Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 39, 30 September 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]
He Moolelo Hawaii
MOKUNA X. Ka Mauiie!e.\iii, p ii i ko Maui. Maulielealii īa Wehelani, 0 Moikeha a me Oiopana; o Moikeha ia Hinaaulua, o Hookamaiii a me Kila o Hookamaili ia Keahiuia, o Kahai; ia Keheau, o Kuolono; ia Kaneakaleieoi, 0 Maelo; ia Lauiialaa, o Laulihewa; ia Akepamaikalani, o Kahu oi; ia Pelea o Puaakahuoi; ia Nononui o Kukahiaililani; ia Kokaloia o Maiiikukahi; ia Kanepukoa o Kalonanui a me Kalonaiki. O Kalono. nui ia Kaipuholua o Kalamakua. ia Kelenuinohoapiapi, o Laielohelohe w; ia Piiiani, o Piikea w, o Lonoapiilani a me Kihaapiiiani. O Piikeapiiiani ia Umiaiiīoa 1« o Aihakoko a me Kumalae, e iike me ia i hoakakala ma ka heiu i hala. Uo ka Kalehenuī, pili i ko Oahu. Kaiehenui ia Kahinaiu, o Hinakaimauiiawa; ia Kahiwakaapn, o Muolani; ia Kaomealani, 0 Ku-o Mua; ia Kapnaa Mua, o Kawaiewaieoku;; ia Unaula, o Kauiaulaokaiani; ia Kaluaiolowaiu, o Kaimlhaooku; ia Loe, o Moku a Loe; ia Kapiheolalo; o Kaiiaokalani; ia Kuaaohe o Kupualani; ia Kaohlaula, o Kupanihi; ia Kahuaokaiani, o Lonopuloku; ia Mumukalauiohua, o Ahuakai; ia Kahiiinaokahlki, 0 Maeuokaiani; ia Kauluhīnaio, o Kapiiiokalani; ia Kaiaakahina, o Holauiani; ia Kaihupeemakua, o Laoinuiakaihu{iee; ia Kauhiiliula a Pulanl, o Hoalani; ia Kau a K&makaohua, o Ipuwai a Hoi∋ ia Kaihikapu a Kakuihewa, o Kauakahikaaauaana w; ia Iwikauikaua, o Kaneikauaiwilaai k; ia Keakeaiani w; o Kalanikanieieiaiwi. O Iwikauikaua, no Hawaii oia, i noho mua īa Keakamahana, ioau o Keakeaiani w. A mahope iho, haa lele o Iwikauikaua ia Keakamahana, no ka pepehi ia ana o kona makuahine a me kaua kaikamahine mua e Keakamahana no ke koko aiil haahaa, no ka mea ia Keaka-
mahana no ke aapuoi; a hele naauauwa o Iwikauikaaa no ke alohn i kona makuahiue a me ko kaikamahiae, u lamalama kukui a Iwikuuikaua ike awakea. A hiki oia i Hilo, haawi aku oia i ko aupuni o kaoa wahine ina alil o Hilo. A malaila a&u holo oia i Oahu a noho aku ia Kauakahikuannauakane, loaa o Kaneikauaiwilaui he aiii kapu pio. Nolaila, mahope mai, hoouna aku o Iwikauikaua ia Kaneikauaiwilani kana keiki o hoio i Hawaiia noho aku ia Keakeaiani kona kaikuahine, ho kapu moe ko Keakealani. A loaa mni o Kaianikauleieīaiwi a liio iaia keia mau kapu eiua. A uo ko Keaweikekahialiiokamoku noi aua aku ia Kalaoikauleleiaiwi i kapu no kana keiki hiapo no Kaeamamao, i kapala o Kalaniuuiaiamamao, ua pii aka ke kapu moe iaia. Ka Keauuui, pili no i ko Hawaii. Keaunui, ia Wehelani, o Nuakea; ia Keoioewa a Kamaua, o Kapau a Nuakea; ia Lanileo, o Kaaiauliwahiue; ia Laniaiku, o Hualani w; (no Moiokai) ia Kauipahu o Hawail, o Kaiohumoku; ia Laamea, o Ikialamea; ia Kaiamea, o Kamanawakala. mea; ia Kuaiwa a me Kaina o Ebu, amo Onakaina. O Ehu ia Kapohauoia, o Ehunuikaimaiino; ia L\ea na o Pauia; ia Ahuli, o Pauaikaiaiki ia Paiena, o Ahuiinuikaapeape; ia Koinoho, o Kaiiiokiha; ia Huaieiakea, o Mokuohualeiakea w; ia Umi u Llloa I, o Akahiakaiiikapu; la Ka hakumakaliua, o e Koihalauwailaua w; ia Keawenuiaumi, o Kanaioa* kuaana; ia Kaikiiani; ia Kaikilani, o Keiiiokalani w; ia Keakeaiani k, o Keakamahana; ia Iwikauikaua, o Keakeaiani w; a pela aku. E nana Iki hou kakou mahope no o keia papa.
