Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 51, 23 December 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Teru Enomoto-heyl |
This work is dedicated to: | Imua Kamehameha! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
Mai ka Aoao Ekahi mai.@
KANAWAI 46.
HE KANAWAI E KUKULU AI A E HOOPONOPONO AI I NA KOA KIAI AUPUNI O HAWAII. A E HOOPAU AI I NA KANAWAI I KULIKE OLE ME KELA KANAWAI.
E hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina:
PAUKU 12. E hoopiha ia na hakahaka i loko o na oihana koho ia iloko o na puali Koa Kiai Aupuni e lawelawe maoli ole ana i ka hana ma ke koho ana. Ina ua @ e hakahaka ma kekahi koho ana mamuli o ka hookiekie ia ana ae o kekahi luna koa. ua hiki no e hoopiha ia ia hakahaka ma ia wa no me ke kauoha hou ole ia. E noho hoomaluia na koho ana o na luna o na puali e kekahi luna koa i koho ia e ka Alihikaua Nui, a oia luna koa hoomalu e hoolaha aku no oia no kona koho ia ana aole e emi malalo o ehiku la i ka poe a pau i kuleana ma ia mea, ma ke kau ana i ke kauoha e koho ana iaia maloko o ka hale paikau o ia puali, a e heluhelu ia no hoi imua o ka puali iloko o ekolu la mahope iho o ke koho ana e hoike aku no oia i ka hopena o ia koho ana i ka Alihikaua Nui.
PUAKU 13. O kekahi luna koa i hookohuia i hele mai ka Mokupuni aku, a i ole i@ i hookaawale iaia iho mai ko Hawaii Pae Aina aku a oi mamua o kanakolu la me ka ae ole o ka Alihikaua Nui, e manao ia na waiho oia i ka hana, a e hoike ia ae ia mea ma na kauoha mai ke keena ae o ka Akukana, o na Ukali mahope koke iho o ka ikeia ana oia kaawale ana aku ma kahi e.
PAUKU 14. Ua hiki no e hookuu ia kekahi kanaka i kepa ia mamua ae o ka pau ana o kona manawa ma ke kauoha o ke alli koa nui o ka bataliona a regimana paha ma ka hoike ana aku o ke alii koa o kona puali, no kekahi o na kumu mahope iho nei: E lawe i ka hookiekie hou ia ana ae ma o ka hookohu ia ana, no ke kaawale ana o kahi i noho ai mawaho aku o na palena o kahi o ia puali ana i komo ai a ua loihi loa mamua o ka mea e hiki ai iaia e hana i kana hana oihana koa me ke kupono ma ka manao o ka luna koa maluna ona, no ka kiki ole e hana i ka hana, ma ka hoike ia ana mai ma ka palapala o kekahi kauka. A i ole ia na hiki e hoopau ia oia me ka hanohano ole no kekahi o na kumu i hoakaka ia mahope iho nei: No ka hoahewa ia ana no kekahi feloni imua o kekahi Aha Hookolokolo Kivila, mamuli o ka hoopai ana o kekahi ana hookolokolo oihana koa.
PAUKU 15. O kekahi luna koa, luna koa hookohu ole ia a koa paha hana i hoolohe ole i na kauoha o ka luna koa maluna ona, a i ole ia ua hana pono ole a hana i na hana ino @ hoohaahaa ai iaia iho ma ke ano kupono ole i ke koa, oiai oia malalo o na kauoha oihana koa, e hopu koke ia no oia. Ina oia he luna koa i hookohu ole ia a i ole ia he koa maoli e hana ana ia manawa i kekahi hana oihana koa, e lawe ia kona mau pono kaua mai iaia aku a waiho ia oia malalo o ke kiai, a hookolokolo ia oia a hoopai ia e ka aha hookolokolo oihana koa e like me ke kanawai a me ka maa mau o ke oihana koa.
PAUKU 16. Ua hiki no e hana a hooko ia na rula a me na kanawai no na regimana, bataliona a me na puali i hana ia e ka hapanui o na luna koa i koho ia o ia regimana, a i ole ia bataliona, a i ole ia e na lala o na puali, a i apono ia o ka Alihikaua Nui, ina aole i kue ia mau rula a me na kanawai me na kanawai a me na rula o ke Aupuni Kuikawa.
PAUKU 17. O na hoopai uku dala a pau no ka hele ole ae i na paikau me na hookahakaha ana a me na nana ana i kau pono ia a hooholo ia malalo o na hoakaka ana o ia mau rula a me na kanawai, ua hiki no e ohiia ma ka hoopii ana imua o ka Aha Apana ma ka inoa o ke Aupuni Kuikawa a o na buke a me na moolelo o ka regimana, bataliona a puali paha, a me ka moolelo o na hana i hoopaiia ai ka poe i hewa, he mau hoike kumu no ia no na mea i hoike ia e pili ana ia hana.
PAUKU 18. O na luna koa a pau a me na koa o ka Oihana Koa Kiai Aupuni a pau i hooko pono i na hana oihana koa a pau e like me ia i hoakaka ia maloko o keia Kanawai, ua loaa ia lakou ke kuleana i hookuu ia mai ka uku ana i ua auhau kino, auhau kula a me ka auhau alanui, a o na luna koa me na koa a pau e lawelawe maoli ana i ka hana e hookuu ia no lakou mai ka hana jure ae.
