Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 36, 9 Kepakemapa 1893 — Page 1
| This text was transcribed by: | Bryson Mcfeeley |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXII. HELU 36. HONOLULU, POAONO SEPATEMABA 9, 1893. NA HELU A PAU, 2458
Hoolaha Loio.
W. R KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
A ME
LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA PALAPALA HOOHIKI.
Keena Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu. 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
A ME
Agena Haawi Palapala Mare
Mahukona, Kohala, Hawaii. 2378-1v
ANTONE ROSA,
@AKONI.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanu Kaahumanu.
2370
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.
E @@@A NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e kukulu hale. E kipa mai a e ike kumaka.
2396-Q
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai @ no ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana@ Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewa@. alanui Kalepa. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.
Ki@@ o Alanui Moiwahine me Papa.
2396-Q
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO,
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU ME NUI WALE
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2396-q
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kauaka hookahi i ua dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a @na waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala ha@ina no na la olua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i ua dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka waaku o ka @oomoo ia ana mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, ala wale no ma ke kikoo @ ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na @ura a pau, a o na uku panee i uku ole ia ma@una o na pu@ dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma @@ wa aku e hoi ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala hoomoe mai maluna, elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o @ @elike ana.
E hamama ana ka Banako ma ua la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulala.
BIHOPA MA.
Honolulu, @au. 2396-q
KAUKA LEONG KENG TONG.
(L. AKINA.)
E IKE AUANEI NA ANO LAHUI A PAU, E noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki; i loaa i na ma'i o kela a me keia ano, e naue mai i ko'u keena hapa, a na'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i maluna o oukou e na makamaka, ke hiki ia'u ke lapaau i na ano ma'i a pau: ma'i iloko o ka opu, hu'i ko kino, aki iloko o ka iwi, eha o ke poo, ma'i wahine, a pela aku. Mai hoololohe aku e na hoa, a ke hiki ia'u ke lapaau i ka mai hookaawale ohana. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa: he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makuakau au e pulama mai i ua kono ana mai mai na Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa, he makamaka a he hoaloha maikai oukou e na Hawaii olelo.
DR. L. AKINA.
Helu 40, Huina o ua Alanui Kamika a me Ho@ele Honolulu. 2405-1
J. HOPP & CO.,
Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, ua Lako Hale me ke kumuhuai emi.
Honolulu. 2396-q
MA KE KAUOHA
KANAWAI 47.
HE KANAWAI E PAPA AI I KE KUAI KALEWA A MAAUAUA ANA PAHA I NA UKANA, KA WAIWAI A ME NA MEA KALEPA I HOOULU IA A I HANA IA PAHA MA KA AINA E MA KO HAWAII PAE AINA.
E hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. Aole no e ku i ke kanawai i kekahi mea e kuai kalewa a maauaua paha i na ukana, ka waiwai a me na mea kalepa i hooulu ia a i hana ia paha ma ka aina e, ma ko Hawaii Pae Aina. Eia no nae hoi, o kekahi mea e paa ana i kekahi laikini i haawi ia malalo o na hoakaka ana o ka Moku, a 49 o na Kanawai o ke kau o 1874, i aponoia ma ka la 28 o Iulai, 1874 a i kapaia "He Kanawai e ae ai i ka Oihana Maauaua i ka Waiwai o na aina e iloko o ke keia Aupuni," i pau ole ka manawa oia laikini i ka wa e lilo ai keia Kanawai i kanawai e hookuuia no ia mai na hoakaka ana o keia nei no ke koena o ka manawa i koe o ka laikini i paa ia eia.
PAUKU 2. O kekahi mea nana i kuai Kalewa a maauaua i na ukana, ka waiwai a me na mea kalepa i hooulu ia a i hanaia paha ma ka aina e maloko o ko Hawaii Pae Aina, e hoopai ia no oia ke ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Apana e uku i na dala aole e emi malalo o hookahi haneri aole hoi e oi ae mamua o elua haneri dala.
