Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 17, 28 April 1894 — Page 1
| This text was transcribed by: | Brandie Pilapil |
| This work is dedicated to: | Gloria Pilapil |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXXIII. HELU 17. HONOLULU, POAONO, APERILA 28, 1894. NA HELU A PAU 2491
Hoolaha Loio.
J.S. SMITHES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
Agena Haawai Palapala Mare
Mahukona. Kohala Hawaii. 2378-1v
W.R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA
2870
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Ilana ma Alanu Kaahumanu.
2370-
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NO ANO A PAU e loaa no ma ka Uwapo O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale. E kipa mai a e ike kumaka.
2396-q
E.G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOEI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.
E OHIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
2396-q
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA,
Loioa he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala kuai, Palapala @ool@malima a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ke olelo Hawaii. Dala no ka @ ma ke mmoraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ke @ ma Waikiki o ka Halewai, alanui Ka@ 2370
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO,
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2396-q
Ua Nalowale
Ua NALOWALE aku kekahi lio eleele hue lo loihi mai ka hale noho aku o Dr. Hyde@ me ke alanui Beritania, i ka la 2 o Augaate nei. Ina o ka mea a mau mea paha e hoihoi ae ana ma ka lima o ka mea nooa ka inoa malalo @ nei., e loaa no iaia ka uku mak@na.
@-tf WALTER C. WEEDON.
HOOLAKA
I ka Poe Hele I ke Kiowai o Waiakeakua, Manoa.
A NO POE a pau e makemake ana e hele i ke Kowai o Waiakeakua ma Manoa, ke hoo @ aku nei e pono e loaa mua ia lakou ka ae a mai ka mea noua ka inoa malalo iho nei a @ mea a pau e komo hewa ana ma ia wahi me ka ae oie ia e hoopiila no ma ke kanawai.
JAMES H BOYD
Ma ke Keena Aina, Hale Aha Hookolokolo Honolulu. Iune 17 1893. 2447-tf
Hoolaha a ka Lunahooponopono
Waiwai Wahine.
UA HOOKOHU PONO IA MAI KA MEA noua ka inoa malolo iho i Lunahooponopono Waiwai Wahine no ka waiwai o Moluhila @ k @ o Hanalei, Kuai, i make, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka lohe i ka poe a pau a ka mea i make i aie aku ai, e waiho mai i ka lakou mau koi me na hooiaio kupono i ka mea nona ka inoa malolo iho maloko mai o na malamapono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau loa ia aku no : a o ka poe a pau i aie mai i ka mea i make ke kauoha ia nei lakou e hookaa koke mai ka mea nona ka inoa malalo iho ma kahi @ (k), Loio o ka lunahooponopono waiwai wahine.
HULUKAALANI,
Lunahooponopono Waiwai Wahine. Hanalei, Kauai, Mar 31, 1894. 2490-4t
KO BIOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malolo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina , a na waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no ua la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.
he 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e luwe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me kie lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepemaba o keia a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke @oo ole ia e helu ia mai ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a me ka wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala baomoe mai maluna, elima haneri dala e lawe ia no mamuli o o aelike ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka bebedoma koe na la Sabati a me ua la kulala
BIHOPA MA.
Honolulu. ian 2896-q
HE KAAO HOONAUE PUUWAI
NO
PUAKAOHELO
KE
Kaikamahine Alii.
KA
Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai.
NANI
I HEHI-KU NA KAPU O
KUAIHELANI A ME
NUUMEALNAI.
KA
Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.
KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKIMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII.
A hala na la elua, makaukau na mea a pau inoa o ke alo o ke alii, na mea ai ano like ole, na pua aala e pua ana i na pua ano like ole, eia imua o ke alo e ke alii na mea a pau o ke kali wale aku no ka hiki i ka wa e paina ai ia la nui hanohano, a ma ka la hoi i ai ai ka papaaaina, ua hoohuia ke kaikamahine alii o ua aina kupua la ma na ano nani a pau, a o ko na alii aukai hoi, o na kahiko no o Hawaii nei, oia na kapa o-uholowai o Olaa, me na lei lehua o Mokaulele i awili ia me na maile o Panaewa, a o ia mau nani a p@u oia kai ili iho maluna o na lii au moana.
