Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 15, 14 April 1894 — Halawai Aloha Aina ma Hana. [ARTICLE]

Halawai Aloha Aina ma Hana.

Ua kahea ae ka .Pere>si(lciia o ka Hui Alolia Aina oHana nei, oia hoi oS. W. Kaai u ine J. K. Hanuna ka Hupe Peresfdena, i na lala it pau e akoakea ae nm kahi o ka h;«lekuai inua iho nei o Grunwald i ka i\iaono, Ih 17 iho nei o keia Maiaki, a no ka iuii ole o ka poe i hiki ae, nolaila, ua honpanee a noho hou i ka Poakahi, la 19, hoi'a 7 p.m. ma ka luakini.

I ka hiki ana i ka uianawu i kauoha ia, ua akoakoa ae ka poe aloha aina ma ka luakial Hoole Pope ma Wananalua, Hana, a ea wehe mal ka Peresidena i ka hana ma ka olelo ana: Ua akoakoa mai nei kakou i keia po no ka hoolohe ana i na ao ana aku ia oukou a me kekahi mau olelo hoolaua i makaukau i kekahi mau makamaka o kakou. O ka'u nae e kau leo aku nei iaoukou, mai ae i ko oukou muu pulima e kakau malalo o ka hoohiki a ka' Hui Hoohuiaina, no ka mea, eia ktia pepa ke puka hou mai nei, a ma k* la lnehinei iho la, ua noho kela halawai a ua hooholoia iie inoa hou ko ia hui, oia hoi he "Uniona," a heaha mai uei la keia. Malia paha ua ike i ko lakou. hoka ke kumu e hoololi hou mai nei i ko lakou inoa, nolaila, e noho malie aku no kakou a mai ae e kakau iua e hoea mai kekahi mau palapula o!a ano imua e oukou, a e kali aku kakou no ka hopena. A oiai no ka Peresidana e kamailio ana no, ua komo mai la ka lunakanawai, ka luna makai a me ke kumukula, (B K) J P Sylva, a ua no nae ka Peresidena i ka wehe akea anai, ka halawai no na aoao a i elua, e like me tcana inea e waiho mai ai, a nolaila, ua kahea mai la oia la M. Mahelona me ka olelo ana mai o kou manawa keia.

Ua ku ae la ka mea nona ka inoa i kahea ia mai a hele aku la mamua mai, a walii ana i olelo mai ai. "Ile mea kamahao keia i ko'u ike ana ia oukou ua akoakoa raai nei i keia po, aka, me he mea la nae i ko'u hoomaopopo aku, ua hele mai nei oukou mamuli o ka manao aloha i ko oukou Moiwahine; he mea oiaio, ua hookahuli ia ko kakou noho'ua moi, a eia kakou ma ke kahua o ke Aupuni Kuikawa, he aupuni na kakou i maopopo ole; ua waiho aku nei ko kakou Moiwahine i kana noi i ke aupuni o Amerika e nana mai i kona pono, a eia ke hana ia mai nei, a no ka hoole ia ana mai nei e kakau aku ma ka hoohiki maialo o ka hui Uniona, a ke kauoha mai nei ia kakou e kakau aku malalo oia hoohiki; o ka'u e olelo aku nei la oukou, mai ae i ko oukou pu-lima e kau malalo oia pepa, e kaohi mal a e lioopaa i kela mau huaolelo, "I paa kuu manao i kuu aina hanau, paa mau i paa mau," a e kaii aku kakou 1 ka oleio hooholo hope ioa a Amenka, a i nele ia, aia no he mau hoaloha e ae, oia o Beritania Nui a me Farani, a e kau hou aku no ko kakou mau maka ilaila, t ka, mai mawehe ae 1 kou aloha paa i kou aina hanau, paa, pna mau, a he nui aku no na olelo 1 koe, aka, ua pau kona manuwa, a ua kahea mai ka Peresidena i ka inoa o M H Reuter.

