Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 9, 3 Malaki 1894 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

NE

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Makina         $1.00

Kuike ka Rula.

 

HOOPUKAIA E KA

 

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopon.

No Honolulu, Ohau, Lakou a pau.

 

Poaono            Maraki 3, 1894.

 

KULA SABATI.

1. 11. Mar. 18, Ka pomaikai no oa lahui a pau @oa. Kinohi 18 17-21.

            AE la o Iehova, e huna auei au ia Aberahama i kau' mea e hana nei?

            18        No ka mea, i lilo io no auane o Aberahama i lahuikanaka nui a ikaika hoi, a e pomaikai hoi na lahuikanaka a pau o ka honua iaia.

            19        No ka mea, ke ike nei au iaia, e kauoha aku no ia i kana poe keiki a me kona mau ohua mahope oua, i malama mai ai lakou i ka aoao o Iehova, a e hana lakou ma ka pono a me ak poloei; i hooili aku ai o Ieahova maluna o Aberahama i ka mea ana i olelo ai hona.

20        Olelo mai ia o Iehova, ua nui loa ka leo no Sodoma a me Gomora, ua ka@maha no hoi ko iakou hewa.

21        E iho ana au ilaila e ike, i like paha ka laou hana ana me ka leo no ia wahi i hiki mai ai io u nei; a i ole paha, e ike auanei hoi au.

PAUKU GULA, Kin. 18:18 E pomaikai hoi na lahui kanaka a pau o ka honua laia.

MANAO NUI. E pono ke hoakea i ke aloha Euanelio.

OLELO HOAKAKA.

O keia mau pauku Baibala he apaua iakou o ko ke Akua kamailio me Aberahama i ka wa koke no mamua o ka hoopau ia ana o Sodoma a me Gomora. Ua hoeueu keia haawina i ko kakou ano hana e pili ana i ko na aina e. O ka Bibala he malamala ia, aole he waihona wale no o na pomaikai no kekahi mau kanaka kakaikahi.

            17. Mea--oia no ka hoopau loa ana i na kanaka hewa mau. 18. Lilo--mamuli o ko ke Akua manao e pili ana ia Aberahama, oiai aole i hoopau ia ko Aberahama koho kuokoa ana. Pomaikai--ua ili paa ko kakou mau pomaikai ia Aberahama, ma ona la ua loaa i na lahui a pau loa ka palpala Hemolele a ke Akua Hooia, a me na haawina kolomaikai e ae no ka omaikai uhane o ko keia ao. 19. Ike--ua kupono na manao a me na hana a ke Akua i ke ano o na mea i hana ia aku. Kauoha--aole makemake wale, aka e hooponopono ana oia i ka hana e loaa ai. Malama--oia no ka hana i upu ia e ka makua haipule maoli, a peia uo ko ke Akua hooponopono ana i na mea pili, Na Sol. 22:6. 21. Iho--aole pupuahulu ke Akua, aka ua hana mau oia mamuli o ka noonoo pono.

I--Ko Aberahama pomaikai, 17, 18. Heaha ka hana a ke Akua aole i hunaia ia Aberahama? Heaha ke kumu no ka huna ole ana? Heaha ko ke Akua olelo mua ia Aberahama e hoike ana i kona mano paa? Ua hookoia anei ua manao ia? Pehea i hookoia ai? Ehia na lahui kanaka ma ka honua: Ehia lakou i hoolakoia mai i ka Baibala? Heaha ka pule puka i ka la o ka poe haipule? Heaha ka hana kupono no na hoahanau a pau loa? Ua hoo komoia anei oe i ka ekalesia no kou pono wale no; a i ole paha no ka pono o na mea e ae no hoi?

11--Ko Aberahama hilinai ia, 19. Heaha kekahi kumu e ae na ka Akua i huna ole ai i kona manao? Ua loaa anei ia Aberahama ko ke Akua hilinai ana iaia no kekahi iini lapuwale i like me an punahele maa mau i na alii? Heaha k ahaawina hana kupono no na makua a pau loa, Puka 20:12? Ua hiki anei i na keiki ke hoohanohano i na makua lokoino, naaupo, hana hewa? Heaha ke ano hana i iini nui ia ma kela a me keia mea lawelawe?

