Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 15, 14 April 1894 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA

-ME-

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki. - - -  $2 00 

No Eono Mahina. - - - 1 00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H.M. WHITNEY, Luna Nui.

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau

 

POAONO, - - - APERILA 14, 1894

 

KULA SABATI.

            Aperila 29. O Iosepa e kala ana i ka hala o kona ma kaikuaana. Kiu. 45-1:15.

OLELO mai la ke Akua ia Iakoba, E ku ae oe, e pii aku i Betela, ilaila e noho ai: @ aia oe e hana i kuahu no ke Akua i ikea e oe i kou wa i mahuka ai mai ka maka o kou kaikuaana o Esau.

            2 Alaila, I aku la o Iakoba i ko ka hale ona, ai i ka poe a pau me ia. E haalele oukou i na akua e iwaena o oukou, e huikala ia oukou iho, a e aahu iho i na kapa hou:

            3 A e ku ae kakou, e pii aku i Betela; malaila au e hana'i i kuahu no ke Akua nana au i maliu mai i ka la o ko'u popilikia, a i hele pu me au i kuu ala i hele ai.

            4 Haawi mai ia lakou ia Iakoba i na akua e @ ko lakou lima, a me na apo ma na pepeiao o lakou: a huna iho la o Iakoba ia mau m@ malalo o ka laau oka aia ma Sekema.

            5 Hele aku la lakou: a ku mai la ka weliweli mai ke Akua mai maluna o na kulanakauhale ma kela aoao a keia aoao o lakou, e @ ole mai la lakou i na keiki i Iakoba.

            6 A hiki aku la o Iakoba ia Luza, oia hoi o Betela, ma ka aina o Kanaana, oia a me na kanaka a pau no ia.

            7 Hana iho la ia i kuahu malaila, a kapa iho la ia wahi o Ele betela no ka mea, ilaila ke akua i ikea ai a ia i kona wa i mahuka ai ma ka maka aku o kona kaikuaana.

            8 Make iho la o Deb@ra o ke kahu no Rebeka, a ua kanuia oia malalo o Betela malalo o kekahi laau oka: a na kapaia ka m@ o wahi, o Alona-bakuta.

            9 @ hou ke Akua e Iakoba, i kona hoi ana @ noloko mai o Padanarama, a hoom@ @ la iaia.

            10 @ la ke Akua iaia, O Iakoba kou inoa @ a me e hea hou ia kou inoa o Iakoba, aka o ia raia kou inoa: a kapa iho la oia i kona inoa o Iseraela.

            11 I mai ia ke Akua iaia, Owau no ke Akua Mana: a e hoohua ae oe, a e mahuahua: nau mai no kekahi lahuikanaka, a me na lahuikanaka: a e puka mai auanei na alii maaloko mai o kou puhaka;

            12 A o ka aina a'u i haawi aku ai no Aberahama, a no Isaaka, e haawi aku hoi au nou, a no kau poe mamo mahope ou ka'u e haawi aku ai i ka aina.

            13 A pii aku la ke Akua iluna mai ona aku la, ma kahi ana i kamailio pu ai me ia.

            14 Hooku ae ia o Iakoba i eho pohaku: a ninini iho la ia i ka mohaiinu maluna; a niniai iho la hoi oia i ka iala maluna.

            15 Kapa iho la o Iakoba i ka aina o kahi a ke Akua i olelo mai ai me ia, o Betela.

            PAUKU GULA. Luka 17:8. Ina i hewa kou hoahanau ia oe, e ao aku oe ia ia, a ina i mihi oia e kala aku ia ia.

            MANAO NUI. E pono ke kala aku i ka poe hoino mai.

OLELO HOAKAKA.

            Pau ae la na makahiki ai nui, alaila na hoomaka ia na makahiki wi ehiku. A oki loa iho la na aina i ka wi. Ua nui na pilikia o Iakopa ma. Ua hiki mai kana mau keiki i Aigupita e kuai mai i na mea ai. A loaa na eke he nui, ua hoi hou aku lakou i Kanaaaa. Ua ike pono o Iosepa i kona mau kaikuaana, aka nae aole oia i hoike ia ia iho ia lakou. Ua kauoha nae oia ia lakou ina paha e imi hou auanei lakou i mea ai, e lawe pu mai i ka muli a ka Iakopa mau keiki. O keia haawina Baibala he apana ia o ka moolelo o ko lakou iho hou ana ia Aigupita a me ko Iakopa hookipa ana ia lakou. O ka wanana i olelo oia no M.K. 1707, ka lua o ka makahiki wi. He mau makahiki 9 mahope o ka hana, o ka haawina Baibala mamua iho, i ka makahiki 22 o ko Iosepa noho ana ma Aigupita. Ua noho paha oia Loana, he mau mile he 250 mai Heberona aku. No Beniamina na makahiki he 24.

            Manao ia kekahi kumu o ka momona oia no ka wawahi liilii ana o kekahi lokowai nui ma Aigupita. Ua kahe mau ka wai halana me ka nui o ka lepo, kapulu no na makahiki ehiku. Alaila ua maloo ka aina, aole kahe ka wai. Ma ka moolelo o ka lahui Aigupita, aia he wa wi ano like M.H. 1064-1071. Ua manao kekahi ua hana paa ka poe enemi i ke kokua o ka muliwai Nile, aole e hiki i ka wai ke kahe aka nae ua pilikia na aina e noho i ka wi i ka wa hookahi mamuli o ko Iosepa moolelo.