I ka makaukau ana o ka papaaina no noho iho la na mea a pau e ai, no elua pule ka ai ana a me ka hul@, he ku i ka na@i ka hula a na kane a me na wahine, e hula ana i na manawa a pau, a ua lawe ia na lii akuai e makaikai ma na wahi a pau o ka aina, a mahope iaho o ka pau ana o ka ahaaina, ua pau lahou i ka hoi ma kela huli o ka aina no ka haleahi o Hinahulimoana, a i ka hiki ana malaila, ua kukulu hu ia he ahaaina ma ia halealii, no elua pule ka paina ana o na mea a pau e like no me na la i hohoia ma kela huli, ua hoohalaia ka manawa o na mea a pau me ka hula a me na paani e ae o ia aina, ua ai ua inu a kena i na mea ai o ia aina. Ua noho na lii aukai me na kamaaina o ia aina a hala ka makahiki, ua ku a hoohihi loa ka ui o Hilo i k nani a me ka maikai o ia aina, a o kona manao maoli no hoi, o ka noho me ia mau kupuna, a o Kuaihelani iho la no ia wahi ana, ua like no hoi ia me ko Punahoa manao, aka, o Puakolau, aole ia e ae, no ka mea, nana e kanawai i kau o Kuaihelani ka pahu hopu o ka hele ana. Ua noho laua ilaila a hala na makahiki ekolu, a ma ka eha o ka makahiki ua halawai mai ia o Puakoolau me ka uhane o ko laua kupunawahine oia o Punahoa.
E na hoa, akahi no a halawai hou na moopuna me Punahoa, mai ka pae ana i ka aina o Kanehunamoku a hiki i kela la, ua piha na makahiki eha, akahi no a halawai hou a kama@lio pu me laua nei, o keia hui ana o laua e hoike mami ana ua hoi oia i Hawaii.
HOIKE O PUNAHOA IA PUAKOOLAU I NA MEA HOU O HAWAII.
Ka hoike i hoikeia mai ia Puakoolau, oia keia: I Hawaii aku nei au, a ua ike au ia'u keiki a me a'u moopuna, ua make o Leleiwi, alua ae nei makahiki o ka make ana; o Puakaunaoa, he mai no kona i keia
KA HOIKEIKE MA KALEPONI.
[Ke pai nei makou maluna ae i ke kii o ke kahua hoikelike ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, Kaleponi ae nei, a me na kilo na hale mea hoikeike lehulehu wale e muimuia nei, na ponaha, ke towera, na puoa a me na uluwehiwehi a pau e hoonani nei i ke kahua hoikeike o na mea a pau.]
mau i aa'u i haalele aku nei, a o Puakanakamaikai, aha ae ne puni o Hawaii iaia. O ke aupuni ua lilo ia Piikea, oia mau no nae o na pono o ka aina, o kuu mau hale oia mau no, o ka anoano ipu i kanu ia ai ma ka puka ma ka hikina a me ke komohana, ua ulu a ua hua, ua hihi a puni ka hale, ua maloo, a o kahi o kuu kuno i kanu ia ai, he kumu lehua puakea ke ai ia la e na manu like ole o ka honua, pela no e lele mai ia na manu ano like ole mai na aina e mai o ke ao holookoa a pela ananeie lilo aia o Hawaii i puuhonua no na aina a pau o ke ao nei. Aole i akaka ke ola o ka Puakaunaoa mai, aole nae he mai e make ai. O Kapoho he ole maikai no kona kino, oia mau no ia e noho la, aole nae he pau o ke aloha ia olua, oia mau no kona meomanao i na wa a pau, ua like pu no kona hoomanao me na makaainana, ka pau ole o ka hoonanao ia olua. Aole no he mai pilikia e ae o ka aina, ola wale no na mea hou o Hawaii. I'au i hoi aku ne a Niihau, he mea e ka huhu o na keikialii o laila la olua no ko olua holo malu ana mai mai ia lakou mai, o na keikialii no a pau, a o ko lakou manao ina e loaa pono olua ma ka holo ana mai nei ianei, ina ua paa olua, a hakaka no pa@na keikialii. I ka hiki ana aku nei o'u i Kauai, ua make ka makaula o Honokaapeape i Koloa.
He nui ka Punahoa mau kamilio i kamilio ai ma na pepeiao o Pukoolau, a ua hoopau ae la oia i kana mau kamailio ana ma ka pepeiao o kana moopuna.