III--Koke Akua lokomaikai akea, 20:21. heaha ka mano paa a ke Akua i hoike mai ai ia Aberahama? Heaha ka mano paa a ke Akua e pili ana i ka poe hana hewa, no Sol. 11:21? Ina paha e hoopai ana ke Akua i ka poe hewa a pau, pehea e hiki anei i kekahi kanaka ke hoopakiki ia? E loaa waia ana anei i kekahi kanaka ka palekana? Ina paha aole i loaa ma keia wa ola, e loaa ana anei i na kanaka palekaua ma keia ao? Heaha na palena a ke Akua i kau ai no kana mau haawina kalahala? Ua hana hewa anei ka poe manaoio ke ole ko lakou hoolaha ana aku i ka Euanelio? Ehia mau makahiki no ka hana misionari no ka pono o ko na aina e? Heaha na hana misionari o na Ekalesia Euanelio o Hawaii nei? Ehia mau misionari Hawaii i keia wa? Ua pule anei oe no keia nau misionari Hawaii? Ua kakau leta anei oe ia lakou? Ua kokua anei oe i keia hana misionari ma na lulu dala? Ua kue anei oe i na manao lokomaikai a ke Akua e pili ana i ko na aiea e?

 

MANAO PILI.

1. Ua ike anei ka poe oia na manao lokomaikai a ke Akua, Hal 25:14?

2. Heaha na hana kupono a na makua ina paha ua makemake lakou i ka lakou mau keiki e lilo i mau mea haipule?

3. Heaha kekahi mau kumu e hoeueu ai i ka poe manaoio e hooholo loa ai i ke aupuni o Iesu?

4. Heaha kekahi mau olelo kue i na hana misionari?

5. Heaha kekahi mau pomaikai i loaa ai i keia lahui Hawaii?

 

HE ALII HAWAII OMO KOKO!

 

E Oki ia na Poo!

 

E Kahe Hilihili na Koko o na Alakai o Hawaii!

 

A E HAO WALE IA NA WAIWAI!

 

Ka Hana a na Pegana!

 

(Hoomauia)

 

"Ma ka wae ana i ke ano o ka papa inoa o ka poe ao i waeia, ina he poe maoli a he poe haole paha, aole hoi he wahi hoohoihoi manao ana i ka poe hoaloha o ke aupuni maikai, a i ko na Amerika mau kuleana. O na Amerika ka poe no hookahi hapa o kekahi keneturia, i noho ma na wahi kiekie a na ana o ke aupuni, ua kapae loa ia, a o na ano lahui e ae, o na Enelani ka oi aku hoi, ke hoonoho ia na lakou e malama. He oiaio keia no na papa elua o ka poe mua i wae ia a me ka papa pakui. Ina keia mau papap inoa i wae ia e Wilson ponoi iho, aole ia e lilo i mea ano nui o hoomaopopoia iho ai laua, aka, me he la i ka nana iho ma na mea e ae e olelo ia nei, he papa inoa keia i apono ia mahope o ke kukakuka ana me na alakai mua o ka aoao alii, a aneane maoli no paha me ka apono ana o ka Moiwahine."

 

HOIKE OIAIO O KE KUKA ANA O KOMISINA WILLIS ME KA MOIWAHINE I PAU.

WAINETONA, Ianuari 13.--Keena Kuhina o Amerika Kuipuia ma Honolulu, Nov. 16, 1893. Aloha oe:

            Ma ke kakahiaka o ke Poakahi, ka la 13 ino nei, ua hiki ae ka noiwahine me kona puuku Mr Robertson ma ke keena oihana. Aole mea e ae malaila iloko o ka halawai ana no a hapalua hora, oiai ua lawe ia kona puuku ma kekahi keena e ae e noho ai, a o Kanikela Mills ka mea nana i knon iaia e hele mai, ua noho no oia ma ka rumi ma ke alo o ka hale e keakea aku i ka poe komowale mai. Mahope o ka haawi ana i na huaolelo o ke aloha, ua halia aku iaia he mau manao ano nui ka ka Peresidena o Amerika Kuipuia e hoike aku ai iala, a ua ninau ia aku oia, ina paha he ae oia e hoolole ia mea, oiai oia wale no, a me ka malama malu ia mea, ke hoike pu ia aki iaia he mau mea ia e pili ana i kona pono.

