Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 7, 17 Pepeluali 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Sherise Kimura |
| This work is dedicated to: | Na Lei Hulu I Ka Wekiu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 60.
HE KANAWAI E HOOLOLI AI I KA PAUKU ELUA O KE KANAWAI I KAPAIA “HE KANAWAI E HOOPAU AI I KA MOKUNA X O KE KANAWAI KIVILA, A E HOOPONOPONO AI I KA OIHANA AO PALAPALA O KE AUPUNI,” I APONOIA MA KA LA 10 O IANUARI , 1865, A E HOOPAU AI I KA MOKUNA VI O NA KANAWAI O 1887.
E Hooholoia e ka A@a Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. O ka Pauku 2 o ke Kanawai i kapaia “He Kanawai e hoopau ai i ka Mokuna X o ke Kanawai Kivila, a e hooponopono ai i ka Oihana Ao Palapala o ke Aupuni,’ i aponoia ma ka la 10 o Ianuari, 1865, ma keia ua hooleliia i heluhelu ia ai penei iho:
“Pauka 2. Ma keia ke hanaia nei he Buro Hooko i kapaia ke Buro Ao Palapala o ke Aupuni, a e hooponoponoia a alakaiia o kekahi Papa nona na lala he eono, a e kapa ia ka Papa Hoonaauao.
“E hoonohoia na lala o ka Papa Hoonaauao e ka Mana Hooko, iloko o ekolu mau papa o elua mau lala o @ o kela a me keia papa, no na manawa o hookahi, elua a me ekolu makahiki pakahi; a i pau ana o ka manawa o ia mau papa e hoopiha ia no na hakahaka mamuli o ka hoo @ hou ana no na manawa o ekolu makahiki i loaa ai ma ia hope aku he loli mau ana o ia mau papa me ka loaa i kela a me kela o lakou he noho ana ma ka oihana no ekolu makahiki, a he hookahi papa e pau ana i kela a me keia makahiki.
“Ina ua loaa he hakahaka iloko o na @ o ka Papa no kekahi kumu e @ @waho ae o ka pau ana o ka @ oihana e like me ke kanawai, e hoopihaia no ia hakahaka ma @ ana, a o ka manawa o i@ @ hou e noho ai ma ka oihana @ o ka manawa i hoo@ @ kona mua aku ma ka oihana.
“Hookahi lala o ka papa i oleleoia e hoonohoia i Peresidena o ka Papa.
“E hana na lala a pau o ka Papa me ka uku ole.
“Aole kekahi kanaka iloko o ka oihana hemolele a kahuna pule paha @ kupono e lilo i lala no ka Papa. Ua kupono no na wahine e lilo i mau lala, aole nae e oi aku mamua o ka hapalua o na lala o ka papa i @ manawa hookahi.
“Ina ua kaawale aku ka Peresidena o ka papa ma kekahi halawai ana o ka papa, e koho no na lala i i hiki ae i kekahi o lakou i lunahoomalu, a oia ka mea nana e hoomia ma iahalawai ana.
“Ua @wa na lala eha e loaa ai ka hapanai e hiki ai e lawelawe i ka hana.”
PAUKU 2. Ma keia ke hoopau i na ia nei ka Mokuna VI o na Kanawai o ke Kau o 1887, i aponoia ma ka la 21 o Novemaba, 1887.
PAUKU 3. E mana keia Kanawai mai k@na la aku i hoolahaia ai.
Apenoia i keia la 25 o Ianuari, M.H. 1884.
[Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE ,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
[Kakauinoaia]
J.A. KING,
2481-1 Kuhina Kalaiaina.
KANAWAI 61.
HE KANAWAI E HOOKAAWALE HOU AE ANA I MAU HAAWINA HOU NO NA HANA O KE AUPUNI HAWAII.
E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. O na huina dala mahope iho nei i hiki ka huina i ka Iwakalua Tausani Ekolu Haneri me Kanalimakumamakahi Dala me @7-100 keneta ($20,351.37) ma keia ua hookaawale ia mailoko ae o ka Waihona o ka Lehulehu no na hana i haiia mahope iho nei, oia hoi keia:
OIHANA O KO NA AINA E.
No na hana oihana luna a kani kela $2,500.00
Bana, na Hae me na kipu aloha ana 2,700.00
OIHANA NA WAIWAI.
Kokua Kiai ma na awa a p@ 600.00
K@ me keia lilo Hale D@ 1,300.00
OIHANA KALAIAINA.