Ia Puoho ana ae o Puakoolau, he moeuhane ka keia, a he mea hou hoi iaia akahi no oia a halawai hou me ko laua alakai, a ua kulu kona waimaka i ke aloha i kona papa, ua hala i ke ala hoi ole mai, a ua like no ia me ko laua kaawale ana mai ka poli mai o ka makua, a pau kona kuwili ana me na manao walohia i kona makuahine a me ka ohana no a pau, a oia paha keia wahi kanaenae e hooheno ia aku nei.
Kuu makuakane mai ka ua o Hilo
O ia ua hoomaha ole ke ike aku
I ike aku au ia oe i ka moeuhane
Ua haalele au ia oe e ka makua
Kaawale olua na makua
Kaawale hoi maua na keiki
Eia maua i ka aina lewa i ke kai
Aloha olua na makua a me ka ohana
Auwe kuu aloha e -
I hiaa wale ia no e Punakoolau a ae ia po, kakali aku la oia o ke ala mai o kana hanai alii. O ka hele ia a hiki i ka hora umi o ke ao, ua ala mai la ka ui hoomahie a kahiko iho la i kona mau kahiko a paa, a i nana ia aku ka hana ua hele wale keia a mohala na pua o Piilani, ua pehia e ka ua Kanilehua, hele kela a maholehole, e like la ma keia mau wahi lalani mele a ka poe loea,
Nee papa ka helu a ka la ia Punahoa
He hoa no no'u ka pua o ke aalii
He alii he hiwahiwahi na ka Onohiula
He punahele hoi na Malamanui
He nui kuu aloha na ka ua Kanilehua
He lehua ko aloha na'u e kui nei
E kui no oe a lawa ko makemake
Makemake au e like ia Waiakaea
I ka lawe miki a ke au i Halaea
Miki no ka ua lawe ka makani
Okipau ka hana i ke oue o Opua
He aloha - e
A i ka ui i oi pono iho ai a noho pono, ua nee mai la kona hanai a kokoe ma ka noho o kana hanai, a pane mai la mea ka walohia i ka puana ana mai. E kuu lei, kuu milimili, kuu haku, kuu alli, ua halawai au me kupuna i kela po, a ua olelo mai ia'u, ua make o papa Leleiwi, aia no o mama Kaphoho ke noho la, he maikai no kona ola kino a me kona o papa, ua lilo ka nohoalii ia Piikea.
I keia manawa a ke kahu hanai e kamailio nei, na na waimaka no e hanini ma kona mau papalina no ke aloha makua, oiai na la e noho ana me ka makua a kaawale mai hoi i ka aina lewa i ke kai makamaka ole oiai no hoi kona kahu hanai e hoomau mai ana no i ke kamailio ana i na mea e pili ana i Hawaii, a o kunane o kana hana mau no o ke kaapuni, he eha ae nei ona kaapuni ana ia Hawaii.
Aole i pau.
Ka Huli Hou @na i ka Home.
O kekahi keia o na aina i komo mua ka Euanelio ma Maikonisia, ma o Rev. B.F.Snow ia. Maikai no hoi na wahi kanu kalo, maia, uhi, manako, halakahiki, lemi aiani, a me ia mea aku ia mea aku; aka, aole nui o na wahi kanaka, kakaikahi loa e noho aea ma kela a me keia mahi. O kahi i mahi mua ia, ua uluia e ka nahelehele, no ka nele kanaka ole. Ua haiia mai, he 800 wale no wahi kanaka ma keia wahi mokupuni ke hui pau loa ia. Ua halawai no hoi makou me Rev. Liliaka ke kahu Ekalesia ma Kuseia, kokua nui ia makou i kekahi mau mea ai, a haawi aku no hoi makou iaia i ko makou aloha nui, me ka hoomaikai aku. Ianuari 20, haalele ia Kusaie no Mikili, kau mai nei o Dr. E.M. Pease, ka wahine a me na keiki elua, a me kekahi wahine, o Mrs. Forbes, (ua hala kahiko kana kane ma kela ao luhi ole, he mau makahiki i hala ae nei) koe ka wahine me ka bebe, a ua nui loa i keia wa, kau pu mai o Mrs. C. Garland me kekahi kaikamahine o Kilipati, o Mere Kabunare kona inoa. Maikai ka makani a piha pono na pea, pakika i ka ili o ke kai, elua la kaalo ana mawaho ae o Makili. Aole he awa ku moku o keia aina kalewa moku, eia maanei o Rev. Rand a me kana kaikamahine, a me Miss Foss na kumu e malama nei i ke kula ao kumu o Bonebe nei, ua kue na mana aupuni o Sepania i keia aoao hoomana, oiai ua kue na kamaaina Bonebe i ka aoao Katolika oia aupuni, nolaila ua ulu na kaua kue mawaena o na Bonebe a me na mana Sepania, a ua kue puia na Misionari o ko kakou aoao.