PAUKU 3. O na kanawai a me hapa kanawai a pau e kue ana me na hoakaka ana o keia kanawai a me ka Mokuna 49 o na kanawai o ke kau o 1874, i kapaia, "He Kanawai e ae ai i ka Oihana Maauaua i ka Waiwai o na Aina e iloko o keia Aupuni," i aponoia ma ka la 28 o Iulai 1874, e hoopau ia a ma keia ke hoopau loa ia nei.
PAUKU 4. E mana keia kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 25 o Augate, M. H. 1893.
(Kakauinoaia)
FRANCIS M. HATCH,
Hope Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
128-2458-1
KANAWAI 48.
HE KANAWAI E HOOLOLI AI I KA MOKUNA XLIV, O NA KANAWAI O 1876, I KAPA IA "HE KANAWAI E KAUOHA ANA INA I MANAOIA E KUAI A HOOLIMALIMA PAHA I KEKAHI AINA AUPUNI, ALAILA MA KE KUDALA E HANA AI."
E hooholo ia e ka Aha Hooko a me Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 1 o ka Mokuna XLIV. o na Kanawai o 1876, a penei e heluhelu ia ai:
Pauku 1. O na hoolilo ana o na ano a pau o na aina aupuni, koe na mea i hana ia malalo o na hoakaka ana o ka Mokuna LXXXVII. o na Kanawai o 1892. i kapaia "He Kanawai e hoohuihui ai a e hoololi ai i ke kanawai e kokua ana i ka loaa ana a me ka noho ia ana o na Apana Aina Liilii, i kapaia ma kahi ano e ae o ke "Kanawai Home Liilii," a me na kanawai e kau ia ana ma keia hope aku no ia hana hookahi, e hana ia no ia ma ke kuai kudala akea mahope iho o ka hoolaha ia ana no aole e emi malalo o kanakolu la ma ka hoolahaia ana iloko o elua mau nupepa i paiia, he hookahi ma ka olelo Beritania a he hookahi ma ka olelo Hawaii. O ia mau hoolilo ana a pau e hana ia no ma ka puka o ka Hale Oihana Hooko ma Honolulu, a e kuai ia no e ke Kuhina Kalaiaina a i ole ia, e kekahi o kona mau kakauolelo malalo o kana kauoha, a e hana oia ia hana me ka uku hou ole ia aku. E hookomoia maloko o na hoolaha kudala i kauoha ia maluna ae nei he hoakaka piha o ka aina e kuai ia ana no kahi i waiho ai, ka nui a me ke ano, me ke kuhikuhi ana i ke kii, a e malama mau ia ke kii ma ke keena o ke Kuhina. Oia mau kii e hamama no ka nana ia e na mea a pau e makemake ana e nana me ka uku ole, iloko o ka manawa a pau e hoolaha ia ana ia kuai kudala. Ina ua noi ia e kuai i ka aina aupuni a ua haawi ia mai he kumukuai no ia aina, e hoolaha ia no ke kumukuai i haawi ia maloko o ka hoolaha kuai kudala ma ke ano oia ke kumukuai koho mua e kau ia aku ai ia aina.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai.
Aponoia i keia la 25 o Augate, A. D. 1893.
(Kakauinoaia)
FRANCIS M. HATCH,
Hope Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.
(Kakauinoaia)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
128-2458-1
KA EUEU WIWO OLE O
NU IOKA
A I OLE, O KA
Makai Kiu Hale Niwela.
MOKUNA XIII.
I ka wa a Pa i hoopuka ae ai i ka inoa "Hale Niwela," ua kiola koke ia mai la he malamalama olinolino e kekahi mea ma ka helehelena o ka mea i kapa ia o Ruka.
Ua manao loa ua poe la e ike ana ia lakou i kekahi hoailona ano hikilele ma ke helehelena o ua kanaka la, aka, ua hoohoka loa ia nae ko lakou mau manao, oiai, aole loa he ano e a ano hikilele iki ae o ka nanaina ano waipahe o ke kanaka malihini.
He minoaka ana henehene wale no ka mea i pahola ae ma na papalina o ua kanaka la a me kona mau maka koa e hana pono aku ana iloko o ka waha o na pu, ua pane aku la ia ia me ke ano kaoo a hopohopo ole.