            Ia wa a'u i hoikeike aku ai i ka Moi i ko ka Peresidena kaumaha kukonukonu, mamuli hoi o ke akeakea kuleana ole ana o Amerika Huipuia, ua kono ia oia e haawi pio aku i kona kulana hoomalu, a i kona manaolana hoi me kona ae a lauilima pu aku hoi e hiki ai la hoi ke hooponopono hou ia mai ka hewa i hana ia iaia a me kona lahui. I keia ae la ua kunou mai oia i kona mau hoomaikai ana. Ia wa iho ia au i olelo aku ai laia: "ua manao a manaoio hoi ka Peeresidena ke hoihoi hou ia oe, e hoike aku oe i ke kala a me ka manao hiwahiwa akea ana; e makemake no hoi oe i Moi eo no ka lahui, mai na kanaka maoli a me na poe i hanau ia ma na aina e, e hoawiwi aku hoi eo e apo mai i ko lakou aloha a me ka makee a e hookahua hoi i ka hooponopono aupuni maluhia, hoaloha a maikai." Aole oia i pane mai no keia. Mahope o ke kali ani no kekahi wa, ua hoomau aku au; "Aole wale no hoi i haawi mai ka Peresidena ia oe i kona manao aloha, aka, ua makemake e kokua ia oe. Mamua ae nae hoi o ka hoike pau pono loa ana aku ia oe i kana mau mea i manao ai, ua makemake au e ike ina paha oe e ae mai ana e pane i kekahi mau ninau, a o ka'u hana hoi ia e ninau aku ai ia oe?" Ua pane mai oia, "Ua ae au." Alaila, ua ninau aku au, Ina oe e hoihoi hou ia ae ana i ka nohoalii, e haawi ana anei oe i ka huikala piha e pili ana i ka ola a me ka waiwai, i kela poe i noho mamua a e noho nei paha hoi iloko o ke Aupuni Kuikawa, a i ole ia o na poe paha i komo ma ka hana i hookahulina ai o kou aupuni?" Ua ano pihoihoi mai oia no kekahi manawa, a mahope iho ua pane ulolohi a akahele mai oia: "Aia hoi he mau kanawai o ko'u aupuni a'u e malama ai. E like no ka'u olelo hooholo me ka ke kanawai e kuhikuhi ai, e okiia no poo o ia poe a e lawe ia ae hoi ko lakou waiwai no ke aupuni." Ia wa nu i olelo ai, me ka hoopuka moakaka loa aku i kana mau huaolelo: "O kou manaoia o ka hoopaiia o keia poe a me ka lawe ia ae o ko lakou waiwai?" Ua pane mai oia:"Oia no."

            Ua olelo aku au iaia" Ua maopopo lea anei ia oe na olelo a pau a'u i olelo aku ai ia oe, a me na olelo no hoi a pau au i olelo mai nei ia'u, a ina pela io, ke mau nei no anei ia manao ou?" O kana pane: "Ua maopopo lea la'u a pela no hoi au i manao ai no ka'u i olelo aku nei; aka nae, e waiho aku paha i ka hooholo ana no keia mea i o'u mau Kuhina." Ua pane aku au no keia ae la: "Ina paha he mea pono e hana i olelo hoohoio mamua o kou hookohu ana i kekahi aha kuhina, a e noi ia aku oe e hoopuka ae i ke kuahaua alii e huikala laulaha ana, e hana no anei oe?" Ua pane mao oia :"Aohe o'u kuleana na ke kanawai e hana ia mea, a aole no hoi au e hana."

 

NA LETA

(Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.)

 

He Pane i ke Akea.

 

(Koena mai kela pule mai.)

Mr Luna hooponopono;

Aloha oe:

            Aka, e ko'u makemake a me ko'u iini wale no o ka ike aku i kahi moku o kaua e holo palanehe ana iloko o na ale kupikipikiko, malalo o ka hookele ana a ke kapena akamai, i komo aku hoi kakou ma ke awa lai. E like me na aumokukaua o Amerika ma ke awa o Kou au i hoike mai ai ma kau olelo pane hupo, auhea ke dala ka lako e hiki ai o ia hana nui, oiai, aole he dala i kupu ae me ka lepo ou e Hawaii, e like me na aupuni a pau e lawelawe mai nei i keia hana nui. He dala wale no ko kakou mai waho mai, ina e pani ia mai ana ka puka e komo mai ai e na aumokukaua nui o na aina e, o ka uku lelel hea ke manu he u aku ia Kaimiloa. Auhea na koa? O na wahi haumana wale no anei o Keoneula? Nana aku oe i ke kukalakaua a Peresidena Aberahama Linekona, e hoomakaukau ia i hapalua miliona mau koa e hoolilo aku i $500,000,000 pehea kou manao no keia mau hua helu e kau @e la malana. Aole anei i lawa ia oe ka noonoo he puka liu ia no ke dala o ka waihona o kaua i ka eke a Hakai. No ka ninua, e hia na dala i huikala ia ai, manao au ua kupono loa kela inoa ou.