            3 Hoahanau-Oia ua inaina aku a kuai aku lakou ia ia, Heb. 2:11. 5 Akua-Oia ka mea mana loa e hoomalu ana i ko keia ao a pau. 7 Hookoe aku-A hooko ia na olele wanana, Kin. 15:5, 17:6. 8 Oukou-Aole o lakou na mea hooponopono, na ke Akua wale no keia hana maikai. 10 Gorena-He mokuaina o Aigupita ma ka aoao hikina mawaena o ka waonahele o Sinai a me ka nuku o ka Nile.

            I. Ko Iosepa hoike ana aku i kona ano pilikoko, 1-4. Heaha ko Iosepa manao ma ka lohe ana i ka Iuda olelo hoike? Heaha kana kauoha i kona ohua? Heaha na kumu no keia kauoha? Pehea i hoike ai oia ia ia iho i kona mau kaikuaana? Heaha ke kumu no ko lakou noho mumule ana? Heaha ka Iosepa olelo ao ia lakou? Heaha na kumu hooiaio, oia no ko lakou kaikaina maoli? Heaha kekahi mau hana kulike me ke aloha hoahanau? He aha ka hana hookahi a lakou i ike pu ai me ia kekahi? Ua manao anei o Iosepa ua palupalu ko lakou manao aole paakiki e like me mamua? Heaha na kumu no ko lakou makau? Heaha kekahi mau ano noho like o na kanaka hewa a me Iesu ko lakou kaikuaana?

            II. Kona hooluolu ana i kona mau kaikuaana, 5-8. Heaha ka Iosepa mau huaolelo i hoopau ai i ka makau o kona mau kaikuaana? Owai ka Mea Mana Loa hiki ke hoololi i ko lakou mau manao ino i mea e pomaikai pu ai lakou? Heaha ka olelo e pili ana ia Iosepa, Halelu 105:17-22? Heaha ka rula no kakou e pili ana i ko kakou mau hoahanau ma ka pauku gula? Ua pau anei ke ano lawehala o ko Iosepa mau kaikuaana no na hua maikai i loaa ai ia lakou? Ua kupono anei ko Iosepa hoomoakaka ole ana ia Iakoba i ka wa mamua kona ola mau ana ma Aigupita? Heaha na kumu no ka ike ole ana o kona mau kaikuaana iaia? Ua kupono anei ko Iosepa hana ana aku ia lakou? Hiki anei ia kakou ke kala i ko kakou hala? Ina loaa ia kakou he palapu e pono ana anei ke hoomau i kona ano hilo mamua o ka lilo ana i ahi maloo? Ua hoopili hou anei ke Akua i ka poe hana hewa iaia ma kona huikala ana ia lakou?

            III. Kona aloha mau ana i kona makua, 9-15. Heaha ka olelo aloha a Iosepa i hoike aku ai i kona makua? Heaha kana hana i hooiaio ai? Heaha ka olelo hoike a kona mau kaikuaana? Heaha kona olelo haipule? Peahea i hoikeia ai Iosepa aloha pookela i kona kaikaina ponoi? Pehea i hoikeia ai kona aloha no kona mau kaikuaana a pau loa? He aha ka makemake o Iesu i ka wa e kaili ana o ke aho, Ioane 12:27, 28; 15:8? Heaha ka pule o ko ke Akua mau keiki, Mat 6:9, 10?

            Manao Pili. 1 Heaha ko kakou ano hana kupono ina hoino kekahi ia kakou? 2 Ua pau anei ko kakou ano lawehala ina paha ua lilo ko kakou hewa i mea e pomaikai ai? 3 Ua kupono anei ka haomaopopo ana i ke ano hana hou mamua o ka huikala ana i ka poe hana hewa? 4 Ua kupono anei ka ohi mau ana i ka hewa o na makamaka e like me ko Iosepa ohi ana i ka hewa o kona mau kaikuaana no na makahiki he 22? 5 Heaha ka manao oi aku ka pono "e kaawale mau ana au i ua mea hewa la," a i ole paha, ka olelo "ke makemake nei au e uku aku i kona ino me kekahi pomaikai?"

 

NA LETA

            (Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.)

 

Moolelo o ka Ahahui Euanelio o ka

Mokupuni o Hawaii

            La Hana 1, Mar. 14.-Halawai ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Hawaii ma ka luakini o Maunakea, Kalapana, Puna, i Maraki 14, A.D. 1894, hora 10 a.m. e like me ka hoopanee ia ana.

            Rev. C.M. Kamakawiwoole ka Lunahoomalu mua ma ka noho, weheia na hana me ka himeni a me ka pule a ka lunahoomalu. Hoomaopopo ia na Lala ihiki mai.

            Na Kahu:-Rev. S L Desha, M C Kealoha, D Kahooio, C M Kamaka, J Kalino, S W Kekuewa, W M Kalaiwaa, J Kauhane, Wm Kamau, L K Kalawe, M Lutera, haiolelo.

            Na Elele:-E. Kaeha, Solomona, J Waiohinu, T S K Nakanelua, J Kawainui, D Kaninau, S Kailipua, J J Keohi, J Kanui, J L K Kawaha, W K Kalaiwaa, J A K Ohia.

            Na Lala mau:-J.W. Kamoku a me M Lutera.

            Ma ka balota, ua koho ia o C.M. Kamaka i lunahoomalu a me L.K. Kalawe i Kakauolelo.

