Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 6, 10 February 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela O Ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela O Ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua–kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MAMA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII. Maanei e na hoa heluhelu, e waiho kakou ia laua nei e nuu ana i ka momona o Molokai, a e huli ae kakou a nana aku ia Honokaapeape, oiai oia e noho ana i Kaanapali, ekolu la o ko ianei noho ana ilaila e kali ana o ka loaa o ka waa e holo ai oia e imi i kana mea e huli nei, a hala ka eha o na la o ke kali ana, a ma ka lima o ka la, a ma ia kakahiaka, loaa iho la ka waa e holo ana i Molokai, no Kaluaaha. Ia la no, holo aku la lakou nei, a ma ke ahiahi poeleele, pae aku la lakou nei i kula. A ma ia po iho no, ua hoolale ae la ke kupunawahine ia Puakoolau, e ala e hoomakaukau no ka holo, i ka i ana aku: Eia aku ka huli mahope o olua la, ua pae mai nei i Molokai nei, e ala ae olua a haele aku ma ka olua huakai. Ia manawa i ala ae ai keia a kahea aku la i ka hanai. Eia nei, e ala kaua no ka holo aku, na laua nei ke ala ala mai la hoi na kamaaina, heaha keia ala o ka po; e hoomakaukau ana maua e holo, ua loihi iho nei hoi ko kakou noho ana.

Ae, ua pono, wahi a ke kanaka. O kana ui hoi, ke hoonipo ala no ke aloha no ke aikane. A makaukau ko laua nei holo, mau na ihu o na ui. O ka hapalua keia o ka po a laua nei e hoomakaukau nei, a i ka lana ana o ka waa i ke kai, o ko laua nei holo no ia, o ka hele ia a malamalama ua nalo ka aina, aia laua nei iwaena moana i kela wa, e hoomau ia laua e holo ana, a e huli ae kakou a nana aku ia Honokaapeape, ke kaula hoi e uhai nei mahope o na lii. I ka wanaao ana e moe nei i Kaluaaha, pii aku la keia a luna o Lanikaula, ku keia nana, aohe he mea a lihi ike aku, hiki keia iluna o Maunaloa, i nana aku ka hana i kai o ka lae o Kalaau, aohe he ku mai o ka punohu, a i nana aku ka hana o ianei i ka moana, ike aku la keia i ka punohu a me ka ua koko e uhi paa ana i ka ilikai, o ko ianei noho no ia ia la a po, ia po a ao ae, nana aku la oia i kana mea e huli nei ma kahi ana i ike mua ai, ua nalowale, a ua noho no keia e nana pono me ko ianei manao no ua hala ma na Koolau. Hookahi pule o kona noho ana iluna o Maunaloa e hakilo pono i kahi i nalowale ai o kana mea e huli noi. O ka manao o Puakoolau, o ka hookele loa no ma ka moana a hiki i Kauai, aole pela ka ikaika hoonee

o kahi waa, o ka manao o ke kupunawahine o laua nei e pae ma na Koolau. O ke kumu i ike ole ai o kahi makaula i ka waa, ua hoopili ia ka waa ma kula loa. Ua manao ke kupunawahine e pae i Kualoa, no ka mea aia ilaila kona kaikaina a me ko laua kaikunane. O ko laua nei hele no ia a pae ana i Kualoa, a e kamailio mau ana no hoi ke kupunawahine ma ka pepeiao o ka moopuna kane i kahi e pae ai ka waa. Ia laua i pae aku ai, ua hala mua ka uhane o Punahoa e kamailio i kona mau kaikaina, oia o Nohonohoana a me ko laua kaikunane oia o Paikauele. Ei ae na haku o kakou a pae mai. Na wai ia mau haku, wahi a ka ninau. Na kakou no hoi, na ka'u keiki no hoi na Leleiwi. Ahe. Ua hoao wahine no ka ia? i ninau mai ai laua la. Ae, no Puna ka wahine no Kapoho. O Kapoho no ka inoa o ia aliiwahine a na laua mai keia mau keiki. He eha ko lakou nei nui, elua aku la i noho, a he elua mai nei i hele. Heaha ke kumu o ka hele ana o keia mau alii? I ka wa i hanau ai o keia mau keiki mai ka puhaka mai o Kapoho he keikikane o Puakaunaoa ka inoa, lilo ka hanai o ia moopuna ia'u, hanau mai ka lua lilo ia Alenoho. O ka hele ia a nunui keia mau alii, ua hoohiki laua ina e hanau hou mai ko laua makuahine i na keiki hou, aole e lilo ia ****** ****** I ko laua mau pokii, a i ka hanau ana mai o ke kolu o ke keiki, ua lilo i ka hiapo ka hanai, a o ka ha o ke keiki he kaikamahine, a oia ae keia la e hele mai nei, ua hanai no na kahu hanai a nui, a no ko laua ike i ka nani a me ka maikai o ka laua mau hanai, hana laua i kanawai, o ka hanai nana e kii i kahi o laua, o laua ke hele a hiki Kuaihelani i ka aina a ka poino i noho ai. Oia ke kumu o ko laua nei hele ana mai nei la, ina hoi e hoea mai ana ka waa he wahi waa uuku, o laua ia, e pio ana ke anuenue, e ua ana ka ua koko, e ku ana ka punohu, o laua no ia, hooklpaia mai na haku o kakou, o kahi waa o laua owau no ia.

O ka po ia o Kane, nona no ia ao ana ae. O ka hele ia o kahi waa o ua mau alii opio nei a kau ana i ka aeone o Kapohoulu, e noho aku ana na kupuna me ka makaukau i na mea ai, kani ka pahu a na kupuna o laua nei, a i nana aku ka hana i ke alii aukai, ua hele wale a eaea kai, me he mea la ua pau i ke ahi kahi waa o laua nei, ua noho laua nei me kahi kupuna o lakou, ahe elua pule ko laua noho ana i Kualoa, auau na lii i ke kai lumalumai o Kualoa, a he maikai hoi ke ola kino o na lii. E hoomau aku kakou ia laua la e nanea ana i ka olu kohai o Kualoa, a e huli ae hoi kakou e nana i ka makaula, oiai oia e noho ana i Molokai iluna o Maunaloa, a iaia e noho ana iluna o Maunaloa e ninau ana i ke akua ona, oia o Liaikapo ame Liaikeao. Ua olelo mai na akua ona, ua pae aia i Kualoa na alii, aia ke noho la ilaila. Aole nae e loaa ia oe ilaila, aia a ka aina i ka mole alaila loaa ia oe, ano kanalua no keia no ka loaa a me ka loaa ole, aka, he mea ole ia i ko ianei manao no ka hele no e huli, ka mea a kona naau e lia mau ai. I ka la i o Kupau, hiki aku la keia i kai o Kalaupapa, no ka hooloheloho waa, no ka holo i Oahu, a o ia noho ko ia nei a hala elua po a me elua ao, a i ke kolu o ka la lohe aku ia keia he waa e hoi ana i Oahu a o ko ianei hookokoke aku la no ia i kahi o ka waa, a ninau aku la, e holo ana ko olua waa ihea? I Oahu. Heaha kau ninau. I ninau aku la hoi au ia olua i kahi o ko olua waa e holo ai. He manao kou, wahi a na kanaka i ninau mai ai. Ae, he manao ko'u e ae mai olua, owau kekahi e kau me olua. Aole i pau.