Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 15, 14 ʻApelila 1894 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXIII. HELU 15. HONOLULU, POAONO APERILA 14, 1894. NA HELU A PAU, 2489

Koolaha Loto

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

 N. TALI no ka LEHULEHU

 

A HE

 

A@ Haawi Palapala Mare

@ Kohala Hawaii. 2378-1v

 

W. R KAKELA,

@ Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOLALO PALAPALA.

2370

 

ANTONE ROSA, (AKONI)

@ he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOLALO PALAPALA.

@ Hana ma Alanu Kaahumanu.

2870

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU @ no ma ka UWAPO O PAKAKA, Ho@ make kumukuai makepono loa, no ka @ o ka lehulehu e makemakeana e ku @. E kipa mai a e ike kumaka.

2896-q

 

E. G. HITCHCOCK, ( AIKUE HIKIKOKI.)

@ a Kokua ma na mea a PAU

@ pili ana ma ke Kanawai.

@A NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii. 2370

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai Papa a me na Lako ku@ hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

K@ Alanui Moiwahine me Papu.

2396-a

 

JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA.

@ he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOLALO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala @malima, a me na Palapala Pili Kanawai ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa. @Hana: Hale Pohaku hou ma ka @ ma Waikiki o ka Halewai, alanui Ka@. 2370

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai a na Lole Nani Panio!

LAKOHAO,

 Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE NUI WALE

Alanui Moiwahine, Honolulu

2396-q

 

Ua Nalowale.

Ua NALOWALE aku kekahi lio eleele hue@ loihi mai ka hale noho aku o Dr. Hydes ma ke alanui Beritania, I ka la 2 o Auguate @ loa o ka mea a mau mea paha e hoihoi ae ana ma ka lima o ka mea nona ka inoa malalo @a no iaia ka aku makina. @

WALTER C. WEEDON.

 

HOOLAHA

I ka Poe Hele I ke Kiowal o Waiakeakua, Manoa.

O NA POE a pau e makemake ana e hele i ke Kuawai o Waiakeakua ma Manoa, k hoolaha@ anu nei e pono e loaa mua ia lakou ka ae @a wai ka mea nona ka inoa malalo iho nei a @ a pau e komo hewa ana ma ia wahi me ka ae ole ia e hoopii ia no ma ke anawai.

JAMES H BOYD

Ma ke Keena Aina, Hale Aha Hookolokolo

Honolulu, Iune 17, 1893

2447-tf

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

O @ ia hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o D. H. Nahinu, i make, o Hookena, @ a ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na poe a pau a ka mea i make i ai@ aku ai, e waiho@ mai i ka lakou mau koina a pau me na ho@ i ka mea nona ka inoa malalo iho @ o na malama eono mai keia la aku, @ ole mau loa ia aku no: a o ka poe a @ noho a@ nei @ua mea la i make e hookaa @ ka mea nona ka inoa malalo iho ma @hana o H. Hackfeld & Co. ma Honolulu.

C. BOSSE,

@ponopono o ka waiwai o D. H. Nahinu

Honolulu Mar 21, 1894

2486-4

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

UALAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE @ ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO @ ma Dale malalo o keia mau kumu: loa e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na @ Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupenee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, ma ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala moomoe i ekolu mahina, a na waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aoie uku panee e helu ia maluna o na dala haluna no na la elua paha o ka mahina.

Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

He @ mamua ae o ka unuhi ana aku o ke@ kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i@ Banako, a e luwe pu ia mai ka buke dala i ke @ e kikoo ai.

Aole dala e uka ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me @awe pu mai i ka buke hoahu dala.

I kala mua o Sepatemaha o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mai i pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke @ ole ia e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma @ wa aku e hai ia me ke kumupaa mua.

O@ puu dala hiamoe mai maluna, elima @ dala, e ia we ia no mamuli o o aelike ana.

E hamama ana ka Banako ma na ia a pau o na bebedoma koe no la Sabati a me us la Kuiala.