            Ma ke noi a Kalino, e lilo na Kahu Kula Sabati nui, na Kahu Kula Sabati Apana, na Elele Kula Sabati a me na hoa kupono e ae i mau hoa kuka no keia aha, aponoia.

            Ka Kalino i waiho mai he ninau, ina paha ua loaa mai kekahi ea mai ka Papa Hawaii mai. Na Kiwini i hoike ae he palapala mai ia C.M. Hyde (Kauka Hai) mai, e kauoha mai ana iaia , e malama i na mea ano hou o ka aha a hoouna aku iaia, aponoia.

            Kohoia na Komite mau.

            Komite Imi Kumuhana:-Desha, Kekuewa a me Kalaiwaa.

            Komite Imi Haawina:-Kalino, Kamau a me Kahooio.

            Komite Halawai Haipule:-Kamau a me Kalino.

            Komite Hoalohaloha:-Kalaiwaa, Kekuewa a me Kamoku.

Hoike a ke Komite Imi Kumuhana.

            1 Hapaha hora haipule.

            2 Hoike o na Kihapai.

            3 Na Palapala Hoopii.

            4 Hoike o na Komite.

            5 Na hale Kahu:

            6 Na Kihapai Kahu ole.

            7 Na hale pule me na hale halawai.

            8 Ke ola o na Kahu.

            9 Oihana Kuloko.

            10 Oihana Kuwaho.

            11 Na manao paipai mai na malihini mai.

            12 Na Kula Hanai.

            13 Na keiki o ka Aha.

            14 Na hana hoeueu.

            15 Heluhelu Haawina.

            16 Kahi e noho ai ka Aha.

            17 Koho ana i Komite Hoalohaloha no D K Meheula.

            18 Na Elele i ka Aha ma Honolulu.

            Aponoia ka hoike a ke komite, hapaiia ke kumuhana 2; hoike o na Kihapai, na Desh i ko Haili; na Kealoha i ko Onomea; noi mai o Kivini e waiho ia keia hoike a noonoo pu me ke kumuhana 8; ke ola o na kahu, aponoia.

            Na Kealoha, komite o Hakalau; noi mai o Kalino, e lawe i keia hoike a noonoo, aponoia; na Kahooio i ko Laupahoehoe, noi hou o Kalino; e lawe i keia hoike a noonoo, apono ia ma ke noi a Kalaiwaa, e hoihoi hou ia keia hoike ma ka lima o ke kahu, hooholoia; na Kamaka, i ko Hamakua Hikina; na Kahooio, komite i ko Hamakua-waena a me Komohana; na Kalino, i ko Waimea; ma ke noi a Kalaiwaa, e waiho ia keia hoike a noonoo pu ia me ke kumuhana 8; no ke ola o na kahu. Hooholoia, na Kalino, komite i ko Kohala Hema; na Kekuewa i ko Kohala Akau; noi o Kalaiwaa, e waihoia kekahi hapa o keia hoike e pili ana i ka hoemi ia ana o ke ola kahu, a hiki aku i ke kumuhana 8; Hooholoia, na ke Kakauolelo i ko Pukaana. Noi mai o Kalawaia, e ao aku keia aha me ke aloha ma o kana elele la, e hoi aku oia a hoike aku i kana kahu, aole pono e hana hou mai oia i kana hoike papa helu ma keia hope aku e like me keia, aka, e hoopiha pono mai oia e like me na mea i hanaia, a ina aole oia e hoolohe ana i keia leo o ka aha, alaila, aole no e nana hou ia kana mau hoike papa helu ke hele hou mai imua o keia aha ma keia hope aku, hooholoia.

            Na ke kakauolelo i ko Kaohe, noi mai o Kiwini, e waihoia keia hoike a hiki i ke kumuhana 6. Na kihapai kahu ole, hooholoia. Na Kalawe i ko Puuloa. Noi hou o Kiwini e waihoia keia hoike ma ka lima o kekahi komite, aponoia. Koho ka Lunahoomalu ia Kiwini, Kekuewa, Kalaiwaa, i komite.

            Noi ia e hoopanee keia aha a noho hou ma ka hora 2 p.m., hooholoia e ooopanee me ka pule a Kauhane.

            Noho hou ka aha ma ka auina la e like me ka hoopanee ia ana, ka luna hoomalu ma ka noho, pule o Kekuewa. Hapai ia ke koena o na hoike kihapai na Kauhane i ko Waiohinu, Kapaliiuka, a me Opihikao, ua nui wale na kamailio ana o na lala ma keia hoike. Ma ke noi a Kalaiwaa e hoihoi hou ia keia hoike ma ka lima o ke kahu, a e hooponopono hou oia ma ke poo manao wale o na hoike kihapai o na Ekalesia elua, a e hoohui pu ia ka heluna o na hoahanau a pau, a me na loaa a pau o ua Ekalesia hui ia elua i hookahi, "ma ka hoike papa helu" me ka hoakaka pakahi ia no nae o na hana ma ua mau Ekalesia la, a na (R.A. Lyman) Laimana i pakui mai, e pono no i na Ekalesia e hui ia a pau o keia mokupuni, e hana pu e like me keia kauoha a ka aha, ma ka ninau ia ana o ke noi a me ka pakui, ua hooholoia.