"E hoomanao! Ke pailaka nei oukou i ko oukou mau noonoo ma kahi huhewa loa, a o ka palua a pakolu ana keia o ka oukou mau hana hoonaukiuki wale ana ia'u. Aole no au he kanaka huhu hikiwawe, aka, ua aneane hiki ole nae ia'u ke uumi iho no ka oukou e hoomau hou mai ana i keia mau hana, alaila, ke hai e aku nei au i olahonua e eha ana kekahi o oukou."
"Alaila, ke hoole nei oe aole io no oe he makai kiu?" wahi a Pa.
"Aole au he kanaka hoomaunauna wale i ko'u manawa ma ke kamailio waiwai ole, aka, eia ka'u noi: E lawe mai i ke kauaka nana i haku wale i kena mau olelo epa imua o kuu alo, a e pale oia no kona ola iho, a pela hoi au. E hakaka maua me na kahikaua a hiki i ka make ana o kekahi o maua. Oia ka uku a'e e pauai aku ai maluna o kekahi lapuwale ino oia ano, no kana mau hana hohe wale, no ka mea, aole i kupono kekahi kanaka oia ano e ola ma keia ao," wahi a Ruka.
"He kiekie maoli no oe a ke kanaka makua ole, aka, ke minamina nui au nou, oiai, ua ahuwale oe, a o kou hopena keia."
"Ea! oia ka mea nana i kapa wahahee wale ia'u? E lawe iaia ano imua o'u i keia wa, e ku mai ola he alo a he alo me a'u? A pela e maopopo ai o wai la ka mea epa!" E Ema Kalene! O kou manawa keia e kamailio mai ai nou iho," wahi a Pa.
Ku ae la ua wahine ia, a me ka leo haalulu, ua pane mai la oia: "O kela kanaka e noho mai la oia no o Hale Niwela, ka makai kiu. Owau no ka mea nana oia i hoowalewale, a mamuli o kona puni ana ia'u, eia oia iloko nei malalo o na hoano e ana iaia iho."
Aole paha he kanaka e ae e hiki ke hoomake iho mahope o kona hoike kaokoa ia ana e like me keia ano, aka, no Hale Niwela nae me kona ike no ua makaukau ka make nona, ua noho iho la no ia me ala he mau kamailo lealea wale no keia.
"Heaha kau olelo pale nou iho e ke kanaka?" wahi a ka ninau.
"Eia wale no ka'u olelo, he hoopuni kela wahine, aka, he huaolelo ano mako-na kela e kapa aku ai imua o na maka o kekahi wahine," wahi a Ruka (makai kiu).
"Ua hiki lea ia'u ke hooiaio i ka'u mau olelo i hoopuka aku nei," wahi a ua wahine la.
"Hooiaio ia kau mau olelo, a nau nei e hoopahu aku i ka lolo o kona poo," wahi a Pa.
"Ua ho@noe kela kanaka iaia iho," wahi a ka wahine.
"Pehea ke ano o ko'u ho@noe ana ia'u iho?" wahi a ka makai kiu me ke ano hopohopo ole.
"He makai kela," wahi a Pa.
"Ae! O kela lauoha eleele ma ke poo kela kanaka, aole ia o kona lauoho maoli, he lauoho ku-i wale no kela, no ka mea, he lauoho ano pala kona," wahi a ka wahine.
"E na keonimana, he mea maalahi wale no kela. E kauoha ae i kekahi o ko oukou poe e hele mai e huki ae i ua lauoho ku-i la o'u. Oiai, ina he lauoho ku-i io ko'u e like me ka olelo a kela wahine, aole e nele ka hemo ae," wahi a ka makai kiu hopo ole.
"Pehea, ina e loaa pono he lauoho ku-i io kou, alaila pehea oe?" wahi a Pa.
"He hookahi wale no hana, kena ae oe i ka poe kanaka e hele mai a haehae ae ia'u a liilii."
Mamuli o keia mau olelo koa a ka makai kiu, ua meha iho la ke anaina holookoa.
Ua kuihe iho la na manao o kela poe he umi a oi imua o keia kanaka hookahi ka mea hoi nona ka umauma i lalapa mau ia e ke ahi o ka hopo ole.