BIHOPA MA.

Honolulu, Jan

2896-q

 

HE KAAO HOONAUE PUUWAI

NO

PUAKAOHELO

KE

Kaikamhine Alii

KA

Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai.

NANA

 

I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI.

KA

Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

 

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA

KUPUA E KIAI IA ANA E NA

HONU ALII HE UMIKUMAMALUA;

UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UNO HAWAII.

 

I ka wa i noho pono ae ai o Puakaohelo iluna o kona wahi e hooluolu ai, a ia wa no hoi i puana mai ai kona kahuhanai, a hakualii no hoi, i pua na ai ai na manao walohia mai kona waha mai:

E kuu haku, kuu alii, e hoolohe mai i keia mau mamala olelo e hai ia aku nei ia oe, oia hoi, ke kauoha a kupuna ia kaua. Eia ka aina mamua o kaua, a i hakalia wale no ia kaua a hahai aku la no hoi ke kahu hanai mai ka mua a ka hope, e like me na mea i hoikeia mamua, a i ka pau ana a ke kahu hanai, ia wa i kaulona pono mai ai na maka poniponi o ua ui nei a loihi, alaila pane mai la ma ka ninau ana mai i keia mau ninau i kona kahu hanai me ka naauao nui wale.

                O wai keia aina?

                O ka aina o Kanehunamoku.

                O wai ke alii o keia aina?

                O Kanehunamoku.

                He pili keia alii ia wai?

                He mea pili ia kupuna Punahou?

A e pae ana anei kakou i keia ana me ka pilikia ole ma na ano a pau?

Ae.

He pili a kokoke paha keia aina me Kuaihelani?

Aole au i maopopo.

A pehea ka loihi e noho ai kakou i keia aina?

Aole au i maopopo, o kupuna wale no ka mea i ike.

Ina pela, ua pono e pae kaua i keia aina.

Mahope koke iho no o ka pau ana o ka laua kamilio ana, ia wa koke no i wehe ae ai ka ohu o ka aina, a ia wa no hoi i ike aku ai ke aliiwahine i ka ae ene e waiho mai ana imua o kona mau maka poniponi, a e holoholo mai ana kanaka mauka o ka aeone, a e waiho lahalaha mai ana ka aina mai o a o me ka nani nui, e mapu mai ana ke ala waianuhea o na pua ano like ole o ka aina, a e honi hoomau ana hoi ka ui i ko lakou mau ala kupaoa, a haliu pono aku la hoi kona maka onaona iuka o ka aina, i hoomanaoia ae ai keia wahi kanaenae a ka poe kahiko:

Onaona Panaewa i ka hala me ka lehua

U i ke ala kai o Puna

Pookoa o i ke ala me ke onaona Puia i ke ala ka uka o Kali’u-a-

 

Ke nee mai la no ke ala o na pua o ka aina, he aina haahaa a puni, a he hookahi no puu aia iwaenakonu kahi i ku ai, oia no ko laila kuahiwi, aole no he kiekie loa o keia puu ke nana aku, aka, he hanohano a maikai ke kamahele kaapuni houua a e makahehi okoa ai na mea a pau ke ike aku i ka nani o ka aina, a e makahehi ai ka manao o na mea a pau e kipa aku ana ma ia mau aekai. O hai a puni o ka aina, he papu wale no ke nana aku, me he ku moena la i hoholaia a maikai, a laia hoi i ike aku ai i kanaka o ka aina,he mea e ka lele o kona hauli i ka ike ana aku i keia kanaka liilii poupou.  Auwe, he kanaka liilii ka hoi ko keia aina, me he pua kao la ka hoi ia e holo ae la, me ke kuhi ana o na lima i kahi waa o laua nei. I keia wa hoi, ke hookokoke loa aku la laua nei i kaha one, a hehi loa aku la no hoi na wawae i ke one maloo, ua ku iki iho la laua no kahi mau minute e namunamu ana o Puakoolau i kahi waa o laua, e like me ke kamailio a ke kupunawahine o laua e hoolilo i ka waa i ukulele, ua hookoia kela olelo.

