Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 7, 17 Pepeluali 1894 — HAALELE O KALE NOADOFA I KA AOAO ANEE ALII. O KA PUNIKOKO KA HEWA. Hoi Paha Auanei e Nahu i na Kahu Hanai. [ARTICLE]

HAALELE O KALE NOADOFA I KA AOAO ANEE ALII.

O KA PUNIKOKO KA HEWA.

Hoi Paha Auanei e Nahu i na Kahu Hanai.

C'oronaclo, Cal. lan. 17, 189-1. I ka Lunanooponopono o ka Herakl: Ua loaa mai nei ia'u ka palapala waeaolelo malalo iho mai a Samuel Parker mai o Honolulu, oiai ala ola i Kapalakiko i keia wa: Kapalakiko, Cal. lanuaii 17 —Ia Oharles Norclhoff, Coronado: —O na lono a pau e olelo ana ua pau loa na manaolana o Liliuokalani no ka hoihoi ia i ka nohoalii a e hoopii poho ana ia Amenka Huipuia, he hoopunipuni wale no, a ua hoolaha wale ia no mamuli o kekahi manao okoa. K telegarapa aku i ka nupepa "Ilerald. Samukl Paiikeii, Kuhina o ko na Aina E. E ike ae ana oe, ua "kakau iho o Mr. Parker i ka inoa oihana aupuni, "Kuhinu o ko na alna e." Ua paa oia ia oihana mamua malalo o ke au o ka Moiwahine Iluwail. Ma ko'u noonoo, he mea hiki ole ke leha loihi aku ko ka Moiwahine mau maka no ka hoihoi ae iaia me ka ikaika o na puali koa o Amerika Huipuia. Mamuli o ka paipai la o Peresitlena Kalivalana e ka manao hoopono, aka mo ko ake nui nao no ka hanohano a me ka inoa maikai o Amerika Huipuia, ua hooikaika oia e hooponopono ma ka aellke ana o na aoao kue elua ma Honolulu. O kona manao, ua mahalo ia a ua pololei, aka ua haule oia ma ia hana ana mamuli o ko ka Moiwahine hoole ana aolo e ae nm kona aoao i na kahua kupono i hoolala ia. O ia iho la ka pau ana o ua hana ana a I ole ua paniku iu iho la na komo hou ana aku e hokai iloko o na hana o Hawaii ma ko Amerika aoao aku, a ina e like me ka Mr. Parker e olelo mai nei, aole i haalele ka 3loiwahine i kona mau manaolana no ka lioihoi hou ia ae, alaila he mea kupono iaia ko nana aku maluna o ka poe anee alii no ia mea. O ko ka Moiwahine hoole ana i ka Mr I\alivalana hoolala hana, he mea haohao nui loa ia no'u, oiai ua hoike aku au ia oe ma ka palapala i hoopuka ia e ka nupepa "Heralil" o Mei 4, 1893, ua kamailio au me ia hookahi Ia ma ia manawa no ke kuhao o na mea pili iaia, ame ka halia mua ana malia e liiki mai ana he hooponopono oluolu ana ina ka hopena, ua ninau aku la au iaia ina he poe kekahi iloko o ka aoao o ke Aupuni Kuikawa ana i makemake ai e ike.ina e hiki mai ka manawa e noi aku ai e wae i Aha Kuhina

ma ko alanui Kumukanawai. Ua pane mai oia ia'u, ua makaukau loa oia e ike ia Mr Dole a Manao iho la au he noonoo maikai kela nona e mahalo ia ai. Aka, me he mea la mahope mai nei, ua auo e ae nei ka mauao oka Moiwahine, a oia ka mea i kahamaha ia mai nei ko 3lr Kalivalana manaolana hanohano. .Ua maopopo loa ia'u, aole loa he mea pono ia Amerika Huipuia ke hooloihi aku i ka hokai ana ina mea pill kalaiaina kuloko o Hawaii, no ka mea, o keia ae hope ana mai nei aka Moiwahine i ka Kalivalana hoolala hana ua haule hope loa. Oka hokai, a i ole ia oke ake a manaolana Iki aku paha e komo iloko o na hana o kela wahl aupuni uuku nawaliwali o Hawa ; i, he hewa nui loa kela. Aohe mea ikailiae ae nana i hoomahie i ko'u noonoo oiai au e noho ana ma na.mokupuni, 0 kela mau mea wale no a'u i kakau aku ai ia oe ma na manawa lehulehu. Oka kakou hana i kela wa a ma keia mua aku, o ka hookaawale mai ī leo knkou mau lima mailaila mai, a e hoiko aku ī ko kakou manao i na aupuni kuwaho e ae, o hoohalike mai lakou me kakou, a e ike aku ana no kakou ua makaukau lakou e hahai mai. I ka maoawa e ike maopopo ia ai a ike akea ia oka kakou kahua hana ia, aole nae a hikl ia manawa, o ko'u manaoio e hooma- { uaoei e p:ui ka haunaele ma Ilawaii. Aka, o ka kakou haua uui a kupono ma ia kahua o ke komo ole aku e hokui, o ka hoolaha akea a kuio, oiai o ka hana ako kakou mau mokukaua o ka hoomalu a malama i na ola a rne ua waiwai Amerika i ka wa e hoopoino ia mai ai, a 1 ole oke komo aku e keakea ma ka aoao o na Amenka a me na haole e ae i komo ole iloko o na kalaiaiua o Hawaii. O ke alanui maalahi kupono wale no e hana ai no keia hookaawale ana, oia ke kauoha ike Kuhina a nae ke Kanikela, e malama i papa inoa ona haolo Atnerika a me na haole e ae, e waiiio mal ana i ke koi iio ka ponae malama ahu, aia wale no ma ke kuleana he mau kamaaina lakou aole i komo iloko ona aoao kalaiaina kuloko, me ka hoomaopopo I na e kue lakou i keia hoohiki, alaila ua haalele lakou i ko lakou pono e malaina ia aku.