"E Ruka, ke hoihoi hou mai nei au i ka'u mau olelo. Ua maopopo, aole oe he mea e, aka, o Ruka io no oe, ko makou hanau mua ma keia oihana ihiihi. Aole loa he kanaka heaw e hiki ke kupaa e like me oe, nolaila, aole io no oe he mea e aku," wahi a Pa me ka leo oluolu.
"Ua pau ae la nae ko oukou kuhihewa? Eia nae ka mea maikai, he mea pono e hele mai kela wahine nana i olelo mai nei he lauoho ku-i ko'u, e huki ae i kuu lauoho i pau ai kona kuhihewa."
"Ea! Aole loa he kanaka e like me oe e Ruka, he lohe olelo wale no a akahi hoi a ike maka. Aole kela he wahine maoli, aka, i hana makou i kela mea i kuhihewa ai oe o Emma Kalene kela."
Mahope iho o ia wa, ua hoohala iho la lakou ma ke kamailio ana, a liuliu, ua hookuu ia aku la ka nui o na kanaka e hele a koe wale iho la no o Ruka me Pa.
I ka hala ana aku o na poe a pau, ua noho iho la laua no kekahi wa loihi, a ua kukakuka laua no kekahi mau hana karaima weliweli a ma ka hookuu ana, ua hooholo iho la laua e halawai hou laua ma kekahi po ae.
Ua aneane e wehe mai ke alaula o ke kakahiaka akahi no a oili hou ae ua Hale Niwela la mailalo ae o kela lua meki, kahi hoi ona i aneane ai e haalele mai i na kukuna pumehana o ka la. Aka, ua ike ku-kama aku la nae ia i ka punana o ka poe hana karaima o Nu Ioka.
I ka hiki ana i ka wa i hooholo ia ai, ua hele aku la o Hale e halawai me ke kanaka i kapa ia o Pa.
Aole hoi i liuliu, aia hoi laua a i elua e haele ana no kahi a lakou i halawai ai i ka po mamua iho. I ko laua hoea ana aku i ka hale, ua alakai aku la no o Pa a hiki @ ko laua ku ana mawaho o ke pani puka. Ia wa, ua kikeke aku la ua Pa la ma ke pani puka ma kekahi ano i maa i ua poe powa la.
Aole i hala he mau sekona lehulehu, aia hoi, ua nakeke mai la maloko kekahi mau kaulahao me na kua hao, a hamama ana ka puka.
Hoomaopopo hou iho la ua Hale la eia oia iloko o kahi ana i alo ai i ka po mamua iho.
O ke kanaka hoi nana i wehe mai ka puka ua hoomaopo aku la o Hale he kanaka u-i opio, a ma kona hiohiona ke nana aku, aole loa e hoohuoi ia he mea lawelawe karaima ola.
"Owai ka poe i hiki mai/?" i ninau aku ai o Pa i ke kanaka opio.
"O na poe no a pau." Wahi a ka pane. "Ua loihi loa paha ko lakou kali ana no'u?"
"Ae, ua kakali lakou ia oe a me kou hoaloha nui."
"Ua ike no nae lakou no kuu hoa-loha? ae."
"Nawai lakou i hai aku e hele pu mai ana au me hoaloha?"
"Na Elena?"
"Pehea hoi oia i ike ai?"
"Ua ike no oe i ke ano o kela kaikamahine, aole mea nalo iaia." Ano pupuku ae'la na kue maka o Pa, aka, aole nae i liuliu, ua hoi hou mai la no kona ano maikai.
Alakai aku la ke kanaka opio ia Pa me kona hoa a komo aku la laua iloko o ke keena a Hale i hoohoka ai i ua poe la i ka po mamau iho.
I ko laua noho pono ana iho, ua hoolauna koke aku la o Pa i kaua malihini i na hoa e ae oloko, ma ke ano o keia ke kanaka powa pookela o Amerika i lohe nui ia ma ka inoa o Ruka. A ua hoea mai oia mai ke kulanakauhale mai o Sana Lui.
O na kamailio i kukai ia i kela wa, ua like me na olelo i maa mau iwaena o na poe kalepa maikai o ke kulanakauhale. Oiai, ua kukakuka lakou no na mea pili i na hui alahao like ole, no ka oi o kekahi i kekahi.
