Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 8, 24 Pepeluali 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII. Ae, he nui ka ono o kuu aina, ono okoa mauka, a he ono okoa no makai. O ka lele maopu no o ka wai o Hiilawe i ka pali, me he mea la e ani peahi mai ana i ka malihini e kipa ma kauhale, oia la i lohe oe. Ae, ua lohe au, a ua ike ia aina, e hoi ma ka hale. Ae, ua pono. Hoi aku la laua nei a hiki i ka hale, hoomakaukau kamaaina i na mea ai a makaukau o ko ianei paina iho la no ia a maona. Ninau mai la kahi kamaaina, a e hele ana ka huakai ihea o ka hele i ana mai.

Hai aku la kahi kaula mai ka ka mua a ka hope, a oia ka ke kamaaina i pane mai ai: He mea oiaio kena au e olelo mai nei, ua ike au i ua mea nei au e imi nei, i ka po inehinei mawaho ae nei, aole nae he pili aina mai, he hele moana loa ae no, ua manao ae no au he alii nui mai ka po mai, eia ka no Hawaii, i hoomaha iho ai kahi kamaaina. Ninau aku la kahi kaula, owai la ka mea waa holo o oukou i Kauai? I mai o Maeaea, aole he waa holo o ko makou nei wahi i Kauai, no ka mea, aole he mea pili o kanaka o makou nei ia Kauai, mai mua mai a hiki i keia wa a kaua e kamailio nei. He mea e ke kaumaha o ka manao o Honokaapeape i ka loaa ole o kona waa e hiki ai i Kauai a halawai me kana mea e imi nei. I ka ike ana o Maeaea i ke ano kaumaha o na helehelena o kana malihini, pane aku la ia, hookahi no wahi e loaa ai ka waa ia oe, aia la o Kawaihapai, a o kanaka o ia wahi he maa i ka holo i ka holo i Kauai, a ina aole e loaa ilaila, aia o Keawaula, Makua a me Waianae, o na wahi holo no ia i Kauai, oia la i lohe oe, a e moe a ao ae alaila hele, oiai o Lehua e lawe a lilo ana i ka malamalama o ka la. Ua pono ia i ka manao o ka malihini, a ua hoaumoe iho la oia ia po, a i ka puoho ana ae, ua wehe kai ao, ua malamalama, ala ae la keia a nana aku la ia waho, ua uhi paa ia ka aina e ka ohu, ua manao keia he ohu maoli, eia ka auanei he ehukai, holo hou aku la keia a ia Maeaea a olelo aku la, e ua pouli ka aina i ka ohu. I mai la kela, aole kena he ohu. A heaha la, wahi a kahi kaula i pane aku ai.

O ke kahiko kena o kuu aina nei, aia a huli malualua mai ka makani, alaila, na kona ikaika e lawe mai i ka ehu o ke kai o Puaena, alaila, uhi ae la i na hale o Waialua nei a oia kau e ike ae la, ke kahiko ia o kuu aina, wahi a Maeaea i pai ae ai i ka aina ona, a hoomanao ae la ka mea kakau i keia wahi hooheno: Aia Waialua he aina kupolaa i ka lai I uhi ia e ka ehu a ke kai o Puaena Polena ha lua i ka lau o ke kukui Pulu ka liko ka lehua o Waoala I ka pai a ka makani Malualua Elua maua i ka wai o Auahulu I ka pau ana ae la o kela mau lalani mele, ua hoomakaukau mai la ke kamaaina i na mea ai o ia kakahiaka, a ai iho la laua; a i ka maona ana, o ko ianei hoomakaukau iho la no ia no ka hele, haalele keia ia Puaena, a hala o Anahulu, a hala o Paalaa, o ko ianei hele no ia a hala ke kula o Mokuleia, a hiki keia i Kawaihapai, kipa aku la keia ma kauhale e hoolohelohe ai no ka poe mea waa no ka holo i Kauai, elua la o ka noho ana ilaila aole he loaa iki o ka waa, nolaila, haalele keia ia wahi no Keawaula, a i ko ianei hiki ana malaila hoolauna hou aku la keia ma kauhale, hookipa aku la kamaaina iaia nei, a ua noho keia ilaila a hala ka pule holookoa, aole no he wahi mahui iki o ia nei no ka waa holo i Kauai, aka, ua hoomanawanui no keia i ka noho ana ilaila. E waiho kakou iaia nei e noho ana i Keawaula, a e huli ae kakou i ka mea nona ka moolelo. I ka po mua a laua i haalele ai ia Kualoa, a ma kakahiakanui o ia la ae, hoea laua mawaho ae o Waialua, ua nui

ka nune o ko uka poe no keia mea kupanaha, ka ua noe, ka punohu a me na anuenue eha e pio ana, aole

uuku loa kahi waa, aka o ka nee o ka ua koko imua aole he mau i kahi hookahi, ua manaoia he waa alii e holo aku ana i Kauai, o ka hele ia o ka waa o laua nei a hala o Kapaa, a hala o Kamalomalo, au ana ka lae o Kahala i ke kai, oni ana Kalale, aia no na alii au moana ke hele la no imua, no ka mea aia no ka mana hookele o ka waa i ne kupunawahine, e like no me kona ano kupua.

Oia hele ko laua nei a hala o Kalihiwai, hala o Kalihikai, hala o Anini, Au ana ka lae o Haalelea i ke kai, o ka hele ia a waiho wale ke kula o Luia, o ka lele mai o ka wai o Namalokama, hele ke ehu o ka wai a lele huna i ka pali, a ma ia wahi ui ae la o Puakaohelo i kona kahu hanai, eia nei e maikai maoli ka hoi keia wahi, e pae paha kaua, i mai ke kaikunane, aole kaua e pono ke pae, no ka mea ke hoole mai nei o kupuna i ka pono ole o ko kaua pae ana i keia wahi, o ke keokeo mai a ke one o Mahamoku makemake loa o Puakaohelo, ke hoomau la no oia i ka nana ana iuka o ka aina, a o ko laua waa hoi, ke olali la no imua. O ka hele ia a hala o Lumahai, a hala o Wainiha a me na lehua o Luluupali, au ana ka lae hala o Naue i ke kai a ke ahiahi loa aku la hoi, nana aku la na maka o ke kaikamahine alii imua a ike aku la i kekahi mea e lana mai ana i ke kai, heaha la keia mea e lana mai nei, wahi ana i hooho mai ai. Aia ihea, wahi a ke kahu hanai i ninau mal ai. Aia no hoi ia ke lana mai nei mamua. Pane mai la ke kahu hanai he ahui hala, ua haule mai ke kumu iho, a haule i ke kai lawe ia mai nei e ka makani a lilo iwaho nei. E hoolana iho kaua a kokoke mai ka ahui hala loaa hoi ka lei. I kela wa a ke kaikamahine alii e kamailio nei no ka ahui hala, ke kamailio ae la ke kupunawahine o laua nei ma na pepeiao o ka moopuna kane, o ka ahui hala a kuahine e koi nei e kii, mai kii olua, o hiki ole olua i kahi a olua e hele nei, no ka mea, he kupua ka mea nana kela ahui hala, ua hikii pu ia me ka lei maile a me ka mokihana, he mea hoohihia kela ia olua, ina olua e kii ana, na ka mana kupua e lawe a hoopae ia olua i kula, a oia la i lohe olua. Aole i pau.