Ina oe e lioomanao ae, he ehiku mnilokoaeo ka umi-kumamakolu poe nana i hoomaka ka hookahuli aupuni he poe haole o ko na aina e, aole he mau kamaaina no Hawali, a o ka mea nana i heluhelu I ke kuahana hookahuli aupuni malolo ona pu a na koa Aracrika, ua emi iho malalo oka makahiki kona mana\va o ka iloko o ka aina, o ka lunahooponopono o ka nupepa puka ahiahi hoohniaina o ke aupuni e ku nei, ua komo aku oia iloko o

na paeaina 110 ka munawa mua maliope o ka hookahuli ia ana o ke aupuni, a o ka nui o na koa aupuni he poe haole, aolehe mau kamaaina, a o ko lakou aliikoa nui, oKoloneia Soper, ka mea I akahele loa i ka luike aku ia Mr Blount, he Kupa Amerika oia, malaila e ike oe no keaha e hoole ole ia ai na kanaka o ia nno mai ko Amei ika malama aua aku, aole ma keia mea hookahi wale no aku i ko na kanaka e ae o na aina a pau. No na mea e ulia mni ana ma Hawaii malalo o keia mau hana, aole he mea i ike e, aka ina kakou e hoopau ī ko kakou komo ana afcu e hokai, manao au e hiki ana i ke aupuni e ku nei ke paluku aku i na hoehu hakaka a e liio al i mea e makemake ia mai ai e ka lahui. Ua hiki loa ke hana la pela ma ka haalele ana i ke kumuhana hoohuiaina a ma ke kau nui ana aku o na nanaina maluna o ka manao laula ma na ala e ae. Ina lakou i hoomaka me ka naauao ina ua eo ia lakou he hapa o na kanaka maoli, no ka mea, he kue ikaika loa na kanaka maoli i ka hoohuiaina, a he haaheo no ko lakou nina a me ka hae a ine ke kuokoa, he hiki wale no nae ke hoomalu ia lakou. Aka o na kanaka iloke o ka hookahuli aupuni, aole lakou he poe naauao. He poe hoomoemoe uhane wale no, a malalo hoi o ka paipai hewa a Mr Stevens ua manao lakou no ka hehi wale no i na kanaka Ha'waii. O kekahi poe kakaikahi o lakou i halia e malia o haule ka hoohuiaina, moeuhane o no ke aupuni e hoomalu ia e ka poe kakaikahi, me ke koho balota ole. Ina no e hiki ana, aka malalo o ke kaomi ana a na Amei ilea aea, i lilo ī poe mahuahua iioko o ka hui hoohulaina, ua lioomaka lakou me ke kumu ole, e hoinoino aku i ko na kanaka noonoo a me na manao ino, a aoie e poina ana keia. lle mea kaumaha nui ka ike ana e hoonloni ia ana ka maluhia o keia mau mokupunl, kekahi o na aina noho ana maluhia loa ma ke ao nel, e keia hookahuli aupuni. Ua hiki

loa i ke aupuni e ku nei kc pale aku i na hooulu hakaka in t ma līonolulu, aka inawaho ae o Oahu, īna oa mokupunl e ae, he hiki ole loa, koe wale no malalo o na hoolilo dala nui no na puali koa, e hoofeekena koke ia aku ai na poe paeli ko e noonoo mai no na lilo a me na hewa o keia hookaliuli aupuni makemake ule ia a lakou i komo aku ai.

Aka, o ka kakou haua mua no kakou iho, e ku kaawale mai kakou aole e hokai aku. A e hoomaopopo ia e ko kakou aupuni, mawaho aku o ke kulanakauhaie e Ilonoiulu, aohe waiwai a ola Amerika e malama ai. Oia hoi keia, aohe mau Amerlka ina na mokupuni mawaho aku i makemake i ka Amerika maa malama aku e kupono ai ke noi ana mai, no ka mea, o lakou a pau ua komo klno iloko o na kalaiaina kuloko a nolaila ua hookomo lakou ia iakou iho ma ke ala e hiki ole ai ia lakou ke koi mai no ka malama aku ia iakou. Charles Nordhoff.