Oiai lakou e kamailio ana, ua lohe aku la na pepeiao lolohe o Hale i ka nehe ana ae maloko o kekahi keena okoa aku, o ka h@-a o ka lole silika, me he la he wahine.
I kela wa, ua puiwa hikilele ano e wale ae la no ka naau o ka makai kiu. Hoomanao wale ae'la no oia, e hoea io mai ana no kekahi mau hana uahoa no ka naau.
(Aole i pau.)
He Moolelo Hawaii
MOKUNA X.
No Hinaiakamalama.
Ua oleloia, ua hanai oia i kana mau keiki a pau ke aho, no ka hoohoolepo mau o ua mau keiki nei, nolaila, ulu ka manao iaia e haalele i na keiki a me ke kane. A i kona lele ana iluna me na huihui a ipu ma ka lima, oki ia kona wawae e kana kane a moku, a lele oia a noho iloko o ka mahina, no ia mea, ua kapa hou ia aku kona inoa o Lonomuku.
No Hema.
He keiki oia na Aikanaka, o Puna ko Hema mua, oia ke kupuna o ko Hawaii mau alii a hiki ia Kamehameha I. Ua holo aku oia i Kahiki a noho ma Nu Kilani, a hoolaha kanaka malaila, a oia ke kupuna o ia lahui i kapaia he Maoli. Ua loaa oia i ka Aaianukealawaiakane, a poalo ia kona mau maka a make oia i Kahiki.
Oleloia, ua huli aku o Kahai kaua keiki iaia, helewawae no maluna o ka ili o ke kai.
Ka Papa Kuauhau Alii.
Ke hoopuka aku nei au i keia papakuauhau o na alii mai ka po mai a loaa mai o Wakea ma, e like me na hunahuna i loaa ia'u ma ka imi ana aku, ma na buke, ma na nupepa a ma na mele. A he like ole no hoi na wehewehe kuauhau ana, e kue ana kekahi i kekahi, e like me S. M. Kamakau ia Unauna a pela aku, a ua kanalua no hoi au i ka pololei loa ana o keia papa kuauhau. A e kala mai ia'u ma keia ina ua pololei ole, a e oluolu e hoopuka ae ma ka nupepa no ka hoopololei ana, no ka pomaikai o ua hanauna hou, ke malama ia keia. Aole au he mea i ao kuauhau alii, aka, he moa huli a noii, a hoiliili hunahuna moolelo Hawaii.
Ma ka helu ka hoomaopopo ana, o ka helu 1 o ka makua ia, a o ka helu elua, o kana keiki aku ia, a he hanauna elua hoi, a pela aku.
Eia ka papa kuauhau o Papa, Haumea, ua olelo ia, he pali na kupuna a me na makua ona.
Ka Papa Kuauhau o Kumuuli.
Ua oleloia, o ka 872 hanauna keia mai a Lailai mai, a o ka 902 hanauna o Papa.
1 Kumuulu k. ia Hinaku w.; 2 Ololoihonuamea k a me Paliku k, ia Palihai; 3 Palikaa k, ia Paliholo; 4 Lakaimihau ia Kau; 5 Naluanuu, ia Puukahalelo; 6 Kapapaniauake, ia Kainaina; 7 Kapapaku, ia Kapapamoe; 8 Kapapalana, ia Kapapailalo; 9 Olekailalo ia Kapapapaa; 10 Kapapanuialeka ia Kapapahanauna; 11 Kapapanuiekahulihuli ia Kapapaianapa; 12 Paikahuli ia Papaihai; 13 Kapapalaoa ia Papaiakea; 14 Kapapauli k ia Kapapaukahi w; 15 Kapapapahu k ia Kapapapohaku w; 16 Kapohanalu k ia Malikainaina w; 17 Hookokohipapa k ia Mehekuakoko w; 18 Kapapaiaoapapaiaoa k ia Mauluikonanui w; 19 Kapapaheenalu k ia Hanamua w; 20 Puukahonualani k, Liaikuhonua k, a me Hoomaila k ia Honuakau w; 21 Kahaukea k ia Kualei w. 22 Kehau ia Kualiimaka w; 23 Kohala k ia Luukaualani w; 24 Kahakulaweaukelekele k ia Hinawainolo w; 25 Kahakukeleaumoana k ia Hinawaioki w; 26 Mulinaha k ia Hiipoi w; 27 Lamiha k ia Kehuhakulani w; 28 Kahaula k ia Kuhulihonua w; 29 Kahauakoko k ia Kuhulihonua w; 30 Papanuihanaumoku.
