Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 5, 3 February 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lisa M. Watkins-victorino |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 59.
HE KANAWAI E HOOKAAWALE AI I DALA NO KE KUKULU ANA I MAU HALE PAAHAO MA NA APANA O KOHALA A ME HAMAKUA, MOKUPUNI O HAWAII.
E Hooholoia o ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pueaina.
PAUKU 1. Ma keia ke hookaawaleia nei na huina dala i hoikeia mahope iho nei mailoko ae o ka Waihona o ka Lehulehu no ke kukulu a me ka hoopaa pono ana i mau halepaahao, e like me keia mahope iho nei:
Halepaahao ma Koaala, Hawaii, $2,000.
Halepaaheo ma Hamakua, Hawaii, $2,000.
PAUKU 2. E mana keia Kaoawai mai kona la aku e hoolahaia ai. Aponoia i kela la 25 o Ianuari, A. D. 1894.
[Kakauinoaia]
SANDFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
[Kakauinoaia]
J. A. KING
2479-1 Kuhina Kalaiaina.
I keia la, na hookohu aku @u ia J. D. KAILE i Agena Haawi Palapala Ae Mare no ka Mokupuni o Niihau, ma kahi o Kapahee i make.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Ke@@ Kalaiaina, Ianuari 24, 1894.
2478-3
Malalo o na hooko ana o ke kanawai i kapaia “He Kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e lawe i ka aina a me ka waiwai no ka pomaikai o ke aupuni, ma ka Mokupuni o Molokai, ke makemake ka Papa Ola,” ua hookohu aku au I keia la, ia Joseph S. Emerson, Robert W. Andrews a me Albert Trask, i Komisina e nana a hooholo i ke kumukuai kupono e haawi ai iI na ona o kekahi mau aina ma ke Kahua Mai Lepera, nona ke noi i waiho ia mai o ka Papa Ola malalao o na kanawai la.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ianuari 18, 1891.
2477-3
Kuai o ka Apana Aina Aupuni ma Manoa, Honolulu, Oahu.
Ma ka POALUA, Maraki 6, 1894, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea he wahi Apana Aina Aupuni ma ke awawa o Manoa, Honolulu, Oahu, nona ka ili he 35-100 o ka eka, oi iki aku a emi iki mai paha.
Kumukuai kiekie he $20.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 30, 1894.
2479-3
Kuai o na Aina Aupuai ma Hilo, Hawaii.
Ma ka POALUA, Maraki 6, 1894, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ko kudala akea ka Aina Aupuni ma kahawai o Kawalii, Hilo, Hawaii, nona ka ili he 20 mau eka, oi iki aku a emi iki mai paha. Kumukuai kiekie e koho aku ai, he $100.
Eia ke ano, na ka mea e lilo ai o uku I ke @na ana a hoonoho i ke kii, a me ka hookoe pu i alanui kaa ahi e holo aku ai maluna o ka aina. No na mea i koe, e loaa no ke ninau ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 30, 1894.
2479-3
Kuai o ke Koena Aina Aupuni o Waawaa. Puna, Hawaii.
Ma ka POAKOLU, Feberuari 28, 1894, ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ke koena o ka Aina Aupuni o Waawaa, Puna, Hawaii, nona ka ili he 437 mau eka, oi iki aku a emi iki mai paha. Kumukuai kiekie: he $437. Eia ke ano, na ka mea e lilo ai o ka aina maluna ae e uku i na lilo o ke ana a me ka hoonoho ana i ke kii o ka aina. E loaa no na wehewehe piha no na mea a pau ma ka ninau ana i ke Keena Aina. Oihana Kalaiaina.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ianuari 22, 1894.
2478-3
OLELO HOOLAHA
I na Mea Kuleana ma na Aina o Kalaupapa, Kalawao, Nihoa a me Waikolu, Molokai.
O makou, na mea nona na inoa malalo, ua hookohuia he mau Komisina malalo o ke Kanawai i kapaia “He Kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina i ka lawe a kuai ana mai, no ka pomaikai o ke Aupuni, i na Aina a me na Waiwai e makemake ia ana o ka Papa Ola, ma ka Mokupuni o Molokai,” @aponoia ma ka la 5 o Okatoba, 1893.