A i ka pau ana o kela apana hana i ka hanaia e ke kahu hanai, ua hoomaka aku la laua e hele imua, a i ka hala ana o na kapuai he kanalima, ua hoomaka aku la laua e hele no ka aoao akau o ka aina.

E waiho kakou ia laua e hele ana imua, a e hule ae kakou i hope e nana aku ai i kanaka liilii a poupou e holo mai ana mahope o laua nei me ke kuhi ana o na lima imua oiai laua la e hele ana, aole nae he lihi launa aku o kahi o lakou mahope o laua, a o ke kumu nui, ua kaohi ia mai ka ikaika holo mua mamuli o ka lula i kauohala ia lakou, o ka mea e pae ana mai ke kai mai a hele ma ka akau, he poe alii ia poe, mai hahai ia lakou, a ina e pae mai i kula nei a hele ma ka hema o ka aiua, alaila, e alualu oukou iaia a loaa, alaila, mai pepehi iaia, ina he kane a he wahine paha, alaila e lawe mai e hookolokolo, a ina i ku ka hewa, alaila he make ka uku hoopai, o na mea e pae ana ma keia aina me ke kumu ole, e make ana ia mea.

Ia wa a lakou e alualu la, a no ko laua la hele loa i ka akau o ka aina, hoopau ae la lakou i ke alualu ana ia laua.

E waiho kakou ia lakou e ku nana wale ana no, a e hoomau aku kakou imua ma ke alahele pololei, ia laua ia e hele ana e ninau mau ana ka hanai alii ia Puakoolau, e papa e, makemake wale ka hoi au i ka pua e ala mai nei.

Aia ihea? wahi a ke kahu hanai i pane mai ai.

Aia no hoi la e pua mai la, ua hele no hoi a like me ka lehua kea, ka hele a popohe lua, a hoomanao mai la hoi au i na lehua puakea o Upeloa, ua pehia mai e ka Uakanilehua, aloha ka ain, i hoomanao ae ai ua nohea nei i keia mau wahi lalani mele:

 

I aha ia la ua lehua o Upeloa la e ai ia mai la e na manu

E hoopuluia mai la e Kauakanilehua la

Oia ua nihi ae makai o’Leleiwi

E hoopulu ana i ka muo o ka hala me ka hinalo

Pulupe no me na maile o Panaewa i-ka ua-a-

Aloha wale kuu aina-a-

 

I hoomaha iho ai ka ui i kana kanaenae ana i keia mele aloha o ka aina hanau, eia no laua ke hele nei imua ma ke alahele e hiki aku ai i ka halealii, oiai hoi na lau like ole o na laau e luhe ana ma kae alanui. Ke hoomau nei no laua nei i ka hele ana imua no ka hiki aku i kauhale, ua kiekie ka la iluna, aia paha mawaena o ka hora 10 a me ka hora 11 aole no hoi i loihi kahi i koe, a hoea aku lakou i ka halealii, eia ka mea @ilu i ka manao o na kamahele, o ka ike wahi lihi kauhale wale aku hoi, o ia hele o laua nei a pii aku he wahi piina, a kau laua nei iluna, i nana aku ka hana e waiho mai ana ka pa hale, ho nani a maikai ke nana aku.

Ia laua i hookokoke aku ai mawano o ka pa, aole he maaloalo kanaka o loko o ka pa, o ka uliuli o na laau ma ko lakou ano iho, oia ka laua e nana nei, a la laua i hookokoke aku ai mawaho o ka pa, ua ike pono loa laua i na mea ulu a pau o loko o ka pa a e hua ana hoi na hua like ole o kela a me keia ano.