            Ma ke noi a Lyman e hapai ia ke Kumuhana 11.-Na manao paipai mai na malihini mai aponoia, na ke kahu o na Pukiki o Hilo Rev. R.K. Baptist i hoike mai i ka hana a ka haku iwaena o na Pukiki, a eia ke holomua nei ia hana iwaena oia lahui i keia wa a ua nui ka olioli a me ka lana o ka manao. Na ke kahunapule Enelani i hoike mai i ka moolelo o Mahomeda, a ua nui no ka hauoli i kana mau olelo paipai.

            Hapai ia ke kumuhana 3.-Na palapala hoopii.

            1 Mai Waiohinu, Kau mai, e noi mai ana e noho ka Ahahui Euanelio malaila i ke kau o Sepatemaba o keia makahiki no, noi mai o Kiwini e waiho ia keia palapala hoopii a noonoo pu ia me ke kumuhana 16, kahi e noho ai ka aha hooholo ia.

            2 Mai Puuohua mai, e noi mai ana e ae aku keia aha i ko lakou mau komite noi dala e komo aku ma na Ekalesia o keia mokupuni no ko lakou pilikia aie he $100 dala i ka uku kamana, ma ke noi ua kapae loa ia.

            3 Mai Hamakua Hikina mai, e noi ana i keia aha e noho malaila i ke kau o Sepatemaba 1894 nei, ma ke noi ua waioho ia a hiki aku i ke kumuhana 16 hapai houi ia mai, hooholo ia.

            4 Mai ia Kamau mai, e noi ana e waiho aku ana oia i na Ekalesia i hui ia o Kalapana, Opihikao, ma ke noi a Kalaiwaa e lawe ia keia palapala hoopii a noonoo, apono ia.

            Na ke kahu i hoakaka mai i ke kumu o kona waiho ana aku i keia mau Ekalesia, oia no ka nui na pilikia i loaa mai ia ia mai ka Ekalesia mai, noi mai o Kamoku e waiho ia keia palapala imua o ka aha e noonoo ai, noi mai hoi o Kekuewa e waiho ia keia palapala hoopii ma ka lima o kekahi komite, ma ka ninau ia ana o ke noi hope haule.

            Hapai ia ka ninau no ke noi mua a Kamoku hooholo ia, ma ke noi a Kiwini e waiho ia aku keia palapala ma ka lima o kekahi komite, a na ia komite no e huli pono aku i na kumu o keia pilikia iloko o na luna a me na hoahanau o ua mau Ekalesia i hui ia a hiki i ka loaa ana o ka lokahi hooholo ia. Koho ka luna hoomalu i keia poe komite Kalaiwaa, Kekuewa, Kalino, Kauhane, Kamoku.

            Ma ke noi a Kekuewa e hoopanee ia keia aha a noho hou ma ka hora 9 A.M. apopo apono ia. Hoolaha mai o Kamau luna hoomalu o ke komite halawai haipule, na Rev. Kauhane e malama ana i ka halawai o keia po ma keia luakini, hora 7:30 P.M. Hookuu ia ka aha me ka pule a Kiwini.        

            La Hana 2, Mar. 15.-Halawai hou ka aha ma ka hora 9 A.M., e like me ka hoopanee ia ana.

            O Kamaka ka luna hoomalu ma ka noho, wehe ia na hana me ka himeni a me ka pule a ka luna hoomalu, malama ia ka hapalua hora haipule, heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i hala, a apono ia me na hooponopono. Hapai ia ke kumuhana 4. Hoike komite na Kekuewa i ka hoike a ke komite no ka hale kahu o Puula, noi o Kalaiwaa e apono aku i ka hoike a ke komite hooholo ia, ma ke noi hou e koho ia o Kamoku i komite e komo aku ai iloko o na Ekalesia o keia mokupuni, no ka imi ana i na dala no ka hale kahu o Puula, a mailoko ae o na mea i loaa ia ia, e lawe ae oia ma ka mea kupono, e like me ka nui o ka pilikia i loaa ia ia i ka wa ano, hooholo ia. Na Kalino i kana hoike komite no ka ale ola kahu o ka Ekalesia o Kekaha ia Rev. D.K. Meheula, ua loaa kekahi hapa a koe kekahi hapa, a ma ke noi ua hoomau ia aku no oia i komite no ia hana a hiki i ka pau ana o ia pilikia, a e ae pu ia aku oia e komo aku ma na ekalesia a pau o keia aha no ka imi ana aku i ke koena i koe. Hooholo ia.

            Na Kiwini komite no Olaa, wahi ana aole no oia i hana iki a nana no i noi mai e koho ia o Kamoku i komite nana e malama ia apana hooholo ia.

            Aole i pau.

 

Halawai Aloha Aina ma Hana.

            Ua kahea ae ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o Hana nei, oia hoi o S.W. Kaai a me J.K. Hanuna ka Hope Peresidena, i na lala a pau e akoakoa ae ma kahi o ka halekuai mua iho nei o Grunwald i ka Poanono, la 17 iho nei o keia Maraki, a no ka nui ole o ka poe i hiki ae, nolaila, ua hoopanee a noho hou i ka Poakahi, la 19, hora 7 p.m. ma ka luakini.