A ke hoolaha aku nei makou, o malamaia ana he mau halawai no ka poe a pau nona ka alodio, a kuleana o ao paha iloko o na aina e waiho la ma Kalaupapa, Kalawao, Nihoa a me Waikolu i manaoia e hoolilo I ka Papa Ola malalo o ke Kanawai i oleloia maluna, e hele mai ua poe kuleana la a e hooia i ko lakou mau pono iloko o ia mau aina. O ka halawai mua, e hoomaka ia ma Kalaupapa, Molokai, i ka la 14 o Feberurari, 1894, i ka hora 10 o kakahiaka. No ka poe ponoi o Molokai keia halawai. O ka halawai alua, e malamaia no ka poe e noho ana ma na wahi e aku o keia Pae Aina, ma Kapuaiwa Hale, ma Honolulu e akoakoa ai ma ka la 26 o Feberuari, 1894, i ka hora 10 o kakahiaka. Nolaila, e makaala mai o haule auanei ko oukou kuleana.
JOS. S. EMERSON,
ROBT. W. ANDREWS, Na Komisina
ALBERT TRASK.
2479-4
KA
NUPEPA KUOKOA
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki $2 00
No Eono Mahina 1 00
Kuike ka Rula
PUKA
ANA. 1 2 3 4 5 6
Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha.. $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a lua aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui.
J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, - - FEBERUARI 3, 1894.
KELA A ME KEIA.
Make loa na a@ee alii o Honolulu nei, aohe eueu ae i ka wa i loaa mai ai na mea hou, “aohe hoihoi ana ia Liliuokalani i koe maluna o ka nohoalii o Hawaii.” “Moe malie i ke kai o ko Haku,” wahi a ka olelo a kahiko.
Ma na kukakuka kamailio ana a ke Elele Kuhina Amerika me ka Moiwahine i hooneleia i ka nohoalii ole no ka makahiki a keu, ua puka mai kekahi mau olelo ku i ka lihaliha pegana i hoopukaia e ke alii, oia keia ua paa kana olelo hooholo ina e hoihoi ia oia ma ka nohoalii, e okiia na poo o na alakai o ka hookahuli aupuni a me ka poe kokua ia lakou, a e hao wale ia ko lakou mau waiwai a pau. Ua paa keia manao o ke alii a hala hookahi malama, ua hoololi hou oia mamuli o ka nonoi ia aku e malimalila ai e hoopau ia manao. O ka hoopai ma ia hoololi ana, e kipakuia na poe hookahuli aupuni a me ka lakou mau keiki mai ka aina aku, a e hao ia ko lakou mau waiwai. Me ka ike no o ke alii aohe no kona ikaika e hohoi ia ai oia, eia nae o kona manao ua oi aku ka eleele i ko na alii pegana haalele loa o Aferika pouli i ike ole i ka malamalama o ke au naauao. O ka palapala keia i huna kele loa ia ai e ka Peresidena, eia nae ua puka mai nei i ke akea ma ke koikoi ia no ka hoohuoi maoliia he palapala no i ike ai ka Peresidena i kona hewa ke kokua nei oia ma ka aoao ekaeka loa. Nolaila, ia puka ana mai, ua ike ia kekahi nalu nui o ka inaina o ka lahui o Amerika Huipuia e poi ana maluna o ka Peresidena, a ua p@oo maoli oia e noho la i keia wa.
O ka mea ino haalele loa ma keia hana, i ka wa i ike ai o Kalivalana i keia ano alii omo koko ke pipili nei ma kona mau manamana lima, ua hoouna awiwi mai la oia i ka mokuahi ahailono Corwin me ka elele e noi mai i ke Aupuni Kuikawa e hoopoiua i na pono ponoi iho, a e ae aku i ka puni koko e lawe i ka nohoalii, a e hana mai ka lima puni koko e like me kona makemake maluna o kakou a me ka kakou mau keiki, ka poe kue i na lii hana hewa. E ae ana anei ka lahui o Amerika Huipuia, e kau ia mai ka hoopai lihaliha maluna o ka lakou mau pulapula e oia nei maanei a me kakou ka poe e ike aku nei i ko lakou holomua ma na ano a pau o ka hooponopono ana a ake aku e hoopili aku ia kakou me ia i like aku ai ko kakou mau pono a me na pomaikai me lakou? Aole o makou manao e ae mai ana lakou mahope o ka ike ia ana o ka olelo hooholo a ke tiga wahine puni koko.