O ia hele o laua nei a ma ka puka pa, he mea e ka lele o kona hauli i ka ike ana aku i na kiai, e moe ana oia hoi he mau mano niuhi nunui, o ko laua mau poo aia i ka puka pa, a o ko laua mau hiu, ala i ka puka o ka hale, he ku i ke eehia a me ka makau nui, i kau a mea he nui launa ole mai o nei mau ia, ma ia wa ua ku iho la laua me ka nalu ana iloko o laua no ka hiki a me ka hiki ole ke komo iloko o ka pa, no kekehi manawa ko laua ku ana malaila, ua hoomanao ae la o Puakoolau i na olelo kauoha a Punahou, oia kana i pane aku ai i kana hanai, e kuu lei, ua olelo, ua olelo aku nei hoi au ia oe i ke kauoha a kupuna ia kaua i ka wa a kaua e hiki ai mawaho o ka pa halealii, mai nana a makau i na kiai o ka puka pa o ka halealii, e hele no a komo iloko o ka pa.

Ia wa no o Puakaohelo i kai ae ai i kona mau kapuai wawae me ka mama nui, a hele aku la a komo iloko o ka puka pa, oiai na ia e aa mai ana na maka me ka imo ole a me na lala e kuku pono ana.

Ia manawa i ike aku ai laua i ke ala ana mai o ke poo o kekahi mano iluna, a pii ae  la hoi kona hiu iluna a uhau iho la i ka honua no elima manawa.

Oiai na lii e ku ana me ka haalulu nui i kau a mea o ka makau, ua pau ae ia ka hana ana a na mano i ka laua mau hana kupua, a emi iho la a noho malie me ka oni ole o na kino o laua.

 

Aole i pau.

 

Eia ke ku kilakila nei ma ke kahua o ke Kula o Kamehameha ka Hale hoikeoike o Bernice Pauahi Bihopa, he wahi i hookaawale ia no ka hoahu ana i na mea kahiko o Hawaii nei.

He hale keia i kukulu ia me na pohaku a la pele o ia wahi no, a i ka paa ana ae nei o keia hale, he oi aku ka nani a me ka hiehie o keia pohaku Hawaii mamua o na pohaku uninihapa ulaula o na aina e mai.

Mamuli o ka ike kukulu hale o na kamana, ua hanaia a hooliloia na pohaku awaawa e waiho mokaki ana mamua i hale nani i keia wa.

He hale keia na na puuwai Hawii olalo a pau e kaena ai a e hiki ai hoi ke kilohi aku me ka naau hauoli a puana ae “E mau kou ku kilakila ana i na hanauna a pau.”

Ua hoomakaia e kukula keia hale i ka M. H. 1889, a iloko o Maraki 1891, kona paa pono ana.

Ua kukuluia keia hale malalo o ke kauoha a Hon. Chas. R. Bihopa, i kiahoomanao no kana wahine i aloha nui ia i hale e aku ma kela aoao o ka po.

Ua pomaikai nui ka lahui mamuli o ke alakai kupono a ke Akua no ka hoea ana o keia makamaka puu kalahala ma Hawaii nei. Iwaena o na malihini i hoea mai i o kakou nei, aole mea e ukali aku ma kona meheu ma nei mea he kokua i ka hooholomua ana ia Hawaii nei mamuli o kana mau kokua manawalea i ka hoonaauao ana i na opio Hawaii.  O ke kulana ia o ka makamaka oiaio.  Aole o ka mea e leo nui wale ana no “he aloha i na Hawaii” a olalau wale aku, aole pela e ola ia na iwi ou e Hawaii.  O ka mea e hoike mai ana i kona aloha ma kana mau hana kokua i ka lahui, oia ke aloha oieio.

Pela e mau ai ka aala o ko Hon. C. R. Bishop ino imua o ka lahui Hawaii noonoo kupono; aole no paha e hoapono ana na poe inaina kuhihewa iaia mamuli o na hana kalaiaina, aka, he poe enemi  lakou no ka holomua o ka hanauna hou o Hawaii.