PAUKU 19. E hana ka Akukana o ka Puali Ukali ma ka la 15 o Iulai, a mamua ae paha o ia la i kela a me keia makahiki, i papa inoa piha o ka oihana koa o kela a me keia apana auhau, e lih@ me ka mea i ke ia ma na moolelo ma kona keena mai ka la 1 o Iulai, a e hoolako aku i kop@ o ia mea, i hoohiki pono ia i na Lunahelu o na apana kahi i noho ai ia puali koa.
PAUKU 20. Ua hiki no i ka Alihikaua Nui i kela a me keia manawa e hoopau i kekahi hapa o na kiai aupuni me ka ae pu ana o na Aha Hooko me Kuka no ua kumu kupono.
PAUKU 21. O na rula a me na hooponopono ana o ka Oihana Koa o Amerika Huipuia, ma na wahi e pili ana a i kue ole hoi me ke kanawai o keia aupuni, a me na rula a me na hooponopono ana i @ana ia i kela a me keia manawa e ka Alihikaua Nui, oia no na mea a me na hooponopono ana o ka Oihana Koa Kiai Aupuni.
PAUKU 22. Aole no e loaa i kekahi luna koa ke kuleana e koi aku a i ole ia e lawe i kekahi uku no ka hoohiki ana, a i ole ia no ka hooiaio ana i kekahi olelo hoohiki i hoohiki ia a hooiaioia paha malalo o na hoakaka ana o keia Kanawai.
PAUKU 23. Ua haawi ia ka mana i ka Alihikaua Nui e kukulu a hana a me na hooponopono ana, na kumuhana a me na kumualakai i kue ole i na hoakaka ana o na kanawai ana i manao ai he kupono no ka hana ka hooponopono a me ke ao ana o na kiai aupuni, a e hooko piha aku i na hoakaka ana o ke kauawai e pili ana ia m@. Oia mau rula, hooponopono ana, na kumuhana a me na kumuhana, na hiki @ e hooponopono hou ia i kela a me keia manawa e ike ia ai he kupono @ hana ia pela, @hoolaha @ aku no ma na kauoha a @ hana ia @ano i ma@ ia @ kupono no ka hoike ana aku i ike ia @ n@ aupuni.
PAUKU 24. Aole loa kekahi puali koa i hoakaka ia ma keia Kanawai, ma na hana hookahakaha @ i ole ia ma ka hana maoli, e p@ i kekahi hae o kekahi aupuni @ lahui paha koe wale no ka hae o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 25. I ka manawa e kaka@ ai kekahi poe i nui kupnon ko lakou @eluna a he poe hoi i ku i ka lawelawe i ka hana oihana ko@ i kekahi palapala e noi ana e kukulu ia kekahi puali koa na ka Ali@kaua Nui ma ke @oi ana o ia poe, @ me ka @e pu ana o na Aha Hooko a me Kuka e koho i manawa @ @e kahi e halawai @i no ka hoonohonoho ana @ ko@o i kekahi luna koa @ noho hoomalu @ i@ halawai.
PAUKU 26. E noho hoomalu no ka luna ko@ i koho ia ma ia halawai, @e ho’onohonoho na hana e hooponopono i ke koho ia ana o na luna koa hookohu ia o ka puali, a o ia koho ana ma ka @lot@ no ia, mahope iho o ke koho ana, e hana no oia i papa inoa o ka poe i hoonohonoho ia, i hoike no kela a me keia luna ko@ i koho ia, a hooili aku i ka Alihikaua Nui.
PAUKU 27. Ina na kukulu ia ua puali nei a @a kohoia na luna koa e like me na hoakaka ana o ke kanawai, na kauoha me na hooponopono ana, e hookomo ia no ia puali ma ka p@p@ o na puali koa o na kiai aupuni, a o na luna koa i koho ia ina ua hookohu ia lakou e noho no lakou ma ka oihana no hookahi makahiki, a i ole ia @ hiki i ka manawa e koho ia ai ko lakou mau hope mai ma ka oihana.
PAUKU 28. E hookohu ia na luna koa i hookohu maoli ia o na kiai aupuni e ka Alihikaua Nui, aka ua hiki no iaia e hoole aole e hookohu aku i kekahi luna koa ia koho ia, a i ole ia i hoonoho ia, ina ma kona manao ua kupono ole ka mea ia koho ia e lilo i luno koa no na kiai aupuni.
PAUKU 29. O na luna koa hookohu ole ia o na puali o na kiai aupuni e waiho ia ae ko lakou mau inoa e na luna koa nui o ko lakou mau pauli pakahi, malalo nae o ka @pono ia ana e ke alii koa nui o ka regimana, a i ole ia ka bataliona, a o ia mau luna koa ia hookohu ole ia aole hiki e hoopau ia, a i ole ia hoemi ia ko lakou kulana, koe wale no ma ke ano i hoakaka ia maloko iho nei, a i ole ia e ke alii koa nui o ka regimana a bataliona paha no ka hoohemahema ia ka hana a no kekahi kumu kupono e ae paha.
PAUKU 30. Ua hoolako ia na puali o na kiai aupuni me na pono kaua ma ke ano like me ko na puali o ia ano like o ka Oihana Koa o Amerika Huipuia.
PAUKU 31. O na puali o na kiai aupuni e loaa no aole e emi malalo o kanalima, aole hoi e oi aku mamua o hookahi haneri me ekolu kanaka ke hui ia na alii koa a me na koa maoli. E hoonoho ia lakou e like me keia mahope iho nei; hookahi Kapena, hookahi Lutanela Ekahi, hookahi Lutanela Elua, hokahi Kakiana Ekahi, elima Kakiana, ewalu Kopala, elua hookani mea kani, hookahi Maka, a aole e emi malalo o kanakolu aole hoi e oi mamua o kanawalu-kumamakolu koa maoli.