Ma keia olelo hooholo i kahakaha e ia a paa mamua e ke alii e “okiia na poo o na poe hookahuli aupuni a pau,” ua hooia loa mai ia i na mea a pau i hoolaha akea ia nona he alii haumia loa, a i hele i ka loa a me ka laula o ke ao holookoa nei. A ke apono loa nei na mea a pau i heluhelu a lohe nona a kanalua ia wa i kela mau mea a pau, e hoike ana iI kona noho ana pono o@@ a me kana mau hana akaeka. Kai no no na lii keia oleloia ana, “e opu alii iho.”
Hoopau loa ia ka Hoihoi ana ia Liliuokalani
Ma ke kakahiaka o ka la 15 o Ianuari, ma ke kulakauhale poo aupuni o Wasinetona, ua halawai kukakuka iho ka lunahoomalu McCreary o ke Komite o ko na Aina E o ka Ahaolelo nui lunamakaainana a me lunamakaainana Holman o ka mokuaina o Indian iloko o ka hale, no ka hoolala hana pili i ka ninau o Hawaii e waiho aku ai imua o ka hale.
Mahope o ko laua kukakuka ana, ua hoopuka ae o McCreary penei: “O keia wehewehe ana i mea e pau ai ka ninau o Hawaii, he mea kanalua ole, e makaukau ana no ka waiho aku imua o ka hale mamua o Ianuari 29.”
Eia hoi ka Holman mau olelo i kamailio ae ai: “Aole e lawe ia mai ana ka’u olelo hooholo no ka mea pili ia Hawaii, no ka mea, ua hana maikai loa na lala o ke Komite o ko na aina e ma ka hoao ana e hooponopono i ka ninau. Hookahi mea i maopopo loa, ua haalele loa ia ka noonoo ana e hoihoi ia Liliuokalani ma ka nohoalii ma na wa a pau, aole wale maloko o ka mana hooko, aka, maloko pu kekahi o na poai o na Ahaolelo Lahui. Aole loa ia mea he hoihoi alii e lohe hou ia aku ana.”
He Hakaka Akea.
Mamua iki iho o ka hora 11 awakea o ka Poakolu aku nei i hala, ma ke alanui Kalepa a mamua iho o ko makou nei keena hana, ua hana ia kekahi hakaka a hoeha hohe hilahila ole loa e Paulo Numana me ke kokua ia e Bila Konuwela maluna o ka Lunahooponopono o ka nupepa haole P. C. Advertiser, Mr. H. N. Castle. O ke kumu o keia lele powa ana mai, no ka puka ana o kekahi mau olelo ma ka nupepa o ka Poalua iho, i hoohuoi ia owai la ka mea i hoike i ka oiaio o Mr. Neumann paha a o Mr. Willson paha.
Ua hoea mai keia manao mailoko mai o na papa hoonohonoho hana i hoomakaukau e ia e Mr. Wilson, ka papainoa o ka ahakuka nana e noonoo na mea e hoohana ia aku ana i ka wa e hoihoiia ai ka Moiwahine, a he nui aku. Ua kakauia keia mau mea a pau maluna o ka pepa, a ua hoikeia imua o ke Kuhina Amerika ma ka wa i kipa aku ai o Mr. Wilson i ka hale o ke Kuhina i ka la 5 o Dekemaba i hala.
Ua hoouna leta mai o Numana e hoihoi ka Lunahooponopono i kela mau olelo, aka, aole i manao o Kakela he kupono e hoihoi. O keia ka mea i huhu ai o Numana a hoomauhala. Hoolako mua o Numana iaia me kela kookoo nui ana e hele nei, a i ka wa i haiia maluna, oiai o Kakela e hoohiki mai ana ma ke kaa hehihehi wawae i ke keena hana ma Alanui Kalepa, ua kaohi mai la o Numana ia Kakela a ninau mai la ina e hoihoi ana ana oia i kela mau olelo. Ua hoole ia aku aole, a ia wa no i hahau (kui) mai ai o Numana ma ka lehelehe o Kakela, oiai no kekahi lima ona e paa ana i ke kaa a me ka hoomaopopo mua ole ia e poipo mai ana o Numana e like pela. Ua haalele koke o Kakela i ke kaa a huli aku la i ka hoa paio powa. Ia wa no i hopu mai ai o Bila Kouuwela e paa mahope o Kakela, a lele hou mai la o Numana e hili me ke kookoo, ua moku ma ke poo a kahe mai la ke koko.
