Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 3, 20 Ianuali 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

A pau keia mau mea i ka makaukau, ka hoe, na iako, na pea, ke kia, na paepae, ka o, ke kaula, eia mai paha auanei ka oukoa ka poe heluhelu e kuihe iho ai loko o oukou, auhea iho la ka wai? Eia aku no a hoea mai, a e hoomanawanui iki iho pela. I kela wa, kahea aku la oia i na moopuna e hele mai imua ona. I ko laua la hele ana mai, e waiho ana na pono a pau o ka waa, a o ka waa hoi, aole he waa, a ninau hou aku la laua, auhea ka waa? I mai la ke kupunawahine, eia no ka waa, a e ike aku ana hoi olua i ka waa kauoha o na kupuna o olua i hoomakaukau ai no na wa pilikia, e like me keia e ike ia nel ia olua e na moopuna. Maanei e na makamaka heluhelu e ike ai kakou i ka waa. Pane hou aku la ke kupunawahine, e na moopuna, e make ana wau i waa no olua.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MAMA I MEA OLE I KA NANI A ME KA Ul O HAWAII. I aku la na makua, e auhea oe, ua pau ka pono, ua awakea, e ai ka i-a, o pilau auanei, a popo haele a huli hou aku no hoi ka i-a. Ua pono ia i ka manao o Puakoolau, a pau ae la ka i-a i ka ai ia, a o ko lala moe no hoi ia a aui ka la, a au ae la na maka ma o a maanei, me ka manao o Mokuola no keia kahi a laua e noho ai me ke kaikunane, a kulu iho la na waimaka, no ka mea, he mea e ke aloha e koni ana i ka puuwai, a hoomanao ae la ka mea kakau i keia wahi hooheno a ka poe kahiko:

Eia no la, wahi a Puakoolau, ua makaukau na mea a pau. Homai ana, i noi mai ai ke kupunawahine. Haawi aku la hoi o Puakoolau i na mea a pau, eia mai ka puaa, eia mai ka i-a ula, eia mai ka ia eleele, eia mai ka niu, eia mai ka aahu, eia mai ka moa Waiho na mea a pau imua o Punahoa, ia wa i kauoha aku ai oia i na moopuna, e hoi laua i ka hale mahope, a i ke kaawale ana aku o na moopuna mai iaia aku, ua hoomaka oia e hana i keia mau mea hana ma ke ano mana kupua, me ka pule ana iloko o ke pi wai i hoopihaia a piha me ka wai i hoolanaia me elua pua lehua, hookahi pua ulaula a he hookahi puakea. Ua hooliloia ka i-a ulaula a me ka i-a eleele i mau hoe no elua manawa i hooluuia ai iloko o ke pi wai, a no hoi ka niu, ua hooliloia i mau iako, a o ka moa hoi, ua hooliloia i ama, o ka puaa hoi, ua hooliloia i kia a i kaula, a o ka aahu hoi, ua hooliloia i pea a me kona mau mea e pono ai.