Ua ku iie la ka mea nona ka inoa i knhea ia a hele uku Ia mamua, a walii ana i p*ne mai ai. "Mamua o ko'u hoike aua aku i ko'u manao iniua o oukou, he uieu pono ia'u ke ninau aku ia oukou, a e pane mai o Kawahahee ika haiiu, oia kela. I ka makahiki 1893 i pau aku la, heaha la ko'u kahua kalai aupuni? Pane ia aku, he hoohuiaina oe. Ae, oia ke kumu o ko'u ninau ia oukou, no ka mea, he poe anee alii hoohewahewa ole ia oukou, nka, ke hoike aku nei au ia oukou, he honhuiaina maopopo au, a ua kakoo au inalalo o ka'u hoohiki, a he kanaka maa ole au i ka hoohiki hoopunipuni, aka mamuli o na lohe oiaio i loaa mai ia'u, ua wehe a oki ia ko'u inoa mai ka hui mai a'u i kakoo ai, a'u no e minamina nui nei, aun nana ole ia mai hoi au ma ke ano he kanaka, ama k&'u hoomaopopu iho, ua kuha ia mai paha au, noiaiia ma ka la inehinei, oiai e koho ia ana na luna nui o ka hui Hoohuiaina, ua haaleie ia iho la au iwaena moana eau hookahi, a hooholo iho ia au e au hou au i hope i ioaa kahi eku ai ko'u mau wawae, a oia kakou e hui nei i keia po, me kuu minamina no nae i ke kahua mua kahi a'u i kakoo ai, a o ka'u wale no e hoiko aku nei, aole i pau ka noonoo ia ana no na mea e piii ana i ko kakou ninau aupuni, aia no ke hanaia mai la i Amerlka, a hookahi wale no a'u kauoha ia oukou, e kau aku ko kakou mau maka iluna i ka mea nana e haawi mai i oielo hooholo poloiei e hiki ai i na mea a pau ke hoolohe."

Kahea ka Peresidena i ka lunakanawai (J. 11. S. K.) a wahi ana i olelo mai ai "ke minamina loa nei au i ka like oie o ko makou mau manao e wehewehe aku nei imua o oukou, a ne ka ioa» oie ana o ka mana e hoolike ae i ko makou mau ihanao maluna o keia ninau, nolaila, ua iike ole ka makou mau mea e kamailio aku nei, ua ao ia iho nei oukou aole e kakau maialo o na pepa e hoopuka ia mai ana, a no keahahoi e kakauoieaioukou? Aheaha ko oukou poino? O ka'u e oleio &ku nei ia oukou a e ao aku nei hoi, ma ke ano he makua no oukou no keia apana, e kakau iho oukoū, aoie he poino e loaa ia oukou aaa ia kakau ana. Ke hoomanao aenei au oiai au e noho ana ma Honolulu i ka M. H. 1887, o ke ao a kekahi poe naauao i ka poe hapa o ka ike, mai ae oukou e kakau inoa maiaio o ke kumukanawai hou, aka, 1 ka hiki ana mai nae o ka manawa e hiki ole ai ia lakou ke alo ae, ua kauoha hou aku la lakou e hele e heohiki maialo o ke kumukanawai hou, a ua pau pu me ka poe nana i ao aku a pela paha auanei oukou i keia po, ke hooiohe oukou i ka lakou nei, e hoea mai ana no he manawa no oukou a me lakou nei e kakau inoa ai, a o ko oukou kakau inea ole ana, o ka loaa ole ana no ia

o ko oukou mana kolio balota; mai lawe a noonoo he aupuni kipi keia, a uahookahuli iko kakou aupuni moi, ke hai aku nei au ia oukou me ka oiaio, aole loa he aupuni moi i koe, ua pau loa ia a o ke aupuui kuikawa ko kakou aupuni ikei'a manawa, a no ke kipi o keia poe ke hoike nei au, aole ia he kipi, a oia ko'u manao kanawai, no ka mea, ua lanakila, o ke kipi i lanakila, aole ia he kipi, nolaila, he mea pono ia oukou e noonoo."

Kahea ia o E. M. Hanuna—"Ma ka'u hoomaopopo aku i ko oukou mau noonoo, me he mea la ke aloha nei oukou i ko oukou noho mol a me ke kuokoa o ko kakou aina, ke hai aku nei au ia oukru, m;:i noonoo oukou no ia mea, lie mea oiaio oko kakou noho moi ua hoekahuli ia, aka, o ko kakou kuokoa oia mau no ia, aole he mea nana e hookahuli, ua kakoo keiu mau mana nui ekolu, oia o Pelekane, Farani a me Amerika Huipuia e nobo kuokoa kakou, a pehea la oukou e manao nei e lilo auu ko kakou kuokoa, mai hoolohe oukou i na ao ana o ia ano. Ke oklo uiai nei lakou ala, ina e hoole 0 Amerika i ka hoihoi hou ae ī ka Muiwahine aia no © Beritauia a me Farani, ke olelo aku nei au ia oukou 1 keia la ua ku mamao kakou mai ia Amerika mai, a he oi loa hoi ko kakou mamao ia Beritania a me Farani mai, nolaila, he mea pono loa ia kakou e lokahi a e hoohui ia kakou iho i hookahi, ina e ku mamao ana oukou, alaila, aole e ko ko oukon makemaKe, he mea pono e iilo ia kakou ka rula ana o ke aupuni, i Peresideua Hawaii e like me ko-oukou makemake, ina e paakiki oukou e hoihoi i fea Moiwahine, hs hana paakiki loa ia, o ka hopu wale iho no i na mea kaua a hele aku, aka, aole o oukou lako ia mau mea ua makaukau ke aupuni e ku nei i keia manawa i na mea kaua, o ka'u wale no e ao aku nei ia oukou, e kakau iho i ko oukou mau inoa."