Ua olelo o Konuwela ua lele mai oia e uwao i na mea hakaka, aka aole nae oia mawaena o laua, aia oia mahope mai o Kakela, a ua loaa he wa no Numana e hili ai ia Kakela. He hana hilahila ole keia ina ua hoohalua mua ia pela e powa ai.
Ili a Nahaha ka Mokuahi C. R. Bishop
Mawaena o ka hora 2 a me 3 wanaao Poakolu aku nei, oiai ka mokuahi C. R. Bishop mawaho mai o na lae aa o Kauai mai Honolulu aku nei i ke ahiahai mamua iho me ka piha ukana no na awa lehulehu ma Kauai, a malalo o ka hookele ana a ka malamamoku, aia hoi ua hoopuiwaia na mea a pau o luna o ka mokuahi i ke kamumu ana o ke kila iluna o na kuaau mawaho mai o ka aina paa mawaena o Nawiliwili ame Hanamaulu. He po pouli a ka launa ole a e pa pukiki ana no hoi ka makani. Ua palekana na mea a pau o luna o ka mokuahi aole he ola i poino. Ua aaki a paa loa ka mokuahi mawaena o na kuaau, a ua hopohopoia e nahaha loa ana e hiki ole ai ke hoopakele.
Ua hoounaia ka lohe ia Kapena Freeman o ka Iwalani e ku ana ma Nawiliwili e hele akua e hoopakele. Ua holo aku oia i ke kahua o ka popilikia me ka manao e haawi i na kokua e hoopakele ai, aka, ua pahua a hiki ole. Nolaila, ua hoi mai ka Iwalani a ku i Honolulu nei i ke ahiahi poeleele Poakolu nei me keia mea hou o ka ili ana o ka Bihopa.
O ke kapena mau o keia mokuahi, ua mai a hoonohoia i Honolulu nei. A mamuli o ka holoholo pinepine o ka malamamoku Andrews a kamaaina no hoi i na awa o Kauai, nolaila ua haawiia ka mana hookele o ka moku ma ia huakai aku nei iaia. A ke manao la no ia i ka hookokoke ana aku i ka aina eia no la oia mawaho ae o Nawiliwili, eia ka ua paewa kona wahi e hele nei. Ua lawe oia i na koikoi a pau o keia ulia maluna iho o kona hokua.
O ka mokuahi C. R. Bishop, no ka Hui Hooholo Mokuahi Pili Aina ia, he 146.79 na tona ka nui, kapiliia ma Kapalakiko, a ma ka la 29 o Augate, 1886 kona hiki mua ana mai ma Honolulu nei.
He elua ona mau ili ana mamua aku nei a akelekele loa maoli no i ka pilikia, oia hoi ma na kuaau o Molokai ma kana huakai mua loa a e hoi ana mai Hana mai no Honolulu, a a o ka lua o ka manawa i pakele ai, ma Mokuleia Oahu nei. O keia paha auanei ka ili ana e poino loa ai.
He Bila e Kuai ai ia Hawaii.
Eia ke hoolala ia la e kekahi hoa o ka Hale lunamakaainana, he bila e kuai ai i na pae aina o Hawaii me kekahi hapa o $3,000,000. Aole keia he kuai no ko ka Moiwahine mau pono i ka nohoalii a me na aina a me na waiwai i ona ia e ia a e ili aku ai i kona mau panihakahaka aku. A na ke komisina i koho ia e ka Peresidena e nana pono a hooholo o uku i $2,000,000 no na pono o ka nohoalii, a o keia huina dala, mailoko mai no ia o ka huina nui $3,000,000 maluna ae. Alaila, e haalele a hoole loa ka Moiwahine i kona mau kuleana iloko o na pae moku o Hawaii, a e hoonalowale ia oia iloko o na hana a pau i pili ia Hawaii.
O kekahi pauku o ua bila la, e heluhelu ia no na olelo penei: “A o ua waiwai la a me na pono, e manaoia, aole ia i pili no ka nele ana i ke aupuni ole maluna o na pae aina o Hawaii, aka i mau pono waiwai a me na pono mana oi o ka Moiwahine e koi nei ina e hoihoi ia ana oia ma ke poo o ke aupuni e ku nei o ko Hawaii Pae Aina.”
O ka manao nui maoli o ka bila, i kaa mai ka lawelawe ana o ka hoohui i na pae aina malalo o ka mana hooko e noho nei. Ina e ae ka Moiwahine e hoole i kona kuleana aupuni malalo o keia uku dala i oleloia, a laila e haule pu wale ka ka Peresidena kumuhana i kakia kui ai.