Mokuohualeiakea w ia Umi a Li loa, o Akahiilikapu w; ia Hakuma kaiiua, o Koihaiauwailana a me Ke liiohiohi k, oia ia Amanakookoo, o Akahiakameenoa; ia Keawehanaikawaiu, o Keaweikekini; ia Kapule huawakea, o Koaekea; ia Kuihewa, o Kalehunapaikuwa; ia Ahia, o Lu lukawaakekee; ia Kukamaneulu, o Kaupe; la Kuimeheua, o Nahiolea; ia luuina, o Kekuanaoa; ia Pauahi nui I kapaia o Kinau w, o Keeiikolani, Lota Kapuaiwa, Liholiho, Kamamalu. O Liholiho ia Ema Kaleieonalani, o ka Haku o Ilawaii. Ka Onakaina kaikaina o Ehu. Onakaina ia Kuamakani, o Kanahae; ia Kapiko, o Kuleanakapiko; ia Keanianihooieilei, o Akahiakuleena w; la Liioa, o Umi a Liloa a peia aku. Kekahi mau pua alii a Piiiani ka Moi oMaui. Piilani, la Kumunuiakapokii, o Nihokeia; ia Kapumakokoula, o Hikaalani; ia Keliiokaloa, o Hoikapu; ia Kaumaka, o Umikaumaka; ia Liloakaai, o Keliiokaloa w; ia Liloaiiimaahulani k, o Haki; ia Piiao, o Kauhiapilao; ia liiki, oMoano; ia Paiila, o Kauwa; ia Eia, oC. Kanaina; ia Kekauluohi, o W. C. Lunalilo. Ka Kalonaiki, na leilani o Oanu, Kalonaiki ia Kikenui a Ewa, o Piliwale, ia Paakanilea, o Kukaniioko, ia Luia, Kaleimanuia, ia Lupekeahomakalii, o Kahikapu a Manuia; ia Haunui a Kanehoaiani, o Kakuhihewa, ia Kahaianuia Kahuailana, (w) a me Kaakauaiani (w), o Kanekapu, Kaihikapu a Kakuhihewa a me Kauakakahi nui.
0 Kaihikapu a Kakuhihewa ia Kalua a Hoohila, 0 Knhoowahaokalani, ia Kaweioiauhuki, q Kauakahi a Kahoowaha, ia Mahulua, o Kualii ia Kaianikahimakeiaiii a me Kukuiaimakalaoi, o Peieioholani a me Kaapuwai. O Peleioholaiii ia kuhikini, o Kumahana ia-i—o Kaneoneo, ia Kalakauiokikilo (w) 0 Kaianiomaiheuila, a me Kalanianoano. He nui aku na alii i koe aole i loaa aku ma keia houiuuln aoa, 0 na hemahema ma keia e kaia mal. No ke kulana 0 na Ui. 1 O ka niau pio ke aiii kiekieioa, ina ho aiii niaupio ke kane a he niaupio ka wahlne, a he kullke ko laua mau kapu aiii, aiaila, aolo e he mo ke kapa o iana I ke kapu o kekahi o laua, a ua pumehana Hke ko laua mau poii i kekahi a me kekahi a 0 ka laua mau keiki e hanau mal ana mailoko mai o ko laua mau pnhaka he mau alii kapu Jiakou. 2 O ka pio, oia na lieiki I hanau ia mai e na aiii niau pio, he keikikane a he kaikamahine, aiaila, hohol iho no laua a nononoho, a hoao kaikunane a kaikuahine, a ua kapa ia he hoao pio, he hoao kapu, he hoao wellweli, he hoao kapa alii, a 0 ka lana mau keikl e hanau mai ana, he mau kelki Akua, he ahi, he lalapa enaena; aia ma ka po e hiki ai ke kamaiiio pu me na alii a me na kanaka, he alii plo a he aiil niau pio. Penei: O Kamahana ke kane a 0 Lonokahakini ka wahine kapu pio, loaa mai o Kapneokalani, o Kaneoaeo a me Naianipipio, a aa kapa ia iakou he mau alii pio, he nni keia ano alii kapu ma Hawaii ne!. Peia no hoi 0 Kamehameha Nui, he aiii kane nlaupio, hoi iho no oia