PAUKU 32. Ua hiki e nana ia na pu a pau, na lako kaua, na pono kaua, na buke, na hoike helu a me na moolelo o na ano a pau e kekahi luna koa i ae ia e ka Alihikaua Nui, a i ole ia Alii Koa Nui e hana pela.
PAUKU 33. E malama ia he hoike a nana makahiki o na koa a pau o na kiai aupuni iloko o ka mahina o Iune o kela me keia makahiki, ma ka regimana, bataliona a puali paha e like me ka mea i manao ia he pono e ka Alihikaua Nui, a na ke Alii Koa Nui o kela a me keia puali e hana a hooiaio ia na papa inoa i hana palua ia, e hoike ana i na inoa a me ka helu o na lala o ka puali, na luna koa e like me ko lakou kulana a me na koa maoli i hana ia na inoa e hoomaka ana mai ka A aku, a e hoopili pu oia me kela a me keia papa inoa ia papa hoike no na lako kaua, na pono kaua, na pono @ahu, na lole a me na waiwai e ae o ke aupuni e waiho ana me ka puali, he hoakaka ana i ke ano o ka hoolilo ia ana o na dala a pau loa ia loaa mai ke aupuni mai iloko o ka makahiki ia hala me na ike e ae a ka Alihikaua Nui e makemake ai. O keia mau papa e haawai ia aku no e ke Alii Koa Nui o ka puali i ka luna koa nana he hookahi kope e hoouna ia e ia i ka Akukana o ka Puali Ukali, a hookahi kope i ke keena poo o ka regimana a bataliona paha.
PAUKU 34. 1. E hele aku no kela a me keia alii koa i koho ia o na kiaia aupuni, i kona @ manawa e koho ia ai e noho ma kekahi oihana iloko o na kiai aupuni, imua o kekahi Papa Ninaninau e ninau ia ai no kona kupono e noho ma ka oihana i koho ia ai oia.
2. Oia Papa, aia no he ekolu mau alii koa i hookohu ia a i waeia e ka Alihikaua Nui, a ua hiki no e hoopau ia lakou e like me kona manao.
3. Na ka luna koa i koho ia e noho hoomalu ma kekahi koho ana e hoike koke aku mahope iho o ka hai ana ae i ka hopena o ia koho ana i ka luna koa @ mau luna koa paha ia koho ia e hele ae lakou imua o ka Papa Ninanihau no ka ninau i ka wa e kauoha ia ai e ia Papa.
4. Ina aole i hele aku ka luna koa i koho ia a i hai ia aku e hele ae imua o ka Papa Ninaninau i olelo ia i kona manawa e kauoha ia ai e lakou, e manao ia, ina aole i hoike ia na kumu kupono no kona hele ana ae, ua hoole no oia i kona hookohu, a e kauoha ia e malama ia he koho hou ana. O ka waiho ia ana aku o ka hoike kupono o ka papa me ka Akukana o ka Puali Ukali aole i lawa ka ninaninau ana o kekahi luna koa, a i ole ia, aole e hele ae imua o ka papa i ka manawa i kauoha ia ai, e manao ia no ia he kumu kupono e kauoha ai e koho hou.
PAUKU 35. E hoike aku ka Papa i ka mea e makemake ana i hookohu e hele ae no ka ninaninau ia ana iloko o ehiku la mai kona koho ia ana, e ninaninau pono lakou iaia no kona makaukau ma ka oihana koa a me na mea e ae, a ina ma ka hoomaopopo ana o ka hapanui o ka Papa, ua lawa kona makaukau e hoike ia aku ia mea i ka Alihikaua Nui. E ninau ka Papa i ka mea e ninau ia ana e pili ana i kona ike ma keia mau mea mahope iho nei:
1. Ke ano paikau i kauoha ia
2. Na kanawai a me na rula e hooponopono ana i na kiai aupuni
3. Ke ano o na kauoha oihana ko@ kukui palapala ana, na moolelo a me @m@ makaukau @.
PAUKU 36. E waiho ia @ na noi ana e lilo i lala no kekahi puali o na kiai aupuni ma na halawai mau wale no o ia puali o kela me keia p@le, a e kau ia ka ino@ o ia mea noi ma kahi e ike pono ia ai a i ole ma ka hale p@ka@ o ia puali a hiki i ka halawai mau hou ana o kekahi pule iho o ia puali a m@ ia manawa @ aole mamua ae e ko@o balota ia ai ia poe noi e ka puali Eia no nae hoi @ hiki no e hookomo ia na koa e like me ka mea i makemake ia iloko o na puali e hana maoli ana i ka hana.
PAUKU 37. E loaa no i ka Alihikaua Nui ka mana @ ko@o a hookohu aku i na alii koa o na puali e hana ana i ka hana maoli ina ua loaa he mau hakahaka. E mau no ka hookohu o kekahi alii koa i kah@ ia aku @ ka hana maoli @ hiki i kona hoopau ia ana @ ka Alihikaua Nui.
PAUKU 38. Aole e aahu a lawelawe kekahi koa koe wale no oiai e hana ana i na hana oihana koa, a i ole ia ma ka ae ana mai o kona alii koa nui kekahi lole koa a mea e ae e pili ana i ka oihana ko@ o ke aupuni, a i ole ia no ka puali ana i lilo ai he lala.