Oihana Kinaiahi o Honolulu 2,600.00
Hoomaemae ana me na lilo mau o ka Halemai Pupule 6,000.00
Hoomaemae ana me ka maiama ana i na alanai o Honolulu 4,000.00
Na lilo o ka Papa Ola 5,000.00
No ke ko@ a Irene H. Brown no ka hoihoi i ka uku wai 151.37
_________
$20,351.37
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kena la aku e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 8 o Feberuari, M. H. 1894.
[Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa a ko Hawaii Pae Aina.
[Kakauinoaia]
J.A. KING,
2481-1 Kuhina Kalaiaina.
KANAWAI 62.
HE KANAWAI E HOOMAPOPO AI I UKU MAKAHIKI NO KA PERESIDENA O KE AUPUNI KUIKAWA O HAWAII PAE AINA.
E Hooholoia i ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina
PAUKU 1. Mai ka la aku e hooholoia ai keia Kanawai e loaa no i ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina ma ka Waihona ae o ke Lehulehu he uku makahiki o Umikumamalua Tausani Dala no ka makahiki e hookaaia i kela a me keia malama.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hooholoia ai.
Aponoia i keia la 8 o Feberuari, M.H. 1894.
[Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
[Kakauinoaia]
J.A. KING,
2481-1 Kuhina Kalaiaina.
Kuai o na Aina Aupuni ma Hilo
Akau, Hawaii.
Ma ka Poalima, Maraki 16, 1894, hora 12 awakea ma ke alo o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea he elua mau apana Aina Aupuni ma Paana a me Awawike, Hilo Akau, Hawaii, oia keia:
Apana 1. Nona ka ili he 33.34 mau eka Kumukuai kiekie e koho aku ai, he $166.70.
Apana 2. Nona ka ili he 27.58 mau eka Kumukuai kiekie e koho aku ai, he $137.90
Eia ke kulana, na ka poe e lilo ai na apana aina maluna ae, e uku i na lilo o ke ana a me ka hoonoho ana i na kii o na aina, me ka hookoe pu i ke Aupuni i pono a@anui he 20 kapuai ke akea mawaena aku o ua mau aina la. No na mea i koe, e ninau i ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Feb. 5, 1894.
2480-3t
Kuai o ka Apana Aina Aupuni ma Manoa, Honolulu, Oahu.
Ma ka POALUA, Maraki 6, 1893, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea he wahi Apaua Aina Aupuni ma ke awawa o Manoa, Honolulu, Oahu, nona ka ili he @100 o ka eka, ok iki aku a emi iki mai paha.
Kumukuai kiekie he $20.
J.A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 30, 1894.
2479-3
Kuai o na Aina Aupuni ma Hilo, Hawaii.
Ma ka POALUA, Maraki 6, 1894, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka Aina Aupuni ma kahawai o Kawalii, Hilo, Hawaii, nona ka ili he 20 mau eka, oi iki aku a emi iki mai paha. Kumukuai kiekie e koho aku ai, he $100.
Eia ke ano, ua ka mea e lilo ai e uku i ke ana ana a hoonoho i ke kii, a me ka hookoe pu i alanui kaa ahi e holo aku ai maluna o ka aina. No na mea i koe, e loaa no ke ninau ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 30, 1894.
2479-3
--
OLELO HOOLAHA
I ua Mea Kuleana ma na Aina o Kalaupapa, Kalawao, Nihoa a me Waikolu, Molokai.
O makou, na mea nona na inoa malalo, na hookohuia he mau Komisina malalo o ke Kauawai i kapaia "He Kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina i ka lawe a kuai ana mai, no ka pomaikai o ke Aupuni, i na Aina a me ua Waiwai e makamaka ia ana e ka Papa Ola, ma ka Mokupuni o Molokai," i aponoia ma ka la 5 o Okatoba, 1893.
A hoolaha aku nei makou, e malamaia ana he mau halawai no ka poe a pau nona ka alodio, a kuleana @ ae paha iloko o na aina @ waiho la ma Kalaupapa, Kalawao, Nihoa a me Waikolu i manaoia @ hoolilo i ka Papap Ola malalo o ke Kanawai i oleloia maluna, o h@lo mai ua poe kuleana la a o hooia i ko lakou mau pono iloko o ia mau aina.
O ka halawai mua, e hoomaka ia ma Kalaupapa, Molokai, i ka la 14 o Feberuari, 1894, i ka hora 10 o kakahiaka. No ka poe ponoi o Molokai keia halawai.
