Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 5, 3 Pepeluali 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua–kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII. He ukana no kau? Aole a'u ukana, owau wale no a me kuu wahi puolo e paa nei, oia wale iho la no. Ua pono, wahi a laua. I keia wa a lakou e hui kamailio nei, ua huli ka la ma kela aoao o ke kuahiwi. O kana mea hoi e alualu nei, ua nalowale mai ka ike a kona mau maka, a ia manawa i olelo mai ai na kanaka iaia nei, aole kakou e holo koke i keia ahiahi aia a huli ke kau mauka, alaila holo kakou. Ua pono, wahi a ka Makaula. He makamaka no kou o onei. Aole. E hoi kakou i kauhale, a hiki hoi i ka wa e holo ai, alaila, iho mai i kai nei. Ae, ua pono. O ko lakou nei hoi aku la no ia a hiki i kauhale, hoomakaukau mai la na wahi kamaaina i mau mea ai na lakou, a eia ka mea apiki, o na wahi ukana a ianei, oia mau paa no i ke kaula, aole nae he alala iki o kahi puaa a me kahi moa, oia mau waiho no i ka ekeeke a oia ai ko lakou nei a maona, hoonanea wale aku la no a hiki i ka

hiamoe ana. I ka puoho ana ae o na mea nona ka waa, aole ua wahi kanaka nei o kauhale, aole no kahi puolo ana, ua hala mua kela aia i kai i kahi o ka waa kahi i noho ai. Aole o ia nei hiamoe ia po, ua lia mau oia i kana mea e imi nei. I hoea aku ka hana o na mea nona ka waa, e noho mai ana kela i kahakai. Ninau aku la na mea nona ka waa, aole paha oe i hiamoe i keia po? Pane mai la kahi kanaka, aole o'u moe iki i ka nanahu mau a ka uku lele, a o ko'u ala ana mai nei no hoi ia la a iho mai nei. Ua pono, wahi a ua mau wahi kanaka nei. Ia manawa, ua hoomakaukau ia mai la na mea a pau e pili ana i ka waa, a o ko lakou nei kau aku la no ia, a o ka maikai iho no hoi o ke kehau, he mea ole na ale o Alenuihaha i ka olali ia e kahi waa o lakou nei, o ka hele ia a malamalama, ua naha ka aina, aia lakou nei iwaena o ka moana kahi i hele ai, ma ke alanui hoi e hiki aku ai i Hana. E hoomau aku kakou ia lakou e hele ana, a e huli ae hoi kakou i ka mea nona keia moolelo. Ia la a po, aia no laua i ka moana a ia po a ao, aia laua iwaho ae o Ukumehame a me Olowalu, a o ko laua nei hele ia a waho ae o Lahaina, i aku la o Puakaohelo, e papa e, e pae kaua iuka nei e noho ai.

I aka la o Puakoolau i kana hanai aole kaua e pono ke pae iuka nei, no ka mea, eia iuka nei kahi noho o na lii o keia wahi, a ina paha kaua e pae ana paa kaua ianei a poino kaua, e holo no kaua, a hoomau aku la no laua nei i ka holo imua, a ke ike mai la no ka poe o uka i kela waa, he waa alii, a ke ku la no ka punohu a me ka ua koko. Ua manao na alii o uka e pae aku ana ia, eia ka aole. Ke hoomau la no laua nei e kokoke aku i Lanai, iwaho ae o Maunalei ua hoopili loko aku la ka waa iloko o ka aina, ke hele la no laua nei imua me ka manao o ke kahu hanai, aia a pili laua i ka lae o Kaena, hooiho laua i Molokai i ka lae o Kalaau, a ma keia wahi, e waiho kakou ia laua nei e hoomau ana ma ke alahele, a e huli ae kakou a nana aku ia Honokaapeape ma ia lakou i pae ai i Hana. Aole ona manao nui e ae, o ka ike wale aku no i kana mea e huli nei, pii ae la kela a luna o Haleakala, a i nana mai ka hana i kai o Honuaula, aole o ianei ike, a i nana aku ka hana iwaho o ka moana, aole no he ike iki ia, a nana ae la keia iluna o ka pali o Aalaioa, ike aku ia keia i ka pio mai o ke anuenue i ka pali kahakai o ka lae o Kaena, no ka mea, ua pili loa ka waa i kula i ka pili kahakai, a aia no keia ke noho la no iluna o Haleakala, e nana ana i ke alanui e hele ai o kana mea e imi nei, e holo ana paha no Oahu, aole paha. O ia noho ko ianei a aui ka la, ike maopopo loa aku la keia i ka punohu a me ka ua koko i ka puka ana ae mawaho o ka lae o Kaena, a oia noho ko ia nei a kau ka la i ka ilikai, ike maopopo loa keia e hooiho ana ka waa no Molokai, a ma ia wahi pau ko ianei ike ana. Moe iho la keia ia po a ao ae, hoomaka aku la keia e iho i kai o Kahului, i ko ianei hiki ana aku, aole he waa e holo ana no Molokai, haalele ia Kahului, hiki ma Waihee, haalele ia laila hiki keia iluna o ka pali o Kapulehu, a o ko ianei pii loa no ia a kau iluna o Lihau, a i nana aku ko ianei hana e ku ana ka punohu i ka lae o Kalaau, o ko ia nei iho aku la no ia a hiki i kai o Kaanapali, a ia wahi keie noho, ke ike ala no nae keia i ka punohu, aole nae he waa e hiki ai i Molokai, a e waiho aku kakou iaia e kali ana i waa nona e holo ai i Molokai, a e huli ae kakou a nana ia Puakoolau a me kana hanai.

Ia laua i pili aku ai ma ka pili kahakai o kahi mokupuni o Lanai, koi mai la ka hanai e pae laua ia wahi, o keia wahi a ka hanai e manao nei e lele iuka, o Paomai; hoole mai la ke kahu hanai aole laua e pono ke pae iuka, e hele no kaua, ke hoomau la no laua nei i ka holo, a o ia hoomau ko laua nei a hala ka lae o Kaena, hoohuli ae la o Puakoolau i ka ihu o ka waa no ka lae

o Kalaau, a ia po a ao pili laua nei, komo pono aku la laua nei i ka pohu a Kekioea, malino ke kai, a i aku ka hanai, e pae kaua iuka e hoomaha ai, ua hele au a poluea i kau a mea o ka hiamoe ole i ka nui o ke anu, a e hoomaha kaua a ka wa kupono, alaila kaua hele, ua ae aku la no hoi ke kahu hanai, a hookokoke aku la laua nei iuka, a o ia holo o laua nei a pae ana iuka o kahaone, a i pae aku ka hana o laua nei, hookahi no hale o uka, elua no kanaka, he makuakane a he kaikamahine, ua make ka wahine a ua kanaka nei. Ua hookipa ia aku la laua nei e ua kaikamahine nei, he ui no hoi keia kaikamahine no keia kaha, a o ka inoa o keia ui nohenohea o Puakahinahina, ua makaukau mai la na mea ai i na kamaaina, a ua lawe aikane ae la no hoi ua ui nei o na kaha ia Puakaohelo i aikane nana, a ua pono no hoi ia i ka manao o ke kahuhanai. Ua noho laua nei a hala ka pule hookahi o ka noho ana i kela kaha, e luakaha ana i ka nani o ia aina, a e honi ana hoi i ka ea o na lau aala o na pali kahakai, a nolaila e hoomanawanui iki iho e na makamaka heluhelu o ka makou pepa a oili hou aku na wahi kuhinia loa i koe o ka kakou moolelo hoonioni puuwai i keia pule aku a hoea mai. Aole i pau.