I ka wa e komo aku ai ka malihini ma ka ipuka o keia hale nani, e waho mai ana ma kona aoao hema ka Rumi Kahili.  Aia iloko o keia rumi kahili kahi e malama hiipoi ia nei na kahili a na’lii o Hawaii nei e malama loa ai me ka menemene a me ka ekeeke nui.  O na kahili a Pauahi a me Emma Kaleleonalani aia ke waiho nei ma keia wahi.  Aia pu no malaila iloko o na pahu aniani nunui ka ahuula o Kamehameha I, ka Nai Aupuni.  Ola kekahi o na waiwai makamae loa o loko o ka hale hoikeike, o iai ua oi ae kona waiwai io mamua o ka hale pohaku holookoa.

He ahuula uuku umikumalua iniha wale no kekahi waiwai makamae loa ma ka hale hoikeike o na mea kahiko ma Ladana, Enelani.  Aole kumukuai e lilo ai e ia ahuula ua like aku kona minamina ia me ke kalaunu moi ponoi maoli o ka Moiwahine Victoria.  O ka ahuula hoi o Kamehameha I, he elima kapuai ka loihi, a ua palima ia ae ka nui, aole e lilo i keia wa no $150,000.  O keai ahuula a na wahine Hawaii o ka wa kahiko i hana mikioi ai, aole e ae ia e kuapo a hoolilo aku paha no ka mokuahi “Kinau.”  Nolaila, ua hiki i ka lehulehu ke hoomaopopo mai i ka makee nui ia o keia ahuula e ka poe naauao.  I ke poe noonoo ole a hupo, aole waiwai nui o ia mea, a i ko lakou manao, ua hiki no ke lilo no na haneri dala.  O keia ahuula i hana mikioi a hana noeau ia e na wahine Hawaii, e ho ike mai ana ia i ka molowa ole o na wahine o ia mau au i ka hana i na mea nani pohihihi o keia ano.  Ua hala nae ia poe, aole poe pani ma ko lakou wahi.

O ka papale mahiole o Kaumualii ke alii o Kauai kekahi mea makaikai nui ia.  Ua hana ia keia mahiole me ka hulu ulaula a he nani pahee ke nana aku e ku ai i ka hilahila ka mahiole o na adimarala o na aupuni e ina e hookuku ia.  Ua kinohinohi ia me na hulu lelo kohu gula o na manu leo hone o ka waokele.

Eia pu no ke malamaia nei ka ahuuula hulu manu mamo a me oo o Kiwalao.

O na kahili he nani lua ole ke nana aku, a ku i ka hilahila ke hookukuia na kahili o keia au me na kahili a ka poe kahiko i haka maiau ai.  O ke kumu kahi e paa ai na kahili ua hana ia me na iwi kanaka, I ka wa me na lii, he kapu loa keia poe kahili iwi kanaka, aka, ua pau ke kapu i keia wa.  O na iwi o na lii i make ai i ke kaua o Nuuanu ka mea i hanaia ai ke au o kekahi mau kahili.

He ku nae i ka menemene ke hoomaneo ae ia mau hana.  O na moena pawehe makalii o Niihau kekahi mau kahiko hoonani o loko ka hale hoikeike ke hoopa aku, he nani pahee kohu kilika ka moena pawehe.  He noeau lua ole na wahine Niihau a keia oihana, aka, he minamina ka emi hope o keia ano hana.

Ma ke keena ma ka aoao mauka, aia malaila e hoolue ia nei na mea kahiko hoikeike e ao o Hawaii nei, e laa na makau iwi kanaka, ua poe laa na makau iwi kanaka, na pohaku ulumaika, na hee holua, na papa heenalu, na koi pohaku o na ano lehulehu, na kapa pa’upa’u a me na kua kuku kapa a peia aku.