O ka halawai alua, e malamaia no ka poe e noho ana ma na wahi e aku o keia Pae Aina, ma Kapuaiwa Hale, ma Honolulu, e akoakoa ai ma ka la 26 o Feberuari, 1894, i ka hora 10 kakahiaka.
Nolaila, e makaala mai o haule auanei ko oukou kuleana.
JOS S. EMERSON,
ROBT. W. ANDREWS,
ALBERT TRASK, Na Komisina.
2479-4
AHA hookolokolo Apana Elima o ko Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KAUI k, no Hanalei, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Huakahi w, wahine kane make a Kaui k, e hoike mai ana o Kaui k no Hanalei, Kauai, ua make kauoha ole ma ia wahi no, ma ka la 29 o Augate, M.H. 1893, a e noi ana e haawila ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia John Kakina no Hanalei, i olelo ia.
Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 6 o MARAKI, M.H. 1894, i ka hora 10 a.m., oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Lihue, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Lihue ko Hawaii Paeaina, Feberuari 2, M.H. 1894.
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaapuni Apana Elima.
2180 3t
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Ekolu ko Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KAINA k, o Honuapo, Kau, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala noi a G.C. Hewitt o Naaleau, Kau, Hawaii, e hoike mai ana o Kaina k, no Honuapo, Kau, ua make kauoha ole ma Honuapo, Kau, Hawaii, ma ka la 2 o Aperila, M.H. 1868, a e noi ana e haawai ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia G.C. Hewitt o Honuapo, Kau, Hawaii.
Ua kauoha ia o ka POALIMA, ka la 6 o APERILA, M.H. 1894, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakawai la, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, hora 10 kakahiaka, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakau ia ma Hilo, ko Hawaii Paeaina, Ianuari 30, M.H. 1894.
S.L. AUSTIN.
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni
Ikea:
D. PORTER,
Kakauolelo. 2480-3t
KA
NUPEPA KUOKOA
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Kula
PUK@
ANA.@
1 2 3 4 5 6
Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O ua Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna p@ mai me ka auahau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H.M. WHITNEY, Luna Nui.
J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
N@ Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POANO, FEBERARI 17, 1894.
Ke Kulana i keia Wa.
Eia ke pii mau nei ka paapaana, ke koikoi, ka mahalo ia a me ke keekeehi kulana o ke aupuni ma na ano a pau, aole wale ma ka mikioi, ka noeau a me ke akahele o ka hookele ia ana, aka ma ka pakiko kekahi iloko o keia wa, i loaa ole ka lua ma na moolelo o na aupuni i hookahuli ia.
Ua maopopo loa i keia wa, e hookiekie ia aku ana o Hon. F.M. Hatch i Kuhina no ko na aina e, ma kahi i hoohakahaka ia ma o ka hookaawale loa ia ana o Hon. Sanford B. Dole mai ka lawelawe ana ia oihana a e noho ma ka oihana Peresidena, ke poo o ke aupuni.
O keia hookiekie ana ia Mr. Hatch, he pakui hou ana aku ia i ka ikaika o na pouhana o ke aupuni. A he mea pono hoi e haawi ia na mahalo lahui a pau iaia, no ka mea, ke mohai nei oia i kona oihana loio oi o na loaa no kona pomaikai iho, no ka noonoo nui i ka pono o ka lahui a me ka pomaikai o ka aina.
Ua maopopo loa i ke KUOKOA, aole he hoihoi Moiwahine a ka lahui o Amerika Huipuia e hokai mai ana i koe ma Hawaii nei, no ka mea ua lihaliha lakou i kela mau manao "oki poo" a ka Moiwahine i uahoa ai, oiai e ninau ia ana kona noonoo "opu alii" a e kiu ia ana kona naauao kupono keia au malamalama hou e nee nei imua no ka hookele ana, aole ka hoi hou i na noonoo o ka au pegana. Ma keia hana naaupo ana a ke alii i akaka ai i ka lehulehu o ka poe loea o kela aupuni makamaka, he alii kupono ole no ka hoomalu ana i ka lahui i noho pu ia e ka poe naauao, a e maopopo ai ka oiaio, he mea ole kana mau olelo hoohiki, kana mau olelo hoike, a he alakai wale ia no oia e na uluku noonoo o ka manawa. Nolaila aole e hiki ia Amerika Huipuia ke hoihoi i na alii o ia ano e noho hoomalu aku maluna o ka poe naauao.
