hui me Kamehameha I; makana aku o Vanekouwa he elua mau bipi ia Kamehameha, a haawi aku o Kamehameha i ahuula no ke alii o Beritania.

            I Maraki 12, ku oia ma Lahaina, a hui me Kahekili, ua elemakule ia; ao aku o Vanekouwa ia Kahekili e hoopau i ke kaua ana, aole nae oia i ae i ka manao o Vanekouwa.

 

Aole i pau.