He lehulehu na umeke laau, na pa waiholoi lima a me na mea kahiko lehulehu e ae.  Aia paha he hookahi mahina e nana ai i keia a me keia la, alaila, pau pono na mea a pau i ka ike lea ia.  He nui no na mea hoikeike o na aina Lelewa a me na mokupuni o Solomona a me Nukilani e hoikeike nei.

O ke akua kaua o Kamehameha I., o Kukailimoku, eia no ke waiho lolii mai nei iloko o kona pahu aniani.  O na kii akua ua hanaia a ino i ano hoomakukau ke nana aku, e like no me ke kii o ke diabolo a kakou e ike nei ma na buke haole.  Mawaena o na manu Hawaii e malmaia nei he mau paa manu “moho,” he manu eheu ole keia.  Aole ike hou ia o keia ano manu ma Hawaii nei, a he $500 ka waiwai io o keia mau manu.

He nui no na pupu kanioe o kuahiwi ma ka hale hoikeike.  Ma ke kuai ia ana mai nei o na pupu a Mr. Garrett o Amerika, ua lilo ia C.R. Bihopa ma ke koho kiekie, oiai no nae he nui ka poe i koho.  He 8,500 ka huina o na ano pupu, a ua olelo ae o W. T. Brigham, ka mea malama hale, he ekolu makahiki ana e hana ai, alaila pau pono keia poe pupu i ka hoonohonoho ia ma ko lakou papa pololei.

Ua hala o Mrs. Bernice Pauahi Bihopa i ka make, aka, o kona inoa a me ke ala o kana mau hana hoopomaikai i ka lahui, e mau aku ana ka moani aala ana a hiki i ka mamo hope loa o Hawaii.  He alii oia i piha a hu kona aloha no kona lahui.  Ma kona noho ana, he maemae kona inoa, aole oia i hana i kekahi hana e hoawahi ai i kona inoa a i ole i kona lahui.  He puuwai karistiano oiaio kona.  O kana mau hana maikai e olino mau ana aole e pio.  Ua ike a hoomaopopo oia, o ka hoonaauao i na hanauna hou oia wale no ka mea e paa a e holomua ai kona lahui oiwi i aloha nui ia.  O ka olelo kaulana a kekahi kuhikuhi puuone o Geremani, “Ehaawi mai ia’u i na keiki kane, a na’u e haawi aku i aupuni.”  Aia maluna o na keikikane a me ua kaikamahine ka manaolana no ka lahui.  O lakou ke kawowo e ulu hou ai a laupai ka aina, aole maluna o na elemakule i kokoe e uhi ka lepo o ka honua.

He maikai no ko Lunalilo manao no kona aloha i na elemakule hune o kona lahui, aka, aole o lakou ka mea e paa ai o ke aupuhi.  O na opio ka puuhona o ka lahui i na hanauna a pau, o lakou ke kakoo ina e alakai pololei ia, e oni ole ai ko aupuni kuokoa.

Nolaila, o Bernice Pauahi Bihopa ke aliiwahine puuwai aloha lahui, i oi ae mamua o na mea a pau, a peia ke ao e hooho mai hei.  O ka manaolana, e mau aku ke ku ana o keia hale hoikeike, a e hooiia aku kana mau hana hoopomaikai i ka lahui.

Heaha ka Hala nui e Hoino loa ia nei

o na Misionari a me na Mamo a Lakou

ma Hawaii nei i keia mau la?

I ka makahiki 1898 iho la i hala, o ka piha ana ia o ke kiaha o ka hoino ia o na keiki mikanele a me na makua o lakou ma Hawaii nei.  Heaha mai ke kumu o keia hoine nui, i hele ai a ku ke’hu o ka inaina puni ma Hawaii nei i na mikanele?  Eia no.  Ke oluolu nei au e hai aku i lohe hou mai ai o hoino ma.  No keia hana maikai luaole wale iho no a na keiki mikanele i ka la 17 o Ianuari, A. D. 1898.  Aupuni Kuikawa o Hawaii, Aha Hooko a me Aha Kuka, O S B Dole ma ka noho Peresidena. Kumuhana nui, Hoouiaina me Amerika.