            I ka hiki ana i ka manawa i kauoha ia, ua akoakoa ae ka poe aloha aina ma ka luakiai Hoole Pope ma Wananalua, Hana, a ua wehe mai ka Peresidena i ka hana ma ka olelo ana: Ua akoakoa mai nei kakou i keia po no ka hoolohe ana i na ao ana aku ia oukou a me kekahi mau olelo hoolaua i makaukau i kekahi mau makamaka o kakou. O ka'u nae e kau leo aku nei ia oukou, mai ae i ko oukou mau pulima e kakau malalo o ka hoohiki a ka Hui Hoohuiaina, no ka mea, eia keia pepa ke puka hou mai nei, a ma ka la inehinei iho la, ua noho kela halawai a ua hooholoia he inoa hou ko ia hui, oia hoi he "Uniona," a heaha mai nei ia keia. Malia paha ua ike i ko lakou hoka ke kumu e hoololi hou mai nei i ko lakou inoa, nolaila, e noho malie aku no kakou a mai ae e kakau ina e hoea mai kekahi mau palapala oia ano imua o oukou, a e kali aku kakou no ka hopena. A oiai no ka Peresidana e kamailio ana no, ua komo mai la ka lunakanwai, ka luna makai a me ke kumukula, (B K) J P Sylva, a ua no nae ka Peresidena i ka wehe akea ana i ka halawai no na aoao a i elua, e like me kana inoa e waiho mai ai, a nolaila, ua kahea mai la oia ia M. Mahelona me ka olelo ana mai o kou manawa keia.

            Ua ku ae la ka mea nona ka inoa i kahea ia mai a hele aku la mamua mai, a wahi ana i olelo mai ai. "He mea kamaho keia i ko'u ike ana ia oukou ua akoakoa mai nei i keia po, aka, me he mea la nae i ko'u hoomaopopo aku, ua hele mai nei oukou mamuli o ka manao aloha i ko oukou Moiwahine; he mea oiaio, ua hookahuli ia ko kakou noho'na moi, a eia kakou ma ke kahua o ke Aupuni Kuikawa, he aupuni na kakou i maopopo ole; ua waiho aku nei ko kakou Moiwahine i kana noi i ke aupuni o Amerika e nana mai i kona pono, a eia ke hana ia mai nei, a no ka hoole ia ana mai nei e kakau aku ma ka hoohiki malalo o ka hui Uniona, a ke kauoha mai nei ia kakou e kakau aku malalo oia hoohiki; o ka'u e olelo aku nei ia oukou, mai ae i ko oukou pu-lima e kau malalo oia pepa, e kaohi mai a e hoopaa i kela mau huaolelo, "I paa kuu manao i kuu aina hanau, paa mau i paa mau," a e kali aku kakou i ka olelo hooholo hope loa a Amerika, a i nele ia, aia no he mau hoaloha e ae, oia o Beritania Nui a me Farani, a e kau hou aku no ko kakou mau maka ilaila, aka, mai mawehe ae i kou aloha paa i kou aina hanau, paa, paa mau, a he nui aku no na olelo i koe, aka, ua pau kona manawa, a ua kahea mai ka Peresidena i ka inoa o M H Reuter.

            Ua ku ae la ka mea nona ka inoa i kahea ia a hele aku la mamua, a wahi ana i pane mai ai. "Mamua o ko'u hoike ana aku i ko'u manao i mua o oukou, he mea pono ia'u ke ninau aku ia oukou, a e pane mai o Kawahahee i ka haina, oia keia. I ka makahiki 1893 i pau aku la, heaha la ko'u kahua kalai aupuni? Pane ia aku, he hoohuiaina oe. Ae, oia ke kumu o ko'u ninau ia oukou, no ka mea, he poe anee alii hoohewahewa ole ia oukou, aka, ke hoike aku nei au ia oukou, he hoohuiaina maopopo au, a ua kakoo au malalo o ka'u hoohiki, a he kanaka maa ole au i ka hoohiki hoopunipuni, aka mamuli o na lohe oiaio i loaa mai ia'u, ua wehe a oki ia ko'u inoa mai ka hui mai a'u i kakoo ai, a'u no e minamina nui nei, a ua nana ole ia mai hoi au ma ke ano he kanaka, a ma ka'u hoomaopopo iho, ua kuha ia mai paha au, nolaila ma ka la inehinei, oiai e koho ia ana na luna nui o ka hui Hoohuiaina, ua haalele ia iho la au iwaena moana e au hookahi, a hooholo iho la au e au hou au i hope i loaa kahi e ku ai ko'u mau wawae, a oia kakou e hui nei i keia po, me kuu minamina no nae i ke kahua mua kahi a'u i kakoo ai, a o ka'u wale no e hoike aku nei, aole i pau ka noonoo ia ana no na mea e pili ana i ko kakou ninau aupuni, aia no ke hanaia mai la i Amerika, a hookahi wale no a'u kauoha ia oukou, e kau aku ko kakou mau maka iluna i ka mea nana e haawi mai i olelo hooholo pololei e hiki ai i na mea a pau ke hoolohe."