I mea e hololea ai ka manao o ka bila, alaila e ninau e ia ana ko ka Peresidena manao mamua o ka lawe ia ana o ka bila, ina paha oia e ae ana e noonoo hou ia ke kuikahi o hoohui mai ai i na mokupuni o Hawaii. E hoopaa ia nae ma ke kuikahi ko Hawaii hookaa ana mai i ka puu dala i uku ia ai i ka Moiwahine no kona mau pono, a o ka Manawa e hookaa ai, e hooloihi ia no kekahi mau makahiki.
Ina e hoole ka Peresidena i ka apono mai i keia manao, alaila aole e lawe ia ka bila imua o ka Hale. Aka, ua manao ia e ae ana no ka mana hooko i na hoolala a pau e lawa ai ka makemake hoohuiaina o na kanaka ma Amerika Huipuia nei, a e hoonalowale loa ia ai ka nema ana i kana mau hana ponoi o ka wa i hala.
Ua pae maalahi aku ka mokuahi “Miowera” i Kapalakiko i ka la 16 o Ianuari, iloko o na la holo he 11 a me hapa mai Honolulu aku. Ua hookomo ia iloko o ka pa kapili moku Loko Kai a ua nana ia kona mau wahi poino a pau e kekahi papa nana me ke akahele. Ua koho ia, o na lilo o ka hana hou ana iaia a hiki ke hooholo ia me ka maikai, e hiki ana i ke $80,000. E hoolaha ia aku ana ma ke koho e lilo ai ke kapili hou ana a paa. Ua oi loa ae keia mamua o ka mea i koho wale ia ma Honolulu nei, oiai aole i ike pono ia.
OLELO PANE A PERESIDENA DOLE.
He Hoole Keonimana ana i ka Peresidena Cleveland Noi.
[Hoomanaia]
Aole no he manao o ia ano, oia hoi, he aelike mawaena ona a me keia aupuni e waiho i ka hana ma ke ano kuikawa i hoakakaia ma kana palapala ia Peresidena Harrison o ka la 18 o Ianuari, oia hoi ka la mahope mai o ke kukalaia ana o ke aupuni hou. Penei na olelo o kana palapala: “I KA MEA HANOHANO BENJAMIN HARRISON, “Peresidena o Amerika Huipuia. “E kuu Hoaloha Kiekie a maikai. “Me ka naau kaumaha kuhohonu au e palapala aku nei ia oe i keia wa. “O kekahi o ko’u mau makaainanana, i kokua ia hoi e na kanaka o na aina e, ua hoole i ko lakou noho na malalo o’u, a ua kipi mai i na hooponopono aupuni kumukanawai ana o ko’u aupuni. “Ua hoao lakou e hoopau i ko’u nohoalii ana a e kukulu i aupuni kuikawa, me ke kue maopopo no i na kanawai kumu o keia aupuni. “A mahope iho nei o ka loaa ana ia’u o na hooiaio hiki ole ke kanalua ia ua kokua a kakoo ka Mea Hanohano Kuhina Kiekie Mana Piha o Amerika Huipuia i ka lakou hana kue kanawai, a ua hoolele mai i na koa o Amerika Huipuia iuka o ka aina no ia mau hana, ua waiho aku au malalo o ko lakou ikaika, me ka manaoio aole la oia e hana pela ina aole me ka mana i loaa mai iaia mai kona aupuni mai. “He ekolu mau kumu nana i kono ia’u e hana pela: O ka makehewa o ka paonioni ana aku me Amerika Huipuia, o ka makemake e kapae ae i na hana ikaika me ka hookahe koko a me ka hoopoino i ke ola a mea ka waiwai, a o ka manaoio pu no hoi iloko o’u e hoihoi hou mai ana oe a me kou aupuni i ka pono ma kahi o ka hewa i hanaia mai nei maluna o makou. “Iloko o ka wa kupono e waihoia aku ai imua ou kekahi moolelo hoakaka o na kumu oiaio e pili ana i keia haua, a ke noho nei au me ka manaolana e hooholo pololei a e hoopono mai ana oe mawaena o’u a me ko’u mau enemi. Aole no keia hoopii i hanaia no’u ponoi iaho, aka, no ko’u poe makaainana nana i noho iho nei me ka oluolu malalo o na nohona lokomaikai, aloha a malama maluhia ana mai Amerika