Ma keia wa aku e hoopoina loa na Hawaii maoli i ka noonoo ana he aupuni alii hou aku kekahi no Hawaii nei. Ua hala, ua make ua kanu loa ia ke aupuni alii no ka wa pau mau loa.
Ua koho lokahi ia ma ka balota o F.M. Hatch Esq., e na hoa o na Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina ma ko lakou halawai hebedoma mau i malama ia i ka auina la Poaha iho nei, Feberuari 15, i Kuhina no ko na aina e. A ma ka la 16 mai, ua hoolaha pili aupuni ia mai kona hookohu ia ana. Nolaila he Kuhina o Mr. Hatch i keia wa no ke aupuni.
Mau Hawaii Hoolala Hae Hawaii.
Mai Hana Maui mai i loaa ai ia makou, he palapala hoolala hae hou no Hawaii nei na kekahi mau io ponoi maoli, mahope ihope iho o ka hoomapopo ia ana aole he wa no Liliu e hoi hou ai iluna o ka noho alii, a penei ka heluhelu ana:
“Hana, Feb. 9.--“ Ua hoolala iho nei au a me H.Z. Kaipo, he Hae hou loa no ke Aupuni e ku aku ana, oia he elua ano. O ka mua, he hae ewalu kahakaha, he elna wale no waihooluu, oia ke keokeo a me ka ulaula, a he Hoku ma ke poo e hoopuni ia ana e ka waihooluu uliuli bolu. He hae lahui keia a o ka wehewehe ana i ka manao o ka hae, penei: O ke bolu ma ke poo o ka hae e hoopuni ana i ka Hoku, ua like ia me ka manawa nauupo mamua aku o ka hiki aua mai o na makua o ka pono i Hawaii nei; a o kela Hoku, oia no ka hiki ana mai o ka malamalama euenelio; a o na kahakaha ewalu, oia no na mokupuni ewalu o Hawaii nei i noho ia e na kanaka; o na waihooluu ekolu, oia na au aupuni Moikane, Moiwahine a me ke aupuni e ku nei; a ina e hoomaopopo pono ia alaila, e loaa ana keia mau huaolelo, “Ua ao o Hawaii ua puka mai ka Hoku Loa.” O ka lua o ka hae, ua like no na wehewehe ana me ko ka hae mua, a ma na kahakaha wale no ka like ole.”
Owai hou ae ia poe hoolala hae no ke Aupuni o Hawaii e ku aku ana i keia mua iho?
Mrs. A.C. Green
KA WAHINE KANEMAKE A REV. J. S. GREEN (KELINA.)
Ua hala kekahi luaui haole i aloha nui ia e ko Maui holookoa, mai na haole a i na kanaka kupa. Ua make o Mrs. A .C. Green ma Makawao, Feberuari la 4, ua kaa loihi oia i ka nawaliwali no kekahi mau mahina. Ua nui ka eha ma kona puuwai no ke ano hapauea, ua hoomau nae oia i kana mau hana a hiki i kona mau la hope loa. Ua hanau ia oia ma Bninfrild Mass, ma ka mahina o Maraki 23, 1820. Pau kona kula ana, ua lilo oia i kumukula ma na kula aupuni o ke kulanakauhale o Providenec, R.I., malaila ua mare ia oia me Rev. J.S. Green, Sepatemaba 11 1861, a hiki mai laua a elua i Makawao Maui, Dekemaba 11, 1861. Ia wa ua kaawale o Rev. J.S. Green mai ka Papa Bosetona aku no kona manao ikaika, o na dala i loaa i ka Papa Bosetona mai ka poe haku o na kauwa kuapaa, he mau dala ino, pono ole ke hooholo i ka hana a ka Haku.
Ua ano like ka ikaika o ka manao o kana wahine mare hou, a hana ikaika loa laua ma ke ano kuokoa, no na kanaka Hawaii mai na dala kokua no ke ola kino, aole no ka Papa Bosetona mai. Ua mahalo nui ia o Mrs. Green no kona ano kupaa ma ke kahua o ka pono kaukahi. Aole pauaho iki oia iaia iho ma kana mau hana no ka pono o na kanaka Hawaii.
Ua malama pono oia i kana oihana kumu ao ma ke kula Sabati ma ka luakini Pookela o Makawao. I ka wa mamua loa ua nui ke anaina haipule, 800 paha i akoakoa mai ma ua luakini la. Ua manao nui oia i keia oihana, i kona la i make ai, ua ano e kona noonoo. Eia kana olelo pinepine, "e pono ia'u ke hele aku i ke kula Sabati." Ma ka auina la Sabati ua make oia, ua noho pu na kaikamahine elua ma kela aoao keia aoao, e hooluolu ana iaia, e pule pu ana. Ua hoopuka ae oia i na huaolelo, "e Iesu hiwahiwa." a make i ka hora eono.