            Kahea ka Peresidena i ka lunakanawai (J.H.S.K.) a wahi ana i olelo mai ai "ke minamina loa nei au i ka like ole o ko makou mau manao e wehewehe aku nei imua o oukou, a no ka loaa ole ana o ka mana e hoolike ae i ko makou mau manao maluna o keia ninau, nolaila, ua like ole ka makou mau mea e kamailio aku nei, ua ao ia iho nei oukou aole e kakau malalo o na pepa e hoopuka ia mai ana, a no keaha hoi e kakau ole ai oukou? A heaha ko oukou poino? O ka'u e olelo aku nei ia oukou a e ao aku nei hoi, ma ke ano he makua no oukou no keia apana, e kakau iho oukou, aole he poino e loaa ia oukou ma ia kakau ana. Ke hoomanao aenei au oiai au e noho ana ma Honolulu i ka M.H. 1887, o ke ao a kekahi poe naauao i ka poe hapa o ka ike, mai ae oukou e kakau inoa malalo o ke kumukanawai hou, aka, i ka hiki ana mai nae o ka manawa e hiki ole ai ia lakou ke alo ae, ua kauoha hou aku la lakou e hele e hoohiki malalo o ke kumukanawai hou, a ua pau pu me ka poe nana i ao aku a pela paha auanei oukou i keia po, ke hoolohe oukou i ka lakou nei, e hoea mai ana no he manawa no oukou a me lakou nei e kakau inoa ai, a o ko oukou kakau inoa ole ana, o ka loaa ole ana no ia o ko oukou mana koho balota; mai lawe a noonoo he aupuni kipi keia, a ua hookahuli i ko kakou aupuni moi, ke hai aku nei au ia oukou me ka oiaio, aole loa he aupuni moi i koe, ua pau loa ia a o ke aupuni kuikawa ko kakou aupuni i keia manawa, a no ke kipi o keia poe ke hoike nei au, aole ia he kipi, a oia ko'u manao kanawai, no ka mea, ua lanakila, o ke kipi i lanakila, aole ia he kipi, nolaila, he mea pono ia oukou e noonoo."

            Kahea ia o E.M. Hanuna-"Ma ka'u hoomaopopo aku i ko oukou mau noonoo, me he mea la ke aloha nei oukou i ko oukou noho moi a me ke kuokoa o ko kakou aina, ke hai aku nei au ia oukou, mai noonoo oukou no ia mea, he mea oiaio o ko kakou noho moi ua hookahuli ia, aka, o ko kakou kuokoa oia mau no ia, aole he mea nana e hookahuli, ua kakoo keia mau mana nui ekolu, oia o Pelekane, Farani a me Amerika Huipuia e noho kuokoa kakou, a pehea la oukou e manao nei e lilo ana ko kakou kuokoa, mai hoolohe oukou i na ao ana o ia ano. Ke olelo mai nei lakou aia, ina e hoole o Amerika i ka hoihoi hou ae i ka Moiwahine aia no e Beritania a me Farani, ke olelo aku nei au ia oukou i keia la ua ku mamao kakou mai ia Amerika mai, a he oi loa hoi ko kakou mamao ia Beritania a me Farani mai, nolaila,he mea pono loa ia kakou e lokahi a e hoohui ia kakou iho i hookahi, ina e ku mamao ana oukou, alaila, aole e ko ko oukou makemake, he mea pono e lilo ia kakou ka rula ana o ke aupuni, i Peresidena Hawaii e like me ko oukou makemake, ina e paakiki oukou e hoihoi i ka Moiwahine, he hana paakiki loa ia, o ka hopu wale iho no i na mea kaua a hele aku, aka, aole o oukou lako ia mau mea ua makaukau ke aupuni e ku nei i keia manawa i na mea kaua, o ka'u wale no e ao aku nei ia oukou, e kakau iho i ko oukou mau inoa."

            Ua kahea ia mai o Kawahahee, ua kamailio mai oia me ka pono a hiki i ka lohe ole ia ana aku o kana mea e kamailio mai ana, a ua hele loa aku kana kamailio ana iloko o ka Baibala, a ua kahea okoa aku ke anaina iaia e noho ilalo, a ua kuku ae kekahi poe iluna me na leo e hae ana, a ua hoopau ia kona kamailio ana, a ua kahea ia mai o B.K. Kaiwiaea. Ua hele ae ka mea i kahea ia a hoike mai la i keia mau olelo "Ke haawi aku nei au i ko'u aloha ia oukou aloha oukou, ke nonoi pu aku nei no hoi au i ko oukou oluolu e hoolohe pono mai oukou i ka'u mea e kamailio aku nei. Ma ko'u nana ana iloko o na nupepa a me ka ike i loaa ia'u, ua kaana au no'u iho a ua ike au a ke hai aku nei au me ka oiaio, a oia no ko'u manao, aohe aupuni moi i koe, ua pau loa. Ma ka la inehinei aku la, he mea ehaeha no'u ka ike ana aku i na pukiki a me na haole e kakau ana malalo o kekahi buke i loaa ko lakou mana koho, a o oukou hoi ka io o kuu io a me ka iwi o kuu mau iwi, ua nele oukou ia mau pono. He buke rula ko ko makou hui, he mea paakiki loa ke komo ana iloko o ko makou hui, aole i hana ia ma ke ano alunu he ekolu komite nana e ninaninau i ka poe e makemake ana apono lakou, waiho iloko o ka hui, a hooholo ka hui, alaila ua komo aku la oe, a ina e hoole o kou komo ole iho ia no ia, aole e hana ia aku ana ma ke ano onoonou, aka, na kela a me keia mea e makemake ana he oki pu paha keia. Ku mai o Kaiwi a kakoo ma ke kakau ole i ka inoa a me ka olelo ana, he uhane keia i makaukau ina ma ke koho, a pehea oukou e makau nei, e paa i ko oukou manao."