Huipuia. “Ua lawe aku nei ko’u mau hoa paio i kahi maku wale no e hiki ai ke loaa ianei no keia hana, a no ko’u lohe ana e hoouna ana lakou i poe elele o loko no o ko lakou poe heluna e waiho aku i ka lakou hoike o na mea i hana ia iho nei ma ko lakou aoao imua ou, nolaila, ua noi aku au i ko lakou oluolu e ae mai e lawe pu aku ma ia moku hookahi i elele imua ou, nana hoi e waiho aku imua ou i ka’a mau hoakaka, e like la me na mea i maopopo ia’u a me ko’u poe makaainana i kupaa mahope o’u. “Ua hoole ia mai ke noi, a no ia kumu ke koi aku nei au ia oe i keia wa ano i loaa ai he pono kaulike no’u a me ko’u poe makaainana, aole make hana mai o ke Aupuni o Amerika Huipuia i kekahi mea no keia hana a hiki i ka wa e lohe ai oe i ko’u aoao. “E hiki ana ia’u ke hoouna aku i ko’u elele e aneane ana ma ka la 2 o Feberuari, oiai oia ana paha ka wa mua e loaa ana ia’u kekahi moku holo aku, a e hiki aku ana oia imua ou me ka hikiwawe a pau e loaa ana i mea e loaa ole ai he hoohakalia ma na hooponopono ana o keia hana. “Nolaila, ke noi aku nei au ia oe e kuu makamaka maikai, mai ae iki oe i kekahi mau manao hooholo e loaa ia oe a hiki aku ko’u elele. “A ke hooia aku nei au ia oe i ka hoomau ia o na mahalo kiekie.
LILIUOKALANI R.
“Honolulu, Ianuari 18, 1893.”
Nolaila, ina he mau mea kekahi i hooholoia mawaena ona a me ke aupuni e waiho i ka ninau o ka hoihoi hou ana iaia i ke aupuni imua o Amerika Huipuia, ina la paha ua oleloia ia manao i hooholoia ma keia palapala, no ka mea, aole e nele kona hoomaopopo ana aku i ka Peresidena ia kumu, oiai ua ike iho la oia ma ia manawa e hakalia loa ana kona loio alaila hiki aku i Wasinetona. Aka nae aole loa he wahi huaolelo e hiki ai ke hoomaopopo iho he mea kahi hooholoia pela. Ua hoouna ke Aupuni i kona mau Komisina i Wasinetona no ke kumu nui hookahi, oia hoi i loaa mai ke apono o ka Kuhina Stevens ae a ike ana i ke Aupuni hou, a e hooponopono ai hoi no ka hoohui kalaiaina ana me Amerika Huipuia. O ka palapala keakea a kue a ka Moiwahine i pau i hanaia ma ka la 17 o Ianuari, ua like no laua me ka leta ana ka nele i na olelo hooiaio ua oa a iki he mau kuka a hooholo like ana e waiho i kona kuleana i ka nohoalii, imua o Amerika Huipuia. Aka, o ka manao oiaio maoli o kela palapala kue, he mau hoohalahala i na hana i hoakakaia e ke Kuhina Stevens a me ke Aupuni hou, a e hoike ana he hoopii kana imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia. Ua lawe ia mai no ua palapala nei e like loa la me ka lawe ia ana mai ina no ma ka hale leta mai.
Ua kakauia ka wa i loaa mai ai ma ua palapala nei ma ke noi a ka mea nana i lawe mai , i mea hooiaio ua loaa pono mai.
No ka hoolaha i waihoia mai e ka Moiwahine i pau, ua hoohalahala oia imua o Amerika Huipuia, aole kela i lilo i mea nui ia makou. Aole no e hiki i kela hoopii hoohalahala ke kaohiia mai, oiai, e mau ana no ka oihana lawe leta e like me ka mea mau. Aka, o ka lilo ana o kela hoolahaia ana mai a me ko makou lawe ana mai (me na olelo wehewehe ole i kahua e hiki ai ke oleloia, ua waiho makou i ko makou kuleana e ku ai he aupuni ma ko Amerika Huipuia lima; aole loa i ala iki mai ia mea ia makou a hiki wale no i ka wa a kou aupuni i waiho mai ai ia manao.