Ka Papa Kuauhau o Hulihonua.
Ua oleloia, o ka 865 hanauna keia mai a Lailai mai, a o Papa ka 902 o na hanauna.
Hulihonua k ia Lolohema w; Kapili k a o Kaikikuakane k paha ia Nohinohinohele w; Kawakahiko ia Luhiluhiheleae; Kawakupua ia Kahikoolupa; Kahikoleikau w, Kahikoleiulu w, Kahikoleihonua k ia Nahaeikua w; Hakoakoalaulela k, Kupo w, Keakenui k ia Kaipolauleiaiheleua a me Kalanihoohunua; Maulinewenewe k, Keolaimaolina k ia Muolani w; Kaleilani k ia Apaiki w, Ha@@honua k ia Loaa w; Kalulili k ia Keaomelemele w, Lalookona k ia Kamoleaniani w; Hoonanea k, ia Hoowalea w; Nuu a i ole o Kahinalii k paha ia Lilinoe w; Naluakea k; Naluhoohua k, Nalumanamana k ia Manamanaiakalewa; Kaiolani k ia Kawowoilani w; Hakuimoku ia Luikapo w; Nunulani a i ole ia Pilipo k ia Pilipo w; Honuaokamoku ia Anahulukapo w; Neeneepapualani k ia Wehekapo w; Heleikuahikina k ia Halakapo w; Helemooloa ia Kawanaao w; Keaopaapaa k ia Keaolaelae w; Luanuu a i ole Kanehoalani k ia Ahu a me Meehiwa Hakulani; Kunawao, Kalanimenehune k ia Kamolohikinakuahine w; Aholoholo, Kaimipukaku, Kinilaumano k ia Kahooluhikupaa w; Kahekilipaapaaina, Keaopapanuu, Keaopapalani, Nakekeikalani, Kahikiaopapanuu, Kahikiaopapalani, Nakolokololani, Nakekehonua, Kuikaewalani, Kauwaiokamoku, Hoopalehonua, Newenewemauolinaikahikiku k ia Nowelohikina.
Kaokaokalani k ia Hehakamoku w; Anianiku k ia Kekaipahola w; Anianikalani k ia Kameenuihikina w; Hawaiiloa a i ole Kekoaihawaii ia Hualalai; Kii, Kanaloa, Laakapu, Mauiaialii, Oahu w; ia Kunuiaiakekua, Kauai; Kunuiakea ia Kahikiwalea; Keliialia ia Kahikialii; Kemelia ia Polohainalii; Keliikueleeleualani ia Kaoupealii; Kukalaniehu ia Kahauakoko; Haumea oia hoi o Papa ia Wakea.
O keia ae la na kupuna o Papa a loaa mai kona mau makua, a eia hoi ko Wakea:
Ka Papa Kuauhau o Kumuhonua.
Ua oleloia o Kumuhonua ka 875 hanauna mai a Lailai mai, a o Wakea ka 902.
Kumuhonua ia Keahulilani; Laka a i ole Koloikeao ia Kapaiakele; Kulu, a iole Koloikapo a me Ahu; Kamooalewa ia Kauawahine; Maluakapo ia Lawekeao; Kinilauamano ia Palu; Halo ia Konoiewalu; Kamanonokalani ia Kalanianoho; Kamakaoholani ia Kahuaokalani; Keohookalani ia Kaamookalani; Kaleiokalani ia Kaopuahiki; Kalalii ia Heaomelemele; Haule ia Loaa; Nanea ia Walea; Nauanuu ia Lalohana; Lalokona ia Lalohoaniani; Honuapoiluna ia Honuapoilalo; Pokinikini ia Polehulehu; Pomanomano ia Pohakoikoi; Kupukupunuu ia Kupukupulani; Kamoleokahonua ia Keaaokahonua; Kapaiaokalani ia Kumukanikekaa; Ohemoku ia Pinainai; Makulu ia Hiona; Milipomea ia Hanahanaiau; Hookumukapo ia Hoao; Luakahakona ia Niau; Kahiko a iole Kahikoluamea ia Kupulanakehau; Wakea ia Papa; Lihauula a me Makuu.