            Kahea ia o W.P. Haia, a wahi ana "He hoohuiaina au i na la i hala, a ua ike no oukou ia'u e kakoo ikaika ana me ka olelo ana, ua make kanu loa ia ke aupuni moi, me kuu manao la he oiaio ia manao o'u, ua hewa ia noonoo ana o'u pela, a ke hai aku nei au, aia no he wahi e lana ai ko kakou manao oiai ke noonoo ia mai nei no ka pono o ke aupuni moi, aole i make loa a ke ku nei au ma ka aoao kakoo i ke aupuni moi, ke ao aku nei no hoi au ia oukou mai kakau i ko oukou mau inoa malalo o na palapala e hiki aku ana imua o oukou, a e haehae oukou ina e hiki aku ia mau pepa, a i hoopilikia ia oukou, kii mai oukou ia'u i loio no oukou me ka uku ole," he nui aku no kana mau olelo e pili ana no kona kakoo i ke aupuni moi, a he anee alii maopopo oia.

            O ka panina o na hana oia po, oia no ka Hope Peresidena J.K. Hanuna. "I keia po, ke mahalo nei au i na mea i hai ia mai ia kakou a he po waiwai nui loa keia, no ka mea, ua loaa hou ia kakou he elua mau hoa mai ka aoao hoohuiaina mai, a he hoike ana mai ia i ka nawaliwali oia aoao, a ua kuha ia mai laua, a o ka lua, ua loaa ia kakou kekahi mau mea huna i keia po, oia hoi he hui oki-puu, hoopailua ia mai kakou," a no ka piha loa paha o ka mea e kamailio ana, ua lelele ae la oia iluna, kikaha iho la, a hoomau mai la i ke kamailio. "Ua lilo ia kakou ka elua hapakolu o Amerika, oia ka Peresidena a me ka Hale o na Makaainana, nolaila, mai kanalua oukou me kuu kanalua ole e puka mai ana ka olelo hooholo no ko kakou aoao, a e ku kakou me ka nana aku i ka olelo hooholo hope, a o ka hana i koe oia keia. Ua hoomakaukau au i keia mau olelo hooholo elua, o ke ano nui a'u e heluhelu aku nei, oia keia: E kakau inoa kakou malalo o keia olelo hoohole, aole e kakau inoa kakou malalo o na pepa e hoolaha ia mai nei: O ka elua, aole e ike aku i ke aupuni e ku aku ana ma na ano a pau." Ua hoopanee ia ka noonoo ana i keia olelo hooholo a ka Poanono, la 24 o keia mahina.

            He ku i ka manaonao ka hana o keia poe e hana nei, a ua kupono ke kanawai ia lakou. (Mea kakau.)

            Me ka mahalo,

            * * * *

 

Mau Kamahele Makaikai i ka Wa-

hine o ka Lua, KaluaoPele, Kilau-

ea, a o ke Kamahao o na Kamahao.

 

(Hoomauia.)

            Ia'u i nana aku ai ma ka aoao akau o ka loko ahi, he mea e ka nani, o ua wahine aiwaiwa la o ua lua nei. Ua like loa kekahi mau mea a'u e ike ana ma ia wahi me na hale aniani, mai ka liilii mai a ke nui. He kupaianaha o na kupaianaha ka hana a ka pele, he mea no hoi na ke kamahele e poina ole ai.

            Ke uhi mai nei ka uhiwai ia makou e nana ana meka hauoli piha i na hana like ole a ua kaeaea nei o ua lua nei.

            I keia manawa no, ua hiki loa mai la ka pele i hu ai mai ka loko ahi maoli mai i ke kae o Halemaumau. No ia mea ua koi hou mai ko maua alakai pauaho ole ia maua e hele hou makou a hiki ma kahi o ka pele e kahe ana. Na eleu ae la ko'u hoahele, aka, owau, ua ano kaohi ia mai mamuli o kela hopohopo i loaa mau ia'u ma kela huakai mua a makou i ka lokoahi, i hoopuniia ai makou e ka ino nui. Ua koi ikaika mai la oia me ka olelo ana aole he pilikia iki ma keia alahele hou o kakou oiai na pahoehoe pele o koia ala hou aole napelepele e like me ke ala mua. Nolaila, mamuli o kona kono ikaika ia maua e hele, a no kona iini hoi e ike maua i ke ano maoli o ka pele, no ia mea ua ae aku la au a hoi aku la makou i ka hale pili no ka hoomakaukau ana i na panana no ko makou alahele hou Paa na laau ma ko makou mau lima pakahi a iho aku la makou no kahi e iho mai nei ka pele.

            O ka holo ana o ka pele ma kahi i hu mai ai, ua like me kekahi waikahe ikaika loa; aka ma kahi nae a makou e hookokoke aku nei, he lohi loa kona kahe ana.

            Ia makou i hiki pono aku ai malaila, ua eleu ae la ko maua pailaka e hana i mau pohaku pele na maua, me na kenikeni iloko.

            Ma ia manawa, ua manao ke kamahele he mea hehee ka pele e like me ka hao i hoohee ia, oiai o ke kulana like maoliia o ka pele ia manawa. Ma Honolulu au, ua ike au i ka hao i hoohee ia, ua like no ia me ka wai i ka wa wela loa. Aka he mea e ke kamahao o keia. I ka pahu ana aku o ko maua hoa, a i ka huki ana mai i kana laau, aia hoi he mea e ka uaua o ka pele e like me ke ka, aole iho la hoi e like me ka wai. He mea hookahaha mai keia i na kamahele, aka, ua ulu koke ae la na noonoo a me ka hoomaopopo ana, o keia kekahi o na hana kupaianaha aka mea ike oleia.