Ua malama ia ke anaina hoolewa i ka auina la Poakahi, oiai ua nui ka ua, ua nui ka ahakanaka i akoakoa ae. Ua malama ia na hana haipule e na kahunapule, E.G. Beckwith, S. Kapu, J.P. Kuia. O ka poe hoolewa oia o J.W. Kalua, J. Kalama, J.J. Abren, W.F. Pogue, I. Campbell, J. Anderson. Ua kanu ia oia ma ka ilina pili i ka luakini haole kahiko o Makawao. Ua pau kona luhi, a loaa iaia ka maha. He nui kona ike, kona ano heahea, kona akamai ma ke kamailio ana, kona mikololehua ma ua olelo e oluolu ai, kona haipule maoli pili paa i ka pono ma ke ano hoolohe mau i na kauoha a ke Akua. Ua make o Rev. J.S. Green, Ianuari 5, 1878, kana wahine mare mua, Okatoba 5, 1859, nana kekahi keikikane, o Rev. J.P. Green, i make ai ma Honolulu, ke ola nei ke kaikamahine, Miss M.E. Green ma keia kulanakauhale. O ke keikikane ponoi o Frank C. Green ua noho oia ma Worcester Mass, o ka muli, Miss Laura C. Green, ke noho nei oia i ka home kumau ma Makawao.
Hoouka Kaua Kuhihewa.
AUHEE NA FARANI I NA BERITANIA.
Ma ka nupepa "Graplheic" o Ladana makou i ike iho ai i kekahi nuhou kamahao i hana ia ma ka aina Matabele, Aferika. Ma ka wanaao o ka la 23 o Dekemaka i hala aku, oiai ka puali koa Pelekane e hiamoe ana ma ko lakou kahua hoomoana ma kekahi waoakua, a o na kiai wale no ke ala ana, ua ike ia mai la lakou e na puali koa Farani. O keia mau puali koa Farani a me Pelekana, e paio ana laua me ka lahui Sofas o ka Moi Lo Bengula.
O keia poe sofas, oia kekahi o na lahui ahiu loa a Aferika komohana. He lahui aihue a pepehi wale aku, pela e ola ai lakon. Ina e hoea keia poe i kahi o na kamaaina, luku wale aku lakou a lawe aku i na waiwai. Aole wale o na poe Aferika ka hoomainoino ia e keia poe, aka, o na malihini kekahi o Europa mai, e noho hookamaaina ana ma ia wahi. Nolaila, ua makemake na poe Pelekane a me Farani e hoopau i keia mau hana weliweli, oiai keia mau aupuni e huli hele ana i na poe Matabele ma na waoakua a me na waonahele.
Aka, ma ka wanaao o ka la 23 o Dekemaba aku nei, ua kuhihewa mai la ke alakai o na poe koa Farani i na poe koa Pelekane he poe sofas, nolaila, ua hoomaka mai la lakou e ki. Ala ae na koa Pelekane, a kuhihehewa aku i keia poe e ki mai nei o ka enemi, nolaila ua panee aku lakou "i ka ino no kai ino."
He wanaao keia wa, aka, aole ike aku o na puali koa kahi i kahi, no ka paa loa i ka uahi pauda. Ua hae loa na koa Pelekane me ka lana o ka manao ua loaa ia lakou ka wa maikai e luku ai i ka enemi, nolaila, oni aku lakou imua, ahiki i ka wa i auhee ai na Farani. Kuhihewa lakou ua auhee na poe sofas, nolaila hoomau aku lakou i ka uhai ana ahiki i ka nalowale ana o ka enemi.
I ko lakou hoea ana aku ma ke kahua hoomoana o na poe Farani, ua kahaha loa lakou i ka loaa ana aku o na pu a me na lako kaua a na poe koa Franani e waiho mai aua ma ke kahua kaua. O ke alakai kekahi o na Farani e waiho eha mai ana. Ua lawe ia oia i ka halema'i e na Pelekane, a ua loaa he wa iaia e hoike mai ai i ko lakou kuhihewa, a make aku la oia.
