Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 14, 7 ʻApelila 1894 — Heaha ka Hala nui e Hoino loa ia nei o na Misionari a me na Mamo a Lakou ma Hawaii nei i keia mau la? [ARTICLE]

Heaha ka Hala nui e Hoino loa ia nei o na Misionari a me na Mamo a Lakou ma Hawaii nei i keia mau la?

I hai aku au ia oukou e ua poe hoino nei, o keia poe kahuaapule Hawaii ili ulaula ae la a'u i hai ae nei no ko lakou kokua i ka aoao o na mikanele a me na keiki ponoi mai ko lakou mau puhaka mai, o lakou maoli no na mamo ponoi a Binamu ma ka uhane, a ua pili ioa aku lakou nei i ke kumu mah o ka pono, ola o lesu Karisto» Aia pu me Waiamau ma a oukou e hoiao nei, ka uhane ponoi o ke Akua, e alakai ana ia lakou, nolaila, pololei ko lakou koho ana i ka aoao o na keiki mikaneie, ola ka r u wehewehe la i lohe oukou e ua poe holno nei, nui ioa ka naauao o keia poe kahunapule Hawaii i hai ia ae ia maluna. Ela ka maheie eiua iwaena o na kahunapuie Hawaii ili ulaula i keia mau la. Ke ku mai nei lakou ma ka aoao o ka poe hoino i na keik 4

mikanele a me na inakua o iakou, i na ke kokua io uei lakou i k<t aoao 0 ka poe hoino inikanele o keiu mau la, alaila, eia ka'u e oielo nei no lakou. Aole loa iakou i piii a lihi launa aku i na makua miHionaii a ia lesu Karisto hoi, aole lakou he poe mauao na lakou ma ka uhane, ua komo ka uhane alakai lalau mai ke Akua mai iloko o lakou a e alakai hewa i ko lakou noonoo e koho iakou ma ka aoao hoino mai i na keiki mikanele i keia mau la. Oiai, na la keia e akaka ai ke kahunapule haipule oiaio, ka hoahanau haipule oiaio iloko o na Ekaiesia Karistano Hawaii a me ke kanaka naauao io ona kula. Na haumana ponoi a na mikanele a me na mamo ponoi a lakou i ao ai ma na kula, he poe mamo no ia na nā misionari. E ninau mai ana paha oukou e ua poe hoino mamo mikanele nei, owai ia poe? Hoolohe mai na poo o oukou kahi i kau ai o na pepeiao, na Hon. John W. Kaiua, he Lahainaluna malalo ona kumu S. E. Bianop, C. B. Anaru, he kanaka naauao io a kaulana ma ke ku a koho ana ma ka aoao o na keiki mikanele, ke kakoo ana i ke Aupuni Kuikawa a me ke kumuhana Hoohul Aina. Pololei wale ka mea i oielo ia nona. "Ke ahi o Wailuku ke pani wai o Iao," J. W. Waipuiiani, he Lahainaluna malalo no o ke ao ana a na keiki ponoi a na misionari, he pukonakona keia no ka ahaolelo o ka A. D. 1892 i haia, eku a paio aua ma ka aoao o ka pono he alapa keia no Kaianiopuu. J. U. Kawalnui, he haumana no ke Kula Alii o Kahehuna i kukulu ia e Mika Kuke, Eia, hoolohe mai na poo o eukou o ka noonoo o Kawainui wainui, oia kekahi o na kanaka oi loa o ka naauao ma Hawaii nei i keia mau la, he Bisimaka eiua, he ioea kaiaiaina, he kilokilo nui, he Keopuiupulu elua. O kana hana mau no o ke puhi i ka pu maloko o kana "nupepa Pae Aina" ī na makahiki i hala aku nei no na mea pili i ka pilikia o Hawail; aua hiki io mai no i ke au o Kipikona, a pela no i keia mau la, ke puhi nei no oia i ka pu i ka mea pono no na kanaka Ilawaii e hanu ai. E kakoo 1 ke Aupuni Kuikawa, e kokua ma ka aoao «'Hoohui Aina." Eia nae make kaanini loa na poe hoino mamo mikanele, o ke kanaka maikai hookahi keia i waēna o na ili ulaula Hawaii iloko o ka oihana pai nupepa, a i keia mau la kamahao hoi o Hawaii nui kuaulu. Ahe mamo oiaio maoli no o Kawainui ma ka puuwai na na misionari aloha nui ioa ia Hawaii nei. E lanakila ana no ka aoao o ke keiki o ka ua Lani Haahaa, aia me oe ka uhane naauao o ke Akua kahi i alakai noeau ai ī kou mau noonoo no keia au ano nui loa o Hawaii maloko o kau nupepa. E ola ka nupepa Kuokoa a me Ko Hawaii Paeaina i Huiia, a hiki i ka hui ana o Hawaii me Amerika a Rebukalika Kuokoa paha.