Ka Papakuauhau o Opuukahonua.
Oleloia, o Opuukahonua 887 hanauna ma o kekahi mahele mai a Lailai mai.
Opuukahonua ia Lana, Lolomu, a me Mihi; Kanamukumanao, Ohikimakaloa w a me Hekilikaaka k ia Ohikimakaloa; Nakolowailani Ahulukaaala w ia Mihi k; Kapuaaululana k ia Holani w; Kekamaluahaku ia Laamea w, Lanipipili ia Laakeakapu a me Hinaimanau; Laaioaka, Laakealaakona ia Kamaleilani; Haulanuiakea ia Manau; Kahaloalena ia Laumaewa; Kahalolenaula ia Kanehoalani, Hinakului a me Kaihikapualamea; Kaiwilaniolua ia Kanohoalani, Kapumaweolani ia Haweaoku, Kukonalaa ia Kaenakulani; Kalaniwahine ia Malela; Manuiakane a me Kalanipaumake; Kamahiwa ia Loi, Makaile ia Paweo, Makailenuiaola a Kikenuiaewa ia Ewa, Kalanimanuia; Kahiko, a i ole Kahikoluamea ia Kupulanakehau; Kupulanakehau w, Kahauakoko ia Kukalaniehu, Kukalaniehu; Wakea, Papa, ia Papa.
Ka Papa Kuauhau o Kapalakea.
O ka 894 hanauna keia ma a Lailai mai a o Wakea ka 902 o na hanauna.
Kapaiakea k ia Kauhihi w, Hinakapeau ia Ukinohunohu; Ukinaopiopio ia Moakuanana; Kalei ia Kaelekoha; Kaiakea ia Kaehokumanawa, Kamoanaakea, Hulakaeaea, Hauii a me Hauee; Kamoananuiakea ia Kauakahikuaana a me Iwikauikauanui; Kanehoalani a me Hauinuinaholoholo; Hulukaeaea ia Kahakuakea, Hauilikaiapokahi ia Wahineikapeakapu; Uliuli ia Niau, Maihea ia Kahakapolani, Kahiko ia Kupulanakehu a me Kaukeano; Wakea ia Papa.
Ma kekahi papa kuauhau hoi, na Welaahilani k a me Owe w o Kahiko i kapala o Kahikoluamea, i noho ia Kupulanakehau, loaa o Wakea, Lihauula a me Makuu.
Ma kela mau papa kuauhau a pau, ua oleloia he po wale no lakou a pau, he poe ano akua, a ano kanaka mailoko mai o Lailai.
He mau hana mana ano akua ko lakou a pau, mai ia Lailai a hiki mai ia Wakea he 102 ia mau hanauna.
Ua oleloia no hoi ua oi aku ke kahiko o ko Hawaii nei mau hanauna mamua o ko ka Baibala penei:
Ma ka Baibala, ua hoikeia, mai ka hookumuia ana o ka honua a i ke kai a Kahinalii, he 12 umi ia hanauna a me kumamalua; oia hoi, mai ia Adamu a hiki ia Noa paha, a i ole ia Sema.
Ma ko Hawaii nei moolelo kaao hoi, ua ike ia mai ia Lailai mai, a i ke kai a Kahinalii, he 901 eiwa haneri ia hanauna a me akahi, oia hoi i ke au o Kahikoluamea.
A lua paha e lawe ia mai o 12 hanauna o ka Baibala mailoko mai o 901 o na hanauna o Hawaii nei, alaila, he 890 i koe ke huila me Wakea. Noonei paha ka Kamawahine.
O ke kai a Kahinalii i ike ia ma ka Baibala, eia paha ke kai a Kahinalii i oleloia ma ko Hawaii nei moolelo i ke au o Kahikoluamea; aka, he ekolu mau kai nui e ae i ike ia mamua aku o keia ma Hawaii nei.