Nolaila, ua noho o Rand ma, ma keia aina liilii 100 a oi iki ka nui o na kanaka. Holo aku la ka waapa luka a kau pu mai la o Rand, a hiki ma ka moku, lohe aku makou i ka hai ana mai a ke kapena; e hoi pu ana lakou ma keia moku. Holo mai la na kamaaina ma na waa o lakou, ua aahu ia me na lole, he malamalama iki lakou, ua hoonaauao ia lakou e na kumu mai Bonebe mai, mamuli o ke alakai ana a na kumu haole Amerika. Nana aku la makou, nui ua hapa-haole ma keia wahi aina, aka aole he makua haole malaila, a aole no i maopopo ia lakou ke lakou mau makuakane; nu hou keia. Ma kekahi la ae, kau mai la o Rand me kana wahine a me Miss Foss, o ko makou huli aku la n oia no Bonebe ia la a po a ao, ma ka hora 11 oia la, hookomo aku la makou i ke awa o Bonebe, a hookuu iho la ko makou heleuma ma kahi kokoe i ka manuwa Sepania e ku ana, holo koke mai la ka waapa ahi o ka manuwa a pili ma ko makou moku, a hoolauna aku la ke kapena ma kona rumi, he mau minute wale no, puka hou mai la a kau aku la iluna o ka waapa, kau pu aku la ko mahou kapena ma ka waapa manuwa no kahi o ke Kiaaiaa Paniolo. Hookahi hora ma ia hope iho, hoi mai la ka waapa a pili i ka moku.
Aole e ae ia kekahi mea ma ka moku nei e lele aku iuka o ka aina, a aole hoi kekahi mea na ka aina e pii mai iluna nei o ka moku. He poke pahu keia i loaa mai ia makou mai ke Kiaaina mai, oiai he makemake makou e holo iuka e makaikai ai e ke kulanakauhale o ka poe Paniolo, e kuakea mai ana na hale i ka lae laau, he nani maoli ke nana aku ma ka moku aku. Makemake no hoi o Mr. Rand e ike aku i kekahi o kana mau hipa e noho anan ma Bonebe, aka ua pho ka manaolaua, elua hora paha ko makou ku ana, a huki ae la ko makou heleuma, o ka haalele no ia ia Bonebe, a holo mai la no na mokupuni o Ruk, ma kekahi la ae, hiki mai la makou ma kekahi ailana liilii, e hoopuni ia ana e ka moanakai nui i kapaia o Nateke Ailana. Hookahi mokupuni i noho ia e kanaka, hookahi haneri a oi na kanaka. ua hoonaauao ia lakou e na kumu mai Bonebe mai, holo mai la na kanaka ma ka moku nei ua paa i ka lole, a he maemae na aahu, ua hoonaauao maikai ia lakeu e na kumuAmerika ma Bonebe.
Holo aku la o Mr. Rand me kana wahine a me Miss Foss, kekahi kumu wahine o ke kula kaikamahine ma Bonebe e ike i na hoahanau ma ia kihapai o ka Haku a lakou i hanai ai i ka olelo no ke ola ma o Iesu ia. A ma ka hora 4 oia la no hoi, haalele no ia aina, a holo mai ia no Ruk, elua la kalewa ana makou iwaho o ka lokokai o Ruk, Ike aku la makou i na mokupuni e ku ana i waena o ua lokokai nui nei e kiekie ana na piko o na puu mauna, e like me Bonebe a me Kusaie. O ke kolu keia o na aina kiekie ma keia hapa o Maikonisia.
Aole i pau.
Heaha ka Hala nui e Hoino loa ia nei o na Misionari a me na Mamo a Lakou ma Hawaii nei i keia mau la?