@ Aole kekahi luna koa e malama ana i kekahi waiwai o ka lehulehu no na hana o ka oihana koa e hoolilo aku i kekahi o ia mea ma ke ano e lawe a hoihoi hou mai @ i ole ia a lilo loa me ka ae ole ia mai e ke alii koa maluna ae ona.
PAUKU 39. Aole e hana ia kekahi hookahakaha ana a hana e ae e kekahi regimana, bataliona a puali paha me ka p@ i na pu a pono kaua e ae me ka apono ole ia e ke alii koa maluna ae.
PAUKU 40. O ka regimana o na Koa Kiai Aupuni, oia no, aole e emi malalo o eono, aole hoi e oi aku mamua o umikumamalua mau puali. O ka huina o na puali malalo o eono ka nui he bataliona ia.
PAUKU 41. O na Alii Koa Nui o na Koa Kiai Aupuni, oia no hookahi Konela, hookahi Lutanela Ko@ela a me hookahi Mekia.
PAUKU 42. Ua koho ia na Alii Koa Nui o ia ano e na alii koa i hookhou ia o ka regimana a bataliona paha, koe na alii koa ukali, a e noho no lakou ma ka oihana no elua makahiki a hiki i ka manawa e koho ia ai ko lakou mau hope mai ma ka oihana. Ma ke noi ana o na alii koa i loaa ia lakou ka mana e koho, e koho no ka Alihikaua Nui i kekahi alii koa e noho hoomalu ma ia koho ana, a nana no e hoolaha aku no kona koho ia ana, i ka manawa a me kahi e malama ia ai ia koho ana, a me ka oihana e hoopiha ia ana, a o ia hoolaha e paiia no aole e emi malalo o elima la mamua ua iho ke koho ana iloko o kekahi nupepa ia paiia ma Honoluou, a i ole ia ma na hoolaha kapili no ia manawa like no. Ua hiki no i ka Alihikaua Nui e kauoha e malama ia he koho ana no na Alii Koa Nui a laina paha ina aole e noi ia e kauoha e koho iloko o kanakolu la mahope iho o ka loaa ana o ka hakahaka, a i ole ia mahope iho o ka pau ana o ka manawa i koho hope ia ai ka luna koa.
PAUKU 4@. E hoike aku no ke alii @ noho hoomalu no ia koho ana i malama ia e ka Alihikaua Nui, a ina ua apono oia e hoopuka aku oia i ka hookohu. Ma na koho ana a pau no na alii koa hookohu ia e loaa ka hapanui o na balota o ka poe a pau i hiki ae, alaila ua koho ia. I mea e mana ai ia koho ana e hiki ae aole e emi malao o ka hapanui o na alii koa i loaa ia lakou ke kuleana e koho.
PAUKU 44. O na Alii Koa nui me ua alii koa laina e noho nei keia wa o ka bataliona e noho no ma ka oihana no leua makahiki me hookahi makahiki pakahi mai ka la aku i loaa ai ko lakou mau hookohu e paa nei, a mai ia manawa aku a hookohu ia ko lakou mau hope iho ma ka oihana.
PAUKU 45. O na ukali o ke Konela, Lutanela Konela a Mekia paha maluna o ka regimana a bataliona paha, oia no, he hookahi Akukana, hookahi Kuata master, hookahi Luna pu a me hookahi Kauka me ka loaa ia lakou o ke kulana @e Kapena, i hoonoho ia e ke Alii Koa nui, a e noho lakou ma ka oihana e like me kona makemake, a i ole ia a koho ia ko lakou mau hope mai ma ka hana, a ua kupono e hana. O na ukali i hookohu ole ia oia no he hookahi Kakiana Mekia, hookahi Duata master Kakiana, hookahi Kakiana Malama Pu, hookahi Kuene Halemai, elua Kakiana paa hae a me hookahi Mekia pahu, me ke kulana Kakiana Mekia.
PAUKU 46. Ua hiki no i ke Konela ke hoohui i na hookani mea kani o na puali okoa a hoonohonoho ia lakou he puali okoa a hoonohonoho ia lakou he puali hookani pahu malao o ka Mekia Pahu.
PAUKU 47. E hoakoakoa kela a me keia puali o na Koa Kiai Aupuni aole e emi malalo o hookahi manawa i kela a me keia pule no ka paikau a me ke ao ia ana ma ka oihana koa.
PAUKU 48. E malama na alii koa o na puali i buke a maloko olaila e kakau ia ai na inoa o na helu o na luna koa, na luna koa i hookohu ole ia, na poe hookani mea kani a me na koa maoli e hiki ai, a ma kela a me keia paikau ana, a mai ia buke mai e hana ai i na hoike mahina a hooili aku i ka luna koa nui o ka regimana, a i ole ia ka bataliona paha. E malama pono loa ia keia mau buke, a i ka manawa e piha ai e hoihoi ia aku i ka Akukana.
PAUKU 49. E loaa no ia na lii koa a me na koa ka uku, oiai e hana maoli ana i ka hana e like me ka mea e hooholo ia ana e na Aha Hooko me Kuka.
PAUKU 50. Ua hiki i keia mau alii koa mahope iho nei e koho i na Aha Hookolokolo Koa:
1. Ka Alihikaua Nui no ka hookolokolo ana i na alii koa a pau.
2. Ka Alihikaua Nui o ka regimana a bataliona paha no ka hookolokolo ana i na kanaka a pau i kepaia malao on@.
3. Na ke alii koa e kauoha ana i @a Aha Hookolokolo la e hoakaka i ka la e noho ai, a i ka wa e noho ai ua hiki no e hoopanee ia mai kahi manawa a i kekahi manawa hou aku e like me ka mea kupono no ka hana ana i ka hana aka o ka loihi o ka manawa e noho ai ka aha mai kona la i wehe ia ai a hiki i kona hookuu lo@ ana aole no ia e oi aku mamua o ekolu pule, a ina ua loaa he hakahaka iloko o ka aha, a i ole ia @ kupono e loaa ona aha hou, ua hiki no i ke alii koa nana ia kauoha ka aha, a i ole ia kona hope mai ma ka oihana e hoopi@ ia hakahaka a i ole ia @ kauoha i aha hou.