Ma keia hakaka ana, ua ku ke kapena o na Pelekane me kona mau lukanela i ka pu, aole nae i kukonukonu loa ko lakou eha. Ua nui ka poino o na Farani. Ua pahaohao na Pelekane pehea la na Farani i kuhihewa mai ai ia lakou he poe enemi, oiai he mau aahu okoa ko na poe sofas, a ua pau no hoi ko lakou mau puniu i ke kahi ia a nemonema i kulike me ko lakou kulana ahiu. Aole no hoi i mamao loa aku na Farani ma ke@a wanaao molehulehu.
O keia hakaka ana o na koa o na aupuni noho aloha, oiai o ko laua iini o ka hoopuehu aku i na enemi ahiu, he mea kupanaha loa keia i awili pu ia me ka walohia. Ua eha makehewa mamuli o ke kuhihewa.
Ua hoike ia aku i ke alakai o na Farani (i make) ka papa kuhikuhi o kahi e hele ai na puali koa Pelekane, aka, aole i maopopo i na Farani, a pe@a i hui kuhihewa ai na puali koa.
I ka lohe ana o na poe o Farani i keia lono kaumaha, ua pioloke koke lakou, a hoomaka koke e nuku i na Pelekane me na olelo hoinoino e pu ai ka ena o na keiki kane. Ua walaau koke na nupepa liilii wakakole (e like me Ka Leo, Holomua a me Makaainana, ua puni ke ao ia ane nupepa,) aka, o na nupepa alakai o Farani, e like me ke KUOKOA, ua akahele ko lakou kalai manao, a e hooponopono malie ia aku ana. Pela no na nupepa Enelani. Minamina no nae lakou no na ola makamae i haule mauwale mamuli o ke kuhihewa.
He mau kuana koikoi kai haule iho ma ka apana o Kona, Oahu nei i ka Poakahi aku nei, a ua kau mai ia kuana i kekahi mau hoopai liilii, ma ka hoohaiana ana a kiekie i ke kahawai o Nuuanu, ka hao ia mai o na piha-a o ke kuahiwi, ka pulumi ia ana mai o na hale manu liilii e pili ana ma na kae kahawai a me ka hoohakukoi ana i na alahele.
The Detroit The Yantic
U.S. Cruiser Newark The Charleston
OUR WARSHIPS AT RIO JANEIRO.
The war in Brazil has caused a fleet of United States warships to proceed to Rio Janeiro. Among the vessels despatched to that city to protect American interests and prevent foreign interference in Brazil’s affairs are the Charleston, Newark and Detroit, all modern ships, and the old wooden steamer Yantic.
Aumokukaua Amerika ma Rio Janeiro Berazila
Mamuli o ke ala ana mai he kaua ma Berazila, ua lilo ia i kumu no Amerika Huipuia e hoouna ai i aumokukaua i ke awa o Rio de Janeiro, e malama i na pomaikai o na Amerika a e keakea aku ai i ko na aupuni kuwaho hokai ana aku iloko o ko Berazila mau hana. O na mokukaua hao Charleston, Newark a me Detroit a me ka mokukaua laau Yantic, e like me ke kii maluna ae, o lakou na mokukaua mua i hoouna ia i Rio. Aka i keia wa mai nei, ua hoouna hou ia aku na mokukaua hao san Francisco a me new York, a eia lakou a pau ke akoakoa la i ke awa o Rio, malalo o Ria Adimarala Benham, a o New York kona moku lawe hae.
KE KAUA KIPI MA BERZILA.
Kiupuia ka Hae Amerika e ka Amirala Kipi da Gama!
Hoihoi Kipu aku hoi o Amerika.
Manuheu ka Hoeuli o ke Kipi.
Rio de Janeiro, Jan. 30.--Ua kono ia o Ria Admirarla Benham o ke aumokukaua Amerika e kipu aku i kekahi o na mokukaua kipi, e ku aua maloko o ke awa o Rio Janeiro, Berazila, i mea e hoike aku ai i ka poe kipi i ka mea oiaio, i ka wa ona i olelo ai e malama ia na pomaikai o na Amerika, o kona manaoio maoli no ia.
Eia ke alanui o ka hiki ana mai o keia: Eia ke ku nei maloko o ke awa o Rio no kekahi mau @a he mau moku kalepa, i ake nui loa e hoolele i ko lakou mau ukana iuka ma na uapo, aka ua hopohopo lakou i ka hana ana pela, no ka mea ua kukala ka Adimarala kipi, e ki ana oia i ka pu ke hoao lakou e hoolele i na ukana. I ka wa a na kipi i lele kaua aku ai ma kekahi mau po o ka hebedoma i hala maluna o ka poe kiai mai o uka o ka aina mailuna aku o na waapa nunui lana, he elua o ua mau moku kalepa ia i kipu ia aku e na kipi, oia o Julia Rollins a me ka mokukuna Millie J.H.