Ua kahea ia mai o Kawahahee, ua kamaiiio mai oia me ka pono a hiki i ka lohe ole ia ana aku o kana mea e kamailio mai ana, a ua hele loa aku kana kamaiiio ana iioko o ka Baibala, a ua kahea okoa aku ke analna iaia e noho ilalo, a ua kuku ae kekahi poe iiuna me na ieo e hae ana, a ua hoopau ia kona kamaiiio ana, a ua kahea ia mai o B. K. KaIwiaea. Ua hele ae ka mea i kahea īa a hoike mai la i keia mau olelo <<Ke haawi aku nefau i ko'u aloha ia oukou aloha oukou, ke nonoi pu aku nei no hoi au i ko oukou oluolu e hoolohe pono mai oukou i ka'u mea e kamaillo aku nei. Ma ko'u nana ana iioko o na nupepa a me ka ike I loaa ia'u, ua kaana au no : u iho a ua ike au a ke hai aku nei au me ka oiaio, a oia no ko'u manao, aohe aupuni moi i koe, ua pau ioa. Ma ka ia inehmei aku la, he mea ehaeha no'u ka ike ana aku i na pukiki a ine na haole e kakau ana malaio o kekahi buke i loaa ko lakou mana koho, a o oukou hoi ka io o kuu io a me ka iwi o kuu mau iwi, ua nele oukou ia mau pono. He buke rula ko ko makou hui, he mea paakiki loa ke komo ana iloko o ko makou hui, aole i hana ia ma ke ano alunu he ekolu komite nana e ninaninau i ka poe e makemake ana apono lakou, waiho iloko o ka hui, a hooholo ka hui, aiaila ua komo aku la oe, a ina e hoole o kou komo ole iho ia no ia, aole e hana ia aku ana ma ke ano onoonou, aka, na kela a me keia mea e makemake ana he oki pu paha keia. Ku mai o Kaiwi a kakoo ma ke kakau ole i ka Inoa a me ka olelo ana, he uhane keia i makaukau ina ma ke koho, a pehea oukou e makau nei, e paa i ko oukou manao."

Kahea ia o W. P. Haia, a wahi ana "He hoohuiaina au i na ia i hala, a ua ike no oukou ia'u e kakoo ikaikn ana me ka olelo ana, ua maka kann loa ia ke aupuni moi, me kuu manao ia he oiaio ia manao o'u, uh hewa ia noonoo ana o'u pela, h ke hai aku nei au, aia no he wahi e lana ai ko kakou manao oiai ke noonoo ia mai nei qo ka pono o ke >upuni moi, aole i make ioa a ko ku nei au raa ka aoao kakoo i ke aupuni moi, ke ao aku nei no hoi au ia oukou mai kakau i ko oukou mau inoa malalo o na palapala e hikiaku ana īmua o oukou, a e haehae oukou ina e hiki aku ia mau pepa, .'i i honpilikia ia oukou, kii mai oukou ia'u i loio no oukou me

ka uku ole," he nui aku no kana mau olelo e pili ana no kona kakoo i ke aupuni moi, a he anee alii maopopo oia.

O ka panina o na hana oia po, oia no ka Hope Peresidena J. K. Hanuna. "I keia po, ke mahalo nei au i na mea i hai ia mai ia kakou a he po waiwai nui loa keia, no ka mea, ua loaa hou ia kakou he elua mau hoa mai ka aoao hoohuiaina mai, ahe hoike ana mai ia i ka nawaliwali oia aoao, a ua kuha ia mai laua, a o ka lua, ua loaa ia kakou keknhi mau mea huna i keia po, oia hoi he hui oki-puu, hoopailna ia mai kakou," ano ka piha ioa paha o ka mea e kamaiiio ana, ua lelele ae la oia iluna, kikaha iho la, a hoomau mai la ike kamailio. "Ua lilo ia kakou ka elua hapakolu o Amerika, oia ka Peresidena a me ka Hale o na Makaainana, nolaiia, mai kanalud oukou me kuu kanalua ole e puka mai ana ka oielo hooholo no ko kakou aoao, a e ku kakou me ka nana aku i ka olelo hooholo hopo, a oka hana i koe oia keia. Ua hoomakaukau au i keia mau olelo hooholo elaa, o ke ano nui a'u e helu helu aku nei, oia keia: E kakau inoa kakou malalo o keia olelo hoohole, aole ekakau inoa kakou malalo o na pepa e hoolaha ia naai nei: oka elua, aole e ike aku 1 ke aupuni eku aku ana ma na ano a pau." Ua hoopaneo ia ka noonoo ana 1 kela olelo hooholo a ka Poaono, la 24 o keia mahina.

He ku i ka manaonao ka hana o keia poe e hana nei, a ua kupono ke kanawal ia iakou. [Mea kakau.] Me ka mahalo, ** * *