4. E hoohiki k@ alii koa @ alii ko@ paha o ia aha i keia olelo hoohiki mahope iho nei mamua iho o ka lawelawe ana i ka hana: “Owau o ..... ke hoohiki nei au e hookolokolo pololei a hooholo e like me na mea ia hoike ia mai ma @ hana a pau mawaena o ke Aupuni kuikawa a me kekahi mea a mau mea paha e hiki mai ana imua o ka Aha H@kolokolo Koa i ko@ ia au au.”
5. Na ka Aha i kona manawa e hoonoho ia ai e hookolokolo i na hewa a pau. n@ hana hewa ana a me na law@ ole ana a pau i ike ia iloko o ka regimana a bataliona paha i koho ia ai ia a e loaa i ua aha la ka mana e kau aku a ohiia na hoop@ uku dala a me hoopai e ae a pau i kau ia maluna o na kanaka i kepaia i ka oihana koa ma keia Kanawai.
PAUKU 51. O na Aha Hookolokolo Koa i hoonoho ia malalo o na hoakaka ana o keia Kanaawai, ua hoonohoia no ma ke ano like, a malalo no o na rula a me na hooponopono ana e alakai ana i na Aha Hookolokolo Koa ma ka Oihana Koa o Amerika Huipuia, ma na wahi a pau e pihi ai a i kue ole hoi me na kanawai o keia aupuni a me na rula a me na hooponopono ana i kukulu ia e ka Alihikaua Nui. Ua loaa ia lakou na mana e kauoha aku e hele mai na hoike ina @a kii ia e lakou, e malama i ka maluhia iloko a e pili ana i ke keena hookolokolo oiai e noho ana ka aha, a e hoopai no na hana hoowahawaha, e like me ko na Lunakanawai Apana malalo o na kanawai o keia aupuni.
PAUKU 52. I mea e ohi ia ai na uku hoopai i kau ia e na Aha Hookolokolo Koa, e hana no ka Peresidena o kekahi aha o ia ano i papa hoike o na hoopai a pau o ia ano, a me ka poe i kau ia ai ia mau hoopai maluna, a iloko o umi-kuma-malima la mahope iho o ke kau ia ana o na hoopai e hoopuka aku i palapala i ka Ilamuku a i ole ia i kona Hope paha, a i ole ia i ka Makai Nui, a i ole ia i kona Hope paha o kekahi mokupuni, a i ole ia i ka luna puuku o ka regimana a bataliona paha, e kauoha ana iaia e hoomalu a ohi mai ia mau hoopai a me na koina maluna a mailoko mai paha o kekahi waiwai o ka mea i kau ia ai ka hoopai, a ua hiki no e hooko ia ia palapala a hana hou ia e like no me ke ano o ka hana ia ana o na palapala hoomalu i hoopuka ia mai na Aha Hookolokolo Apana mai.
PAUKU 53. Iloko o ka manawa kaua ole, a kela a me keia alii koa ia hookohu ia, ina ua hoolohe ole i na kauoha, hana ole a i ole ia ike ole i ka hana i kana hana, hana i na hana kupno ole i ke alii koa e hana, a i ole ia ua hana i na hana hoohaahaa i kona alii koa maluna iho ona, a i ole ia no ka hana ole i kekahi o na mea ia kauoha ia ma keia Kanawai, e hopu ia no oia a lawe ia no ka hookolokolo ia ana imua o kekahi Aha Hookolokolo Koa nui, a ua hiki i na aha la ina na ku ka hewa iaia, e hoopai iaia e hoopau loa ia, e hiki ole iaia e paa i kekahi hookohu malalo o ka oihana koa, e hoopai ia e uku i kekahi huina i oi ole ae mamua o hookahi haneri dala, a i ole ia e ao ia ola, a i ole ia e kau maluna ona i keia mau hoopai a pau, a o kekahi paha oia mau hoopai e like me ko lakou manao he pono.
PAUKU 54. E kau ia no maluna o kela a me keia alii koa ia hookohu ole ia, ina ua hoahewa pono ia e kekahi Aha Hookolokolo Koa Regimana a bataliona paha, na hoopai i hoakaka ia mahope ae nei: e hoihoi hou ia ilalo i koa maoli, hoopau ia me ka hanohano ole, e ao ia, uku hoopai aoloe e oi ae mamua o kanalima dala.
O na Aha Hookolokolo Koa Nui no ka hookolokolo ana ia na alii koa ia hookohu ia, e noho no ma ia aha aole e emi malalo o elima aole hoi e oi aku mamua o ehiki mau alii koa i hookohu ia, a o lakou a pau ina e hiki ana e oi ae ko lakou kulana kiekie i ko ka mea i hoopii ia.
O na Aha Hookolokolo Koa o ka regimana a bataliona paha e noho ia no a aole e emi malalo o hookahi, a aole hoi e oi aku mamua a ekolu mau alii koa ia hookohu ia. Ina he hookahi wale no alii koa aole e emi iho kona kulana malalo o ko ke Kapena.