Aole anei pela i keia mau la, ua komo ka uhane alakai hewa iloko o ka noonoo o keia poe e pule no ka moiwahine i hoopau ia e hoi hou ae maluna o ka noho Moi. Pehea, he apono anei ke Akua ia Saulo, Ahaba a me Ieroboama i noho alii ai maluna o kona poe kanaka? Aole, huhu ke Akua no ko lakou lalau, pela no keia, ina e noonoo pono oukou e ka poe e pula lalau nei i na hana i hana ia e na keiki mikanele ia ka la 17 o Ianuari a me ke kokua ana mai a na poe koa lapulapu wale ae no, e akaka ana i aoukou a ia pu kekahi mana okoa me ka hana a na keiki mikanele, ua aloha ke Akua ia hana, no ka hoino ia e oukou; nolaila, o ua poe la a oukou i hoino maka ewaewa ai, ua hapai loa ae la ke Akua a kau maluna o na poo o oukou e ka poe hoino mamo mikanele, oia o Dole e noho nei ma ka noho Peresidena ou e Hawaii. E nana oukou e ka poe hoino i ka moolelo o Moredekai a me Hamana ma ka buke o Estera mokuna 8:4 5,6,7; mahalo au ia oukou e ka poe e pule nei no ka Moiwahine i hoopau ia, ina e pule pono oukou i ke Akua, e aloha mai iaia, e hoonanau hou mai i kona mau manao, e haawi mai i kona naau i ka mihi oiaio, ina pela, ua pono ia. Pela ka'u e pule nei nona, i ola ai kona uhane, a i lilo ai oia i wahine noho haipule ma keia hope aku.
Owai e hoino nei? Eia ka'u wehewehe malolo o keia mahele, e huli aku kakou a nana ma ka buke moolelo o ka Haku o ke ao nei, e ike ana no kakou, o kekahi poe hoino iaia, oia no ka poe kanaka e ko na aina E, pela i hoike mai ai o Mataio ma kana moolelo i kakau ai , mai ka opiopio mai ka hoine a hoomaauia, a imi pu ia e pepehi e Herede ke alii kiaaina a hiki i kona wa i hopuia ai ma ka mala o Gegesemane e ka poe kanaka o na aina E, oia hoi na koa Roma, pela no ke nana iho kakou ma ka moolelo o Hawaii nei, mai ka hiki mua ana mai o Binamu ma i ka makahiki 1820. O kekahi poe ili keokeo no o lakou mai na aina E mai, oia no o lakou mai na aina E mai, oia no kekahi poe hoino ia lakou. Eia ka olelo a kanaka waiwai ia mau la no Binamu, "ua hele ka puupuu a keia haole a ka maka, aole wahi mea a hana ia mai, i nana maikai wale ia mai no." He poe kanaka io no keia no ke Akua, aua pololei ka lakou mea i ao mai ai. Pela no o Mika a me Likeke na kapena - oia i hoino, he kanaka no na aina E, pehea i keia mau la? Eia no he nui ka hoino o kekahi poe haole, Pake a me Iapana i na mikanele.
Eia ko'u manao no keia peoe o na aina E e hoino nei, he poe oi loa aku keia a ka naaupo haalele, ua kupono lakou nei i hoihoi ia i Kawahine ma Hawaii a me Kawaapae ma Maui nei, kupono kela mau aina e haawi ia e ke Aupuni Kuikawa i wahi e noho ai no keia poe hoino o ko na aina E. Eia kekahi poe e hoino nei, oia no na kanaka Hawaii, aia i waena o ka poe hoomaloka, aia i waena o ka poe o na hoomana mawaho aku o ka hoomana Kristiano, aia no i waena o na hoahanau o ka hoomana Hoole Pope ma Hawaii nei, nui loa ka hoiao mikanele ma keia aina. Heaha la ka lakou nei mea i lilo i na mikaneie, i nui ai na lili a me ka nauki ana i na mikanele. Eia kekahi poe e hoino nei, oia no na nupepa, oia no na nupepe Hawaii Holomua, i noho luna nui a hooponopono nui la e Aberahama Fernandez a me T.P. Spencer. Ma na manao o keia wahi nupupa, he ku wale no i ka hoino i na mikanele, he ku i ka hoowahawaha a me ka hoihoi ole o ka poe naauao io a haipule a aloha i na misionari a me na keiki a lakou ke nana iho i na manao, aka, no ka poe hoino mikanele, ua nui ko lakou makemake i keia nupepa, pela ko'u ike ana i kekahi manao i hoopuka ia ma ka helu i o ka Hawaii Holomua o keia makahiki 1894, nona ke poo manao, "Na kahunapule inoino loa."