lleaha ka hala nui e hoino ia nei lakou? <<Aohe hala," ke hoino kumu 010 ia nei na misionari a me na mamo a lakou. Ke hoomanao nei au i ka A. I). 1887, mai ka hoomaka ana mai o Ka hoino loa ia o na mikanele, eia no ka mea i ala mai ai oia mau hoino, no ka hui ana o kekahi poe keiki mikanele a me kekahi poe naauao io a aioha ia Hawaii nei, e nonoi aku i ka moi e pulima mai i kekahi kumukanawai hou, me ka paa pu ana paha i na pu a me na elau, aka; e ninau aku ana au ia oukou e ka poe hoino. Ua komo pu anei o Kauka Hal, Bona, Binamu opio a me kekahi poe e ae o iakeu a lalau i na pu a hele imua o ka moi Kalakaua i make. Eia no ka oukou haina pololei, ae, a ina pela, pehea e hoino waie ia nei na mikanele? Auhea ka iakou hewa i hana ai. Ke i mai nei na hoino mikanele, o ka hana ana a na keiki i ka 1887, ua kau aku la ia mau alina maiuna o na makua o lakou. Ea! kupanaha ka lalau o ka manao o ka aioa. Eia ko'u manao no ia hana ana a na o i ka 1887 i hala, ua pono, pololei a maikai ka lakou hana ana ia makahiki. Ke ole la. kou e hana i keia mea, atle loa iakou he poe naauao, a haipule oiaio no ke Akua, a he poe keiki a na na makua o lakou e moe mai la i ka lepo o Hawaii nei, a e ola mai nei no hoi kekahi poe o lakou. Pehea ia mau makahiki e ka poe e hoino nei? Ua makapo anei na maka o oukou? Pehea na hana a Kipikona ke kuhina nui o ke Aupuni Hawaii, oia ka poni moi, ka manuwa Kaimiloa, na komisina waiwai ole i ko na aina E. Pehe& na hana ahaolelo, koho iunamakaainana, ekaeka loa na hana oia mau la a ka mana hooko. Oia nae, aia iaia na mana a pau, pehea ka aoao o ka poe aloha io ia Hawaii? Pillkia, poho ka poe waiwai, oia na keiki a na mikanele, piiikia, oiai na lakou e uku ana na

auhau makahiki nui no ka waihona o ke Aupuni. Nolaila, e ka poe hoino keiki mikaneie, ua ike no oukou i na hana ekaeka oia mau la koho balota, pono ole ke hai aku i ka nui o na hana kipe, ke kalohe a pela aku, aneane e lilo loa o Hawaii ia mau la i punana no ka poe diabolo. E ole ka naauao a me koa oi a na kelki mikanele, haule pahua ana o Kipikona, o ka hope e loaa ia kolohe nui o ke ao nel, he loaa i ka ma'i lolokaa a hiki i ka uhi ana o kapa eleele i Kaleponi. Nolaila, ke i mai nei ka olelo ake Akua ma 1 Pet. 2:20, "Aka, i na e hoino ia mai oukou no ka oukou hana maikai ana, a hoomanawanui oukou, oia ka pono i ke Akua." Nolaila, ke ninau aku nei au ia oukou e ua poe hoino keiki mikanele nei, o ka ae ana mai o Kalakaua i ke kumukanawai hou i waiho ia aku ai e na kelki mlkanele iaia, he hana hewa anei ia? Ae, a e kau aku anei ia he hala no ko lakou poe makua. Ke hoole aku nei au ia oukou e ka poe hoino kumu ole i ka makahiki 1887. Pomaikai o Kaiakaua a me kona mau hooilina, ma ke kumukanawai o na Kamehameha ua nele loa ko Kalakaua mau kulpana a mana moi no Hawaii nei, aka, ma keia kumukanawai hou o ka A. ī). 1887, ua pomaikai # ka ohana moi hou. Pehea na makaainana? Eia no. Ua loaa hou mai ia lakou he mau pono koho hou. He nui aku na pomaikai ma keia kumukanawai. Nolaila, o keia mau hana Imipono a na keiki mlkaneie no Hawaii nei, ua lilo la he mau hana ekaeka loa ī ka poe hoino mikanele. Hele pela ka poe Aia naaupo. Makehewa e haawi aku ka momi, mahope hehi wale ia e na kapuai wawae o nei poe mamo a Kaina. Mai ka M. H. 1886 a hiki ika M. H. 1890, ua nui ioa ka hoinoia o na mamo mikanele ma Hawaii nei. Ua hiki au ma Kauai i na mahina mua o ka makahiki 1890, e lohe ana ko'u mau pepeiao i na olelo hoino, mea ae no na keiki mikanele kipi, kumukanawai elau pu, a pela aKu, a pela aku. Aole i pau Ina aole e paa kou inoa ma ka papainoa o ka poe kupono i ke koho balota, ua like oe me ke kanaka i hoopaiia ī ke karaima ka pono kivila ole.