PAUKU 55. O kekahi a me na hoopai dala a pau malao o na hooholo ana o na Aha Hookolokolo Koa e ohi ia no e ka luna puuku, a ua haawi ia no iaiai ka mana no ka ohi ana i kekahi hoopai mai kekahi alii koa ao koa maoli mai paha e lawe ae, a mea mailoko ae o kekahi dala o ia alii koa a koa maoli paha, o na dala hoopai a pau i ohi ia e hoihoi ia ka waihona o ka lehulehu ma ke ano he loaa aupuni.
PAUKU 56. I ka manawa kaua, hoohaunaele kipi, a i ole ia kue paha i ka hooko ia ana o na kanawai o keia aupuni, ua hiki e kahea ia na Koa Kiai Aupuni, a i ole ia o kekahi hapa paha o lakou e hele ma ka hana maoli a ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawai Pae Aina.
PAUKU 57. O kekahi lal@ o na Koa Kiai Aupuni i hele ole a hoole paha i ka hele ana ae i ka manawa i kauoha ia ai e ka Peresidena, ua pili iaia k@ hewa hoolohe ole i na kauoha, a ua hiki e hookolokolo ia a hoopai ia e kekahi Aha Hookolokolo Koa.
PAUKU 58. O na kanawai a me na hapa kanawai a pau e ku@ ana me na hoakaka ana o keia Kanawai ma keia na hoopau loa ia.
PAUKU 59. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolaha ia @i.
Aponoia i keia la 18 o Augate, M.H. 1893.
[Kakauinoaia]
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
[Kakauinoaia]
J.A. King,
184-1 @73-1 Kunina Kalaiaina
Ua hookhou ia aka o D.H. KAHAULELIO ESQ. i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Ap@na Hookolokolo Kaapuni Ekolu o k o Hawaii Pae Aina
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
K@na Kalaiaina, Dec. 9, 189@.
@7@
Ua hookohu ia aku o E.P. AIKUE, ESQ. i keia la i Lunakanawai Apana no ka Apana o Koolaupoko, Oahu, ma kahi o Frank Pa@ i waiho mai.
Hale M@ Hooko, Dec. 1, 18@.
@71-1
O ka POAKAHI, DEkeMABA @5, 18@, oia ka la K@maka a me ka POAKAHI, IANUARI 1, 1894, oia ka la Makahiki Hou, e malama ia ana ma ke ano mau La Kulai@ a e paai @ ma Keena Hana Aupuni a p@ni @ Pae Aina ma ia mau @.
J.A. KING
Kuhina Kalaiaio@
Keena Kalai@, Dec 12, 1@
@
K@ o @ Papa Ola
Honolulu, December 18, @
No ka mea @ p@ka @ ka mai @ U@ @ ka Mokapuni o Hawaii, nolaila @a manao ka Papa Ola no ka pomaikai o ka lehulehu, he mea pono e hoolaka aku i keia malao nei:
@ AILONA O KA MAI @ ULA
Ua hoomaka ka mai @ Ula @ ka @l@l ke poo, lani @, eha ma ka puu a me ka pii ikaika a@ ka wela. Iloko o umi-kumamal@ kumamah hora pok@ puupuu makelii ulaula ma ke @ holo koke no a puni ke kino holo @ Mahope o ke kolu o ka la @ wale ka ula. Mahope o ka ewalu la @ka ili e hemo @uu@un@ makalii @ ke kino, a me ka p@paa nunui @ ka wa@. No eha a eono p@le e@ i ka ili. Mai ka wa e p@ka @ai ai ka @ hiki i ka wa e pau loa ai ka hemo an@ hunahuna ili @e wa lele ia o ka mai @la. A@a iloko o na hunahuna ili maloo ka a uoano o ka mai, a oia ka mea nana e hoolaha aku ka mai @ ula.
@e ike ia na hoailoaa o ka mai @ ola iluna o kekahi e@ ike me ia i hoakaka ia ma luna ae e pono e hoike koke ia ae imua o na Luna o ka Papa Ola.
W.O. SMITH
Peresidena o ka Papa Ola.
190-3 2473-3
KA
NUPEPA KUOKOA
MX
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki $2 00
No Eono Mahina 1 00
Kuike ka Rula
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H.M. WHITNEY, Luna Nui.
J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
N@ Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POANO, DEKEMABA 23, 1893.
Na lona Pihoihoi o keia mau la.
Ma ke ahiahi Poakahi nei, ua lono ia iwaeaa o kekahi poe naauao, ke hooikaika pu nei ke Kuhina Willis me ka Moiwahine i pau ma ka hooponopono ana i Kumukanawai hou no Hawaii, a he mau pauku koe a laua i like ole ai. Ke haawi aku nei makou i keia lono, aka malia paha he mea kohokoho wale aku no ia.
Ua noi mai ke Kunina Beritania Wodehouse i ke Aupuni Kuikawa e ae iaia e hoolele mai i mau koa o ka mokukaua Beritania mama e kiai i ka hale kuhina i ka wa e haunaele ai, a ua ae oluolu aku ka Peresidena ia noi.
LAUNA O H. F. GLADE ME KE KUHINA AMERIKA.
Ma ka hora 10 Poakahi nei, ua hele aku o Kanikela H.F. Glade e launa me ke Kuhina Mericak a ninau aku la, aole anei e hiki iaia ke hoopuka mai i kekahi olelo anan e hooluolu mai i keia ano pilihua. Ua pane mai ke Kuhina, he hana ikaika kana i ka po a me ke ao, e hoao ana i mea e hoopau ai i ka pilikia a e oluolu ai ka manao o na aoao a pau.