noho ia Kalola koua kaikuahme, he aliiwahino eiaupio, loaa m&i o KalanikAuiokikiio, ho aiiiwahioe niaapto, noooho ao laua i Kaneoneo, hauaa mal o KalanlomaiUouila, & rae Kalanianoano, a he oi loa aku keia o Ke feapa. 3. Oke alu Xaha. FIIa ke ano, hookahi makuahiue he aliiwahlne niaupio, a olua makuakane, he maa alii kane niaupio laua, a ua nonono* ho hoiio aku laua i ka w*ahine hookahl, a pnka mai na laua he keiki kane a me ke kaikamahine; a i ko iaua hoao am ae ma ia hope Iho, ho moi naha ia, aole he pio. O Kalola, he aiiiwalune niaupio, noho ia Kalauiopuu, he alll kane niaupio, hanau o Kiwalao he keiki kane. Noho hou aku o Kaioift ia Keoua Kalaninuiahilapalapa* he alli niaupio loaa o Liliha KeKuiapoiwa 111. O Kiwaloa ia Kekuiapoiw» 111, loa o Keopuolani, ho moo naha keia. He niii kapu no ke aiii naha, aole nae i kulike ko iaua knpu aiii me ka aiii plo; aole no ka hanau pu ana mai e ka 'makuwahino hookahi, aoie e hiki ke hoohoahanau aku, he Akua ko la la boa like, he Akua ka hoahanau, a he Akua ka hoa o llke n i. 4. No ke alii waii, lio aiii niaupio ka makuakane, a ho aiii pio, n | he alii naha; a o ka makuiihine, he alii hoahauau, a piii hoahanau, a mau kaikaina hoahanau na na kua, a he mau alii ohana alii nu|. He niii niaupio ka makuahine, he aiiipio, he alii naha; a o ka makuakane, he pili honhauau inailoko inai o na hoahanau o na makua, a he mau aili kukaulua, a mau ohana alii nui. Ao ka laua mau keiki ke hanau mni, he mnu keiki aiii wohi. Aole i liko ke nlii wohi ma ko kulana o ko alii n.ihn; aka, ho wahi kuiana kanawai iki o maha ai ka i ke kapu o na a)ii naha, a me ha aiii niaupio ma ke kahea ilha i ke mele o na niil nalia m kapu niaupio; koe nae ko kapu pio a me ke knpu akua, aina i a'o k.t wohi i ko luua kapu, ua paapaa ike nhi. penei O Kiwaio ke kapu uiaupio, a o Kamehameha I. ko kapu wohi; uoho ia Keopuoiani nona ke kapu niaupio (oia hoi ke kapu moe) loaa o Lihoiiho, Kauike&ouii, a me Nahionaena, no iakou ko knpu nnha a me ke kapu niaupio. O K.ikalani ke kapu woh?. 5. Ka La Alii, ua kapaia na alii o Lihue, o Wahiawa, a me Halemano, he poe Lo Alii, no ka malama i ko lakou kapu alii; he poe kupuna aiii knpu, he kapu ke kane a me ka wahine, a huipu no laua I ko laua kapu nlii a hannu mal na keiki, maiama no lakou i ko lakou mau kapu alii, eia nae, aoie i noho pu me na alii aimoku, akn, ua noho lakou i ke kuahiwi, a ina e nelo i ko aiii oie nana e maiama i ke aupuni, alaila, ain no hoi maiaila o loaa ai na iii nui oko aupuni a i nelo ke alii o ke aupuui 2 ko aiii wahine 010, malaiia no e loaa ai. E nana ia Kauakahiailani, ia Mailikuknhi, ia Kalonn, ia Piiiwale, ia Kukaniioko, ia Paakaniiea, ia Kaakaualani, Kaau, Lale, Paoakalani, Pakapakaua, a lehulehu wale aku ua alii o koia ano I kapaia na Lo Alii.