Ua nalo ke aupuni moi ma Hawaii nei, no ka mea, he laau he popopo wale.  Eia ka nuhou kamahao, ua puka mai he aupuni hou, he hao, he mea popopo ole, hulali ia, ku i ka hanohaweo ia, oki la na mamo mikanele hoino ia, kau i kaupoku o Hanalei ia.

Pehea, ua hewa anei na keiki mikanele ma keia hana i ka la 17 o Ianuari, A.D. 1898 i hala?  Ke hai aku nei au la oukou e na poe hoino.  Malalo iho o ka la, e huli a nana i ka moolelo o na aupuni naauao o ka honua nei, a e heluhelu i ka moolelo o na kanaka kaulana.  Aole loa he poe i oi aku ka naauao, ke koa a me ke aloha i ko kakou aina, e like me keia poe e hoino ia nei.  He hana kupono anei i keia poe naauao a haipule lo, ke nana maka wale aku no i neia mau hana lalau a ke alii o keia mau paeaina?  E nana i keia moonihoawa i ae ia ai e komo mai i Hawaii nei.  Oia ka bila piliwaiwai ka loteri, ka opuma, ka hookahuli kumukanawai a ke Moiwahine a me na hana hoomanamana o ua poo nei o ka lahui, e like me Iesebela ka wahine a Ahaba nana i hoolilo i ka lahui Iseraela o hoomana ia Baala.

Heaha o Hawaii?  He lahui keia no ke Akua.  Ua haawi ia e Kaahumanu ka Moiwahine haipule no Iehova ke Akua o ka lahui Iseraela.  He pani hakahaka no ka lahui ponoi o ke Akua oia ka poe Iudaio.  Eia ma Hawaii nei ka poe oi aku o ka haipule, oia no na misionari a me na mamo a lakou.  He mea pono anei ke noho moi mai kekahi maluma o na haipule me kona ano hewa a hoomanakil?  E kipaku ana ke Akua ia ano poe.

E nana e ka poe hoino i na hana ma ka la 17.  E ninau aku au ia oukou.  Ehia kanaka Hawaii i makema ia la?  Ehia kanaka Hawaii i lawe wale ia ko lakou mau waiwai ma ia la?  Eia ka haina.  Aohe mea i poino, aohe waiwai i poho, aia wale no na hana iloko o ke aheahe malie.  O ka hana ia a ke kapene akamai, “aohe piipii ale.”  Luaole no hoi ka naauao o na keiki a na mikanele, ka i no hoi o na makua wale no o lakou ke aloha, ka lawe ana mai i lole aahu no lakou nei e hoino mai nei, i nalo @iho hoi na wahi olohelohe o ke kino, eia ka hoi kekahi aloha oi aku i na keiki a lakou, oia hoi ka hoopau ana aku i ke aupuni kahiko o Hawaii nei.  Pomaikai ka hanauna hou o Hawaii i ka nalo ana aku ia oia au hooponopono aupuni pelapela.  Puka mai ke aupunmi maikai, ola na kini o Hawaii, ke a mai la ke ahi.  Oia ia wai?  Ola i ka nui o na mamo a na mikanele.  Ke ano iho la no ia o ka pono, he hookiekie i ka lahuikanaka.