I pulu a'u lehua i kapalekei Ina la i ka uka o Maihi —e—hihi Maihi oe i ka pili a ke aloha Haawi kuai i na lihi kahiko Manao ana oe o ka uku hoopanee Mai—eha—iho. Ia la a po, he hula wale no ka hana a na lii, e like no me ke ano mau o keia lahuikanaka. O ka hele ia a po ka la, o Kapunanaio hana no o ka hele e huli i na mea hana, a ia po a ao, ke kalua mai nei na puaa, na ilio a me ka moa. O ka hele ia a wehe kaiao, hoi mai la o Punanaio me na mea hana, a ma ia kakahiakanui ana ae, ua makaukau loa ka hele ana o na lii opio, he wa kupilikii kela o ka ohana no ke kaawale ana o na lii opio, ua like hoi me ka make ka hoea hou ole mai, a pau ka wa uwe o na lii a me na makaainana, o ka hoomakaukau ae la no ia o ka hele o laua nei i ka hale e ke kupunawahine. I ka pau ana o ka ike ana o na mea a pau i na mea e hele ana no ka wa mau loa, e like hoi me na kanawai paa i kau ia maluna o lakou, o ko laua nei hele aku la no ia i kahi o ka waa. O Kaloapau ia po a me ia ao ana ae, o laua wale no ia e hele nei i kahi o Punahoa, no ka mea, he kapu ia wahi i na lii a me na makaainana, he kapu kupua a he kapu alii. I hiki aku ka hana o na moopuna e kali mai ana no kela, a ninau koke mai la no, heaha hoi ko olua mea i hiki ole mai ai i nehinei? O ke aha mai ka hoi kau e kupuna, kai no hoi i ko ianei hiamoe no hoi paha a aui ka la, i hoala aku ka hana he ole ke ala mai. Ae, e kuu moopuna, e hai aku au ia oe, ma kuu mana kupua, iaia nei e hiamoe ana, aohe uhane, ua hele i kai o Mokuola me ke kaikunane haku, ilaila kahi i luakaha ai, a hiki i ka hoi ana mai o ka uhane i ke kino, ua pau na mea a pau i ka hanaia e laua, a i ka pau ana o na kamailio ana o ke kupunawahine, ua ninau hoa mai la no oia, auhea na mea hana a olua?

I ka lohe ana o Puakoolau i kela olelo a ke kupunawahine, he mea e ka lele o kona hauli, a ninau koke aku la no oia, heaha hoi kou mea e make ai? Eia hoi la, wahi a ke kupunawahine. Aia a make wau ia olua, loaa ka waa o olua, a ina aole wau e make, aole he waa e loaa ia olua, a penei olua e hana ai ia'u, e pepehi olua ia'u, a make au, a o kuu kino kanu olua malalo nei o ka paepae o kauhalo nei, pani olua i na puka o kuu mau hale a paa, alaila, kanu olua i keia mau anoano ipu awaawa maluna iho o kuu wahi i kanuia ai, a ma ka hikina a ka la malaila kekahi mau anoano, a o na anoano no ia, ulu ka lauhue ia Hawaii nei, a o kuu alelo, oia ka waa o olua e hele ai, a na olua hoi e hele, o ko kakou hele pu no ia, a ma ko olua wahi e hele ai a e noho ai paha, malaila kakou. Eia kuu kauoha ia olua e na moopuna, ina i hele kakou a pae i ka aina a kakou e noho ai, e malama loa olua i kuu alelo o make au, aole au e ola hou. E hana olua i na mea a pau me ka haule o kahi mea a'u e kauoha nei ia olua, a ina e malama olua i keia kauoha, ola na iwi ia olua, alaila, hala no hoi ko olua puu make e na moopuna, a lilo no hoi ka make i mea ole, a penei olua e hana ai, ina kakou e hiki i Kuaihelani i ka a ka poino i noho ai, a pae i ke one kahakai, alaila, e olelo iho oe, penei: E Punahoa e, ua pae mai nei kakou i Kuaihelani nei, e hoihoi iho oe i na pono a pau o ka waa iloko o ke alelo, a hoolilo ae i ukupapa, a hoopili mai i ko kuemaka, alaila, e hele pu au me olua i na wa a pau a olua e hele ai, a na poino, e ili ana no ia maluna o olua, aka, o ka make, aole. Aia a hiki olua i Kuaihelani, mai hele pu oe me ko hanai, e noho no oe ma kahi mua e pae aku ai kakou, o ke alii o ua aina la, aia ma ka aoao akau, a o kahi a kakou e pae aku ai aia ma ka aoao hikina o ka aina, a o ke alanui e moe ana mai ka hikina aku, oia no ke alanui e hiki ai i ka halealii o ua kanaka la nona o Kuaihelani. Aole i pau.