Alaila hoikeike aku la o Mr. Glade i ka nui o ka pilihua e noho nei, e keakea ana i na hana a pau, ma ia mea e poho ai ka poe kalepa, a me ka pihoihoi no kona hooko ole i kekahi manao, a ua ninau aku ina aole hiki iaia ke hoakaka mai ia kekahi manawa maopopo e lohe ai ka lehulehu i kana mea e huna ai. Ua pane mai ke Kuhina Willis, aohe lana o kona manao e hiki ana iaia ke hoopau i ka pilikia mamua o ka pau ana o na hora he kanaha-kumamawalu, a malia ia wa paha oia e hoopuka mai ai i kekahi mea. Eia wale no kana mea e olelo ai i keia wa, aohe kumu kupono iki o keia pilihua. O ka pau no ia o ko laua launa pu ana.
Pau ka Pee ana o ke Kuhina Amerika
Ma ka auina la Poakahi aku nei, ua hoouna aku o Peresidena Dole @ palapala i ke Kuhina Amerika Wills, i mea e hoopau ia ai kana mau hana hewa maalea. Penei ke ano nui o na olelo “ke hoomaopopo nei keia aupuni eia ke hoolaha hana nei oe me ka Moiwahine i pau. He mea hiki ole ia makou ke manao io he hana kau oia ano, aka he pono nae e ninau aku makou ia oe, ina he oiaio.”
O ka pau no ia o ka pee ana o ke Kuhina, a ua hoolele ia na kukuna o ka oiaio mai kona lua ae i eli malu ai, puka mai oia i waho ma ke akea, a noi aku la i ka Peresidena e halawwai ma ka hora 1:30 auina la Poalua mai. Ia hora, ua hele o Mr. Willis ma ke keena hana o ka Peresidena, a heluhelu i kekahi pepa, no ka manawa he 12 minute o ka heluhelu ana. Aole i loaa mai na mea apua maloko o ua palapala ala. eia nae kona ano nui.
Ua noi oluolu mai oia i ke aupuni Kuikawa e hookuu aku lakou a e haalele i ko lakou mana aupuni a e hoopau loa i ke aupuni Kuikawa, i mea e akea ai ke ala e hoi hou aku ai ka Moiwahine i ka noho alii. Ke hele nei i ka hiku o na pule o keia Elele Kuhina o ka noho huna ana me ka ekemu ole iki mai i ke aupuni i kana mea i hele mai nei. E like me ka hana malu a Kalivalana a me Blount i huna mau ai i ka manao, a hai aku ika Moiwahine wale no, pela no hoi keia Kuhina i hana ai a hiki i ka wa a Peresidena Dole i haehae aku ai i kona koloka pouli o ka huna, paka mai la kana hana kolohe ma ke akea. He nui ka maha o na manao o ka poe kokua i ke aupuni, no ka ike ia ana o ko lakou enemi ma ke akea a pau kona elieli malu ana.
Heaha ka ke Aupuni o Hawaii nei e Pane aku ai i ke Kuhina Willis.
Ma Ka hora 3 auina la Poalua, mahope o ko Mr. Willis noi ana i ke Aupuui Kuikawa e haalele mai i ke aupuni, ua akoakoa mai ka Aha Kuka. Ua hai ia aku ia lakou ka palapala a Willis, kuka pu, alaila. Hooholo i ke ano ka pane ana aku iaia, e hoole loa ana i keia noi mahaoi. Ke huna nei lakou i na olelo o ka palapala a me na mea e pane aku ai, a pau i ka haku akahele ia na pane, alaila ia wa e hoopuka ia aku ai a lohe ka lehulehu. E paa ana paha ka pane i ka Poaha, alaila ko ka makemake e lohe ia.
Ua haawi ia i ke Aupuni Kuikawa ka wa kupono e hoahewa aku ai i na hana apiki, hoopunipuni, a huna wale i hoomau ai o Kalivalana ma, me ke pale mau aku i na olelo hoakaka a keia aupuni, aole ae iki e hoolohe a noonoo.
He pono ma ko lakou mau olelo pane e hoikeike lea aku i kela mau hana apuka a pau. E hoakaka ana pha lakou me ka hoahewa aku i ka wahahee eleele loa maoli o kela mau olelo ua hookahuliia o Liliuokalani me ka ikaika o na puali mokukaua o Amerika ma ke kauoha a Kuhina Stevens. O ka wa kupono keia e loheia ai ka leo o ke Aupuni Kuikawa, ka leo i hookuli wale ia mamua iho nei e Amerika.
Aole i hoike mai o Willis is kona manao, a manao ole paha e hoohana mai ana oia i ka ikaika o na puali o na mokukaua e hoopau ae i ke Aupuni Kuikawa. Ke noho nei ke aupuni me ka ikaika o na puali koa e pale aku i kela hana. Aole i lawa na puali o na moku no ia hana kaua. Hookahi wale no mea e hiki ai, o ka hoolele mai i na poka pahu a hoopau ae i na hale, a pau pu na waiwai o na haole a me na kanaka a pau.
Ua loheia no hoi, he kue loa na alii mokukaua a pau i ka hana lokoino mai pela i ko lakou poe hoahanau mauka nei. Aole lakou e ae ana e hapai i kela hana hilahila ole he hoihoi moi. Ua maopopo lea e kaohi ana ka Ahaolelo Lahui iaia e haalele loa i kona manao lokoino.
Ke Kulana Aupuni e Noho nei.