            E K. Naniu Opiopio hoolewa ia, no ka mea aole io paha oe i hanau i ka makahiki 1884 a me ka 1886, oia hoi na makahiki hope loa o ka ahaolelo i lawelawe ia ai halalo o ke kumukanawai o ka 1884. E hiki ai la hoi ia oe ke ike ko laua mau moolelo, ko laua mau buke nakawai, me na bila haawina, ke dala o na itamu i hoolilo ia, aole nae i ike ia ka, hana, a me na mea kupanaha e ae e hookaulana ia ai ka noonoo o ka poe ike. Nau no ia e huli aku, aole loa au e hoke aku no kou molowa ana, oiai ke komo loa aku nei kakou i ke au malamalama e pau ai ka pu-a ana a ke kupunawahine i ka a-i iloko o ka waha o kana moopuna, ka mama like ana hoi i ka awa i ke kano hookahi, e a-i kela me keia nona iho. Pela hoi oe e ke kanaka e ku ana iloko o ka muumuu o kou kupunawahine, e huli oe nou iho, o naha loa ae ke pani o Manolokana. E oluolu hou mai ia'u e ke keonimana maikai, i na aole i pau kou pohihihi no keia mau hoakaaka ana, e nana aku ma ka olelo pane a ka Moiwahine o ka la 18 Dekemaba 1893, na kea hoi i puka mai mahope iho o ko'u kukulu manao ana. He olelo mihi no ke hewa ana i hana ai.

            He palaina puna i maemae ai oia mai ke kumuhana a'u e kamailio loihi nei, me ka mano maoli no e puni wale aku ana ka Peresidena Dole, pel i ili iho ai keia olelo kauklana i waena o na haole. O ka pohaku e kaa mau ana, aole loa e ulu ka limu maluna ona, ke lana nei ko'u manao e haalele ia oe maanei a nau no hoi ia e au ae i keia moana kai loa, ua hooi loa aku oe i kou hupo i mua o ka mea kupono, wahi au i oleleo iho ai, aole loa e hiki ia kaua ke kali maluna o ka lotari e me ka opiuma, no ka mea aole i lihi launa aku ko kaua wahi ike ilaila, ala ua hoakaaka ae no nae oe i ka waiwai oia mea, nolaila, i waena o ka poe naauao, o ke kanaka e kamailio ana i ka mea ana i ike ole ai. Eia mai maanei ka hupo, aia @oa aku ao ma'o, ua pololei loa no hoi kela inoa au i kapa iho ai, Waawaaikinaaupo, i hoeili aku maluna ou. Pela iho la au e papa leo me kuu mau wahi makamaka e pee mai nei iloko o ka pililakeke o ko laua kupanakane, oia hoi ke Aloha Lahui, o hea nei? Me Iokim o Niulii, ma ka nupepa ka Oiaio o Ianuari 5 a me Feberuari 2 1894, aole au i mano o ka panai ana aku i na olelo pilikino e like me lakou nei e hailuku mai nei, he hana kupono ole ia na'u e hoopiha wale ai i kuu milimili, Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, ka nupepa hoi nana i kilo e na hana e hana ia aku ana a hoike e ae imua o ka lehulehu o kona poe heluhelu. Oiai haki aupuni o kakou ma ka poho o ka lima o ko kakou mau Moi, a hiki wale i ke kokua ana mai o na Lani e lilo ola i wahaolelo oiaio no kakou.

            Nau wale iho no ia mau olelo ana e helelei nei mawaho o kuu wahi aahu, aole loa au e hilahila, no ka mea aole i ku i ka naauao ia mau olelo. Me ka manao maoli no e io ana ka ipukukui o Lahainaluna, i na o ka Ahahui Hoohuiaina kai hailuku ia, owau no ke pale me ke kanalua ole i ke pookela o ka ahahui aloha aina o Kohala nei, he alo a he alo, he maka a he maka, no ka mea, eia au ke ku nei maluna o ke kahua oni paa a ka noiwahine Liliuokalani i hookahua ai, ke kahua hoi a'u e manao nei he home no na opio o Hawaii e ulu mai nei ma ka lepo o'u i hanau ia ai. Nana aku kakou i ke kauoha naauao a ua Iokim nei i ko lakou elele e hoouna ai, e mau loa ka welo ana o kuu hae, ke mau ke Kumukanawai, aole anei oe i ike? O na kanawai a me hapa kanawai e kue ana i ke Kumukanawai, aole e hoano okoa la ka hae Hawaii. O ke aha iho la ka mana i keia ahahui hoomakeaka, e hana ai pela? Mr. Iokim i no hoi ua welo ae ka hae Amerika ma kou mau kapakai i keia mau la koke iho nei, mamuli o na hana loloiahili a ka Moiwahine, ka makee i ka hanohano oi ae me ke aloha i ko io ponoi.