            A pau kana hana ia mau pohaku pele na maua, ua hoeu aku no ke kamahele e hoi, ua lawa keia ike ana i kona nani kilakila kamahao, nolaila ua haalele aku la makou ia wahi a hoi aku la no ka hale hoolulu me ka hauoli no na mea a maua i ike ai. Akahi no maua a olelo ae, ua ike pono kaua i ka pele, oiai malaila kaua kahi i kilohi ai i kona kulana kilakila hoopahaohao. A hiki makou ma ka hale hoolulu, ua telepona koke ia aku iluna ia Mr. Lee, ka puuwai hamama a waipahe a na olelo, eia makou e hoi aku ane.

            Ma ka hora 8:50 p.m. ponoi i kau ai maua maluna o ko maua mau lio no ka hale hookipa, (volcano house). I keia manawa ke hoopulu nei ka huna ehu wai o ua lua kamahao nei i ko maua mau papalina. Mea e ka ulupuni i ka noe o ua lua nei. Ma ka hora 9:45 p.m. i hiki aku ai makou i ka hale hookipa, a lele iho la ilalo mai ko maua mau lio mai. Ua eleu mai la ka mea i hoonohoia no ia hana, a lawe aku la i na lio.

            I keia wa, ua uleu mai ia no ka mea hale, me ka olelo ana mai, pehea ko olua ike a me ko olua hoomaoopopo i ke kulana o ka pele i keia po? He nui ka nani a me ke kamahao o kana mau hana, a he mea hoi na maua e hauoli piha ai, wahi a na kamahele. Ae, oia ko makou ike aku nei ma ka ohenana.

            No ke kamahao o na hana a ua wahine nei, a kaeaea hoi o ua lua nei, nolaila, ua iho aku la kekahi o na makaikai ilalo o ka lua i ua po nei.

            Emoole hiki mai ana ka lono ma o ka elele ana, e hele olua e hoopiha i ko olua houpo lewalewa. Ua makaukau na mea a pau na olua. I ko maua hiki ana malaila, auwe ka nui o na mea i hoomakaukau ia na maua wale no, ua nuu iho a lawa pono ka makemake.

            Ma ka hora 11 p.m., i hooluolu aku ai maua maluna o ko maua wahi moe, a ma ka hora 5 a.m., i kani mai ai ka puka o ko maua mau rumi, i ka hoolono ana ae keia eia ka he leo nahenahe e hea mai ana, e ala, e ala, ua makaukau ka lio a me na mea e hooluolu ai i ko olua mau kino no ke ala a olua e hoio aku ai. He moana kawahawaha o na ale.

            Ua eleu ae ua kamahele, paa na aahu, a hele aku la no ka rumi aina. Malaila i hoopiha ia iho ai kahi moku o Hanale a piha i ka ukana. Mahope iho, ua hele aku maua e hui me Mr. Lee. Haawi ka lulu lima aloha hope loa iaia me ka hauoli o na hauoli, a kau ae la maluna o ko maua mau moku holo aina ahonui ma ka hora 6 a.m., no Naalehu ka ihu.

            Ua komo hou mai no ko maua mau moku iloko o ua moana kawahawaha nei o na ale; aka, mamuli o ka maamaalea o na kapena i ke kulana o na ale, nolaila, ua pakika aku ua mau moku nei, a aohe no hoi ale kau mai. Ma ka hora 9 a.m., ponoi no ka Halfway House a hoopaa ka holo o na moku no ka hapalua hora.

            Ma ka hora 9:30 a.m., ua kani ka bele a na kapena, a o ke kue no ia o ka huila o na moku. He pae wale no i ka ale ua mau moku nei, mamuli o ka maikai o ka makani a me ka alania o na ale. Ma keia ala, ua hoohuli ia ka ihu no ke awa lai o Kapapala, a ma ka hora 12:20 i halulu iho ai na heleuma o ua mau moku holo aina nei malaila.

 

Hoolaha Kumau.

 

KA AYER SASEPARILA

 

Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumuia a io ka

Honodorusa Saseparila Oiaio.

            No ka mea, o ka LAU NAHELEHELE a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a no ka mea hoi ua ike ia ka waiwai io ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOKO-ua oi ka

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua hookuku ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, ua hooia ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

            Ke hoola nei ia hai, a e hoola no hoi ia oe.

 

            No ke KUNU a me ke ANU o ka

Ayer Cherry Pectoral

ka laau lapaau alakai o na ohana.

            Io ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

AYER HUAALE CATHARTIC

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

            Hoomakaukauia e Kauka J.

AYER & Co., Lowell, Masekuseta.

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

@

 

KAKELA

ME

KUKE

 

 

KA - HALEKUAI - NUI

-O NA-

WAIWAI LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA AIPAU

Na lako pili hao kukulu hale,

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahao ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope huiu,

Na Pulupulu,

PALAU LIO

Na mea mahiai,

Na au ho,

Na au koi,

Na kua bipi,

Na lei bipi,

Na kaulahao bipi,

Na uwea pa,

Na kaa palala,

Na mea piula,

Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na iliwai,

Na kaula,

Na hulu pena,

Na pulumi,

Na pena, me ka aila,

Na kopa,

Na aila mahu

Na pakeke

 

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kukaepele,

Na uwiki, a me

Na ipukukui.

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi.

ka Remington Elua Lopi.

 

A me na ukaea he nui loa, o kela ano & me keia ano.

Kakela me Kuku

2396-@