Penei ke ano o ua palapala kue nei: “Owau o Liliuokalani ma ka lokomaikai o ke Akua, a malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii, ka Moiwahine, ke kue maopopo aku nei au ma keia i kekahi hana a me na hana no a pau e kue ana ia’u a me ke Aupuni Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii i hanaia e kekahi poe kanaka e olelo ana, ua hoa la lakou i Aupuni Kuikawa a no keia Aupuni.
“A ke waiho a haawi aku nei au mamuli o ka ikaika i oi ae o Amerika Huipuia, nona ke Kuhina Mana Piha, ka mea hanohano John L. Stevens, nana hoi i kena na koa o Amerika Huipuia e hooleleia ma Honolulu a kukala ae e kokua ana oia i ua Aupuni Kuikawa nei i olelo ia.
A i mea hoi e kaohi ai i ka halawai kue ana o na pualikoa a lilo paha ke ola, nolaila , malalo o keia palapala kue a me ke kena pu ia ana mai hoi e keia hana ikaika, ke haawi nei au i ko’u mana a hiki i ka wa a ke Aupuni o Amerika Huipuia e wehe ai, mamuli o na kumu oiaio e waihoia aku ai imua ona i ka hana a kona Luna Nui a e hoihoi hou ai ia’u iloko o na mana hooponopono ma ke ano owau ka Moi Kumukanawai o ko Hawaii Paeaina. “Hanaia ma Honolulu, ma ka la 17 o Ianuari, A. D. 1893.
“LILIUOKALANI R.
“SAMUEL PARKER,
“Kuhina o na Aina E.
“W. H. CORNWELL,
“Kuhina Waiwai.
“JNO. F. COLBURN,
“Kuhina Kalaiaina.
“A. P. PETERSON,
“Loio Kuhina.
“S. B. Dole a me kekahi poe ae, o lakou ka poe o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.”
(Kakaukuaia). “Ua loaa mai ma ka lima o ka Papa Kuhina i pau i keia la 17 o Ianuari, A. D. 1893.
“SANFORD B. DOLE,
“Lunahoomalu o ka Aha Kuka Hooko o ke Aupuni Kuikawa.”
Malia paha aole i maopopo ia oe, aka, o ka oiaio nae keia, aole iki ma kekahi manawa a hiki wale mai nei no i ka wa au i waiho mai ai i ka olelo hookuleana a ka Peresidena o Amerika Huipuia e olelo ana i kona mana e komo wale mai ai e keakea kue ma na hana pili kuloko o keia aina ma ka la 19 o Dekemaba, i loaa mai he hoike pili oihana i keia Aupuni mai ke Aupuni mai o Amerika Huipuia ua manaoia ma keia alahele e hanaia ai. A aole no a hiki i ka wa i hoolaha ia ai ka Mr. Gresham palapala i ka Peresidena o Amerika Huipuia e pili ana i ka ninau Hawaii, i loaa iki ai he lono oiaio no kela ano kalai aupuni.
O ka poe no mahope o ka Moiwahine i pau, ua olelo lakou i kela a me keia manawa penei iho la ke ano e hanaia ai, “aole nae i hiki iki ia makou ke hilinai i ka waiwai o ka lakou mau lono lauahe@ e pili ana i keia mea, oiai e noho hilinai maluhia ana makou mamuli o na kuleana pili aupuni me kou aupuni, a me ka hilinai pu hoi i ke ano makamaka aloha a hoopono o ke aupuni nona na hana ana me makou i ike pinepine ia kona ae ana i ko makou noho kuokoa aku ma ke ano mana alii, me ka hoao ole e kaili wale ae i kekahi pono mamuli o ka like ole o na ikaika mawaena o na aupuni olua. Ina o kau kumu paio mai ua manaoio o Peresidena Ka@vaiana ua waiho aku keia aupuni a me ka Moiwahine i pau i ko laua mau kuleana pakahi e pili ana i ka nohoalii o keia aupuni iloko o ka nohona hookolokolo mai o Amerika Huipuia a oia ka oiaio, alaila, e oluolu anei oe e ninau aku au, inahea nei a aia ihea kahi a ka Peresidena i malama ai i kana Aha Kuikawa@.
Ua hele loa o Keakaokalani.