            O wai auanei kai hewa, o ke kumukanawai anei? Auhea o Liliuokalani i keia la? Ua kipakuia no ka hana kanawai ole, o ka pauku anei o ke kamukanawai e olelo ana aole oia e hookolokolo ia ma kekahi aha o keia Aupuni, kona kumu i hana ai pela? Mr. Iokim ua pono kon kipaku ia ana, mamuli o kona kuhihewa palena ole, ina ua hoopailua oia i ke kumukanawai o ka 1887, o ke aha iho la ke kahua o na kanawai oki poo, ina o kona manao malalo oia kumu e hiki ai iaia ke lawe i ka waiwai o kona mau Makaainana. Aole anei ke makaleho nei oia i ka waiwai o kona mau makaainana.

            A mamuli o ia kumu i manao ai oia a hoopau i keia kumukanawai a hoala hou ae kela i kumukanawai popopo a'u i hoike mua aku ai, i kumu e ko ai kona iini hao wale e like me kona kaikunane i ke dala a Aki pake, a haawi ia ka olelo hooholo no ka pono o ka mea i hoopilikia ia mahope mai o kona make ana no ka minamina i kona waiwai. E uku ka moi ia dala me he mea ia ua aie oia, pei ane oukou e manao nei e ka ahahui aloha aina o Kohala nei e lilo kakou i poe ilihune a hume hou kakou i ka malo e like me ke kii o ka nai aupuni e ku nei maka halekula ma Ainakea? Aole anei eia kakou i ke au malamalama e pau ai ka hele ana mai o ko kakou mau moi maluna o ko kakou mau kua. Ina eia na Kamehameha ke nana mai nei i keia mau hana, aole anei e kulu ana ko lakou mau waimaka no ka hapala ia ana o ko lakou noho kalaunu i keia kiko eleele a lakou i waiho iho ai me ka maemae. Aole anei he wa keia no ka hilahila i ka hana a keia lahui alii? E hookahe iho hoi paha ka hilahila.

            O ka aina keia i hanau ia ai ka Nai Aupuni. He mea oiaio ia, ina ua pii ae keia lalani alii ma ia kulana, he mea ono anei ia kakou ka au'a ana ae i ko kakou mau waimaka? E hookahe iho hoi paha, a e lohe ia ke leo kupinai o ke kumakena e wawalo ana ma kou mau kapakai nani, e wawalo ana hoi ma na puu me na mauna, e iho ana ma na awawa a me na kualono ou e Hawaii makee alii.

            Ma keia wahi e haalele ana wau ia oukou me ke kanalua ole, oiai aole hookahi o kakou halau i ao ia ai. Aole loa e emi keia makapeni mamuli o na olelo pilikino a me na hoomakaukau ano, oke, aka, malalo o na kalaiaina naauao, ina ua ao ia oukou i kekahi mau nanehai o ka buke kalaiaina, kahi e ao mai ana ia kakou i na kanawai no ka huli ana hoolilo ana a me ka panai ana i ka waiwai. Ma keia wahi e huli iki ae hoi au me kuu mau kini e noho mai ia mai ka ia hikina a la ia komo, e hoopoluluhi ia ana hoi e na olelo a ka poe anee alii, aole loa keia he hana mikanele, aka he hana kanawai, a maluna o ke kanawai e hiki ai ia kakou ke hoomoe i ke kahua o keia hana, maluna o ke kanawai aole i loaa ia'u na keiki a na mikanele e kipi ana (na haole) aka he kanaka Hawaii, a me keia nei e ai:

            O ka hookahuli kumukanawai o ka 1887, ua apono ke kumukawai o Kamehameha V i kukala ia ma ka la 20 o Augake 1864. ua ae ia na poe a pau e akoakoa malaila me ka hoolako ole i na mea kaua, e kuka no ko lakou mau pono a noi aku i ka moi, a i ka ahaolelo paha e wehe ae i na pilikia, peia no ua haole i hana ai a noi aku i ka moi, ua pilikia makou i ke kumukanawai, ua hooko ka moi e wehe ae ia pilikia a ua wehe io ia no me ka nanowale ole o kekahi ola, me ke kulu ole hoi o kekahi kulu koko. He makahiki mahope mai hoala ae ia kekahi kanaka Hawaii ma ia kulana hookahi me ka paa ana i na mea kaua, ka mea hoi a ke kumukananwai o ka 1887 i papa loa ai, oia ke kipi no ka mea ua kue ia hana ana i ke kanawai. He mau makahiki mai nei hoi mahope, hoala ae ia ka Moiwahine ia mea hookahiki no aole no hoi he kipi. Ina aole hoi ia he kipi aole no hoi he kii na haole o ke kipaku ana iaia, oiai he panai ia hana i ka hana a ka Moiwahine i na la mamua iho, owai auanei hoi i hiki e pane i keia ninau. Ina no paha i manao keia poe e paa nei i ke aupuni i keia wa e kaili, oiai ka moi Kalakaua i make ma na aina e, owai iwaena o na kanaka ikaika o Hawaii nei e hiki e kinai i ko lakou iini.

            Ua ike no lakou he kue kanawai ia, ua hooko lakou i ke kauoha a ke kumukanawai a hoonoho aku la ia Liliuokalani ma ia kulana me ka lana o ka manao e hooko ana ia hoi oia i kana mea i hoohiki ai, eia ka e lawe ae ana oia i paepae malalo ae o kona mau kapuai wawae. Aole o na haole wale no kai hookuihe ia ko lakou manao no keia mea, aka, o na Hawaii noonoo no kekahi, ina kakou e huli ae a nana aku i hope, i ka wa i koho ia ai keia lalani alii e loaa aku no auanei ia kakou, o na haole ke koo ikaika loa i ili iho ai keia pono ia lakou ma ka la 12 o Feberuari 1874, a hiki wale i ka la i kipaku ia ai, oiai hoi kakou e kue ana me ka ikaika launa ole a hiki wale i ke ko ana o ko lakou makemake. Oia ho hoi ka ka moi Kalakaua i olelo iho ai. "Aole au i moi ia oukou na kanaka Hawaii, aka, i na haole." Heaha iho ia hoi ke kumu o ko kakou makawelawela loa ana aku i na haole, ke kipaku no hoi lakou i ka lakou moi? Aole loa au i launa me kekahi o lakou, aka ke koho nei au, mamuli no ia o ka minamina a me ka makee i ka lahui o ko lakou mau makua i pahola iho ai maluna ou e Hawaii opio, a ike ia ae ai i waena o na aupuni nui o ka honua nei, oia hoi ka'u e puana nei i keia moto.

            E olino ka malamalama,

            E ike ka oiaio.

            S. K. KAINA JR.

Kohala, Hawaii, Feb. 12, 1894

 

Auwe ka Waikahi e Kahe ana, ka hua Hekili e Hiolo ana ka Makani e Kulakulai ana.

 

Mr. Lunahooponopono;

            Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino i keia mau hunahuna mea hou ma Kau nei.

            Feb. 15--Ma na hora poniponi o ke kakahiaka o ka ia i hai ia ae ia, ua ike ia a kau paapu ana na ao hakumakuma e alai aku ana i ka upoho lani, a he hoike ana mai ia he ino nui a hiki mai.

            Ma ka hora 6 a oi a.m. ua hoomaka ia ka wehe ia ana o na pani o kulanihakoi a oia ka manawa i haule mai ai o na paka ua me ke koikoi loa no kekahi mau hora i panai pu ia iho e na hua hekili e hiolo makawalu mai ana.

            No ka waihe, oiai ka ua e ua ana ua hoohipa ia na alu a me na hapapa, a aia hoi ma na kahawai a mena awawa, ua hoopiha ia i na wai e kahe ana me ka ikaika loa.

            Ma Pahala ua pulumi aku ka wai i kekahi mau eka ko a L. Chong, he pake mahi ko a ma ke koho wale ia ana o keia poino he 4 eka ko i lilo aku i luahi na ka wai.

PAKELE KE OLA.