A ua hoike ia iho no na inoa malalo, nolaila, ua pono ka'u i hai ae la maluna, o keia nupepa kekahi e hoino nei i na mikanie a me na keiki a lakou. A peia ma ka helu 3 aoao 4, nona ke poo manao, he mau manao kokua ia S.K. Kamakaia. I ko'u heluhelu ana i na manao malalo iho o keia poo manao a me na kumu elima a W.A. Kiha i manao ai, ua pono a pololei oia, a piha naauao palu, a ua manao paha oia e pau loa aku ana kona mau hoahanau o ka lahui hookahi i ke apono i kona mau manao alakai lalau a me ka hupo haalele loa, i kupono ole loa keia mau manao alakai no keia au malamalama loa o Hawaii nei, eia ko'u manao e hai aku nei ia oe e W.A. Kiha. E like me ka hiki ole ia oe ke hoololli ae i ke pena eleele a ke Akua i pena ai no kou hale kino i keokeo, pela ai no ka hiki ole ia oe ke hoololi ae i ka oiaio o na mea a na mikanele a me na keiki a lakou i ao mai ai i pono no na hana Ekalesia o Hawaii nei. E like me kou manao ma ke kumu ekolu a me eha au o olelo nei, he hana hiki ole loa i na kanaka Hawaii ka manao ana pela e like me kau e Kiha e manao koho wale nei, aohe kahua, ina oe he maauao io, a ua huli paha oe e nana i ka buke moolelo makahiki o na Ekalesia Hawaii a me ka lakou kekua mahina hou, e ike pono ana no oe, pehea, ina e ninau aku ana au ia oe.
Ehia au mau dala mahina hou i haawi ai e W.A. Kiha no hookahi makahiki? Aole loa ay i ike i kou inoa maloko oia buke moolelo o na hana o na ekalesia Hawaii no ka makahiki o 1893 I hala, ua haawi ia hoi oe i mau haneri dala no ia oihana kuwaho oia ka mahina hou, e hiki ai la hoi ke hilinai ia aku kou mau manao alakai lalau. Eia no ka poe i ike ia e kokua nui ana no ia eihana mahina hou, oia o Mr. M. Rice, ka makuahine haipule io a me kekahi poe e ae o lakou na hoahanau ili keokeo o kakou na Hawaii maoli ka poe no au e Kiha e haikaika hoomaewaewa nei, a e kokua mai nei ia kakou na ekalesia Hawaii. Heaha ke kumu o lakou e kokua mai nei? Eia no. No ke aloha no e noho ana iloko o lakou no kakou, no ka mea, ua ike mai lakou i ka nawaliwali o na ekalesia Hawaii ma ka mokupuni o Hawaii a hiki i ka mokupuni o Kauai, oia hoi he 32 mau ekalesia no keia oihana, oia ka mahina hou. Eia kekahi no ko lakou aloha i na makua o lakou e moe nei i ka lepo oe e Hawaii, no ka hana a lakou i mauna mai ai i ko lakou ala no ka pono o kaia lahui pouli.
Mai pane ole au ia oe e Kiha no keia mau manao au e hoopuka nei ma ka Hawaii Holumua, ina oe he kanaka no kekahi hoomana e ae, a i ole ke kanaka naaupo paha, aka, aole pela he kanaka oe i hoonaauao maikai ia e kekahi o ua poe ia au @ hoino nei, oia o M.B.Bekuiki, oia kou mea nana i ao a akamai ai oe i ka olelo Beritania, a i ia'e ai oe he kumukula a he loio hoi i keia wa. Pololei wale ka mea i olelo ia ma ka Baibala, "Aia a momona o Iesuruna, alaila, peku mai." Eia no ka mea maopopo, he makemake oe a me na auna hookahi o kou aoao lalau, e hoohaunaele i na ekalesia Hawaii a na lunaolelo o Iesu Kristo i kukulu ai, oia na misionari, e like me ka hoomana naauao (ele wale) au e paikano mai nei, aloha ino oukou na hoomalau a me na mamo a Balaama, pehea e puni aku ai na ekalesia Hawaii oiaio i kou mau manao lalau a a-e ae lakou mai ka oiaio aku i kukulu ia e na misionari. Ke hoao na ekalesia Hawaii e hana pela a kue aku i ka Papa Hawaii, o ka lakou Isaboda ana no ia. Heaha ka hopena no ia mau ekalesia? E luai mai aunei ke Akua ia mau ekalesia, aka, o na ekalesia oiaio iwaena o ka hoomana Karistiano e hoahewa loa ana lakou i keia mau manao o Kiha.
Aole i pau.