Ke hoolala nei ka Aha Hooko i ka lakou pane oolea i ke noi a Kuhina Willis. Aole keia he mea hiki ke hana awiwi ia. aia wale no me ke akahele loa. He mau pule ko ke Kuhina hookaulua ana a hoopuka mai nei i kona manao, nolaila he pono iaia e hoomanawanui i mau la alaila pane ia aku.
Ma ka nana ana, ke a@a ia nei ka moku ahailono “Corwin” i moku nana e lawe aku i na palapala a Mr. Willis e hoike ana i kana hana maanei. Ma ka manao o ka poe naauao a makou i kamailio aku ai, aole i hoomana ia o Willis e hooko i kona manao hoihoi i ka Moiwahine me ka ikaika o na puali kaua Amerika i keia wa, aia paha a lohe hou ia mai Wasinetona mai, ke hole aku ke Aupuni Kuikawa i kana mea i noi iho nei ia lakou.
Ua maopopo lea e hoole ikaika ana lakou, aole e ae, aia wale no a hoopau ia lakou me ka lima ikaika, aole lakou e hilinai ana i ka Mr. Willis hookaulua ana paha a hoouka mai i ke ka@a. Ke ku makaukau nei lakou e kiai mau anaa o kii malu mai oia ia lakou e hoonanea ai.
Ua ae ia na mokukaua Iapana a me Beritania e hoolele mai i na koa iuka nei e hoomalu i ko lakou poe kupa, ke ulu mai kekahi haunaele ma ke kulanakauhale, aka aole nae i hoolele ia mai lakou. He maluhia ka noho ana o ke kulanakauhale i keia wa, aohe pilihua.
Ke kali nei na aoao a pau no ke ku mai o “Alameida” me na eke leta, nana e hoakaka mai i na mea i hana ia maloko o ka Ahaolelo Lahui. No na la he nui o ko lakou akoakoa pu ana. Ua manao ia, he nui a ikaika na olelo kue ma ia ahaolelo i keia hana a Kalivalana ma Hawaii nei. Ke manao koho wale ia aku nei, e kaohi ia ana ka Peresidena e ka Aha Senate, e akahele kana hana ma Hawaii a pau ko lakou huli pono ana. Aole i hoihoi ia ke alii a hiki i keia la.
He nui ka akena o ka poe anee alii, a he ikaika hoi ka manaolana a me ka wiwo ole o ka aoao o ke Aupuni Kuikawa. Na ke Akua e hoolanakila mai i ka pono! E kuoo kakou.
NU HOU HAULI NO HAWAII!!
HURO! HURE!! HURA!!!
HIKIIKII IA O CLEVELAND!!
Hon. L. A. Kakina ma Honolulu.
PALEKANA O HAWAII!!
Ma ke ku ana mai ka moahi Alameda i ke kakahiaka nui onihinei, Dekemaba 22 mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou ano nui malalo iho:
Ua hoi mai nei maluna o ka Alameda, o Hon. L.A. Kakina, ko Hawaii Elele a Kuhina Mana Piha ma Wasinetona, a eia oia i Honolulu nie i keia la.
Nui loa ka wela a me ka hahana o na manao hoahewa o ka lahui a me na hoa ahaolelo o Amerika Huipuia i keia hana kukulu aupuni alii i hiolo a Kalivalana e hana nei i mea e hoekaeka ai i ka moolelo o ka Repubalika nui o ke ao nei.
Ua papa ia ka Peresidena, aole e kauoha e hoolele aku i na puali koa mokukaua iuka o Honolulu, a e hana me ka lima ikaika, aia a loaa aku ka ae oka ahaolelo lahui mamua. No laila, uahikiikii ia na lima o ka Peresidena i keia wa.
Ua kauoha pupuahulu aku ka ahaolelo Senate ia Kalivalana, e hoouna koke mai i na mea a pau i pili i ka ninau o Hawaii i mua o ia aha me ka awiwi. A ua hooia aku oia. Ma ka la 18 o Dekemaba nei e makaukau ai oia.
Ke naka la na kuli o ka Peresidena, aka o ka oihana aumokukaua, ua kuu iho ko lakou pihoihoi, mamuli o keia hoololi ia ana mai nei e ka ahaolelo Senate o ka papa kuhikuhi hana lima ikaika a ka Peresidena i manao ai na ka oihana mokukaua e hooko.
Ke wawa la mai nei, no ka nui loa oa ka opiuma iloko nei o ka aina, nolaila ua emi iho kono kumukuai.
E la ke hamama mai nei kekahi mau halekuai lole i keia mau po, n ka haawi i nui ka manawa e kuai ai no ka hoolako ana no na la kulaia.
Ua hoopanee ka hihia hoopaapaa wai o Wailukiu me ka pau ole o na hoike i ka ninauinau la, a ua hoi mai ke Komisina wai Robertson a me ka lolo o ka mahiko o Wailuku, W.A. Kinney ma ka Maiuaiu o ka Paolua aku nei.
Ua hopu ia o Kapena Kalua, ka hapa ona o ka mokukuna “Kawailani” maloko o kona hale noho ma Koleaka, Honolulu nei, i ka po Poakolu iho nei o keia hebedoma, no ka koaa ana aku ma kona malu, he 8 mau tini opiumna a me na lako puhi opiuma. O ka ipupaka puhi opiuma, he mea makai loa e make ai no ka $25. Ua law ia ae i Kuapapanui, a me ka bela ana me $250 i ae ia aku ai oia e noho mawaho a hiki i ka wa e hookolokolo ia ia oia.