            Ma ia wahi no, oiai kekahi kanaka e hooponopono ana i kekahi mau mea hana maloko o ka pa pine pipi o H. A. Co., a oiai aia e nanea ana me kona manao ole ae e hiki mai ana he pilikia, aia hoi ua hoopuni ia ae la oia me ka hikiwawe loa e ka waikahe, ikaika, a ola kana i puiwa ae ai me ka weliweli a oia kona manawa i huli ae ai a nana aku la i kona hale, hu mai ia ke aloha no ka wahine a me na keiki, a oiai oia ma keia kulana pilikia hooholo iho la oia me kona ikaika e hooikaika oia e hele aku a pili i ka pa a pela oia i hana ai e like me ia, i kona hana ana ua "hiki aku oia ma ka pa, iloko o na hakoko ikaika ana me ka wai, a maluna o ka pa oia i kolo ai a loaa iaia ka apahu o ka puka pa a ma ia apahu oia i puliki ai a hiki i ka wa i akakuu mai ai ka ikaika o ka wai a pela i pakele ai.

            I ka hua hekili iloko o na makahiki loihi i haia aku nei, aole i ike ia ia mea he hua hekili akahi wale no ma keia la. Ua iu ia mai keia mea kupanaha mai ka lewa mai a maluna o ka aina me na hale ua like ka nakeke o keia mau hua me he eke iliili la i iu ia maluna o na hale ma Moaula e ku ana me ke kilakila kekahi mau hale laau.

            O kekahi hale laau hou i uhi ia me ke pili piula a paa pono me ka malu loa i ka ua, aka, i ka wa a ka hua hekili e lu ana, ua hiolo mai keia mau hua mai waena mai o na pili piola  a mokaki hulali ana maluna o ka moena, a he wa kupilikii ia o ka ohana, aka, o ka haku mea hale he ohohia hauoli mau no kona, no ka mea, i ka wa e mokaki ana o keia mau hua keokeo maluna o ka moena ua eleu ae oia e ohi mai a hookomo i keia mau hua iloko o ke kiaha aniani me kona manao i mea hoikeike, aka, i ka wa e waiho ana o keia mau hua iloko o ke kiaha oiai no oia e ohi ana ua hehee iho la a lilo i wai a i ka inu ia ana o keia wai ua like ka huihui me ka hau, nui ke kupanaha o ka hana a ka Haku.

KA MAKANI IKAIKA.

He ikaika ka makani e pa ana i keia wa a ka ua e loku ana e kulai ana i na laau, ma ka pa o ka hale noho o W. E. Fula, ua kulai ia e ka makani a hina 4 kumulaau nunui a he nui na laau o kekahi mau pa e ae i kulai ia e ka makani, e kulai ana a e wawahi ana a weluwelu liilii na pulumi lawe ko o ka hui o Pahala a me kekahi mau poino e ae, aka, aole nae he ola uhane i poino.

            Ma Hilea ua komo ia e ka wai ka hale inu kope o Aki pake a lawe aku i kekahi mau manukaka a me kekahi mau mea liilii e ae.

            G. K. KUPA.

            Makaka, Kau, Feb. 17, 1894.

 

Pakele ke Ola mai Lilo.

 

Mr Lunahooponopono;

            Aloha oe:

            Ma ka la 17 iho nei o Feberuari, oia ka Poanono, ua pakele ke ola o Mr. Nawelo kekahi luna paahao o Lihue nei mai make i ka uwila, oiai oia i hiki aku ai me ka laina paahao ma kahi hana, mawaena o Niumalu a me ka hale kula o Malumalu, me he mea ia hookahi paha mile a oi mai ka hale paahao aku a hiki i kahi a lakou e hana ana, oiai nae na paahao e okioki nahelehele ana ma kahi oawa. A o ua Mr Nawelo nei eia no oia ma kahi o ka pa kahi i ku ai kokoke i ke alanui, me kona noho no ilalo nana aku i ka bana a na paahao, e kali ana oia no kona paina kakahiaka, a ia kekahi paahao e koala ana he wahi kaula pipi i kapuahi. A iaia nei nae e pili ana i ka palaau, hoomaka iho nei ka pakapaka o ka ua, ia wa i pulou ae ai oia i ke kapa aila a paa, a koe ae na maka me ka noho kiikiki no iluna.