Ua hoike ia aku keia mau hoohalahala i ka Admirala Amerika e na kapena o keia mau moku, a ua noouna koke aku o Adimarala Amerika Benham ia Admimarala kipi da Gama i ka olelo kauoha, e hookuu lanakila ia na moku kalepa Amerika i ka hele ana aku a me ka hoi ana mai ma na wahi a pau maloko o ke awa o Rio me ka hopohopo ole i ka hoopilikia ia mai ma na ano a pau.
Ua namunamu mai o Adimarala da Gama i keia kauoha aka aole nae i hooie mai. No ia mea, ua hoolaba mai na kapena o na moku kalepa Amerika Amy, Good News a me Julia i ka Poaono i hala, e holo ana lakou a hoopaa ma na uwapo.
Ua hoouna olelo aku o Adimarala da Gama ia Adimarala Benham, ina e ho@o ia ana, alaila e kipu maoli aku ana oia i na moku kalepa hoaano.
Ua pane koke aku o Adimarala Benham me na olelo kuoo e malama ia ana na moku i ko lakou holo ana e pili ina uapo, e ka mokukaua hao Detroit, a ina i makemake hou ia ona mau kokaa, alaila o ke aumokukaua holookoa he elima ka nui a pau loa, i malama piha ia ai na pono a pau o na moku kalepa.
I kulike ai me na hoolala ana, ua hoomakaukau ia ka mokukaua Detroit no ke kaua i ka wa kakahiaka nui wale o ka Poakahi, a holo aku ia e alakai mamua o na moku kalepa e holo @ai a pili i na uwapa. Aole lakou i hala lea aku imua, ua kauoha mai la o Adimarala da Gama ma na kula hoailona hae, “Mai nee hou mai imua!”
Ua kula hailona hae aku o Adimarala Benham i ka mokukaua Detroit, “Holo aku imua.”
I ka ike koke ana mai o ka Adimarala kipi i ka hoailona hookekena e holo aku imua, o ka manawa no ia i aina mai ai o ka pu o ka mokukaua kipi e ki poka mai ana ia Detroit, aole nae i ku mai. Ua pane aku ke Detroit ma ke ki ana mamua mai o ka ihu o ka manuwa kipi ma ke ano papa aku. Ua ki poka hou mai la ka manuwa kipi i ke Detroit, aole nae i ku mai. Ia Manawa i hookuu aku ai ke Dtetroit i kekahi o na poka pahu mai kekahi aku o kona mau pukuniahi eono iniha ke anawaena o ka waha, kapalulu aku la ka poka i ka pou o ka hoeuli a loho ia aku la no kawa owa o ka naha ana o ua pou hoeuli ia. Ua kau mai la o da Gama i ka hae na hoopau oia i ke kipu ana mai. Ua hooki mai oia i ka wa maikai loa, no ka mea ua aneane loa ke Detroit e kipapa aku i na pu a pau o ka aoao hookahi o ka moku.
I ka hope o ka la, ua kahea ae o Adimarala da Gama i ahakuka koa o kona mau aliimoku, a ua ao aku ia lakou o haawi pio aku i ka lakou mau pahikaua maialo o ka puali koa oi o ka ikaika o ke aumokukaua o Amerika Huipuia, a e imi aku i wahi no lakou e malu ai ma luna o na mokukaua Amerika, no ka mea ua haawi ia mai ia lakou ia pono e Adimarala Benham. Eia nae, aole makemake o na aliimoku opiopio o ka poe kipi, a nolaila ua hoole ia kela manao. Pela iho la i haule wale ai ke alanui hanohano ma ko Adimarala da Gama noonoo, mamua o ke auhee ana mai ia Peixoto. Hookahi mea maopopo i keia wa, aohe mea a na moku Amerika e makau ai ma keia mua aku mai na manuwa kipi mai.
HOOLAHA HUI.