Ua lawe ia aku ma ka aina malihini, mai ka poli aku o kona pua@ aloha, a i mamao hoi mai na makua, na makamaka a me na hoaloha o ka aina kulaiwi, maloko o Grand Hotel, Kapalakiko, i ka hora 6 a me hapa o ka la 17 o Ianuari, o Keakaokalani Ailau. Ua hanau ia oia ma Honolulu nei, i Ianuari 26, 1860, nolaila ina oia i oia a hiki i ka la 26 o ka malama iho la i pau, ina ua piha iaia ke 34 o kona mau makahiki o ke ola ana. Ua holo aku oia mai Honolulu aku nei maluna o ka mokuahi “Australia” o ka la 6 o Ianuari me ka ma‘i he ohao me kana wahine aloha, no ka mea he hana nui ka Mere ma ke kahua hoikeike o Kapalakiko, me ka lana hoi o ka manao e loaa ana la ka palekana ma ka loli ana o ka ea. Eia ka aole. Ua hoihoi ia mai kona kino wailua ma ka mokuahi no nana i lawe aku iaia, a ku mai la i anei i ka la 27 o Ianurari. Ua hoihoi ia ke kino i ko laua hale mua i noho ai ma alanui Kukui ma ka lokomaikai o ka poe e noho nei i kela wa. Ma ia la a aumoe, ua nui na makamaka a me kona mau hoaloha i kipa ae e paho@a i ko lakou mau aloha paumako a ua olo iho ka pihe o na leo uwe o ka lehulehu waimaka helelei a me na leo mele kanikau hoalohaaloha a ka pua@ mele Quintet oiai oia he lala, maluna o ke kino i @loa ia a e moe lolii oni ole ae ana. Aloha ino o Keakaokalani, ka inoa o ka mama e noho mai la i ka aina ehaeha ke hele mua ana, eia ka ola ke hookoe ia e pa@auma aku no ke kama punahele i ako oia aku.
Ma ka auina la Sabati mai, ua hoolewa ia aku ke kino kupapau o Keakaokalani a kanuia ma ka ilina o Maemae, me ke kaoo nui o na makamaka , na pilikana a me na hoaloha, a i hui pu mai me ka puali puhi ohe lahui. Aia maluna o ka wahine kanemake, ke aloha p@ mako o keia anaina.
Hunahuna Mea Hou o Kau
E ka Nupepe KUOKOA,
Aloha oe:
Ke koa kaulana o ke Aupuni Kuikawa, e ae mai oe ia’u i kekahi wahi kaawale o ka kana milimili:
1-Nui ka ua ma Kau nei iloko o keia mau pule, o ka ua ia ke hele ala ka wai hele ka ala.
2-Ua hoomanao ia ka la 17 o Ianuari ma Kau nei i ka la 20 no ka haiki o ka manawa i puka mai ai ka hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina he ahaaina nui ma Punaluu. Malaila ae ka Hon. J N Kapahu me kana mau keiki hoouheuhene, ua ike ua Hon. nei i ka waiwai ole o kona aoao i paulele mua iho nei oia hoi aoao (alii) ua lilo oia i keia wa he lala no kahoohuiaina.
3-Nui ke ohohia ia o Peresidena Dole a me kona pane ia Willis, o ka pane paha ia ke kunewanewa ala o Kalivalana.
4-Nui ka maluahia o keia apana i keia wa, no ka piha makaala o na keiki a E. G. Hikikoki, i hoonoho mai ai e malam i ka maluhia.
5-Ua ala mai no hoi na hana pono i keia wa iloko o na luakini.
No kahi wa aku,
HAAO.
Kau, Ianuari 29, 1894.
Ua nui ko Mrs. Mary A@au mau hoomaikai i na hoaloha a me na makamaka, ma ka aina e a ma ka home nei, no ka lakou mau kokua aloha a pau iloko o kona wa ehaeha no kana mea aloha he kane i hala e aku.
Ua hoi mai o Hon. F. M. Hatch mai kana huakai pokole aku nei i ka Ipuka Gula o Kaleponi, i kaukoo ia mai e kona hapa maikai. O ka mea hou a Mr. Hatch i hoike mai ai, pela ka ikeia ma na nupepa namukuloko o kakou, he elua mau kumuhana ano nui e kaana ia la e ka lahui o Amerika Huipuia. O ka mua, ke kumuhana hooponopono auhau dute a o ka lua mahope koke aku ka ninau o Hawaii. Ua hoomaopopoia nae e ka lehulehu, o kela olelo hooholo uahoa i o la honua a Kamakaoha, “e okiia na poo o na alakai o ka hookahuli aupuni ma Hawaii nei a me ka poe kokua ia lakou,” oia ke kukui hope i kakia ia i ka pahu kupapau o ke aupuni alii a kanu loa ia aku la.