            Ua ike mua aku nei nae oia i ke ahi i ka iho ana mai luna mai, ia wa i hoomaka ae ai ka olapa ana o ka uwila, a kui koke no ka hekili me ka ikaika loa, a hina aku ia oia ilalo, pau ka ike pau ka lohe. No ka mea, he hekili iho no mamua me ka uwila, aole nae he ikaika a o keia ka ikaika loa o ka uwila me ka hekili me he la mawaena o ka hora 7 a me 8 o ke kakahiaka. A ia Mr. Nawelo e waiho nei, aole i ike mai ka paahao i ko ia nei hina ana ilalo oiai nae oia e kulou ana no i kapuahi, no ka mea he mau anana ke kowa mawaena o laua, a ma ka hohono pauda oia i honi ai, a peia na paahao a pau i honi ai i ka hohono pauda.

            I ua paahao nei e noho ana i kapuahi a ia huli ana ae, ike aku nei oia ia Mr Nawelo e waiho ana ilalo, ia wa oia i holo aku ai a hiki ma kahi e waiho ana, a kahea aku nei i kona mau hoa paahao, a holo mai nei napaahao a pau a noke iho nei lakou i ka lomi me ko iakou manao aole e loaa ana ke ola, ua holo koke aku keia paahao e hai i keia pilikia i ka wahine a me ka ohana o ka hale a me Mr. Enosa luna halepaahao. Ua holo aku oia me ka awiwi a hiki ma kahi o Mr. Nawelo e waiho ana, aia no na paahao e noke ana no i ka lomi a hiki i ka loaa ana o ka maha iki, a hookau ia iluna o ka lio a hoihoi ia i ka hale a kahi i loaa aku ai i ke kaa. I ka hiki ana i ka hale, ua kii koke ia ke kauka Walter. I kona nana ana, ua nawaliwali loa ka pana o kona mau lima. Ua kii koke ia ka pahu uwila a ua hookomo malie ia ka uwila iloko ona a hiki i ka loaa ana iaia o ka palekana.

            Ua olelo ke kauka, o ka poe a pau i loaa i keia mea o ka uwila, he make wale no ka palena i ka wa e loaa ai, he mahele hapalua ia mawaena a he nalowale no ke kino me ka ike ole ia. O ka lua o kana mea i hoike ai, oia keia: Ua nui ko ke Akua aloha ia Mr Nawelo aole i lawe koke i kona ola, o ke alina nae i kau iho maluna ona, aia ma ka aoao he na o kona poo ma ka pili lauoho, ua wela i ka uwila me he mea lahe eha iniha a oi iki ka loihi, a o ka laula mai ka lihi lauoho aku, me he mea la elua miha, a ua puka no hoi ma ke poo kokoke i ka manawa, a malalo o kau wahi o ka uha hema ua palapu. Eia no oia ke ola nei i keia mau la me ke ano nawaliwali no.

            J. K. KAUAIOMANO.

Lihue, Kauai, Feb. 24, 1894.

 

Koolaha Kumau.

 

KA AYER SASEPARILA

Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumui a io ka.

 

Honodorusa Saseparila Oiaio.

No ka mea, o ka LAU NA HELEHELE a me na mea a pau I maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a no ka mea hoi ua ike ia ka waiwai io ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOKO--ua oi ka

 

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na iaia a pau o ke kino. Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a me na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma ua wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.

            Ke hoola nei ia hai, a e hoola no hoi ia oe.

            No ke KUNU a me ke ANU o ka

 

Ayer Cherry Pectoral

ka laau lapaau alakai o no ohana.

No ka NALULU, ka LEPOPAA

ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

 

AYER HUAALE CATHARTIC

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

            Hoomakaukauia e Kauka J.

Ayer & Co., Lowell, Maskuseta.

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

98

 

KAKELA ME KUKE

 

kA HALEKUAI NUI

 

O NA

 

WAIWAI LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMAN AIPAU

Na lako pili hao kuk@in hale,

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahao ilio,

Na Pahi,

Na Upa,

Na hope hulu,

Na Paiapaia.

PALAU LIO

Na mea mahiai,

Na au ho,

Na au koi,

Na koa bipi,

Na lei bipi

Na kaulahao bipi,

Na uwea pa,

Na kaa palala,

Na mea piula,

Na ipuhao.

 

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai

Na kaula,

Na hulu pena,

Na puiumi,

Na pena, me ka aila,

Na kopa,

Na aila maku

Na pakeke

Na pakeke hao,

Na kapu hao,

Na pauda,

Na kukaepele,

Na uwiki, a me

Na ipukukui,

 

Mikini Humuhumu Kaulana

 

Wilcox, & Gibbs Hookahi Lopi.

 

ka Remington, Elua Lopi.

A nae na ukana he nui loa, o keia ano @ me keia ano.

 

Kakela me Kuke

 

2@@6-Q