ONA poe nona keia mau inoa, S TAKAMORI, T@NO, S NISHIMORI, Y HORITA, H MAKANO, K YAMADA a me B SIJYAMA, @ hoohui lakou malalo o ka inoa Hui “Takamori & Co.” no ka hana kofe a me na mea e ae ma @ Alanui Volcano Road, ma Olaa, Puna, Hawaii
TAKAMORI & CO
2484-2t@
E HOOLIMALIMA IA
AKU ana keia aina kula o ka waiwai o CHAR LES A LONG i make, e waiho nei ma ke awawa o Palolo, a nona ka ili he 160 mau eka oi makahiki. Ua paa ka aina i ka pa ia.
No na mea i koe e ninau ia,
F.A. SCHAFER
a i ole ia J.F. COLBURN
248@-3
Hoolaha no ka Hoolohe ana i ka Hoopii Hooponopono Wai ma Lahaina, Maui.
KE HOOLAHA ia aku nei ma keia nei ua hoopii o C.F. Horner a me Paul R. Isenberg, e lawelawe ana i ka hana ma ke ano he mau hoahui malalo o ka inoa o ka Pioneer Mill ma Lahaina, imua o ke Komisina o na Ala Liilii a me na Pono Wai o ka apana o Lahaina, Maui, e kue ana ia Kumuliilii (k), Kalua Kanawaliwali (k), Kukue (k), Kukaia (k), Ilaika (w), Kauahikaua (k), Wainepio (w), Kahai (k), Kalua (k), Charles Liilii (k), Henry Hairama (k), D. Kahaulelio (k) Noa Kahaulelio (k) Keao (k) Kawahamana (w) Kaaeae (k) Kapili (k) Kahooneainu (w) Piimoku (w) Keaio (k) Maikeiki Ihihi (k) Kaleihoomio (w) Kahulikaa (k) Elia (k) Kulu (k) Kukue (k) Punihele (k) Kaminami@a (w) A Pali (k) Wili Aholo, Hate Ayers (w) W@ White (k) Henry Smith (k) Kualau (w) Waihoioahu (k) Kanelauwahine (k) Liliuokalani, Lekua (k) Opunui (k) Palakiko (k) Kahoino (w) Hooheia (w) Joe Paniole (k) J Waiamau (k) Uilama Hinau (k) Kahalepuna (w) Moku (k) Mrs Sylva (w) Mrs Espinda (w) J Espinda, Mrs F S Pratt (w) Kaloiele (k) Mrs J F Brown, G K Halemano (k) S Koko (k) J F Brown, M Makalua, Kanekoa (k) C Ahwai
a me na poe e ae a pau loa i kuleana iloko a ua loaa paha ia lakou he mau pono iloko o ka wai oke kahawai o Kauauia e hoomaopopo a hooholo a hoopaa aku ia C.F. Horner a me Paul R. Isenberg i oleloia na pono wai iloko o ke kahawai i oleloia e pili ana a no na aina i ona ia a i ole ia i nohoia e laua, oia hoi o CF Horner a me Paul R. Isenberg i oleloia, a e hoopau i na ano hana hou a kue kanawai e pili ana i ka lawelawe ana, ke ano o ka loaa ana mai, ka hoanoe ana, hookahe ana a mahele ana i ka wai mai ia kahawai mai i oleloia, a e noi ana e maheleia ka wai o ke kahawai i oleloia iwaena o na aina a pau i kuleana ia wai e lik@ na pono mai kahiko mai, ka lawelawe mau ana, me ka mea maa mau, a e hoala hou ia a kuku@nia ke ano kahiko loa o ka lawe ana i ka wai, lawelawe ana, hookahe ana a mahele ana i ka wai a no na koina a me na mea e ae e mahaai i ikeia ua kupono, ke olelo nei na mea hoopii ua loaa he mau hoopaapaa e pili ana i ka mahele ana, ka lawelawe ana a me ka kuleana iloko o na wai o ke kahawai i oleloia.
Ke hoolaha hou ia aku nei e hoolohe ia ana ua hoopii nei i oleloia ma ka Poakolu, ka la 7 o Maraki, M.H. 1894, ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka ma ka Hale hookolokolo ma Lahaia i oleloia, a ma ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana iloko o ka hoopaapaa i hai mua ia ae nei a me ka wai o ke kahawai i hai mua ia ae nei e hele ae a@ a ke hoolaha aku nei ia lakou a pau e hele ae e hooiaio i ko lakou mau kuleana, a ina aole e hele ae, e hooholoia ana no me ko lakou hiki ole ae.
HENRY DICKENSON,
Komisina Kuikawa no na Ala Liilii a me na Pono Wai no ka apana o Lahaina Mokupuni o Maui.
Lahaina, Feb 9, M.H. 1894, 2481-3