Aole i pau.
Hoomana Naauao ole wale.
Ma ka halawai haipule ma Kakaako, ua ku mai kekahi hoa o ua hoomana nei i wela pu ai na maka i ka uahi i ka hoolala ana i ke kahua, a pane mai me ka walohia o na huaolelo o ka mihi walania, penei: "Owau kekahi hoa o ka hoomana e olelo ia nei he hoomana naauao, ua kukulu makou ia hoomana aole me ka manao maikai, o ko makou kahua i kukulu ai oia ka huhu, a no ko'u lohe ana aku nei i ka olelo, o ka mea huhu aole e loaa iaia ke ola aole oia e pili aku ia Iesu, nolaila ke mihi loa nei a'u i kuu hewa, ua hewa au, a ke haalele nei au ina hoomana nei, ke ku nei au a hoi i kuu ekalesia, ke kuhi nei au he pono eia ka he oiaio o ka inaina e ia kekahua i kukulu ia ai oia hoomana o ka hooiloilo aohe e mau ana no ka mea he poala kekahua.
O Ka Leo ka hoike o ka inaina o na kahu Akua o ua hoomana nei, ke noke mai nei i ka nuku i ka haule ana o ka imi loaa a lakou oia ke kumukanaiwa. O na oi no keia oloko o na anaina haipule o na Aha Hui Opiopio, oia na poo o keia hoomana e kaena mau mai ai he mana ka laua pule a i ka la nae noi o na puapua moa holo kee ka pule, aole i ko ka makemake he kumukanawai, eia ka he kipaku moi ku oe hele pela, no lakou nei ae ka hale, ea, ke ike mai la no oukou eia la ke papa mai nei e ku malie a ka wa e hoolaha ia aku ai oia ka wa e pupukahi ai, ua walaau ae kekahi oloko o ua hoomana nei, ina ka e hoi hou ae ka moi o ka hoomana aku ana ia o ke aupuni ma keia hope aku, malie o ka manao ia e kalahea mai nei e ku malie i ka wa e hoi ae ai ka moi, oia ka wa e kukala mai ai e huli pau loa ka ohana aneenee puneenee alii i ua hoomana hou nei. Ua ike mai la paha oukou, aia la i kinohi no lele e ka manu, o ka wa kaekae no ia eia nae wehe ka naauao hoi i ka hohonu, aohe paha he hewa ke olelo ae ina no ka moi kela leo e kukulu i kahua hoomana ke ike aku la no oukou e Kekipo ma Kanealii ma Paaluhi ma aia la welo kihei ke hoi ka moi noho i ke ehu o ko kakou ninau. Owai ko oukou Akua e hoomana nei? Ina o Diabolo, o ke kahua ia e kukulu ai o ka hoomana o ka inaina, no ka mea, o kana a-i ia a me kana i-a, ua hae ka puu oia wahi poupou i ka ai i ka uhane o na kanaka, piha ka opu oia kanaka i ka inaina, he mea ai ono loa ia a ke Diabolo, aka, ina o Iehova ko oukou Akua e hoomana aku ai me ko oukou ukana ino he inaina, aole e ae mai ana oia i ka oukou pule.
Auhea oukou? Ua kai ka ai o Iehova o no Kaua kona inoa, hewa na alii Nana no e kipaku, mai kahiko loa mai a hiki i keia wa a hiki iho ia Liliu, e hili hewa nei ka inaina a oukou i na mikanele, o ka oiaio na ke Akua i kipaku, no ka mea, ua ae mai ke alii i ka hewa a oukou i hana hewa ai, a ua pau pu oukou a me ka moi iloko oia hana hewa ana, a oi wale aku ka ka moi hewa i hana ai, nolaila, maalo malie aku ke aupuni mai iaia aku. O kahi manao paipai hoola na manao ia oukou.
O ka lokahi o na alii me kakou ola ka pono. Ina pule oukou kue ka poe haipule oiaio a oukou e hoole makaewaewa nei, aole e ae mai ke Akua i ka oukou pule.
KEKAHI HAIPULE.