No ke kumuhana hoohui aina.  Keia kekahi kumu hoino loa ia nei na mikanele, no ke aloha ole ka ia Hawaii i ka haawi ia Amerika, ke olelo nei ka poe hoine, no ka hele ole mai o na mikanele e ninau i ka manao o na kanaka Hawaii ma na apana apau o Hawaii nei, i na ua makemake lakou e hoohui ia Hawaii nei me Amerika; a i na paha ua makemake lakou e hoopau ia Kamakaeha mai ka noho moi ae, i na ua maikai loa na mikanele a me na keiki a lakou.  Ke hai aku nei au ia oukou e ka poe hoino, aole no oukou e ae aku ana.  Oiai, ua piha mua oukou i ke ino mai ka makahiki 1887 mai a hiki i ka makahiki 1893 i na mikanele.  Ua maa oukou i ka noho’na kahiko, i na he mau hana ino ka na’lii, he maikai wale iho la no ia, a pela aku.  E! ino ka manao, ua makemake oukou ka poe hewa e hoopiha ia Hawaii nei i na laau o oi e like me ka mikinolia, aole nae e ae mai ke Akua pela.

O keia kumuhana hoohui aina; ola kekahi manao maikai loa o na keiki mikanele.  Ke manao nei au e ko aku ana no ke ae mai ke Akua, koe wale no ka ae ole mai o Amerika, he hana naaupo loa nae ia a Amerika a me ke aloha ole i keia Lahui, kana keiki i hanai ai a nui a ua kanaka makua hoi i nei wa, a ke ano elemakule aku nei; nawaliwali ia, heaha iho la ka oukou e kue nei i keia mea maikai.  Aole anei o ke kaulike ana ia me na ili keokeo o Amerika ma ke kulana noho aupuni i hookahi lahui.  E manao ana anei oukou e ka poe hoino, ua lawa ka hookiekie ana o ke Akua i keia Lahui kanaka iluna, aole, aia a like me Amerika a hookahi Lahui, nolaila, o ka hana i hana ia ma ka makahiki 1887 a me Januari 17 1893 e na keiki mikanele.  He mau hana ku wale no ia i ka naauao pookela loa a oi aku o ko lakou maikai.  E kau ole iho ai o kau wahi kikohukohu, ola o Hawaii i na pua a na mikanele.

Eia ka’u ia oukou e ka poe hoino mianele, e pule wale no oukou e haule ae na mamo mikanele mai ke Aupuni Kuikawa ae, aole e hooloho ia mai ka oukou pule.  He pule na ka poe aia, i na e hui pu oukou me na kahunapule kue i ke Aupuni Kuikawa a nonoi i ke Akua e hoihou ka Moiwahine i hoopauia ma ka noho moi o Hawaii, ke hai aku nei au ia oukou.  Aole loa e ae mai ana ke Akua, he pule na ka poe noonoo lalau, eia ko lakou like, ua like lakou me na kaula i alakai hewa la o Ahaba, me ka olelo ana, e pii i Potagileada, a e loaa ka pomaikai, aka aole pela ka olelo a ke kaula oiaio a ke Akua, oia o Mikaia, eia kana olelo ia Ahaba, “ua hoouna mai o Iehova i ka uhane wahahee iloko o na kaula au.  A ua olelo mai o Iehova i ka ino nou”  E nana i ka moolelo o keia ma 1Nalii 22:12 a hiki i ka pauku 23.

Aole i pau.

 

I ka wa e nakulu ai oloko o ka opu me ka eha, a hele moku ke lepo, alaila, e hoao i ka CHAMBERLAIN’S COLIC, CHOLERA a me DIAIROEA REMEDY laau lapaau a e oi aku ana kou mahalo ke ike oe i kona hop@na.  He oluolu, palekana a puhili ole.  He oluolu, palekana a puhili ole, He 25 a me 50 keneta o ka omole, a e kuai ia no ma na halekuai lapaau a pau.  BENSON SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.  tf.

 

“O ka oi ma ke ao holookoa.”  OIa ka W.D. WOODRING O BORDLY KENETEUKE, e hookaulana nei no ka Chamberlain’s Cough Remedy (Laau Kunu).  Ke kamailio nei oia ma kona ike ponoi iho i ka inu ana, oiai o kona a me ko kona ohana oia ana mai nei no ia mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hooholo oia o keia laau lapaau ka oi ma ka honua nei.  E uai ia no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau.  O BENSON, SMITH & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.